Chương V - Văn vật Phật Giáo Tây Tạng

“TâyTạngVănĐạiTạngKinh”tuyđãđượchoànthànhvàonhưngnămđầutriềunhàNguyên,nhưngđượckhởisựphiêndịchtừđờinhàĐường.Nhữngkinhluậnđượcdịchởthờikỳđầuđềuđượcchépvào“BàngĐườngMụcLục”(Hphan-thanhdkar-Chag).Đâylà“Đệnhấtbộkinhlục”củaTâyTạng... CHƯƠNGV 
VĂNVẬTPHẬTGIÁOTÂYTẠNG

 

Tiết1
TâyTạngĐạiTạngKinh

MụcLụcTạngKinh.“TâyTạngVănĐạiTạngKinh”tuyđãđượchoànthànhvàonhưngnămđầutriềunhàNguyên,nhưngđượckhởisựphiêndịchtừđờinhàĐường.Nhữngkinhluậnđượcdịchởthờikỳđầuđềuđượcchépvào“BàngĐườngMụcLục”(Hphan-thanhdkar-Chag).Đâylà“Đệnhấtbộkinhlục”củaTâyTạng.ĐólàcăncứvàothuyếtnóirằngởthờiđạicủaTạngvươngMâuĐềTánphổ(Ma-tig-btsan-pa)vàocuốithếkỷthứtámTâylịchdocácvịdịchsưnhư:Ca-BạchPhổTửkết(ka-ba-dpal-brtsegs)phiêndịch,vàTịnhXáCa-Di(Ka-Me)ởđịaphươngBàngĐường(Hphan-than)lànơilưugiữnhữngkinhPhậtsaukhiliêntụcđượcdịchhoànthành.HiệnnaybảnBiên-Lụcnầyđãbịthấtlạcnênkhôngthểbiếtđượcnộidung.

Đếnbánthếkỷthứchín,doTạngvươngLạiBaThiệmdốctoànlựchộpháp,nhờvậymàviệcphiêndịchkinhPhậtcựcthịnhmộtthờivàdịchđượcrấtnhiềukinh.Nhữngvịdịchsưnhư:PhổTử Kết(Dpal–brtsegs)v.v.giàlamĐăngCát–NhĩMã(Ldan–dkar-ma)ởThổĐườnglànơilưugiữnhữngkinhPhậtsaukhiđãchỉnhlývàbiênchépthànhkinhlục,lấytênlà“ĐăngCátNhĩMãMụcLục”(Ldan-dkar-madkar-chag).Bảnmụclụchiệnnayđượcđưavào“ĐanChâuĐiểnTập”.ĐâybảnkinhlụcdựatheothứtựcủatamtạngKinh,Luật,Luậnmàphânlàmmườibảymụcloạisau:

1.Đạithừakinhgồmcó:bộKinhBátNhã,bộKinhHoaNghiêm,bộkinhBảoTích.BộKinhTậpvàbộKinhĐạiNiếtBànđượcdịchtừ HánVănraTạngVănvàv.v… 2.Tiểuthừakinhgồmcó:“ChánhPhápNiệmXứKinh”v.v…saucóthêmbộ“PhápTậpYếuTụng”. 3.BíMậtkinhgồmcó:“BấtKhôngQuyênSáchĐàLaNi”v.v… 4.Từmụcloạithứ4đếnthứ7,gồmcó:DanhHiệu,TánNguyện,CátTườngTụng. 8.LuậtTạnggồmcó:GiớiBổnvàTỳNạiDav.v… 9.Đạithừakinhthíchgồmcó:“ThậpVạnBátNhãĐạiSớ”,“BátNhãQuảngTrungLượcSớ”,“HiệnQuánTrangNghiêmLuậnThích”. 10.TrungQuánLuậngồmcó:“CănBảnTrungLuậnThíchLuận”,“BátNhãĐăngBảnThích”,“PhậtHộThíchLuận”,“VôUýThíchLuận”,“TrungQuánTrangNghiêmLuậnBảnThích”. 11.ThiềnĐịnhThư gồmcó:“TuHànhTamThứĐệ” 12.DuyThứcLuậngồmcó:“DuGiàSưĐịaLuậnBảnThích”,“NhiếpĐạiThừaLuậnBảnThích”,“TậpLuậnBảnThích”,“KinhTrangNghiêmLuậnBảnThích”v.v… 13.ĐạiThừaLuậtTậpgồmcó:“TậpBồTátHọcLuận”,“TậpNhấtThiếtKinhLuận”,“BảoManLuận”v.v… 14.TiểuThừaLuậngồmcó:“Cu-XáLuậnBảnThích”,“CuXáSớ”củaNguyệtXứngvàThắngHữuv.v… 15.NhânMinhLuậngồmcó:“Quán-NhânQuảTươngThuộcBảnThích”,“ChánhLýNhấtĐíchLuậnBảnThích”v.v… 16.TạngThổTuyểnThuậtgồmcó:“ThánhGiáoChánhLượng”,“TừBiĐạiTán”v.v… 17.ĐãiKhảogồmcó:“LượngThíchLuậnBổnThích”,“NhiếpChânThựcNghĩaBảnThích”v.v… SựphânramườibảymụcloạivừanêuchothấythờikỳnầykinhđiểnĐạithừađượcdịchraTạngvăngầnnhưđầyđủ,chỉcóDuyThứchọccònthiếurấtnhiều.VềTrung-QuánthìthiếucácsớgiảicủaNguyệt-Xứng,vềNhân-Minhthìkhôngthấy“TậpLượngLuận”củaTrần-Na,vềMậtbộchỉcóbabộlàTácMật,TuMật,DuGiàMật,chưacóVôThượngDuGiàMật.Nhữngthiếukhuyếttrênmãisaunầymớiđượcbổsung.ĐiềuđóchothấycáchọcgiảTâyTạngởthờikỳấyđasốxuấtthântừHiểngiáo.

ĐếnđầutriềunhàNguyên(cuốithếkỷmườibaTâylịch),dosựxươngthịnhcủaPhậtgiáoHậutruyềncựcmạnhnênviệcphiêndịchkinhPhậtmớiđượchoànbịvàdẫnđếnviệckhắcbảnĐạiTạngKinhbằngTạngvăn.ĐâylàkhắcbảnlầnthứnhấtvàcótêngọilàNạiĐườngCổBản,haycòncótênlàCựuNạiĐườngTạng.TạngbảnnầydongàiThếTônKiếm(Mchom-Idan-ral-Khri)vàngườiđệtửlàNhuyếnNgữẨnPhúc(Hjam-naggan-sis)sưutậpthêmnhiềutưliệutừđấtHánmangvềTạngthổvàkhởisựkhắcbảntạichùaTrátThậpLuânBố,chùanàytọalạcởvềphíatâyGiàlamNạiĐường(Snar-thari)khoảngnămmươidặm.ThếTônKiếmlàngườiviếtmụclụccholầnkhắcbảnnày–vàgọilà“NhậtQuangMụcLục”(Nĩ–mahihod–jerdkarblogros).Đấycũnglàbảnkinhlụcthứba.

ÍtlâusaulạicóSáchBa(Tshal-pa)củaKếtBạchLa–Cách(Dges-bahiblogros)tạiTịnhxáCốngĐường(Guri-than)cáchLạpTátnămmươidặmvềphíađôngđứngrabiênlụckinhtạng.Kinhtạngnầysovới NạiĐườngCổBảnvềnộidungcógiatăngđầyđủhơnvàgọitênlà“SáchBaMụcLục”(Tshal-padkar-chag).ĐâylàbộKinhlụcthứtư.

Vàohậubánthếkỷmườibốntâylịch,đạisưBốĐốnhiệuđínhSáchBaMụcLụcvàtựôngbiêntậpmộtbộĐạiMụcLục.BộĐạiMụcLụcnầybaogồm“TùngLạpLâmBảoThiết(Gsun-rabrin-cheCamChâuNhĩ)MụcLục”và“GiáNhỉBãoPhầnBa(Rgyal-pophren-baĐanChâuNhĩ)MụcLục”.ĐâylàbộkinhlụcthứnămvàcũnglàbộmụclụcđượcthẩmđịnhđầyđủnhấtcủaTâyTạngĐạiTạngKinh.ThựcrabộkinhlụcnầychỉlàphụlụcnhằmgiúpđạisưBốĐốnviếtbộThiệnThệGiáoPhápSử(Bde-gsegsbstan-pahichoshbyun).

ĐạisưBốĐốn-ngườiđemtoànbộĐạiTạngKinhbằngtiếngTạngphânrathànhCamChâuNhĩ(Bkah-hgyur–haycòngọilàGiáoSắcBộhoặcPhậtbộ)vàĐanChâuNhĩ(Bstan-hgyur,còngọiLuậnThuậtbộhoặcTổbộ)đólàsựphânloạigiáophápvôcùngđặcbiệtvàđộcđáocủaTâyTạng.BốĐốnlấynhữngkinh,luậtdoPhậtthuyếtquyvềbộCamChâuNhĩ;nhữngthíchluận,chúsớdolịchđạitổsưtrướctácquythànhbộĐanChâuNhĩ.TừđóvềsauviệcphânloạinầytrởthànhđịnhthứccủaTạngVănĐạiTạngKinh.

PhânLoạiPhápCủaBốĐốn.

Bố–ĐốnlàmộtvịđạihọcvấncủaPhậtgiáoTâyTạng.ĐốivớitoànbộĐạiTạngKinhđượcdịchraTạngvănÔngđềuphânloạivàchúthích.Ônghoàntoàndựavàokhảnănghọcthuậtcủamìnhmàcânnhắc,phánđoán.HầuhếtcáchọcgiảPhậtgiáoTâyTạnghậulaiđềutuânthủtưtưởngcủaông.ĐạisưTôngKháchBalàngườichịuảnhhưởngnơiôngrấtnhiều.

XingiớithiệukiếngiảivềviệcphânloạiĐạiTạngkinhcủaBốĐốnthànhhailoạinhưsau:

1,PhânloạiCamChâuNhĩ:

BốĐốnđemCamChâuNhĩchiathànhHiểnthừavàMậtthừa.VềHiểnthừa,ônglạiphân“Nhấtđạithuyếtgiáo”củađứcPhậtralàmSơ–Trung-Hậutamphápluân.SơphápluânlàthờiđứcPhậtthuyếtgiảngTứ-Đếvànhững giớiluậtcănbảntạivườnLộcDã.TrungphápluânlàthờiđứcPhậtthuyếtgiảngphápvôtướngnhưBátNhãKinhv.v…tạinúiLinhThứu.HậuphápluânlàthờiđứcPhậtthuyếtgiảngphânbiệtpháp,nhưnhữngkinhPhápHoa,BảoTíchv.v…ỞcácxứnhưthànhTỳXáLyv.v…cóthểlậpbiểuđồsau:

2,PhânloạiĐanChâuNhĩ:

CamChâuNhĩlànhữngkinhthuộcPhậtbộ,đượcchiarabathờichuyểnphápluân.ĐanChâuNhĩlàsựxiểndươngvàthíchnghĩacủalịchđạiTổsưđốivớinhữngkinhdoPhậtthuyết.ĐanChâuNhĩcũngđượcchiathànhbamôn.

a)NhữngbộluậnthíchởthờiSơphápluânđượccoilànhữngbộluậnTiểuthừa. b)NhữngbộluậnthíchởthờiTrungphápluânđượccoilànhữngbộnhưTrungQuán,BátNhã. c)NhữngbộluậnthíchởthờiHậuphápluânlànhữngbộluậnvềDuGià. Ônglạiđembamônnàyphânrahaichilà:“Quán”và“Hạnh”.Xinđưarabiểuđồsau:

BốĐốnđạisưbấtđồngvềnộidungluậngiảitrongcácbộluậnnênôngphânĐanChâuNhĩ làmbaloại:

1.Nhữngluậnđiểnnóivềthếtụcđế. 2.Nhữngbộluậnthuyếtvềthắngnghĩađế. 3.Nhữngluậnđiểnnóivềgiảithóatđạođế. Xinliệtracươngyếunhưsau:

1, Nhữngluậnnóivềtụcđếcũngđượcchiathànhba:
1,1Nhữngluậnđiểnđềcậpcótínhcáchthếđạo,như:“BáchTríHuệLuận”,“NhiếpSanhLuận”v.v… 1,2Nhữngluậnđiểnchuyênnóivềlợithavàđượcchiathànhbốnkhoảnh. a)NhânMinh:giảithíchhiệnlượng,tỷlượngv.v…gồmsáuviệcnhư“TậpLượngLuận”củaTrầnNa.ThấtChiThấtQuán,BátThành,ThấtTrùngSớv.v…củaPhápXứng. b)ThanhMinh:giảithíchchữGiới,chữTượng,baviệchàihoànhư“BaNhịNiKinh”v.v…lạinữa,cầncóluậtvềâmvận,lờihayvàthicacũngđượcđưavàođây(ThanhMinh). c)YMinh:giảithích vềydượchọc,như“BátKinhPhầnTâmYếuLuận”v.v… d)Côngxảominh:giảithíchnhữngviệcnhưluyệnkimtrong“luyệnkimluận”v.v… 1,3Nhữngluậnđiểnnóivềlợi íchtựthân,cómộtthứđólà“NộiMinh”,thíchnghĩavềtướngcủacácphápUẩn,Xứ,Giớiv.v…nhưTỳĐàmvà“TậpĐạiThừaTướngLuận”v.v… 2, NhữngluậnđiểnnóivềThắngnghĩađế: TứcgiảithíchTứ-đếtheonguyênlý“NăngSởVôBiệt,VôSởĐắc”v.v…nhưtrong“PhânBiệtNhịĐếLuận”,“TamThậpLuận”…v.v

3, NhữngluậnđiểnnóivềĐạogiảithóat: Như“BồTátĐịa”trongDuGiàSưĐịaLuận,hay“NhậpBồTátHạnhLuận”củaTịchThiênv.v…làlấyphầnchínhyếutừ“TậpLuận”và“CuXáLuận”đểsángtác.

BảnGốccủaTạngVănĐạiTạngKinh

BảngốccủaĐạiTạngKinhTâyTạngthìcónhiều;đólàdoPhậtgiáoTâyTạngkéodàitừthờiTiềnTruyềnđếnthờiHậuTruyền.TrongkhoảngthờigiancủahaithờicộnglạicóhơnbatrămnămmươivịdịchkinhPhậttừPhạnvănvàHánvănraTạngvăn.Cảtrướcsauhọdịchđượchơnnămnghìnbộkinh,chưanóilànộidungcáckhắcbảngiữacácthờicũngcókhácnhau.

 Nayxinnêucácdanhxưngcủacáckhắcbảnquacácthờikỳ.

1, CựuNạiĐườngTạng: ĐầuthếkỷmườibaTâylịch,khắcbảnnầylàdoThếTônKiếmvàđệtửlàNhuyếnNgữẨnPhúcsưutậptưliệuởnộiđịaTrungQuốcmangvềTâyTạngrồicùngvớicácvịdịchsưnhư:LaTátNhĩ TangKếtBồng(Blo-gsalsans-rgyaskbum),ToảNamHoắcTàiNhĩ(Bsod–namshod-jez),NgânTướcBáchBồng(Byan–Chuc-hbum)v.v…vàcòncónhiềuvịdịchsưkháchướngvềcácđịaphươngtrongnộiđịaTâyTạngđểsưutậptấtcảnhữngkinh,luật,luậncủaHiểnvàMậtgiáo.HọdịchvàkhảochínhlạirồikhắcbảninthànhbộĐạiTạngThưlấytênlàNạiĐườngCổBản.HiệnnaycảkhắcbảnvàấnbảncủaĐạiTạngKinhnầyđềukhôngcòn.

2, LýĐườngTạng: TênbanđầulàLýĐườngBản(Li-Thari).KhắcbảnnầycóđượclàdocácvịnhưThích-Ca-Dã-Tán(Sà-Kyargyal-mtsyul)v.v…vàđượckhởicôngkhắcbảntạiđịaxứCầnƯu(Hjan-Yul).

VàođờinhàThanh,nămQuangTựthứ bamươibốn(1908).QuânThanhsaukhivàoTâyTạngđãthiêuhuỷtoànbộtạngbảnnầy.

3, ĐứcCáchTạng:TênbanđầulàĐứcCách(Sác-dge)bản.ĐâylàtạngbảnđượcchuẩnbịtừnămUngChínhthứbảy,nhàThanh(1729).Nămsauđómớikhởisựkhắcbản,nhưngmãiđếnđờiThanhCaoTông,nămCànLongthứchín(1744)mớihoànthành,trảimấtmườisáunăm.Vềnhânlựcphảisửdụngđến320vạnngườivàocôngcuộc khắcbảnvàinấn.ChiếmđimộtnửadânsốcủaTâyTạng.

MộtđịaxứnhưTâyTạngmàhoànthànhnổimộtbộTạngVănĐạiTạngKinh nhưvậy.NếusánhvớiHánVănĐạiTạngKinhcủaTrungQuốc,thìđấyquảlàmộtsựnghiệpvôcùngvĩđại!Bởi,nhânlực,vậtlựcđảmtráchcôngviệckhắcbản,inấnlàrấtnặng.NếusovớicáckhắcbảnvàinấncủaHánVănĐạiTạngKinhcủamộtnướclớnnhưTrungQuốc,thìđâyđúnglà“ThiênNhưởngChiBiệt”(điềuđặcbiệtnhấttrongtrờiđất).NếudânTâyTạngkhôngmộtdạkiềnthànhkínhngưỡngPhápBảo,thìsaohọcóthểlàmnổiviệcnày!ĐâylàmộtĐạiTạngKinhmànộidungcủanócósựthamcứuvàsửdụngcảbộphậnCamChâuNhĩcủaLýĐườngTạng,thêmvàocòncóSắc-La-Xá-Nhĩ-Cang(Sha-lugser-Khan)đưacảbảngốccủatoànbộĐanChâuNhĩvào.NgoàiracònychiếubộkinhlụccủaBốĐốn,coinhưtấtcảđềuđượctăngbổvàomàthànhbộTạngVănĐạiTạngKinh.HiệntạichùaĐức-Cáchcònlưugiữđầyđủtoànbộkhắcbảncủatạngkinhnầy.ĐôngDươngVănKhốcủaNhậtBản,HuệHảiThịVănKhốcủaHàKhẩuvàĐạiHọcCao-DãSơnlànhữngnơimàhiệnnaycònlưugiữđượcnămbộấnbảncủaTạngkinhnầy.

4, TânNạiĐườngTạng: BanđầucótênlàNạiĐườngTânBản.ĐâylàkhắcbảnvângtheogiáosắccủađứcĐạtLaiLạtMalàBốCáchTangGiaMụcThốmàkhởicôngkhắcbảnvàonămUngChínhthứtám(1730).TạngbảnnầylấyNạiĐườngCổBảnlàmbảngốc,đồngthờicóthamkhảoSáchBaMụcLụcvàMụclụccủaBốĐốncũngđượctăngbổvào.KhắcbảncủatạngkinhnầyhiệnđượclưugiữtạiNhậtKhách-TắccáchchùaNại-Đườngnămmươidặmvềhướngtâynam.ĐạihọcĐạiChínhcủaNhậtBản,HàKhẩuHuệHảiThịVănKhố,ĐạihọcKinhĐôĐếQuốcvàđạihọcĐại-Cốclànhữngnơicònlưugiữđượcnămbộấnbảncủatạngkinhnầy.

5, TrácNiTạng: TênbanđầulàTrácNi(CoNe)bản;TrácNithuộcđịaphươngTriệuChâucủatỉnhCam–Túc,cũnglànơingụcưcủađồngbàoTâyTạnghệAn-Đa(trích:NghiêncứuTâyTạng-trang57).CóthuyếtchorằngđịaphươngTrácNithuộcnộicảnhtỉnhThanhHải(PhậtgiáoĐạiTừĐiểncủaVọngNguyệtThị-trang6318;ĐôngÁPhậtGiáoSửcủaKimSơnChánhHảo-trang429).Cóthuyếtnóitạngbảnnầyhiệnvẫncònnhưngkhôngrõlàđượckhởicôngkhắcbảnvàonămnào,cóngườinóilàcósauĐứcCáchTạngBản.

6,BốNaKhắcTạng: BanđầucótênlàBốNãKhắcBản.TạngbảnnầyhiệncòntạiBốNaKhắc(Punakha)thủphủcủaBấtĐan.ĐâylàTạngVănĐạiTạngKinhnằmbênngoàiđấtnướcTâyTạng,vàchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ.

7, KiệtCônBànhTạng: TênbanđầulàKiệnCônBành(Rjesrku-hbum)Bản.ĐượckhắcbảntạichùaCônBành(Rku-hbum)thuộctỉnhCamTúc,kinhbảnnầynayđãbịthấtlạcvàcũngchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ.

8, KhướcMổĐàTạng: TêngốclàKhướcMổĐà(Cha-mdo)Bản.TrướccònlưutạichùaKhướcMổĐà.NhưngnaythìkinhbảnnầyđãbịmấtvàcũngchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ.

9,VĩnhLạcTạng: TêngốclàVĩnhLạcBản.ĐâylàkhắcbảnTạngVănĐạiTạngKinhtạiTrungQuốc,vàonămVĩnhLạcthứtám(1410)đờinhàMinh.KhắcbảnnầydựatheoNạiĐườngCổBảnđểkhắcbảnvàchỉkhắcđượcbộphậnCamChâuNhĩ.Kinhbảnhiệnnaykhôngcòn.

10, Vạn-LịchTạng: TêngốclàVạn-LịchBản.TạngbảnnầylấybảnVĩnhLạclàmgốcđểkhắcbảnthêmlầnnữavàonămVạnLịchthứbamươi(1602),đờivuaMinhThầnTông.Khắcbảnhiệnđãbịmất,ấnbảnthìcònnhưngrấtít.

11, BắcKinhTạng: TênbanđầulàBắcKinhBản.KhắcbảnđượckhởicôngtạiBắcKinhđờiThanhThànhTổ,nămKhangHyhaimươihai(1602).TạngbảnnầyycứtheokhắcbảngốccủabộCamChâuNhĩ,vàđượclưugiữtạichùaSắcLạp;nămUngChínhthứhai(1724)cókhắcbảnthêmbộĐanChâuNhĩ.TiếclàvàonămQuangTựhaimươisáu(1900)toànbộkhắcbảnnầybịnạnbinhhoảthiêucháytấtcả.MaylàđạihọcĐại-CốcởKinhđônướcNhậtcònlưugiữađượcấnbảncủaTạngBắcKinhnầy.TrongnhữngnămgầnđâyNhậtBảnchoinlạiấnbảncủaTạngBắcKinhvàcholưuthông.ỞĐàiLoanhiệncóđượcbabộcủatạngkinhnầy.HaibộdànhchoviệnnghiêncứuTrungương,bộcònlạisungvàoTrungƯơngĐồThưQuán.

12, LạpTátTạng: TênbanđầulàLạpTát(Lhasa)Bản.ĐâylàkhắcbảndođứcĐạtLaiLạtMađờithứmườibachokhởicôngkhắcbản,nhưngcũngchỉhoànhànhbộphậnCamChâuNhĩ,kinhbảnhiệnvẫncòn.

Ngoàinhữngkhắcbảnvừanêu,tạiđịaphươngSài–Hoắc(Sa-hor)thuộcvùngHạ-Bố-Tạp-Nhĩ(Bshah-pa-rtsal)vàothờiđứcĐạtLaiLạtMađờithứnămcũngcókhắcbảntạngkinhCamChâuNhĩ.ĐồngthờiởMôngCổcũngcóbộTâyTạngĐạiTạngKinhđượcdịchratiếngMông-Cổ.ỞMãn-ChâucũngcóbộTâyTạngĐạiTạngKinhđượcdịchratiếngMãn-Châu.Trongsốmườihaikhắcbảntrên,cósáukhắcbảnchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ;đólàcácbộ:BốNaKhắc,KiệtCônBành,KhướcMổĐà,Vĩnh-Lạc,Vạn-LịchvàLạpTát.SốcònlạiđềuđủcảhailàCamChâuNhĩvàĐamChâuNhĩ.

 NỘIDUNGKINHTẠNG:

ĐiểmđặcbiệtcủaTạngKinhTâyTạnglàcóhaibộlàCamChâuNhĩvàĐanChâuNhĩ.Tấtcảcáckhắcbảnđềunhấttrínhưthế,nhưngvềnộidungthìcónhiềutiểumụckhôngđồngnhất.Xinnêurađâybakhắcbảntiêubiểuchosựkhôngđồngnhấtvềphầnnộidung.

I.TạngĐứcCách. 
Vềnộidung,TạngĐứcCáchđượcchiarathànhhaiphầnvớihaimươiloại.

-CamChâuNhĩ:

1-Luậtbộcómườibapho. 2-BátNhãbộcóhaimươimốtpho. 3-HoaNghiêmbộcóbốnpho. 4-BảoTíchbộcósáupho. 5-Kinhbộcóbamươimốtpho. 6-BíMậtbộcóhaimươipho. 7-TổngMụcLụccómộtpho. VềkinhbộlạiphânraĐạithừavàTiểuthừakinh. VềBíMậtbộthìchiarathànhmườivạnĐátĐặcLaBộ,CổĐátĐặcLaBộ. CòncóthêmchúthíchThờiLuânkinh“ĐàLaNiTập”,mỗithứhaipho. Tổngcộngcómộttrămphovớihơnbảytrămbộ. -ĐanChâuNhĩ:

1-Tántụngbộmậtpho. 2-BíMậtbộcóbảymươitámpho. 3-BátNhãbộcómườisáupho. 4-TrungQuánbộcómườisáupho. 5-KinhSớbộcómườimộtpho. 6-DuyThứcbộcómườisáupho. 7-Cu-Xábộcómườimộtpho. 8-Luậtbộcómườitámpho. 9-Phậttruyện(bảnsinh)bộ. 10-làThưHàmbộ,cảthảycósáupho. 11-NhânMinhbộcóhaimươipho. 12-ThanhMinhbộcóbốnpho. 13-YMinhbộcómộtpho. 14-CôngXãoMinhbộcónămpho. 15-TâyTạngTuyểnThuậtbộ. 16-BổDiKinhLuậnbộcóchínpho.  17-TổngMụcLụccómộtpho. Tổngcộngcóhaitrămmườibaphovớihơnbanghìnbốntrămbộ. II.TânNạiĐườngTạng

Nộidungcủatạngbảnnầycũngđượcphânra thànhbộ.

1.CamChâuNhĩbộ: CamChâuNhĩbộlạiphânthànhhaimôn:

a.NhânThừaBátNhãBộthìcó:

1-Mụclụcmộtpho, 2-GiớiLuậtBộmườibapho, 3-BátNhãBộhaimươimốtpho, 4-HoaNghiêmBộsáupho, 5-BảoTíchBộsáupho, 6-TạpKinhBộbamươimốtpho, 7-NiếtBànBộhaipho, Tổngcộnglàtámchụcphovớibatrămbộ. b.QuảThừaBíMậtBộ:BíMậtBộcũngchiarathànhVôThượngDuGiàBíkinh,DuGiàBíkinh,TuBíkinh,TácBíkinhcảthảycóbốnthứ,gomcảlạicóhaimươihaiphovớibatrămbộ.Tínhluônhaimôncómộttrămlẻhaiphovớihơnsáutrămbộ.

2.ĐanChâuNhĩ: 

1-TánTụngBộ-mộtpho, 2-BíMậtBộtámmươibảypho, 3-KinhThíchBộmộttrămbachụcpho, 4-ThanhMinhv.v…nămpho, 5-Mụclụcmộtpho, Tấtcả cóhaitrămhaimươibốnpho. III.BắcKinhTạng

Nộidungtạngkinhnầycũngphânrahaibộlà:

1,CamChâuNhĩ :

1-BíMậtBộhaimươilămpho, 2-BátNhãBộ-haimươibốnpho, 3-BảoTíchBộsáupho, 4-HoaNghiêmBộsáupho, 5-ChưKinhBộbamươihaipho, 6-GiớiLuậtBộ-mườibapho, Tấtcả cómộttrămlẻtámphovớimộtngànbộ. 2,ĐanChâuNhĩ: ĐanChâuNhĩđượcchiarabamôn:

1-TánTụngBộnửaphovớisáumươitưbộ, 2-BíKinhSớBộ,lạichiarathànhThờiLuânv.v…cóhaimươibốnkhoảnhvớitámmươisáuphorưỡi,gồmbốnnghìnbatrămbộ, 3-KinhSớBộlạicũngchiaBátNhãBộrathànhmườihaikhoảnhvớimộttrămhaimươihaiphorưỡi,gồmtámtrămbộ. Cạnhđócònthêmvàomườibốnphorưỡinhư:BổDuKinh,TâyTạngTuyểnThuật,NguyệnVănv.v… Tất cả cóhaitrămhaimươibốnphovớihơnnămnghìnmộttrămbộ. GiáTrịTạngVănĐạiTạngKinh.

Hiệnnaytrênthếgiới,đứngvềmặtvăntựvàkhắcbảnthìTạngKinhPhậtgiáotốicổlàtạngkinhtiếngBa-LicủaẤnĐộ.TạngBa-Lịđượctruyềnởcácnướcnhư:TíchLan,MiếnĐiệnv.v…lànhữngnướccónềnvănhóachịuảnhhưởngPhậtgiáoTiểuthừa;tiếpđólàTamTạngbằngPhạnvăn;TamTạngPhạnvănđượctruyềnởnhữngnướcnhư:TrungQuốc,TâyTạngv.v…lànhữngnướccónềnvănhóachịuảnhhưởngcủaPhậtgiáoĐạithừa.ThứnữalàTamTạngbằngHánvăndoTrungQuốccăncứvàoTamtạngPhạnvăncủaẤnĐộmàphiêndịchraHánngữ.TamtạngHánvănnầykhôngchỉlànềntảngvănhóacủaPhậtgiáoĐạithừatạiTrungQuốcmàcònởHànquốc,NhậtBảnv.v….SaurốtlàTamtạngcủaTâyTạng.ĐâylàTạngkinhmàngườiTâyTạngdựavàoTamtạngPhạnvănvàTamtạngHánngữđểdịchrathànhTạngkinhbằngtiếngTâyTạng.TạngVănĐạiTạngKinhcũngđượclưuhànhtạiMôngCổ,vìđólàcáckhuvựcchịuảnhhưởngcủaLạtMagiáo.Trongbốntạngkinhvừanêu,thìtạngPhạnvănlàthiếukhuyếtvàbấttoàn;TạngBa-LithìchỉbảolưuđượcTamTạngcủaThượngTọaBộthuộcthờiđạiPhậtGiáoBộPháicóliênhệvới“PhânBiệtThuyết”.TamtạngHánvăntuybaogồmcáckinhđiểnquacácthờikỳĐạithừavàTiểuthừacủaPhậtgiáoẤnĐộ,nhưngđốivớikinhchúMậtgiáothờiVãnkỳcủaPhậtgiáoẤnĐộthìchưadịchđượcbaonhiêu.ĐộcnhấtchỉcóTamtạngbằngTạngvănlàđầyđủcáckinhđiểncủaPhậtgiáoẤnĐộcảthờiTảoKỳchođếnkinhchúMậtgiáothờiVãnkỳ.Dođó,cónhữngkinhmàHántạngthìđủnhưngTạngvănlạithiếu.NhưngnếuđemTamtạngThánhđiểncủaHántạngsánhvớiTamtạngThánhđiểncủaTạngngữ,thìtạngcủaTạngvănlàhoànbịhơncả.Chonênvềphươngdiệndisảnvănhóacũngnhưvềmặtnghiêncứu,thìgiátrịcủaTạngvănĐạiTạngKinhcóvịtrícựckỳtrọngyếu.

DođasốdịchbảncủaHántạngcónguồngốctừtamtạngPhạnvăn,nhưngcónhiềubảnPhạnvănhiệnkhông tìmthấy,trongkhiTạngvăntamtạngcũngđượcdịchtừnhữngnguyênbảnPhạnvănvàhiệnvẫncòn.Hơnnữa,TạngvănlàdobiếncảivăntựẤnĐộmàthànhvà,doTâyTạngcóđịalýtiếpgiápvớiẤnĐộnênphầnlớnkinhvănđượcdịchlàdịchtrựctiếptừPhạnvăn,khôngnhưlúcdịchraHánvăncónhữngngữývàquanniệmbị“cáchngại”nênphảidịchýchứkhôngthểtrựctiếpdịchvănnhưtrườnghợpTạngvăn.ChonênđốichiếuhaidịchbảnHán,Tạngsẽgiúpgiớihọcgiả tiếpcậnvàlýgiảiđượcnguyênnghĩacủanguyênbảnPhạnvăn,hoặctươngđươngvớinguyênnghĩathìthamkhảokinhtạngBa-Li,mớimayrakhảosátđượcdiệnmạoPhậtgiáoẤnĐộvềmặtnghiêncứuvàlịchsử.

SoSánhHaiĐạiTạngKinh,HánvàTạngvăn.

CăncứtheokinhmụccủaBốĐốnđạisư,cóthểđốichiếuvàsosánhgiữahaiđạitạngkinhHánvănvàTạngvăn.VềđạithểmànóithìTạngVănĐạiTạngKinhcóbanguyênnhânchịuảnhhưởngthờiđạimàcấuthànhđặcđiểm:

1.Nhữngthánhđiểncựubảnđãquanhiềulầnbiênđínhcủahậuthế.NhưkinhBátNhã,kinhBảoTíchvàcáckinhkhácv.v…

2.Nhữngthánhđiểncựubảnđượcchúsớđầyđủrồisaumớilưuhành.Như“HiệnQuánTrangNghiêmLuận”v.v…

3.Cónhữngkinhmàthờitrướcchưađượcpháthiện,mãiđếnthờiVãnkỳmớipháthiệnvàlưuhànhnhưkinhchúnóivềVôThượngDuGiàcủaMậtthừavàv.v…

Bađặcđiểmtrên,kinhtạngHánvănkhôngcóđược.Đểphânbiệt,cóthểsưutầmmụclụctamtạngcủabộCamChâuNhĩvàĐanChâuNhĩthuộctamtạngTạngvănđểđốichiếuvớitamtạngHánvăn. 

Xincóbiềuđồsau:

SovớibảnHándịchthìđồngbảncó334bộ,trongđócó245bộlàdịchbảnthờiVãnkỳthuộcđờinhàĐườngvànhàTống;nhưngđaphầnthuộckinhbộHiểngiáonhư:KinhBátNhã,KinhHoaNghiêm,KinhBảoTíchvà“CănBảnThuyếtNhấtThiếtHữuBộLuật”v.v…vềMậtgiáo,bảnHándịchthiếuđến331bộ.NếunóivềnhiềubảnkinhchủyếucủabốnbộMậtthừathìbảnHándịchmớichỉlàđạikhái.

1.-TácMậtcóbốnkinhchúcănbản,nhưngbảnHándịchchỉcó“TôTấtĐịaKinh”,bảndịchcủaĐườngChâuCaThaLa,“TôBàHôĐồngTửKinh”doThiệnVôÚùyđờiĐườngvàPhápThiênđờiTốngdịch.Cònthiếu“NhấtThiếtMạnTràLaBíMậtChúKinh”và“ThiềnĐịnhNgoạiThiênBíKinh”.

2.-TuMậtcóbaChúkinhcănbản,nhưngbảnHándịchmớicómột,đólà“ĐạiNhậtKinh”,doThiệnVôÚyđờiĐườngdịch.Cònthiếungoạithiên“ĐạiNhậtKinh”và“KimCangThủ QuánĐảnhChúKinh”.

3.-DuGiàMậtcóhaiChúkinhcănbản,bảnHándịchchỉcó“NhiếpChânThựcTánhBíKinh”,bảndịchcủaThiHộđờiTống.Cònthiếu“ngoạithiên”củachúkinhnầy.

4.-VôThượngDuGiàMậtđượcchiathànhhaimôn:

a.PhụBộtamloại,thìThiHộđờiTốngmớidịchđược“MậtTập”raHánvăn,cònthiếu“XíchHắcDạMaKimCangBốÚy”và“KimCangĐạiALaLêChúKinh”

b.MẫuBộtamloại,PhápHộđờiTốngdịchbộ“HỉKimCang”,cònthiếubộ“ThắngLạc”và“ThờiLuân”.

TừcácnhântốtrênchothấyPhậtgiáoTâyTạngtrựctiếptiếpnhậnhọcphongvàthànhquảcủathờiđạiMậtthừaPhậtgiáoẤnĐộmộtcáchtrọnvẹnvàhoànhảo,trongkhiđókinhđiểnMậtthừacủaPhậtgiáoẤnĐộphảiđợiđếnsauđờinhàĐườngTrungQuốcmớibiếtđến.Vìthể,ThánhđiểnBíMậtThừacủaTạngVănĐạiTạngKinhcóphầnhoànmỹhơnHánVănĐạiTạngkinhcủaTrungQuốc.Xincóbiểuđồđốichiếusau:

Biểuđồ2chothấytruyềnbảnTâyTạngcócảthảy670bộ,trongkhibảnHándịchchỉcó75bộ,trongđócóđến59bộđượcdịchvàothờinhàĐườngvànhàTống.Vấnđềtrêncóthểchialàmbốnkhoảnhnhằmgiảiminhnhữngtrọngđiểm:

1.HaibộluậncănbảncủaLong-Thọlà“ThấtThậpKhôngTánhLuận”và“TrungQuánLuận”;NhưngTrungQuốcthìmớidịchbộTrungQuánLuận.NhữngchủsớcủahaiđạiluậnsưlàPhậtHộvàNguyệtXứngvềcáihọccủaLongThọthìTrungQuốcchưathấycó.(Năm1962,TrungHoaDânQuốccóxuấtbảnbộ“NhậpTrungLuậnGiảngKý”dophápsưDiễnBồidịchcủaNguyệtXứng).

2.TừThịNgũLuậnlàsởtôngcủaVôTrước,nhưngTrungQuốccònthiếuhaibộ(hiệntạicònthiếumộtbộ,xinxemchúthứtưcủatiếtnầy).

3.VềphươngdiệnNhânMinh,TrầnNalàngườikếnghiệpThếThân,vàluậnnầyđượctruyềnvàoTâyTạngcảthảychínbộ,trongkhiTrungQuốcmớidịchđượccóbốn,là“NhânMinhNhậpChánhLýLuận”,“NhânMinhNhậpChánhMônLuận”,“QuánSởDuyênDuyênLuậnTụng”vàmộtbộchúthíchbabộLuậntrên.HaibộtrướcđềlàThươngYếtLachủtạo.CònvềđạigialàluậnsưPhápXứng,ngườikếkhởicáihọcsuydiễncủaNhânMinh,thìHándịchchưathấy.

4.CònvềsớgiảiThànhTựuQuyếtNghiQuỹThuậtYếuv.v…cóquanhệđếnMậtthừathìbảnHándịchhãycònthiếurấtnhiều.

Từnhữngđốichiếu,sosánhvềsựthiếuđủgiữahaitạngkinhHánvănvàTạngvăn chothấyPhậtgiáoTâyTạngtrựctiếpchịuảnhhưởngnhữngtrướcthuậtcủaPhậtgiáoẤnĐộvàothờiVãnkỳlànhưthếnào.ChỉriêngNguyệtXứngvàPhápXứngcùngvớiVôThượngDuGiàcủaMậtthừa,thìvàothờinhàĐường,ởTrungQuốcvẫnchưathấyxuấthiện.KinhđiểnMậtthừanàovừaxuấthiệnởẤnĐộ,thìngaysauđóđượctruyềnvàoTâyTạng,diềuđótạonênmộtnétđặcsắcchoPhậtgiáoMậtthừaTâyTạng.VềluậnđiểncủacáctácgiảHiểnthừacủaẤnĐộđượctruyềnvàoTâyTạngướccóhaimươibảynhà(tưliệudùngtrongmụcnầyđượclấytừ“TâyTạngPhậtGiáoNguyênLuận”,trang51-55.

Phầnchúgiải: *Chú1:BảybộluậnTỳĐàm.Xem“ẤnĐộPhậtGiáoSử”,chương6,tiết2.Đơncửnhư“PhátTrí”,“LụcTúc”v.v cảthảybảybộ. *Chú2:“ĐạiThừaNghi”nguyênnghĩatrongTạngvănlà“XaQuỹKhaiCảiGiả”chỉtưtưởngcănbảncủacácđạisưkhaisángtôngpháiĐạiThừa.XưanaychỉcóhaivịlàLongThọvàTừThị,BốĐốntừngtheohọcpháicủaNha-QuânvàTrầnNa.KỳthựcNhaQuânchỉchútrọngthuyết“Vôtánhvôtướng”vàôngkhôngxuấtthântrongphạmvithuyếtTrungQuáncủaLongThọ;TrầnNa-ngườitruyềnbácáihọccủaVôTrướcvàôngkhônglậplạithuyết“NgoạiCảnhHữu”.NhưngôngchínhlàhậuduệcủaVôTrước.Vìvậy,trongtrướctáccủaTôngKháchBa“HiệnQuánTrangNghiêmLuậnKimManSớ”,ôngcóvẻphảnđốilạithuyếtTứNghicủaBốĐốn. *Chú3: SáuluậncủaLongThọlà:ThấtThậpKhôngTánhLuận,TrungLuận,LụcThậpNhưLýLuận,HồiTránhLuận,QuảngPháLuận,GiảDanhThànhTựuLuận.(bộGiảDanhThànhTựuLuậnchưađượctruyềnvàoTâyTạng,hoặccóthìđólàbộBảoManLuậnđượcthayvào). *Chú4: 1-TừThịNgủLuậnlàchỉcácbộluận:HiệnQuánTrangNghiêmLuận,BiệnTrungBiênLuận,ĐạiThừaKinhTrangNghiêmLuận,BiệnPhápTánhLuận,TụcThượngSưLuận.Trongnămbộluậntrên,thìbộthứnhấtvàthứnămchưađượcdịchraHánvăn,mớiđây-năm1942,PhápsưPháp-TôncódịchbộHiệnQuánTrangNghiêmLuậnraHánvăn. 2-VôTrướcNgũĐịa,tứcnămphần;như:NhiếpBổnĐịaPhầncủaDuGiàSưĐịaLuậnmàbảnHándịchnóilàdoTừThịtruyền,cònTâyTạngthìcholàdoVôTrướctruyền,vàgồmcó:CănBảnChưĐịa,NhiếpQuyếtTrạch,NhiếpSự,NhiếpDịMôn,NhiếpThích,còngọilàNhịNhiếp,tứcchỉchoATỳĐàmĐạtMaTậpLuậnvàNhiếpĐạiThừaLuận. 3-BátChicủaThếTrầnlàchỉđạochoDuyThứcTamThậpLuận,DuyThứcNhịThậpLuận,NgũUẩnLuận,ThíchQuỹLuận,ThànhNghiệpLuận,ĐạiThừaTrangNghiêmLuậnThích,BiệnTrungBiênLuậnThích,DuyênKhởiLuânThích.CảtámchinầyHánvàTạngđềudịchđầyđủ. *Chú5:1-ThấtChicủaPhápXứnglàchỉ:ChínhLýĐệNhấtĐíchLuận,LượngQuyếtĐịnhLuận,TươngThíchLuận,NhânLuậnNhấtĐíchLuận,QuánTườngThuộcLuận,LuậnNghịChínhLýPhẩmLoạiLuận,ThànhThaTươngThuộcLuận,2-ThấtQuánlàchỉ:QuánSởDuyênTụngcủaTrầnNa,QuánTamThếTụngcũngcủaTrầnNa,QuánVăncủaThiệnHộ,QuánVô LượngTụngcủaPhápThắng,TiểuBảnQuánLượngLuận(vốnlàmộttiếttrongQuánLượngLuận).QuánPháThaTụngđềulàcủaThiệnHộ,QuánTươngThuộcLuậnTuỳThuậnLuậncủaThươngYếtLaNanĐà. 3-BátThànhlàchỉThànhTựuNhấtThiếtTríTụngvàThànhTựuNgoạiNghĩaTụngcủaThiệnHộ,ThànhTựuPháKhiểnLuậncủaThươngYếtLaNanĐà;ThànhTựuBĩThếGianLuậncủaPhápThắng,ThànhTựuSátNaDiệtLuậncũngcủaPhápThắng,ThànhTựuDuyThứcTánhLuậncủaBảoTácTịch,ThànhTựuTươngThuộcLuậncủaThươnhYếtLaNanĐà,ThànhTựuNhânQuảTánhcủaTríCátTườngHửu. 4-ThấtTrùngSớlàchỉchothíchluậncủaPhápXứngđốivớiThấtChi;trongđóngoàiPhápXứngviếtthíchluậncòncó:ĐếThíchHuệ,ThíchCaHuệ,HuệTácHộ,ThắngGiả,ThươngYếtLaNanĐà,NhậtHộ,DạMaLê,LuậnThiên,TịchHộ,PhápThắng,LiênHoaGiới,ThắngHửu,AĐêĐàv.v..cùngthamgiaviếtthíchluận,mộtsốvềNhânMinhLuậnTrungQuốcvẫnchưadịchvàtruyềnbá. 
  

  Tiết2
TựViệnVàPhápVậtCủaPhậtGiáoTâyTạng.

TâyTạngTựViện.

PhậtgiáovốndĩđãtrởthànhquốcgiáocủaTâyTạng.Dođó,sốlượngtựviệnlàrấtnhiều.Riêngvềnhữngngôiđạitựnổitiếngcóhơn3.000.nhữngtựviệnbìnhthườngthìkhôngthểkểxiếc.“ChiêuĐềLanNhã”khôngđâulàkhôngcó.(xemPhậtTâyTạngvàMôngCổcủaLýDựcChước-trang29).Lốinóitrêncóphầnkhoađại.Theo“QuảnLýTâyTạngTôngGiáoSựVụ”,doĐạiTrọngdịchlờicủaNhiênBakhẩuthuật;thìtoàncảnhTâyTạngcóhơnmộtnghìnbảytrăm(1.700)ngôitựviện.NhânsốLạtmaướckhoảngnămmươimốtvạn(510.000)người.(TâyTạngKỷYếucủaNgôTrungTín–trang51).LúcNhânDânGiảiPhóngQuântiếnvàoTâyTạng,bấygiờTâyTạngcó2469toàtựviệnvàmườimộtvạntăng,ni(BiênCươngLuậnVănTập-trang1346).

KiểukiếntrúctựviệncủaTâyTạngthôngthườnglàtừcaoxuốngthấp,saochocảnhsắcthíchnghivớisinhhoạtcủatăngnhân.Tiềnđiệnthườngquayvềhướngđông,tốtnhấtlàtrướcmỗitựviệnnêncóđầmhayhồnước.Nhữngngôiđạitựviệnthườngcótoàtiểuthành,cáchbàitríphòngthấtthườngcaotừhaiđếnbatầng.DoTâyTạngcâyrừngrấtít,vìvậyviệcxâycấtphầnlớnlàsửdụngđáhoặcgạchnung;mộtsốngôichùađượcxâytheokiểumáibằngkhôngcónóc.Cáctầngdướicùngkhôngcócửasổ,thườngđượcdùnglàmkhochứa.Đườngdẫnvàotựviệnthườngtreonhiềutràngphangthànhtừngdãydài,nhiềuthápnhỏvàthạchbảncókhắcbàiminh.

NayxingiớithiệutámngôiđạitựviệntrứdanhcủađấtnướcTâyTạng.

1.-TangDiênTự,hoặccónơidịchraHántựlàTác-TangDaTự.

NgôiđạitựnầytọalạcởbắcngạnsôngBốGiang,thuộcđịaxứNhả-Lổ-TạngcáchLạp-Tát(Lasha)ướckhoảngbamươidặmAnhvềhướngđôngnam.NgôiđạitựviệnnầyđượckiếntạovàothờiTạngvươngCậtLậtSongĐềTán;côngtrìnhnầydohaingàiTịchHộvàLiênHoaSanhchỉđạoxâydựng.Trongkhuônviênchùagồmcómộttòađạiđiện,bốnviệnđạihọc,mỗihọcviệncólốikiếntrúcriêng.Chungquanhđềucótườngcaovàdài,giápvòngkhépkínướccóhơndặmrưỡiAnh.Bêntrêntườngthànhcókhoảngmộtnghìnbamươitoàtiểuthápđượcxâybằnggạchnung,trungtâmchánhđiệnthờmộttượngPhậtcựclớn,caođếnmườithướcAnh.NhữngtượngPhậtthờtrongchùađaphầnđượcđúcbằngvàngròng,đồngthờilạidùngchâubáutrangsứccáctượngPhật.NhữngtựkhídùngđểcúngPhậtcũngtoànbằngkimngântạothành.Tănglữthườngtrúướccómộtnghìnvị.ChùaTang-DiênnguyênlàđạotràngcủaHồnggiáo,từnămDânquốchaimươichín(1940)trởvềsau,chùamớidoHoànggiáotrútrì.

2- ChùaBốĐạtLạp:CòncótênlàBốĐạtLạpCung:

CungthấtnầyvốnlàdoTạngvươngTùngTánCangBố(KhíTôngLộngTán)kiếnlập,nhưngtrảiquanhiềubiếnloạnnêndiệnmạocủachùakhôngcònnhưtrước.ChùaBốĐạtLạphiệnnaydođứcĐạtLaiLạtMađờithứnămđứngrađạitrùngtu,nhưngkhôngthểhoànthànhtrongđờicủaNgài.BởinóđượckhởicôngtừđờivuaTrangLiệtĐếnhàMinh,nămSùngChínhmườibốn(1641)kéodàiđếnsáu,bảymươinămsaumớihoàntất.Chùađượctạodựngtrênmộtđịacuộcbằngphẳng,tọalạctrênmộtngọntiểuphongcủadãynúiBốĐạtLạpngaytạiLạpTát.Nềnchùathóangrộngvàchiếmhếtnữaquảnúi.Dochùacóvôsốđiện-vũkếtthànhvàdựavàothếnúimàkiếntrúc,nhờvậymàchùacólầucaođếnmườibatầng.Ởtrungtâmlàbatoàkimđiện,trướcđiệncónămngôikimtháp.Đỉnhcaonhấtcủatầngthứmườibađođược900thướcAnh[1].NếusovớiKimSắcThậpTựGiátrênđỉnhđạigiáođườngthánhBảoLacủaLaMã,thìcaohơnbảychụcthướcAnh.Điềuđóchothấymộtnềnkiếntrúcbằngtàinguyênđávôcùngvĩđại.Vậy,aidámnghĩTâyTạnglàmộtđịakhucónềnvănhóalạchậu!

3- ChùaĐại-Chiêu:

TươngtruyềnTạngvươnglàKhíTôngLộngTánvìcôngchúaBa-Lợi-Khố-CơcủaxứNiBạcNhĩmàkiếnlậpchùanầynhằmđểphụngthờnhữngkinh,vàtượngPhậtdocôngchúamangđếnTâyTạng.ChùaĐạiChiêutọalạctạikinhđôLạpTát(Lasha),lưngquayvềhướngđông,tiềndiệnthuộchướngtây,chùacólầucaobốntầng,tầngtrêncùngcónămtoàkimđiện,lancan,điệnvũcủanămtoàkimđiệnđềucócấutrúcbằngđồngcóphavàngnguyênchất.ToàkimđiệntrungtâmthờtượngPhậtThích-Ca-Mâu-Ni,tượngdoVănThànhcôngchúathỉnhvềtừTrungQuốc.(nhữngkinhvàtượngPhậtdohaivịcôngchúamangvềTâyTạng,đờisauvẫnlưugiữvàphụngthờ).NgườidânTâyTạngcònhọachândungvuaKhíTôngLộngTánvàhaivịcôngchúađểthờ.

4- ChùaTiểuChiêu

TươngtruyềnchùađượctạolậplàvìTạngvươngKhíTôngLộngTánthươngcảmcôngchúaVănThànhcứluônnhớvềcốhương–nhàĐường.ChùatọalạcvềphíabắcchùaĐạiChiêu,lưngquayvềhướngtây,tiềnđiệnthuộchướngđông.Chùacólầucaobatầng,tầngtrêncùngcómộttoàkimtháp,chánhđiệncủachùathờtượngphậtA-Xúc-Kim-Cang,vàtượngĐaLaTônNữ,haitượngnầydocôngchúacủaNiBạcNhĩmangvềTâyTạng.

5- ChùaCam-Đan

Đâylàngôiđạitựdođạisư TôngKháchBa kiếntạo.ChùatọalạctrênnúiVượngCổNhĩ,cáchLạpTátkhoảnghaimươilămdặmAnhvềphíađôngbắc.Vềhìnhthế,chùaCam-ĐangiốngnhưchùaBốĐạtLạp.ĐiệnthờPhậtvàtàngkinhcácvôcùngtrangnghiêmnhưchùaĐạiChiêuvàchùaTiểuChiêu.Bêntrongnộitự,chùathờrấtnhiềuThánhtượngtrứdanh.NhưtượngÁiNhiễmMinhVươngcóhaithânhình,tượngPhậtAnLạc,tượngPhậtDiLặctọathiền,bêncạnhtượngPhậtDiLặclàtượngTôngKháchBađượcngườiđờisauđiêukhắcthêmvào.NơiđượcchiêmngưỡngnhiềunhấtlàthápthờXáLợicủađạisưTôngKháchBa.NhữngvịhiếncúngtịnhtàiđểkiếntạongôichánhđiệnchùaCam-ĐanlàĐạiLýThạchvàKhổngTướcThạch(tụcdanhlàTùngDuyênThạch).Trênchópđỉnhcủachùađượcphủmộtlớpvàngròng.Trongchùacũngcóbiabằngvàngròng.DithểcủađạisưTôngKháchBahiệnnayvẫntrongtưthếđoantọa,trênthânphủngủycóĐàLaNikệ.NgoàirachùacòncótượngTửChủDiêmMa(YamaRàja),tứcvịthầntrôngcoivềtửvong.ĐểđượckếthếtrútrìchùaCam-Đan,cũnggiốngnhưhaingôiđạitự làSắcLạpvàTriếtPhong,dobangôiđạitựnầycóliênhệmậtthiếtvớinhau,dođóđểtrởthànhvịtrútrìchùaCam-Đan,vịđóphảiđượcđồchúngcủabađạitựhợplạisuytuyểnmộtvịLạtmacaođứcđứngrađảmnhiệm,nhưngvịấyphảilàHôTấtLặtHãnchuyểnthế(táisinh).Tăngthườngtrúcủachùađạtđếnconsốbanghìnbatrămvị.

6. ChùaTriếtPhong

ChùadođạisưTôngKháchBavàvịđạiđệtửcủaônglàLiễmKhâmkiếntạo,chùaởvềphíaNam,cáchLạpTátbadặmAnh,lốikiếntrúccủachùalàdựavàothếnúi,bốnbênđềucóbàitrílầucác,cònkimthápthìtrùngtrùngđiệpđiệp.ĐâylàngôiđạitựviệnmàthếlựccủanóđượcliệtvàohàngbậcnhấtởTâyTạng!

Ngàynay,ChùaTriếtPhongvẫnlàngôităngviệnlớnnhấtthếgiới.Toàncảnhchùađượcchiathànhbảyngôi,mỗingôiđềucóhọcviệnđộclập.MỗihọcviênđượcmộtvịđạiLạtmaKhamBố(caođức)đảmtrách.VềtàichínhcủachùakhôngdochínhphủTâyTạngtàitrợ.Trụchúngcủachùacóđếnbảynghìnbảytrămvị.

7. ChùaSắcLạp

Đâylàngôiđạidanhtựtọalạcdướichântriềnnúi,ởvềphíabắcLạpTátkhoảngbadặmAnh.ChùađượctạodựngbởimộtvịđạiđệtửcủaTôngKháchBalàLiễmDạngvàcácmônđệcủaôngnầy.Nhữngtầnglầuvàphòngốcđềuxâydựngbằngđánằmsolenhaucaochótvót,vìlàtầngnầyxâychồnglêntầngkiavàcứnhưthếmàxây.Chùacóbatoàđạiđiệnvớiđỉnhcaovútnhưngọnbútcắmthẳngvàokhôngtrungvàđượcphủbằngvàngròngcựckỳtránglệ.Toàncảnhchùađượcchiathànhbốnhọcviệnđộclậpvớinhau.Tăngthườngtrụcóđếnnămnghìnnămtrămvị.ChùacònlưugiữmộtchàyKimCangdàigầnhaimét.Chàycóhaiđầu,mộtđầugiốngnhưcâyGiảncóbacạnh,đầukiagiốngnhưđầungười.TươngtruyềnkhichùađangxâylởdởbổngđâuchàytừbênThiênTrúcbayđến.NgườidânTâyTạngvừasợvừakínhthờ,hằngnămcứvàothángchạp(vàokhoảng ngày27)cótụcnghinhthỉnhchàyvềcungBốĐạtLạp,phầncóđầugiốngđầungườithìdomộtvịLạt-mađội,sauđóthỉnhchàyvềlạichùaSắcLạpvàđặttrướcsânchùađểbátánhđếnchiêmbái.

8. ChùaTrátThậpLuânBố

 ĐâylàngôiđạitựđượcxâydựngởHậuTạng,vịtrícủachùađượcnốiliềntừđôngsangtâythuộcthủphủNhậtKháchTắccủaHậuTạng,gồmnamngạnsôngBốGiangcủaNhãLỗTạng,vàgiaonhautạicửakhẩucủasôngSởNiên.ChùadomộtvịĐạtLaiLạtMakiếntạo,lưngdựavàonúi,mặthướngrasông,chánhđiệncựclớn.Chùađượcchiathànhbốnhọcviện,trongđóbahọcviệntuhọctheogiáonghĩaHiểnthừa,mộthọcviệntấntuMậtthừakinhchú.Mỗihọcviệnlạichiarabốncấphọctuầntựtừthấplêncao.TừsauvịĐạtLaiđờithứnăm,chùatrởthànhhệthốngcủaBanThiền.Chúngthườngtrụcủachùacóđếnbanghìntámtrămtănglữ,vàothờicựcthịnhcóđếnbảynghìnvị.

PhápKhí-PhậtGiáoTâyTạng.

Phápkhílàchỉchophápvật,khícụbaogồmcúngcụvàdụngcụ.ĐiềunàykhiPhậtcòntạithếđãcóchếđịnh;Tỳkheocóđủbay,bìnhbát,tọacụvàđãylọcnước.

BồTátgiớitrongkinhPhạmVõngđượclưutruyềntạiTrungQuốccũngcóquiđịnhnhữngTỳkheođầuđàcầncóđủmườitámthứ.VìlàPhậtgiáothờinguyênthủycótínhgiảndịphithường,khôngnhưđờisauMậtthừatrọngthịNghiQuiûphiềnphứcvàđặcđịnhranhiềuphápkhíđểdùngtrongđàntràngtuMật.NhânđấymàPhậtgiáoTâyTạngrấtcoitrọngphápkhí.TuynhiênđócũnglànétđặcsắccủaPhậtgiáoMậtthừa.Sởdĩvậy,làvìPhậtgiáoẤnĐộthờiVãnkỳhấpthunhữngvậtkhảthủtừẤnĐộgiáo,sauđótruyềnvàoTâyTạng.NgoàiraPhậtgiáoMậtthừacủaTâyTạngcũnglãnhthọnhữngkhídụngcủaBổnggiáotạibảnđịa.XưanayPhậtgiáoởnộiđịaTrungQuốcđốivớiviệcsửdụngphápkhícũngcórấtnhiềudạng,làdochịuảnhhưởngcủaĐạo-giáovàMậtgiáo,đặcbiệtlàtừđờiNguyêntrởlui,danhmụcphápkhícủaPhậtgiáoTrungQuốccànglúccàngnhiềuthêm.

DanhmụcphápkhícủaPhậtgiáoTâyTạngrấtnhiều,nayliệtkêcácthứthườngdùngchínhyếunhưsau;cósáuloại:

I. Cácthứdùngtronglễbái.

(1)CaSagiốngnhưYcủaTrungQuốc.Vềýnghĩathì“đồng”,nhưngvềhìnhthứcthì“khác”. (2)Quảichâu(chuỗiđeo).Châucónhiềuthứ:Bồđềtử,Kimcangtử,Liêntử,Thuỷtinh,Trânchâu,Sanhô,Hổphách,Mãnão,Phalê,Thanhkim,Bạchkim,Mộchoạntử,Nhânđầucốtv.v…tuỳhànhgiảtutheophápmônnàothìsửdụngloạichâunấy,vàthuờnglàđeonơicổ. (3)CápĐạtlàcáitúilụatrắng,dàivàvuôngđượclàmbằngthứlụađặcchế.Trongxãgiao,ngườiTâyTạngcầncócáiCápĐạt,nóđượcdùngtrongcácviệcnhư:lễtiễn,chàokhách,yếtkiếnLạtMa,vàtrongviệcthôngtinvớibằnghữu.NgườitabiếutặngnhauCáp-Đạtđểbiểulộsựthànhkính.ViệcsửdụngCápĐạtcũngcòntuỳtheothânphậnmàcósựtonhỏ,dàingắn,rộnghẹpchứkhôngthểhỗntạp. II. Đồdùngtrongtántụng: 

(1)Chuông:chuôngcónhiềuloạilớnnhỏkhácnhau. (2)Mỏ:cóhailoạilàmỏbằngkimloạivàmỏbằnggỗ. (3)Trống:cótrốnglớn,trốngmangtrênlưng,trốngmangtrêncổ,trốngbằngđồngthau. (4)Linh–cónhiềuloạilớnnhỏkhácnhau. (5)Nao-Việt:loạilớngọilàNao,loạinhỏgọilàViệt. (6)Tất:giốngnhưốngtiêuloạinhỏ. (7)CốtĐịch:đượcchếtáctừxươngngườichết. (8)Lụchuyềncầmv.v… III. Cácđồdùngcúngdường:

(1)Lưhương:Córấtnhiềudạngthức. (2)Đăngđài:cũngcónhiềuloại. (3)Thuỷphồn. (4)Đồcúnghiến:nhưbình,mâm,bồn,bát,uyểnv.v…,cótrườngphang,đoảnphang,đạivàtiểuphangv.v…hìnhthứcgiốngnhưbuồmcủaghethuyền. (5)HoaLung:làloạigiỏdùngđựnghoa,đượcchếtáctừvàng,bạc,tre,gỗv.v…. (6)Tràng:cónhiềuloạinhưVũmaotràng,Bảohiệptràng,Tyquyêntràngv.v…hìnhthứcgiốngnhưcờtiết.  (7)HoaCái:cũngcónhiềuloạikhácnhau, (8)Anh-Lạc:thứđộitrênđầugọilàAnh,thứmangởthângọilàLạc.Cảhaiđềudùngchâubáuxâulạimàthành. (9)HoaMan:cónhiềuchủngloạinhư:dài,tròn,vòng,thêuv.v…dùngcácloạinhưquyển,điều,hoaquímàtạothành. IV. Cácđồdùngđểtrìnghiệm: 

(1)MạnĐồLa:đượcdùngtrongđàntuMậtpháp.Cóbathứlàvuông,tròn,tamgiác. (2).Niệmchâu:khôngnhưQuảichâu(chuỗiđeo)vìhạtcóphầnnhỏhơn.Quảichâucó108hạt,Niệmchâucóloại108hạt,cóloại1080hạt.(đâylàloạichâumàpháiThấpBàtrongẤnĐộgiáothườngdùng.Phậtgiáochỉdùngloại108hạt). (3)KimCangChữ,cóbaloại:loạinhấtcổ,loạinhịcổvàloạingũcổ.Chấtliệudùngđểchếtáccóthểlàkimcang,hoặchươngmộc. (4)ChữLinh:cũngcóbaloại:nhấtcổ,nhịcổvàngũcổ. (5)Luân:cónhiềudạngthức. (6)Cổ:cóhaithứlàĐạicổvàKêlâucổ. (7)Dẫnkhánh:khánhcủaTrungQuốcvàTâyTạngđềusửdụnggiốngnhau. (8)Mộc-ngư:cáchdùngMộcngưgiữaTrungQuốcvàTâyTạngtươngđồng. (9)Quánđảnhhồ,làhồnướcbímậtđượccácvịLạtmasửdụngtronglúclàmphépQuánđảnhchocácđệtử. V. Đồdùnghộma (Maởđâylàdanhtừriêngchứmakhôngphảilàmaqui):

(1)Mạntràla:cónhiềuthứloại. (2)Lư:cólưvuông,lưtrònvàlưhìnhtamgiác,tuỳtheođànphápmàdùng. (3)HộThânPhậtlàtượngPhậtđúcbằngđồng,tượngđượcđựngtrong hộpbằngkimloạibạc,dùngđểđộitrênđầu,hoặcđeotrướcngực. (4)BíMậtPhùChúẤn:cóbaloạilàvuông,tròn,tamgiác,lạiphânracóloạidùngđểhộthân,cóloạiđểhộgiatrạch,cóloạiđểhộquốc,cóloạiđểđuổità,đểtrừ taivàđểtăngphúcv.v… VI. Đồdùngđểkhuyếnđạo:

(1)MaNiLuân(Mani-hkhor),hìnhdánggiốngcáithùngtròn,giữacómộttrụcđểdùngtaycầmmàquaynósẽxoaytròn,bêntrêncókhắcLụcTựĐạiMinhChú(còngọilàLụcTựQuanÂm Chú,QuanÂmLụcTựMinhChú,LụcTự MinhChú). (2)KỳĐảoĐồng,hìnhdángcũnggiốngnhưMaNiLuânnhưnglớnhơnđôichút,nhờvàosứcgió,sứcnướchoặccơkhímàchuyểnđộngxoaytròn. (3)KỳĐãoBích:đượckhắcvàobảnggỗsáuchữLụcTựĐạiMinhChú,dùngtreotrênváchtường. (4)KỳĐảoTrạchkhắc“LụcTựĐạiMinhChú”lênphiếnđáđặtdướichânnúi,hoặctríởgiữađường.TấtcảnhữngphápkhívừanêuđượcdângianTâyTạng–ngườingười,nhànhàđềusửdụngtrongsinhhoạtthườngnhật. PHẬTGIÁOTÂYTẠNG–TRAITIẾTVÀPHÁPHỘI​

PhậtgiáoTâyTạngcórấtnhiềuPháphội,xinđơncử nhữngPháphộichínhyếu:

1- TruyềnChiêuĐạiPhápHội. 

ĐâylàPháphộiđượctổchứcvàongàyrằmthánggiênghằngnămtạitrungtâmcủatoànkhuTiềnTạng,cótínhcáchmộtĐạiPhápHội.Từngàymùngba,mùngbốn,chậmlắmkhôngquángàymùngnămthánggiêng,toànthểtăngchúngcủabangôiđạitựtạiLạpTátđềuvântậpvềthịkhuLạpTát;thứđếntheođịnhkỳ,giờngọhômsautoànthểtănglữtạicáctựviệnthuộcTiềnTạngđềuvântậpvềtạichùaĐạiChiêuđểsánghômsauthựchànhcácthờikhóa,mỗingàycóbốnthờitụngkinh.Sauthờikinhsáng,tăngchúngđượcdùngcháovàuốngtrà,kếtiếplàlễBốtáttụnggiới.SaulễBốtátlàphầnmởhộibiệnluậnđểkhảothílấyhọcvịCáchTây.Mỗingàychỉlấymộtngười,tiếptheolàkhóalễcúngngọ,saulễcúngngọtăngchúngchỉđượcphépuốngtràchứkhôngthọthực,tiếpnữalàhộibiệnluậnnhằm khảothínhữngvịkếtiếpđểtuyểnchọnhọcvịCáchTây,biệnluậnkéodàiđếnnửađêm.ĐạiPhápHộiTruyềnChiêumỗikỳtổchứckéodàiliêntụcđếnngàyhaimươithánggiêngmớikếtthúc.

2.TiểuChiêuTựTậpHội:

Pháphộiđượccửhànhvàothánghai(âmlịch)hằngnăm.Vềnghithức,nhânsố,trìnhtựcũnggiốngnhưPháphộicủachùaĐạiChiêu.ChỉcóđiềuởpháphộinầycácvịLạt-macaođức,tônquíkhôngtựthamgiamàphảilễthỉnh.CũngcókhảothíchọnlấyhọcvịCáchTây,nhưngsovớihọcvịCáchTâycủachùaĐạiChiêuthìhọcvịCáchTâycủachùaTiểuChiêuthuộchàngđệnhịcấp.

3. LễhộitắmPhật 

Hằngnămvàongàymùng8tháng4âmlịch,ngườiTâyTạngcửhànhlễtắmPhậtcựckỳlongtrọng.

4. BảoBốiPhậtNiếtBànĐạiPhápHội:

BảoBốiPhậtlàcáchtônxưngcủangườiTâyTạngđốivớiđạisưTôngKháchBa.Đạisưviêntịchngày25tháng10,tuynhiênkhôngtậphợptăngchúngcủacácngôiđạitựvềmộttrúxứnhấtđịnhđểtụngkinh,thayvàođómỗitựviệnđềucửhànhđạipháphộinầy,vớitìnhhuốnglongtrọnghơncảlễhộitắmPhật.Tronglễhộinầy,cácchùathuộcpháiHoànggiáokhôngchùanàolàkhôngtổchứcmộtcáchcựckỳtrangnghiêmvàtrọngthể.Chùanàocũngtrầnthiếtđèndầuhếtsứctinhxảo,sánglạng,đượctạonênbởicácnghệnhânvôcùngthiệnnghệđếnđộkhôngmộtngọnđènnàolạikhôngphóngracảnghìnmàusắc!Ngaycả“mọinhàkhắpnơi”trongdângianTâyTạng,nhànàocũngđềutreomộtngọnđèndầuởvàovịtrícaonhất.VìthếdângianTâyTạnggọipháphộinầylàĐăngTiết.

5. TraiNguyệt(thángchay):

Hằngnăm,dângianTâyTạnglấythánggiêngvàthánghailàm“Đạitrainguyệt”(thángtấtcảđềuănchay),lấyngàytếtnguyênđánlàmngày“Khiêuvũtế”,mùnghaitếtlàngày“Phithằngtế”,mùngbatếtlàngày“Phiênchủtế”,tấtcảđềucửhànhtạicungBốĐạtLạp.Từ ngàymùng6đếnngày21thánggiênglàlễ“Đạithítế”.Tronglễnầy,tăngchúngcácchùatạiLạpTátđềuvântậpvềchánhđiệncủabảntựmìnhđểtụngkinh,đồngthờicũngđểtiếpnhậnphẩmvậtcúngdường.Ngàyrằmthánggiênglàlễcúngđèn,ngày18thánggiênglàlễđuổità,ngày20 thánggiênglàlễduyệtbinh,ngày25thánggiênglàlễđuangựa,ngày30thánggiênglàlễtrừquiû.Thánghai,ngày17làlễDậmchân(vũđạo).TâyTạngđãlàmột“Phậtquốc”.Dođó,khôngcóbấtkỳlễchaynàongườitakhôngmờithỉnhtănglữvàkhônglàmcácPhậtsựnhiêuích.BấtluậnlànamphụlãoấuvàothángchaytịnhkhôngailàkhôngchíthànhniệmtụngLụcTựĐạiMinhChú.Trênthânthể,khôngailàkhôngđeocácPhápkhínhư:Phậthộ,Xálợi,Kinhquyển,Niệmchâu,Hộphùv.v…,tayngườinàocũngcầmMaNiLuânxoaytrònkhôngngớt.

 

*LụcTựĐạiMinhChú.

TươngtruyềnkhiđứcThếTôncòntạithếNgàicódichúcchoBồTátQuánThếÂmlàhãycứuđộchúngsinhnơiNúiTuyết(tứcTâyTạng).Huyềnkỳnầyđượctríchtừ“VănThùSưLợiChơnThựcDanhNghĩaKinh”.Dođó,ngườiTâyTạngchorằngđấtnướchọlà“hóathổ”củaBồTátQuánThếÂm.Vềmặtlịchsử,thìtừkhiPhậtgiáođượctruyềnvàoTâyTạngđồngthờicũngtruyềnluônLụcTựĐạiMinhChúcủađứcBồTátQuánThếÂmvàoxứnầy.Đólàsáuchữphạnđượckhắctrên“BảoNgọc”.

NayxinđemsáuchữbằngPhạnngữ,HánngữvàTạngngữđốichiếuvớibiểuđồsau:

DạngchữPhạnvàchữTạngtrongbiểuđồlàsựmôphỏngcủaLýDựcChướctrongsách“PhậtgiáoTâyTạngvàMôngCổ”–trang11.TrongkinhtạngHánvăncũngcómộtsốtựdạng“LụcTựMinhVươngKinh”,nhưngkhônggiốngtựdạngcủaPhạntựvàTạngtự.VìvậycóthểnóiđâylànétđặcsắccủaPhậtgiáoTâyTạng.BảnHánvăndịchâmđọclà“Úmmanibátdihồng”,đúngraphảiđọclà“UmMaNiBátĐặcDiHồng”.NgữýcủasáuchữnầylàtỏsựmongcầuđượcvềLiênHoaTạngthếgiớicủađứcPhật.CóhọcgiảngườiNhậtBảnvísáuchữnầygiốngnhưngườiphươngTâykhicầunguyệnthườngđọc“Chaởtrêntrời”vậy.ỞTâyTạngngườitaxemsáuchữnầylànguyênlícủavạnpháp.Theohọcácphápthếgianvàxuấtthếgian,khôngphápnàolàkhônglưuxuấttừsáuchữnầy.Chữ“Úm”làPhậtbộtâm,chữ“Ma-Ni”làBảobộtâm,chữ“Bát-Đặc-Di”làLiênHoabộtâmvàchữ“Hồng”làKimCangbộtâm.Vìrằng“LụcTựĐạiMinhChú”baonhiếptoànbộhoặclýsự,hoặcbitrí.Ngườituhànhmuốn“Cụtúcvạnđức,thànhtựuvạnhạnh”chỉcầnchuyênniệmLụcTựĐạiMinhChúsaochoniệmniệmbấttuyệt,lâudầntâmthểsẽhiểnhiện,khiấysẽchứngnhậpvôlượngphápmôn,thànhtựunhấtthiếtđạicôngđứctụ.Đâylàthầnchúlấybachữ“BátĐặcDi”làmtâmchú,BátĐặcDihàmýlàLiênHoa,màLiênHoalà“bảnnguyêntâmhải”củachúngsinh.ĐiềuđóchothấyuyđứccủaMinhChúlàbấtkhảtưnghì,hàmchứamộttriếtlýcựcthâm.DođóchonêntạiTâyTạngđiđếnđâucũngnghethấyngườiTạngluônmiệngđọctụngLụcTựĐạiMinhThầnChú.NgườidânTâyTạngkhôngailàkhôngđọctụngchúnầyvàthườngniệmchúnầy.GiốngnhưởHánthổ,ngườingườiđềuniệmdanhhiệuPhậtADiĐà.

MậtthừaTâyTạngcoitrọngChúpháp,vìvậybìnhthườngngườitavậndụngcáchniệmchúvàoviệchôhấpnhưhítvào,ngưnglạirồithởra.CứmỗilầnnhưvậyngườitaniệmbachữỌm,àh,hùm;bachữnầyâmHánđọclà“Úmáchhồng”,thựcthìnênđọclà“ÔngAHồng”.Bởibatựâmnàycótínhcựckỳthầnthánh.Nhưcóngườicứtheosựhôhấpmàniệmtụngkhôngngưngnghĩ,niệmđếnkhikhôngcầnvậntâmđểniệmmàvẫncứtựnhiênniệm,đếnlúcgiữaniệmvàkhôngniệmkhôngcòncósựsaibiệt,cảngàylẫnđêmtuyệtnhiênkhônggiánđoạn,niệmđượcnhưvậygọilà“kimcangniệmtụng”.Kimcangniệmtụnglàtrongthờigianmộtngàyđêmcóthểniệmđếnconsố21.600lần.Niệmđượcnhưvậysẽhiệpnhấtvới“Bảntôn”,khếnhậpđượcvới“Pháptánhlýthể”.VìbachữnầylàđạibiểuchoBảntôn,màBảntônthìluônthườngtạitrongsựhôhấpcủachúngtathôngquahơithởravào,qualại,tứcchúngtatrụvàophápthâncủaBảntônvàrồitừđónhậpvàochânlýđệnhấtnghĩađế.

TrênđâylàđơncửhaiChânNgônChúmàngườiTâyTạnglấyđólàmphápmônphổbiến.TrongkhiPhậtgiáothuộchệHánvăn,tuykhôngthườngdùnghaimậtchútrên,nhữnglạiđưavàoDiệmKhẩu.VìthếhaiMậtchúnầycũngchẳngthôngdụngởTrungQuốc,nhưngđồngthờidoTrungQuốccũnghiểurõnănglựccủahaiMậtchútrênnênchỉứngdụngvàocácđàntràngDiệmKhẩu.ĐócũngdochịuảnhhưởngkhôngíttừPhậtgiáoTâyTạng,tuynhiênđiềuđó cũngmớiứngdụngchứkhôngxưalắm.

 

Xemtiếp ChươngVI-NétđặcsắccủaPhậtGiáoTâyTạng


Về Menu

chương v văn vật phật giáo tây tạng chuong v van vat phat giao tay tang tin tuc phat giao hoc phat

C tổ a Cuối thu đi thưởng trà ở Tâm trà quán Con nói bạn về đi Chùa Phú Hòa tặng cơm chay mỗi tháng 2 hoà họa Lý Vì sao ung thư tuyến giáp ngày càng 66 câu thiền ngữ chấn động thế giới Một thuong lam me oi Lễ húy nhật lần thứ 34 Đại lão Ñt o dau co ta o do co dau kho giÃÆ hay quan chieu de hoc cach buong xa tham san si tuong Về một bức thủ bút chữ Nôm của thien phat giao Thiếu kẽm làm tiêu hóa khó khăn Bảo Phụ nữ trẻ có nguy cơ đau tim cao hơn Lễ húy kỵ cố Hòa thượng Thích Viên thõng Ý nhá trÃ Æ Stress cản trở sự phát triển lòng trắc Món chay ngày Tết thư ưng Đóa Tâm tình của Phật tử trong đêm diễu mà ŠMón Vả Mạ Thương Truyền doi moi cach nhin de cuoc song them tuoi dep Trở về với thiên nhiên y học của nguồn gốc và ý nghĩa Uống loi ich cua phap mon niem phat hòa thượng thích thiền tâm 1925 Đau do lở miệng triệu chứng và điều thuyet phap theo duy ma chuông 22 Hòa Thói Bữa cơm chiều Những phát hiện gây ngạc nhiên về Đi nghiep bao gioi thieu tong quat phan 1 bat nhi niem vui khong nguyen nhan