.
Thờ Phật
Thích Minh Đạt
"Ai tin ta mà không hiểu
ta là hủy báng ta" (Kinh A-hàm).
Lúc đức Phật còn tại thế cũng như sau khi
ngài tịch diệt, việc thờ Phật, tôn kính Phật được thể hiện qua việc nghiêm
trì giới luật, việc nổ lực thực hành những di huấn của ngài. Đây là điều
then chốt trong việc thờ Phật.
Thờ hình tượng Phật
Để
thể hiện lòng tôn kính với vị đạo sư, Phật tử có thể vẽ họa hình tượng đức
Phật để tôn thờ tùy ý. Trong truyện ký có thuật một câu chuyện, thời đức
Phật còn tại thế, một hôm ngài dùng thần thông lên cõi trời thuyết pháp
cho thân mẫu và chư thiên liên tiếp trong ba tháng. Vua Vu Điền, một trong
những vị vua thâm tín Phật pháp và thích được hầu cận đức Phật, thấy Phật
đi lâu quá không về đem lòng nhớ thương bèn mướn một họa sĩ danh tiếng rồi
diễn tả lại tất cả hình vóc, tướng mạo của đức Phật để vị họa sĩ vẽ lại
chân dung ngài. Chân dung của đức Phật được vẽ rất sống động. Có những lúc
vua Vu Điền đối diện trước chân dung Phật, ông có cảm giác như Phật đang
hiện hữu thuyết pháp như mọi ngày.
Sau ba tháng đức Phật trở về, vua Vu Điền mang chân dung của đức Phật đến
và thuật lại câu chuyện, đức Phật mỉm cười và làm thinh. Làm thinh là một
trong những cách mà đức Phật thường dùng để chấp nhận việc làm của đệ tử.
Việc tôn kính hình tượng của đức Phật bắt đầu từ đó. Hình thức tôn kính
này được đại chúng hóa trong môn đồ của đức Phật kể từ sau ngài tịch diệt
dẫn đến ngày nay.
Tại sao thờ Phật?
Như câu chuyện trên cho thấy, thờ Phật ban đầu chỉ là biểu lộ sự nhớ
thương của môn đệ đối với đức Phật trong lúc vắng ngài, dần dần dẫn đến sự
tôn kính và tri ân.
Trong gia đình, con cháu chưng thờ di ảnh của ông bà, cha mẹ thường biểu
lộ tình thương qua lòng hiếu thảo hơn là sự tri ân và tôn kình. Dân tộc
thờ các vị anh hùng, biểu lộ sự tri ân và ngưỡng mộ hơn là thương nhớ và
tôn kính. Tín đồ của một tôn giáo đối với vị giáo chủ của mình thường biểu
lộ trọn vẹn sự tôn kính tuyệt đối hơn những lảnh vực trên. Là Phật tử,
hiểu đức Phật và học đòi theo lời dạy của ngài, thờ Phật ít ra cũng đủ ba
phương diện: tri ân, ngưỡng mộ và tôn kính.
Tri ân
Phật tử tri ân đức Phật ngoài việc tô tượng, đúc chuông, cất chùa còn phải
gia công học đòi lời dạy của ngài. Tập sống theo những hạnh mà ngài dạy để
phát triển năng lực tinh thần.
Tri ân đức Phật không phải vì chúng ta là tín đồ, mà vì một người đã có
một ân đức sâu dày với toàn thể nhân loại. Chúng ta thờ Phật là để luôn có
một tấm gương sáng trọn lành trước mặt để kiểm điểm từng tư tưởng, từng
lời nói, từng hành động của chúng ta để tiến dần đến chân thiện mỹ như
ngài vậy. Hình ảnh đức Phật trước mặt là một ngọn đèn trí tuệ đang đốt,
chúng ta sẽ nương theo ánh sáng đó để soi rọi lại lòng mình và từ đó thắp
sáng lại ngọn đèn của chính ta. Hình ảnh một đức Phật trước mặt sẽ tỏa
ngát hương từ bi để nhắc nhở chúng ta phát triển hạnh từ bi sẵn có để vơi
bớt khổ đau cho chính ta và tha nhân. Đừng bao giờ thờ hình ảnh đức Phật
trước mặt với sự cầu cạnh Ngài ban phúc trừ họa hay để nương vào uy lực
của Ngài làm những chuyện bất lương. Nếu thờ Phật với những mục đích như
trên, thì không những chúng ta hủy báng đức Phật, mà còn tự tạo ra những
tư tưởng không tốt cho chính chúng ta và tha nhân nữa.
Ngưỡng mộ
Phật tử ngưỡng mộ đức Phật không phải dùng mọi danh từ tốt đẹp để khen
tặng ngài; cũng không phải vẽ ra một đức Phật đầy phép lạ, đủ quyền thi ân
bố đức. Mặc dù đức Phật có rất nhiều thần thông, nhưng chưa bao giờ ngài
dùng thần thông để mê hoặc nhân gian, hoặc để khuyến dụ người khác theo
ngài. Câu chuyện một thiếu phụ có một đứa con yêu quí duy nhất bị chết,
đến xin đức Phật dùng thần thông cứu độ để đứa bé sống thêm theo mong cầu
của người mẹ; thay vì đức Phật dùng thần thông để làm cho đứa bé sống lại,
ngài đã khéo léo giảng giải định luật vô thường để người mẹ không kéo dài
thêm sự khổ đau và ý thức sâu sắc về cuộc sống của con người. Vậy Phật tử
ngưỡng mộ đức Phật nên chú trọng vào ba đức tánh đặc biệt: Từ bi vô ngần,
Trí tuệ vô biên, và Hùng lực phi thường. Ba đặc tánh này giúp chúng ta xây
dựng hạnh phúc gia đình, hoán cải hoàn cảnh xã hội. Nói khác đi Bi, Trí và
Dũng là ba tính cách đặc thù có hiệu năng giúp cho những ai hướng về chân
thiện mỹ. Đức Phật là người duy nhất từ trước đến nay đã hoàn thành ba mục
tiêu trên. Ngưỡng mộ đức Phật trong tinh thần đó tức là chúng ta đã tập
bước những bước vững chãi trên con đường mà ngài đã đi.
Tôn kính
Tôn kính đức Phật không phải chúng ta linh thiêng hóa đức Phật ra hoặc đặt
đức Phật ra ngoài cuộc sống của chúng ta. Tôn kính đức Phật là đặt một
niềm tin tưởng tuyệt đối rằng ngài là một bực hoàn toàn giác ngộ. Ngài là
một bực thầy sáng suốt đưa đường dẫn lối và đầy đủ đức hạnh để ta học đòi
hầu thăng tiến cuộc sống tâm linh của chúng ta. Trong kinh có ghi lại 10
danh hiệu khác nhau để tán thán và tôn kính một bực giác ngộ như đức
Phật: Phật là đấng hoàn toàn tự tại với các pháp, Phật là đấng đáng được
nhân gian và chư thiên cúng dường, Phật là đấng biết hết mọi tâm tánh của
chúng sanh, Phật là bực đầy đủ cả phúc đức và trí tuệ, Phật là đấng đã
điều phục mọi phiền não, Phật là một đấng toàn thiện, Phật là đấng đã
giải thoát được chuổi dây triền phược trong thế gian, Phật là đấng cao
tột, Phật là bậc thầy của nhân gian và chư Thiên, Phật là đấng thế gian
hoàn toàn tôn kính. (Như lai, ưng cúng, Chánh biến tri, Minh hạnh túc,
Thiện thệ, Thế gian giải, Vô thượng sĩ, Điều ngự trượng phu, Thiên nhơn
sư, Phật Thế tôn). Là những người đang theo gót chân ngài, chúng ta nên
tôn kính đức Phật trong chân tinh thần đó.
Thờ Phật trong ba ý hướng trên, chúng ta sẽ thấy đức Phật gần gũi và hiện
thực trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Bằng không, đức Phật chỉ là
bóng mờ và giáo lý của ngài chỉ còn là một học thuyết suông.
Thờ Đức Phật
nào?
Đã
là Phật thì không có vị nào cao vị nào thấp. Mức độ giác ngộ và giải thoát
ngang nhau; nghĩa là đức Phật nào cũng trọn lành, cũng là một tấm gương
sáng cả. Do đó, chúng ta có thể thờ bất cứ một vị Phật nào mà chúng ta
cảm thấy thích. Mục đích của sự thờ Phật, như vừa nói, không phải để cầu
cạnh mà là để noi gương lành. Tuy nhiên, chúng ta cũng nên tùy theo thời
kỳ hóa độ của một vị Phật để thờ. Chúng ta đang ở vào thời kỳ hóa độ của
đức Phật Thích Ca, thì hình ảnh và giáo lý gần gũi với chúng ta nhất là
đức Phật Thích Ca. Vì vậy chúng ta thấy hình ảnh của đức Phật Thích Ca
được thờ phổ thông trong tất cả các chùa Bắc Tông lẫn Nam Tông.
Thờ Phật ở đâu?
Hình thức:
Tại bất cứ một tư gia nào cũng có thể thờ Phật được cả. Trong nhà nơi nào
mà chúng ta thấy trang nghiêm là nơi ấy có thể đặt một bàn thờ Phật. Việc
trang nghiêm của một bàn thờ Phật cũng rất cần thiết. Việc trang nghiêm
này không phải để trang nghiêm cho hình ảnh của đức Phật, mà chính là tạo
một khung cảnh trang nghiêm cho chính chúng ta. Khi đối diện trước một
khung cảnh trang nghiêm, tâm chúng ta đễ gom về một mối. Tâm dễ gom về một
mối thì trí tuệ dễ phát sanh. Đây là lý do duy nhất chúng ta cần có một
bàn thờ Phật trang nghiêm trong nhà. Nói khác đi, hình thức là phương tiện
ban đầu để đạt đến phần nội dung cần thiết.
Nội dung:
Một người có một trình độ tu tập vững chãi, nghĩa là đã vượt qua mọi hình
thức rườm rà, thì việc thờ tự đối với họ không còn cần thiết nữa. Họ
không cần nương vào những đối tượng bên ngoài để nhắc nhở họ nữa, mà lúc
nào hình ảnh đức Phật cũng hiện rõ trong tâm họ và đặc biệt là cuộc sống
của họ hoàn toàn phù hợp với lời dạy của đức Phật. Những mẫu người này là
họ thờ Phật ngay trong lòng họ. Trong cuộc sống hàng ngày của họ là một
bàn thờ Phật trang nghiêm. Điều này không phải là lý luận suông mà mỗi
người học hỏi và tu tập theo giáo lý của đức Phật phải tự kiểm điểm lấy.
Dĩ nhiên là một điều khó.
Chưng hình tượng Phật
Trên đây là việc thờ Phật qua hai phương diện hình thức và nội dung. Cũng
có lắm người không thích thờ tự mà chỉ thích có một bức hình Phật đoan
nghiêm với vẻ mặt đầy tự tại và hoan hỷ để chưng trong nhà. Điều này
không có gì trái với đạo và bất kính đối với đức Phật cả. Tuy nhiên, chúng
ta cũng cần lưu ý là việc treo chưng hình Phật không phải chỉ để làm tăng
thêm phần thẩm mỹ trong phòng khách hay trong phòng đọc sách; mà việc
treo hình Phật cũng phải hàm một ý nghĩa như việc thờ ở trên, nghĩa là để
nhắc nhở chúng ta hướng thiện. Chẳng hạn như một bức hình Phật được treo ở
phòng khách là để nhắc nhở chúng ta mỗi khi ngồi bàn luận những công việc
gì nên nhắm đến việc lợi mình lợi người, hay ít nhất lợi mình nhưng đừng
tổn hại đến ai. Nhắc nhở chúng ta khi có chuyện gì vui cũng không nên vui
một cách thái quá; nhắc nhở chúng ta khi gặp chuyện buồn cũng không bi
thảm lắm; hoặc giả khi bàn cải một vấn đề gì chưa vở lẽ đã đưa đến sự bất
hòa, cũng không nên dùng những lời lẽ quá nặng nề để sát phạt lẫn nhau.
Treo một bức hình ở trong phòng học hay phòng đọc sách là để nhắc nhở
chúng ta một trong những hạnh đặc biệt của đức Phật là tinh tấn. Tinh tấn
là một sự nổ lực liên tục cho đến khi công việc được viên mãn. Tóm lại,
dù thờ Phật hay chưng hình thì hình ảnh đức Phật vẫn là tấm gương sáng để
chúng ta soi rọi lại tâm tánh của chúng ta trong từng giây phút một.
Kết quả của sự thờ Phật
Nếu thờ Phật với tất cả thành tâm thiện ý như vừa nêu trên, thì chúng ta
sẽ gặt hái được những lợi lạc cả hiện tại lẫn vị lai. Trong hiện tại, mỗi
chúng ta và cả gia quyến chúng ta, dưới hình ảnh hiền hòa từ bi nhưng chứa
đầy nghị lực của đức Phật, chúng ta sẽ có một bầu không khí đầm ấm, bao
dung nhờ ảnh hưởng đạo vị qua chân dung của ngài. Từ không khí gia đình
này sẽ lan rộng ra đến xóm giềng; từ những cá nhân trong gia đình này sẽ
ảnh hưởng đến những công dân ngoài quốc gia xã hội.... Kết quả này thu
hoạch được nhiều hay ít, mức độ thăng tiến tinh thần cao hay thấp, hoàn
toàn tùy thuộc vào tỷ lệ thực hành của từng cá nhân qua nhân cách của đức
Phật, chứ không phải đức Phật ban bố những kết quả ấy cho chúng ta. Mọi
kết quả tốt được khai quật từ kho tàng vô tận của chính chúng ta. Đức Phật
chỉ là người chỉ điểm. Phật tử nếu có phương tiện nên có một bàn thờ Phật
trang nghiêm và thờ Phật với tất cả tinh thần như vừa nêu trên. Thờ Phật
như vậy chính là tin Ngài và hiểu Ngài.
Chùa
Quang Nghiêm, California, Hoa Kỳ
---o0o---
Trình bày: Linh Thoại
Cập
nhật: 01-12-2003
Nguồn: www.quangduc.com
Về danh mục