Đức Phật nhìn và thấy nguyên nhân nào ở tại đấy trong mỗi thời khắc và điều gì tiếp diễn liên tục trong hoàn cảnh không hài lòng này, và Ngài thấy rằng nó là sự mê mờ về thực tại, sự rối rắm về hiện thực, hay sự bất giác về hoàn cảnh
Nghiệp Báo: Giới Thiệu Tổng Quát Phần 1

Đức Phật nhìn và thấy nguyên nhân nào ở tại đấy trong mỗi thời khắc và điều gì tiếp diễn liên tục trong hoàn cảnh không hài lòng này, và Ngài thấy rằng nó là sự mê mờ về thực tại, sự rối rắm về hiện thực, hay sự bất giác về hoàn cảnh.

1 – Bốn chân lý trong ngôn ngữ hằng ngày

2 – Nghiệp báo đối diện với nhân quả hành trạng

3 – Một vài hệ thống giải thích nghiệp báo

4 – Nghiệp báo như một nhân tố tinh thần của một sự thôi thúc

5 – Những ảnh hưởng của thái độ nghiệp báo

6 – Hạnh phúc và bất hạnh

7 – Thái độ xây dựng và tàn phá

8 – Thuyết quyết định hay tự do ý chí

9 - Mê muội về nguồn gốc của nghiệp báo

10 – Giải thoát sự mê muội của chúng ta

11 – Những lời kết luận

12 - Hỏi & đáp

--***--


1 – BỐN CHÂN LÝ CAO QUÝ TRONG NGÔN NGỮ HẰNG NGÀY

Chúng tôi rất vui mừng hiện diện nơi đây một lần nữa tại Xalapa, và chủ đề mà tôi đã từng được yêu cầu để nói tối nay là nghiệp báo. Dĩ nhiên, khi chúng ta nghiên cứu về một chủ đề nào đấy trong Phật giáo, điều quan trọng để có một ý tưởng nào đấy về việc tại sao chúng ta muốn tìm hiểu về nó, điều quan trọng của nó là gì, và tại sao nó phù hợp trong toàn bộ phạm vi của Phật giáo. Một cách căn bản Đức Phật nói về kinh nghiệm của mỗi người, những điều chúng ta kinh nghiệm trong đời sống, những gì sẽ xãy ra. Nền tảng căn bản quan trọng nhất của điều mà tất cả chúng ta kinh nghiệm, mọi người kinh nghiệm là gì? Đôi khi chúng ta buồn rầu, và thỉnh thoảng chúng ta vui vẻ. Đây là cung cách mà kinh nghiệm chúng ta trãi qua trong đời sống của chúng ta, có phải không?

Khi chúng ta thẩm tra hoàn cảnh đôi khi buồn rầu, và thỉnh thoảng vui vẻ, chúng ta khám phá ra rằng có nhiều vấn đề liên hệ với điều ấy. Khi chúng ta không vui, rõ ràng, đó là khổ não. Không ai thích u sầu, có phải thế không? Chúng ta có thể không vui trong việc nhìn thấy mọi việc, giống như một người bạn đi xa, hay nghe về những việc, những ngôn ngữ khó chịu, và chúng ta cũng có thể không vui khi nghĩ về nhiều việc khác nhau với nhiều loại cảm xúc khác nhau. Nhưng thỉnh thoảng chúng ta cảm thấy không vui và dường như không có bất cứ một liên hệ với bất cứ những gì chúng ta thật sự nghe và thấy, hay những gì đang xãy ra chung quanh chúng ta. Đây là một vấn đề, có phải không?

Nhưng về niềm vui thì thế nào? Đôi khi chúng ta cảm thấy vui vẻ, có phải không? Chúng ta cảm thấy vui nghĩ về điều gì đấy, như nhớ lại một thời điểm tuyệt vời mà chúng ta có với ai đấy. Nhưng khi chúng ta nhìn sâu xa hơn, chúng ta thấy rằng niềm vui này mà chúng ta trãi qua có một vài vấn đề liên hệ với nó. Trước tiên nhất, nó không bao giờ kéo dài, và chúng ta không biết nó sẽ kéo dài bao lâu. Và dường như nó chẳng bao giờ đủ. Chúng ta có thể vui khi ăn một muỗng thức ăn, nhưng điều ấy không đủ - chúng ta muốn ăn thêm và thêm và ăn thêm nữa. Thật sự, đấy là một câu hỏi rất thú vị - khối lượng là bao nhiêu của vật gì đấy mà chúng ta phải ăn nhằm đề thật sự hưởng thụ một cách thích thú với nó? Hãy nghĩ về điều ấy là vấn đề đầu tiên. Một điều sai lầm khác, một thoáng khác của niềm vui này là chúng ta không biết điều gì sẽ xãy ra tiếp theo. Chúng ta có thể tiếp tục vui trong giây phút tiếp theo, hay chúng ta có thể buồn. Nó có thể thay đổi, vì thế không có gì bảo đảm trong niềm vui này.

Thật sự đối với Phật giáo loại quán chiếu hay phân tích này vào trong niềm vui và nổi buồn không phải là điều gì đặc biệt; nhiều đại tư tưởng gia trên thế giới đã từng quán chiếu điều này và giảng dạy về điều này. Nhưng những gì Đức Phật dạy, những gì Đức Phật thấu hiểu là sâu xa hơn về vấn đề này hay khổ đau. Ngài nhìn một cách sâu sắc hơn vào sự thăng trầm trong hoàn cảnh đời sống của mỗi người, và những gì Ngài thấu hiểu là nguyên nhân cho niềm vui ấy thật sự là bộ phận của mỗi thời khắc mà kinh nghiệm của chúng ta trãi qua. Nói cách khác, cung cách mà chúng ta kinh nghiệm mọi việc với sự lên và xuống của vui và buồn không ngừng đấy là hoàn cảnh không hài lòng.

Thế nên, sau đó, Đức Phật nhìn và thấy nguyên nhân nào ở tại đấy trong mỗi thời khắc và điều gì tiếp diễn liên tục trong hoàn cảnh không hài lòng này, và Ngài thấy rằng nó là sự mê mờ về thực tại, sự rối rắm về hiện thực, hay sự bất giác về hoàn cảnh. Nói cách khác, mê mờ về việc chúng ta hiện hữu như thế nào, mỗi người chung quanh chúng ta tồn tại như thế nào, về thế giới hiển hiện như thế nào.

Điều này là hoàn toàn khác biệt với những gì nhiều người khác đã từng nói. Thí dụ, một số những người khác đã từng nói, sự lên và xuống của vui và buồn mà kinh nghiệm chúng ta trãi qua một cách căn bản do bởi tưởng thưởng và trừng phạt: từ việc tuân thủ luật pháp hay từ việc không tuân theo luật lệ. Vấn đề căn bản cho việc cảm thấy vui vẻ hay buồn rầu là 'vâng lời', theo ý kiến của nhiều vị thầy. Nhưng Đức Phật nói rằng: không, không phải trường hợp ấy. Nguyên nhân thật sự của sự mê mờ của chúng ta, không là vấn đề của vâng lời hay không vâng lời; nó là sự biểu hiện mê mờ về đời sống. Sau đó, Đức Phật tiếp tục nói rằng sự mê mờ rối rắm ấy không nhất thiết là toàn bộ sự sống, của việc chúng ta nếm mùi hay kinh nghiệm mọi việc như thế nào. Nó không phải ở đó: nó là điều gì đấy mà có thể di chuyển được, và nó có thể cởi bỏ được một cách hoàn toàn, để nó không bao giờ trở lại. Rồi thì Ngài nói rằng cách thật sự để làm thế là hãy thay đổi cung cách kinh nghiệm mọi thứ của chúng ta.

Từ bỏ sự mê mờ ấy không phải là vấn đề yêu cầu người nào khác để tháo bỏ nó cho chúng ta, nhưng một cách căn bản đấy là vân đề thay đổi chính thái độ của chúng ta, sự thấu hiểu của chúng ta về thực tại. Nếu chúng ta có thể thay thế sự không hiểu biết với sự thông hiểu và sau đó sở hữu sự thông hiểu này trong mọi lúc, rồi thì chúng ta khám phá ra rằng chúng ta không có sự lên và xuống liên tục của vui và buồn này, và chúng ta không ghi nhớ mãi sự lên và xuống của vui và buồn. Vì thế, đấy là một giáo huấn vô cùng căn bản của Đức Phật, đặt nó vào trong chính ngôn ngữ hằng ngày.

2 – NGHIỆP BÁO ĐỐI DIỆN VỚI NHÂN QUẢ HÀNH TRẠNG

Khi chúng ta nói về nghiệp báo, nghiệp báo là giải thích căn bản của việc làm thế nào và tại sao những kinh nghiệm của vui và buồn của chúng ta lên và xuống – đấy là tất cả về nghiệp báo. Nói cách khác, chúng ta rối rắm hay mê mờ về việc sản sinh sự thăng trẩm vui buồn,kinh nghiệm dễ chịu và khó chịu như thế nào ? Nói cách khác, nó đối diện với nhân và quả, và nhân quả là một chủ đề vô cùng phức tạp. Như Đức Phật đã nói, một chậu nước không đổ đầy bởi giọt nước đầu tiên và nó cũng không phải được rót đầy bởi giọt nước cuối cùng; mà nó được làm đầy bởi sự tích lũy toàn bộ những giọt nước. Tương tự thế, những gì chúng ta kinh nghiệm trong đời sống là kết quả của không chỉ một nguyên nhân – nguyên nhân chỉ là một thứ mà chúng ta chỉ mới làm ngay lập tưc trước hiện tại hay những gì chúng ta đã làm hàng niên kỷ về trước. Nó là kết quả của một khối lượng khổng lồ của những nhân tố nguyên nhân và những điều kiện (nhân duyên).

Điều này hoàn toàn phù hợp với quan điểm của khoa học, bởi vì những gì đang nói là những sự kiện không xãy ra trong cô lập, mà thật sự mọi thứ liên kết với nhau. Chỉ dùng một thí dụ rất đơn giản, tất cả chúng ta không thể hiện diện nơi đây trong phòng này để nghe bài thuyết trình này nếu người Tây Ban Nha đã không đến Mỹ châu, có phải thế không? Đó chỉ là một nguyên nhân để chúng ta hiện diện ở đây. Giống như thế, có rất nhiều nguyên nhân khác nhau, trực tiếp và gián tiếp, chúng cống hiến đến điều mà chúng ta kinh nghiệm ngay bây giờ hay bất cứ thời khắc nào.

Tuy nhiên, nghiệp báo đang giải thích những nguyên nhân liên hệ một cách đặc biệt với tâm thức của chính chúng ta. Nhưng có nhiều nguyên nhân cung ứng đến những gì chúng ta kinh nghiệm hay trãi qua – nguyên nhân vật lý, thí dụ, thời tiết, và v.v... Nhiều thứ tác động chúng ta đang đến không chỉ từ tâm thức chính chúng ta, mà cũng từ tâm thức của những người khác. Hãy nói về những chính trị gia, những người quyết định những chính sách khác nhau mà chúng tác dộng đến chúng ta, và những điều ấy cũng có thể bị pha lẫn với sự mê mờ rối rắm nào đấy, có phải không?

Nghiệp báo không nói về niềm tin hay tín ngưỡng, nó không nói về định mệnh hay tiền định và những thứ như thế, mà đúng hơn nó nói về việc chúng ta kinh nghiệm mọi thứ như thế nào và thái độ chúng ta tác động như thế nào đến những gì chúng ta kinh nghiệm trong đời sống. Từ ngữ 'karma' hay 'nghiệp báo' hay nghiệp quả'được dùng trong một ý nghĩa rất phổ biến để liên hệ đến mọi thứ liên hệ ở đây trong thuật ngữ "nhân quả hành trạng', (nhân thế nào sẽ cho ra quả thế nào); nói cách khác, sự liên hệ nhân quả đến từ thái độ và cung cách cư xử của chúng ta. "Nghiệp báo" có thể đang liên hệ đến toàn bộ chủ đề 'nhân quả hành trạng' trong tổng quát, hay nó có thể liên hệ một cách rất đặc biệt đến một khía cạnh của toàn bộ tiến trình ấy. Do vậy, nếu chúng ta muốn thấu hiểu cơ chế của nghiệp báo, chúng ta phải nhìn vào nó với một ít chính xác hơn, trong một chi tiết nào đấy.

3 – MỘT VÀI HỆ THỐNG GIẢI THÍCH NGHIỆP BÁO

Khi chúng ta bắt đầu nhìn vào những giải thích chính xác hơn trong Phật giáo, chúng ta khám phá một cách rất nhanh chóng rằng không phải chỉ có một giải thích. Một có người Tây phương thấy điều ấy hơi không thoãi mái. Như nếu chúng ta có một rắc rối hay một hoàn cảnh, chúng ta có thể giải thích trong một vài cách khác nhau, tùy theo quan điểm của chúng ta. Ở phương Tây chúng ta làm như thế, chúng ta có thể giải thích những việc từ quan điểm xã hội, từ quan niệm tâm lý, từ khái niệm kinh tế - điều ấy không có gì ngạc nhiên. Những sự giải thích đa dạng giúp chúng ta thấu hiểu trong một cung cách đầy đủ những gì đang tiếp diễn. Và mỗi cách giải thích về những gì đang diễn ra căn cứ trên một hệ thống nào đấy của tư tưởng – hệ thống của tâm lý học, hệ thống của chính trị học, kinh tế học và v.v... Chúng ta có đôi điều tương tự ở đây trong Phật giáo, và vì thế chúng thấy rằng có vài giải thích từ những hệ thống giáo lý triết học khác nhau về vấn đề nghiệp báo hoạt động như thế nào. Chúng ta cũng có điều ấy ở phương Tây ngay cả trong một hệ thống, như tâm lý học – có thể có có một sự giải thích từ quan điểm của phái Freudian, và sự giải thích theo quan niệm của phái Jungian; một người có thể giải thích mọi việc theo lối xã hội chủ nghĩa, hay trong cung cách tư bản. Chúng ta thấy điều ấy trong Phật giáo, và nó rất hữu ích, thật sự, hãy nhìn vào một vài hệ thống này, do vì chúng cho chúng ta những sự thấu hiểu khác nhau trong vấn đề nghiệp báo hoạt động như thế nào. Vì mục tiêu của chúng ta không cần thiết để đi vào những chi tiết về những sự khác nhau của những hệ thống, nhưng nó hữu ích để cảnh giác rằng có vài hệ thống.

Điều ấy dĩ nhiên có nghĩa, một cách ẩn tàng, rằng chúng ta cũng có những hệ thống Tây phương giải thích những gì đang xãy ra với những gì chúng ta đang kinh nghiêm hay đang trãi qua. Điều ấy không nhất thiết mâu thuẩn với những gì chúng ta nói với nghiệp báo.

4 – NGHIỆP BÁO NHƯ MỘT NHÂN TỐ TINH THẦN CỦA MỘT SỰ THÔI THÚC

Khi chúng ta nói về nghiệp báo như một thứ đặc biệt, một vấn đề đặc thù, nghiệp báo tự nó đang liên hệ đến một nhân tố tinh thần – nếu chúng ta theo một hệ thống giải thích. Chúng ta muốn nói gì với "nhân tố tinh thần?" Một nhân tố tinh thần là một phương thức nhận biết về điều gì đấy. Hãy lấy một thí dụ: chúng ta thấy ai đấy và chúng ta bước tới họ. Có nhiều nhân tố tinh thần liên hệ ở đây trong kinh nghiệm ấy. Có nhiều khía cạnh khác nhau đối với việc chúng ta nhận biết về người này như thế nào. Một số rất căn bản, như phân biệt người này với ai đấy khác, và với bức tường. Thích thú – đấy là một cách thể hiện để nhận biết về con người và niềm thích thú ấy sẽ đi cùng để thấy họ. Tập trung có thể ở đấy, những cảm xúc khác nhau có thể ở đấy. Tất cả những thứ này là nhân tố tinh thần, và chúng tập họp với nhau trong thời khắc ấy để thấy người ấy và bước tới họ.

Nhân tố tinh thần nào là nghiệp báo? Nghiệp báo là nhân tố tinh thần đang đưa chúng ta đến người ấy; đấy là sự thúc đẩy sẽ đi theo để thấy người ấy và sau đó đi tới họ. Đấy là tại sao trong một số lý thuyết nghiệp báo được giải thích hầu như một năng lực vật lý. Dĩ nhiên có thể có những nhân tố tinh thần khác, như ý định. Chúng ta định làm gì với người này? Chúng ta có thể có ý muốn ôm họ hay chúng ta có ý định đấm vào mặt họ. Có nhiều nhân tố khác liên hệ, nhưng nghiệp báo đơn giản là nhân tố tinh thần thúc đẩy này đang đưa chúng ta vào hành động ôm hay đấm khi chúng ta thấy họ và khi chúng ta đang đi tới họ. Cũng thế, hãy nhớ rằng những sự thúc đẩy tinh thần không chỉ là những hành động vật lý chẳng hạn như ôm hay đấm. Cũng có thể có một sự thúc đẩy tinh thần mà chúng ta nghĩ về điều gì ấy; nó không chỉ trong dạng thức nói về điều gì ấy hay làm điều gì ấy một cách vật lý. Cho dù chúng ta đang nghĩ về điều gì đấy, cho dù chúng ta đang nói về điều gì đấy, cho dù chúng ta đang làm điều gì ấy – tất cả những thứ này liên hệ với một loại thúc đẩy tinh thần nào đấy.

5 – NHỮNG ẢNH HƯỞNG CỦA THÁI ĐỘ NGHIỆP BÁO

Phật giáo, giống như khoa học, dạy rất nhiều trong những dạng thức nhân quả. Vì thế, nếu bị lèo lái bởi nghiệp báo – sự thúc đẩy này – chúng ta làm những việc, nói những điều, và suy nghĩ những thứ gì đấy, sau đó sẽ có một kết quả. Nghiệp báo không nói quá nhiều về ảnh hưởng của thái độ chúng ta đối với những người khác – mặc dù, dĩ nhiên, nó thật sự tác động trên những người khác. Đây là bởi vì, một cách thật sự, ảnh hưởng trên những người khác của những gì chúng ta thực hiện đối với họ là tùy trên người ấy, đến một sự phạm vi lớn. Một số ảnh hưởng trên người khác của những gì chúng ta thực hiện trên họ là qua những nhân tố vật lý mà thôi: bạn đấm ai đấy và làn da bị thâm tím. Đó chỉ là nhân quả vật lý thân thể; chúng ta không đang nói điều ấy với nghiệp báo. Nhưng ảnh hưởng có trên người kia trong những dạng thức họ trãi qua kinh nghiệm như thế nào đối với những gì chúng ta nói hay làm đối với họ, điều ấy tùy họ, có phải không? Chúng ta có thể nói điều gì đấy rất độc địa đến ai đấy, thí dụ thế, và cảm xúc mà họ nhận được có thể rất tổn thương; ho có thể rất khó chịu. Nhưng họ cũng có thể nghĩ rằng chúng ta hoàn toàn là những kẻ ngu ngơ ngốc nghếch, và vì thế họ không tin chúng ta và không tiếp nhận chúng ta một cách nghiêm chỉnh. Hay họ có thể không thậm chí không nghe chúng ta hay họ nghe chúng ta một cách sai lầm. Tâm tư họ có thể đã bị bận tâm với điều gì khác, thí dụ vậy. Do thế, thậm chí nếu chúng ta có những ý định dữ dội thật sự làm tổn thương cảm xúc của người ấy, không có gì bảo đảm rằng nó sẽ thật là gì – mặc dù rõ ràng giáo huấn Đạo Phật dạy rằng chúng ta cố gắng không làm tổn thương bất cứ ai. Nhưng điều ấy không liên hệ đến nghiệp báo ở đây.

Khi chúng ta nói về những kết quả nghiệp báo về điều gì ấy, nó là những kết quả nghiệp báo mà tự chúng ta sẽ nếm qua như một kết quả của hành vi trong sự đẩy mạnh này, một lối bắt buộc, với sự thôi thúc của nghiệp báo.

Những ảnh hưởng gì trong chính chúng ta? Một trong những ảnh hưởng – và điều này rất giống với những gì khoa học Tây phương nói – là chúng ta điều kiện hóa chính mình để suy nghĩ trong một cách nào đấy, nói một cách nào đấy, và hành động trong một cách nào đấy, vì thế nó bồi đắp một khuynh hướng để lập lại cung cách của thái độ ấy. Và như một kết quả của ý định ấy để lập lại cung cách của thái độ ấy và cũng là một khả năng để lập lại hành vi ấy- chúng ta cũng làm một sự khác biệt nào đấy giữa những khả năng và những khuynh hướng , mặc dù không nhất thiết để đi vào chi tiết về điều ấy – như một kết quả của chúng, chúng ta muốn lập lại hành vi kia.

Nó thật sự sản sinh ra điều gì, ý định kia hay khả năng nọ? Ý định sản sinh một cảm xúc – cảm giác muốn đi tới người ấy và ôm người ấy, thí dụ thế, hay cảm thấy muốn đi tới gần người nọ và nói một điều gì đấy bất tịnh. Và rồi thì, khi chúng ta cảm thấy muốn làm điều ấy, dĩ nhiên, chúng ta có sự lựa chọn thực hiện điều ấy hay không. Đấy là một điểm rất quan trọng, để nhận thấy rằng chúng ta có sự lựa chọn để thực hiện những gì chúng ta cảm thấy muốn hành động hay không. Nhưng nếu chúng ta quyết định rằng chúng ta sẽ làm việc ấy, hay nếu chúng ta ngay cả không quyết định sẽ làm điều ấy hay không, chúng ta chỉ thể hiện, thế thì cấp độ kế tiếp là nơi mà nghiệp báo biểu lộ. Nghiệp báo là sự thúc đẩy, sự lèo lái, sự cưỡng bách mà với nó chúng ta thật sự tiến hành việc ấy.

Trong trường hợp ấy, có nhiều thứ khác chín muồi từ những xu hướng này. Một thứ mà một cách căn bản cũng là nội dung của những gì chúng ta trãi qua hay kinh nghiệm. "Nội dung" (content) là một chữ hơi rộng; tôi nghĩ là chúng ta phải hơi rõ ràng hơn. Ở đây, thí dụ, điều phải làm là gặp gở người kia không gặp mặt người nọ. Nó cũng liên hệ cung cách mà người ta hành động đối với chúng ta. Chúng ta phải hết sức cẩn thận về việc chúng ta nói thế nào, nhằm để được chính xác hơn. Nghiệp lực của chúng ta không là nguyên nhân làm cho người kia la hét đến chúng ta – họ la hét với chúng ta như một kết quả của những khuynh hướng mà họ phải la hét đối với người ta. Nhưng nghiệp lực của chính chúng ta là chịu trách nhiệm để nếm mùi những người khác la hét đối với chúng ta.

Dĩ nhiên, điều ấy không phải là một vấn đề dễ dàng lắm để thấu hiểu, nhưng chúng ta nghĩ trong cung cách của việc tiếp cận một sự thấu hiểu về điều ấy với một thí dụ. Nếu một đứa bé đang mang những tấm tả và làm bẩn tấm tả, thế thì đứa bé phải sống trong hoàn cảnh; đứa bé phải sống với tình trạng bẩn thỉu mà nó làm ra. Hãy để qua một bên toàn bộ vấn đề là có ai đấy thay tả cho đứa bé, nhưng điểm ở đây là nếu bạn tạo nên một tình trạng bẩn thỉu, thì bạn phải nếm mùi hay lĩnh nhận nó hay phải trãi qua với sự bẩn thỉu ấy. Chúng ta tạo nên tình trạng hổn độn trong đời sống, và khi cuộc sống đi tới, chúng ta phải chịu càng nhiều lộn xộn bừa bộn hơn; một cách căn bản, nó hoạt động như thế. Một cách rõ ràng hơn, chúng ta hành động trong một cách nào đấy đối với những người khác, thì chúng ta sẽ lĩnh nhận hành vi của người khác trong một cung cách nào đấy đối với chúng ta. Nhưng một nguyên tắc khác rất quan trọng ở đây với nghiệp báo là điều này không hoạt động một cách lập tức. Chúng ta có thể nói với một cách rất thân ái và nhẹ nhàng đối với ai đấy, nhưng họ vẫn rất cuồng nộ, la lối đối với chúng ta với sân hận.

Điều này là tại sao phải thấu hiểu nghiệp báo một cách thật sự, chúng ta phải đem toàn bộ sự thảo luận về tái sinh, điều ấy phải cần một thời gian vô cùng lâu dài trước khi chúng sản sinh một ảnh hưởng, và chúng có thể không phát sinh một tác động trong đời sống hiện tại. Thực tế, hầu như chúng không bao giờ (có tác dụng trong hiện kiếp). Điều ấy thật không có gì khủng khiếp để chúng ta như những người Tây phương thừa nhận. Đối với một số người dường như Đạo Phật nói rằng, "Hãy hiền lương trong kiếp sống này và trong kiếp tới, bạn sẽ trãi qua những kết quả trên thiên đàng; nếu xấu xa và, kiếp sau, bạn sẽ phải nếm mùi những kết quả nơi địa ngục."

Chúng ta phải thẩm tra điều này một cách thật sâu sát: Có phải Phật giáo nói cũng giống như thế, hay nó là khác? Đấy không phải là một chủ đề dễ dàng, nó là một đề mục rất phức tạp, bởi vì để thật sự hiểu về nhân quả nghiệp báo, chúng ta cần thấu hiểu tái sinh – khái niệm của Phật giáo về tái sinh, không phải quan điểm tái sinh phi Phật giáo. Ai liên lụy đến một nguyên nhân nghiệp báo và ai phải nếm mùi kết quả của nó? Có phải có một "cái tôi" được tưởng thưởng hay bị trừng phạt.

Nhưng hãy bỏ qua một bên vấn đề tái sinh và ai lĩnh nhận nó qua một bên, như chúng tôi đã đề cập lúc bắt đầu, Đạo Phật không nói về một hệ thống của thưởng phạt căn cứ trên sự vâng lời luật lệ. Phật giáo không nói về sự sống này là một loại thử thách hay kiểm nghiệm nào đấy, và chúng ta sẽ đón nhận những kết quả của kiểm nghiệm trong kiếp sống tới của chúng ta. Nó chỉ đơn giản nói rằng mọi thứ cần một thời gian dài để sản sinh tác động của chúng. Chúng ta có thể thấy điều ấy trong dạng thức của môi trường. Chúng ta hành động trong một cách nào đấy và nó sản sinh những ảnh hưởng trong đời sống của chúng ta, nhưng nó sẽ sinh sản những tác động ghê gớm nhiều hơn trong đời sống của những thế hệ tương lai. Nó là điều gì tương tự như thế.

6 – HẠNH PHÚC VÀ BẤT HẠNH

Một không gian hoàn toàn khác biệt với nghiệp báo chín muồi – nói cách khác, một không gian khác, với những kết quả đến từ những hành động nghiệp báo này – phải hoạt động với những gì chúng ta nói về vào đầu của bài thuyết trình này, đấy là không gian của hạnh phúc và bất hạnh này. Lập lại những hành động nào đấy, chúng ta trãi qua những việc nào đấy xãy ra đến chúng ta – người ta hành động đối với chúng ta trong những cung cách nào đấy, hay nó có thể là một hòn đá rơi từ đỉnh một mõm đá lên đầu chúng ta. Chúng ta trãi qua những thứ này với sự hạnh phúc hay bất hạnh. Nghĩ về điều ấy. Có những người nào đấy, khi chúng họ dẫm lên một con gián, họ cảm thấy rất vui – ta đã tóm được thứ đáng ghét này! Những người khác, khi họ dẫm lên một con gián, cảm thấy kinh tởm, và cảm thấy rất buồn. Một số người khác, khi ai đấy đụng trúng họ, hay la hét với họ, họ cảm thấy kém may mắn và rất buồn, và những người khác cảm thấy vui vẻ, "Vâng, tôi là người tội lỗi; tôi không tốt; tôi xấu xa; tôi đáng để bị la rầy và bị đụng phải."

Các bạn biết những lời như thế, chúng tôi nghĩ rằng nó đến từ đây, ở Mễ Tây Cơ, hay có lẽ ai đấy vừa dựng lên như một câu chuyện và chúng tôi tin nó, nhưng nó là: "Nếu chồng tôi đánh tôi có nghĩa rằng anh ấy thật sự yêu tôi; nếu anh ấy không đánh tôi có nghĩa rằng anh ấy không yêu tôi."

Niềm hạnh phúc hay bất hạnh này dường như là một loại không gian khác biệt, có phải không? Điều gì xãy ra đối với chúng ta trong hình thức của một không gian là những gì chúng ta làm một cách bắt buộc, do sự lập lại, và những gì chúng ta kinh nghiệm, nhưng những việc xãy đến cho chúng ta – đó không phải là không gian; và những không gian khác là chúng ta thật sự trãi qua như thế nào, với hạnh phúc và bất hạnh. Những việc này mà chúng ta trãi qua, có hai không gian, là đang chín muồi cả từ những hành động nghiệp báo quá khứ, mà cũng từ những thứ khác. Nếu chúng ta chỉ nhìn vào không gian của hạnh phúc và bất hạnh, điều này là một không gian rất phổ quát. Nó đến từ hoặc là chúng ta hành động trong một cách tàn phá hay kiểu xây dựng. Nếu chúng ta hành động một cách tàn phá, kết quả là trãi qua buồn khổ bất hạnh; nếu chúng ta hành động một cách xây dựng, kết quả là kinh qua hạnh phúc mừng vui.

7 – THÁI ĐỘ XÂY DỰNG VÀ TÀN PHÁ

Bây giờ điều trở nên rất hấp dẫn khi chúng ta khảo sát những gì Phật giáo muốn nói qua xây dựng và tàn phá. Một cách tự nhiên có vài giải thích về điều này. Nhưng khi chúng ta thấy, chúng ta không thật sự định rõ bản tính tự nhiên của một hành động trong những dạng thức ảnh hưởng nó có trong ai đấy khác, bởi vì người biết điều gì tác động sẽ là: có rất nhiều những nhân tố khác sẽ bị tác động. Thế nên xây dựng và tàn phá phải hành động với một tình trạng của tâm thức, với điều mà chúng ta hành động. Nếu chúng ta hành động căn cứ trên tham lam, hay dính mắc, hay sân hận, hay ngu ngơ khờ khạo, thế thì nó là tàn phá. Trái lại, nếu chúng ta hành động trên căn bản không sân hận, không tham lam, không bị dính mắc, không ngốc ngếch si mê, thế thì nó là xây dựng. Một cách rõ ràng nếu hơn thế nữa, nếu nó căn cứ trên từ ái và bi mẫn, bố thí, v.v... nó cũng là xây dựng.

Cũng có những nhân tố khác. Rất thú vị để thẩm tra những nhân tố khác này mà nó làm một hành động xây dựng hay tàn phá. Một nhân tố là đạo đức tự giác, hay hạnh kiểm tự giác (tự tàm: thẹn với mình). Điều đó phải hoạt động với sự tự hình dung chúng ta và tự trọng của chúng ta. Nếu chúng ta không có sự tự trọng, thế thì chúng ta không quan tâm đến tác động thái độ của chúng ta đối với chính chúng ta. Nó là thái độ của "bất cứ điều gì." Với loại tự trọng thấp, chúng ta hành động một cách tàn phá. Nói cách khác, nếu chúng ta nghĩ về chính mình trong những cách tích cực, nếu chúng ta tôn trọng chính mình như một người, thế thì chúng ta không hành động như một kẻ ngốc. Chúng ta sẽ không hành động một cách ngu dại, tàn nhẫn, bởi vì chúng ta không muốn tự hạ thấp mình để hành động trong cách đó – chúng ta có một ý niệm cao thượng hơn nhiều về chính mình, của những gì chúng ta có thể hành động. Đây là một nhân tố, chúng ta nói đến ở đây: hoặc là có một ý nghĩa đạo đức tự giác (tự tàm) hay không có ý nghĩa của đạo đức tự thẹn. Đây là một nhân tố vô cùng cốt yếu để quyết định hoặc là chúng ta hành động trong một cách xây dựng hay một cách tàn phá.

Một nhân tố khác quan tâm đến thái độ chúng ta phản chiếu trên những người khác. Chúng ta đang nói về điều gì? Nếu chúng ta hành động trong một cách khủng khiếp, nó phản chiếu thế nào trên gia đình chúng ta? Nó phản ánh thế nào trên quê hương chúng ta? Nếu chúng ta hành động bằng một cách dễ sợ, người ta sẽ nghĩ gì về người Mễ Tây Cơ? Bởi vì chúng ta có đủ lòng tôn trọng đối với gia đình, hội nhóm của chúng ta, hay bất cứ nó có thể là gì – tôn giáo, quốc gia, thành phố - với ý nghĩa quan tâm về tác động của thái độ chúng ta, với sự quan tâm về thái độ của chúng ta phản chiếu trên những người khác (quý tha: thẹn với người), nếu chúng ta có điều ấy, chúng ta sẽ kềm chế khỏi những hành vi tàn phá; nếu chúng ta không có nó, chúng ta sẽ hành động một cách tàn phá. Đây là một tuệ giác nội quán thậm thâm của Đạo Phật. Nhân tố cốt yếu là gì? Tự trọng, tự tàm và một ý nghĩa quý trọng cộng đồng của chúng ta.

Điều này cho chúng ta một tuệ giác nội quán to lớn vào trong một số nhân tố cần thiết được đem vào sự quan tâm trong những dạng thức đối phó với khủng bố. Nếu chúng ta tước đoạt một con người và cộng đồng của họ với mọi ý nghĩa của tự trọng về họ, làm cho đời sống của họ thật sự khủng khiếp và suy nghĩ những thứ kinh khủng về họ, họ cảm thấy rằng không có gì quan trọng đối với những gì họ cố gắng hành động. Nếu họ không có ý thức về tự trọng hay giá trị cộng đồng của họ, thế thì tại sao không hành động một cách tàn phá? Họ cảm thấy rằng họ không có gì để mất. Chúng tôi nghĩ rằng điều này là một việc hổ trợ để nhớ lại trong dạng thức của việc chúng ta đối phó như thế nào với người khác, một cách đặc biệt trong những hoàn cảnh rắc rối trên thế giới. Điều quan trọng là đừng bao giờ tước đoạt ý thức tự trọng của ai đấy hay một cảm giác chân giá trị cộng đồng của họ.

Cũng có một vài nhân tố tinh thần liên quan ở đây với điều làm nên một hành động tàn phá hay làm nên một việc làm xây dựng. Nó cũng là những thứ giống như thừa nhận sự thực rằng cung cách chúng ta hành động và xử sự đối với người khác sẽ ảnh hưởng đến họ. Điều này ám chỉ đến việc có một ý nghĩa của quan tâm hay chăm sóc – Chúng tôi gọi nó là "thái độ thận trọng." Nhưng đôi khi chúng ta rất ngu ngơ, chúng ta nghĩ rằng chúng ta nói bất cứ điều gì đến người kia và chúng chẳng can hệ gì. Chúng ta không thật sự quan tâm đến cảm giác của người khác một cách nghiêm chỉnh. Thế thì chúng ta thiếu vắng một thái độ thận trọng.

Nếu chúng ta hành động với những loại thái độ tinh thần này – tham lam, sân hận, không có ý nghĩa tự trọng, không quan tâm đối với điều gì chúng ta thật sự phản chiếu trên người khác, không cẩn trọng, không lưu ý một cách nghiêm chỉnh rằng những gì chúng ta hành động sẽ có một ảnh hưởng đến những người khác và cũng có một tác động đến chính chúng ta – kết quả của điều ấy là gì? Bất hạnh, buồn phiền. Nổi buồn phiền này, nó là một sự trừng phạt, thế ấy.

Chúng ta cần phải suy nghĩ một cách hoàn toàn sâu sắc thật sự về điều này. Có phải thể trạng tâm thức với tất cả những nhân tố tiêu cực này thật sự là một tình trạng vui vẻ hạnh phúc của tâm tư, và có phải nó thật sự phát sinh một kinh nghiệm hạnh phúc trong chúng ta? Hay nó chỉ có thể sinh ra bất hạnh buồn phiền? Nếu chúng ta càng nghĩ về nó hơn nữa, nó thật sự làm nên ý nghĩa rằng tình trạng ấy của tâm tư, thể trạng ấy của tâm thức, sẽ đưa đến kết quả trong kinh nghiệm bất hạnh buồn phiền, và nếu chúng ta có chó một thể trạng đối ngược lại của tâm thức, không có tham lam, sân hận, và tất cả những điều khác này, nó sẽ sản sinh hạnh phúc . Do thế, chúng ta có những thái độ đặc trưng phổ biến này – xây dựng và tàn phá – và chúng sẽ đưa đến kết quả trong những kinh nghiệm hạnh phúc hay bất hạnh.

Thêm nữa, sau đó chúng ta có những loại hành động đặc thù mà chúng ta hành động: la lối vào ai đấy, hay thể hiện sự ân cần đến ai đấy, và v.v..., và những loại này cũng có những ảnh hưởng trong hình thức của những khuynh hướng để lập lại thái độ hay những khuynh hướng ấy để đi đến những tình cảnh mà trong ấy những người khác hành động trong cách nào đấy đến chúng ta.

Một kết quả khác của thái độ nghiệp báo của chúng ta – nhưng không cần thiết phải đi vào những chi tiết to lớn ở đây – liên hệ đến loại tái sinh nào mà chúng ta có: chúng ta sẽ tái sinh với một thân thể và tâm thức của một con chó, một con gián, hay của một con người. Loại thân thể và tâm thức mà chúng ta sẽ có là thế nào như phạm vi cho những kinh nghiệm nào đấy xãy ra đến chúng ta và sự hành động của chúng ta trong một cung cách nào đấy. Có nhiều chi tiết khác ở đây, những chúng tôi muốn chỉ bao quát trong thuyết trình giới thiệu này, những nguyên tắc phổ biến nhất.

Xem tiếp phần hai

 


Về Menu

nghiệp báo: giới thiệu tổng quát phần 1 nghiep bao gioi thieu tong quat phan 1 tin tuc phat giao hoc phat phat phap thien phat giao

hau thờ chùa kim dung chăn trâu dieu moi Nhìn lá thu rơi thế tôn vẫn làm phước moi hieu duoc nhung dieu nhu the 15 tien trinh chet Tỷ Cảm bước Chốn bình an Khi khó khổ quá anh hãy niệm Phật nghe đinh nhuy nguyen lap thien mưa chùa nghĩa hương cà cánh moi hieu duoc nhung dieu nhu the Người giÙ thien Chú Tiểu đi rồi 05 chương 5 chánh niệm quan điểm của đức phật về vấn đề ngài 30 tang xan 497602 t phã n Tại cúng bốn cô t lo i cu a cha nh tinh tâ n nguoi Rau cải thực phẩm làm giảm tác Háºnh ï¾ ánh cho da la ai Cải thiện và làm đẹp da bằng dầu Tâm den bao gio tre em moi het phai chiu dung hạnh phúc ở đâu Thành tue Ăn trước gương giúp cải thiện vị nhap CÒn Trà sớm với Vu lan muộn Trò thương thầy nhiều lắm nhung ca khuc phat giao che la vi pham phap luat Phở Nhập từ Tam muội phóng sinh