categories: phat phap, phật pháp, thuyet phap, thuyết pháp, phap am, pháp âm, thuyết pháp sư, giảng đạo, giang pháp, thuyet giang phap, thuyết giảng đạo, mp3 thuyết pháp, mp3 thuyet phap, thuyết pháp cd, thuyet phap cd, Phật Thuyết Kinh A Di Đà, Khai Thị, Tinh Hoa Tinh Độ, mp3 thuyết pháp Tinh Hoa Tịnh Độ, phat hoc, phật học, ton giao, mp3 thuyết pháp Hé Mở Cửa Giải Thoát, mp3 thuyet phap Tinh Hoa Tinh Do, mp3 thuyet phap He Mo Cua Giai Thoat, thuyết pháp Bố Thí Cúng Dường, thuyet phap Bo Thi Cung Duong, tôn giáo, Tinh Do, pháp môn Tịnh Độ, chùa Tịnh Độ,Tịnh Độ, Tu Vien, Tu Vien Temple, Tu Vien Tu, Niem Phat Duong, Tu Viện, Niệm Phật Đường, Tu Viện Tự, Tầm Sư Học Đạo, Bổn Tánh Hoàn Nguyên, name: Tu Vien, giang dao, giảng đạo, tam linh, tâm linh, tiem hieu ton giao, tiềm hiểu tôn giáo, hanh phuc, hạnh phúc, hanh phuc gia dinh, hạnh phúc gia đình, cau sieu, cầu siêu, sieu do, siêu độ, cau an, cầu an, thien chua va phat, thiên chúa và phật, cong giao phat giao công giáo phật giáo, vang sanh, vãng sanh, trong một kiếp, nhứt kiếp, nhất kiếp, phóng quang độ, cực lạc quốc, cõi cực lạc, niệm Phật nhứt tâm bất loạn, hồng danh đức Phật A Di Đà, sanh về Cõi Phật, sanh ve Coi Phat, phép tu, phep tu, pháp tu Tịnh Độ, tu hoc, tu học, phat tu, phật tử, giai thoat, giải thoát, luc lam trung, lúc lâm trung, luc sap chet, lúc sắp chết, tren giuong benh, trên giường bệnh, niem phat, niệm phật, niem A Di Đa Phat, niệm A Di Đà Phật, A Di Da Phat, A-di-da phat, A-di-đà, Amitaba,Amitābha, Amitabha, viet nam phat giao, Việt Nam Phật Giáo, Vietnamese buddhism

 

Audio Truyện Phật Giáo Audio Kinh điển đại thừa Audio Đại tạng kinh (Nikaya) Audio Kinh Tụng Audio Luận tạng Audio Luật tạng Phật pháp cho người bắt đầu Audio Thiền học Audio Tịnh độ Audio Triết học phật giáo Âm nhạc phật giáo Upload nhạc Phật Giáo Thư viện media tổng hợp Cư sĩ - Diệu Âm (Australia) Pháp Sư Ngộ Thông Pháp Sư Tịnh Không Các bài Thuyết Pháp Truyện Phật Giáo Chết & Tái sinh Nghệ thuật sống đẹp Thơ Thiệp điện tử Hình ảnh Phật Giáo Ăn chay Hướng dẫn nấu chay Tài liệu chữa bệnh Bồ Tát Hạnh Kinh Điển I Kinh Điển II Lịch sử Phật Giáo Nghi Lễ Danh Nhân Thế Giới Phật Học I Phật Học II Đức Phật Luận Giải Giới Luật Thiền Nguyên Thủy Tổ Sư Thiền Mật Tông Triết Học Phật Giáo
.

 

 

GIỚI THIỆU Tá»”NG QUÃT
CÔNG TRÌNH DỊCH THUẬT KINH, LUẬT, LUẬN
và TRIẾT HỌC, THI CA CỦA THƯỢNG TỌA TUỆ SỸ

 

Dịch Thuật Kinh Tạng:

Dịch Thuật Luật Tạng

Dịch Thuật Luận Tạng

Các Chá»§ Äá» Äạo Há»c và Triết Há»c Äông Tây.

Thi Ca, Ná»n Văn Há»c Hiện Äại.

 

Xuyên suốt tầm nhìn để làm việc xâu kết má»™t công trình há»c thuật có tầm cỡ là má»™t Ä‘iá»u vô cùng khó khăn. HÆ¡n nữa, má»™t công trình há»c thuật lại là cá»§a má»™t bậc Thầy, cá»§a má»™t nhà nghiên cứu Phật há»c uyên bác, cá»§a má»™t nhà tư tưởng, thi ca đương thá»i thì quả thật lại càng không nên.

Nếu nói vá» số lượng cá»§a công trình há»c thuật ấy cÅ©ng đủ để cho chúng ta kính trá»ng, ngưỡng má»™ cái khả năng bá»n bỉ, liên tục, làm việc không biết má»i mệt, để ngày hôm nay đã tác thành những bá»™ kinh được luận giải, chuyển ngữ từ Phạn bản, Hán tạng ra Việt ngữ. Bao nhiêu tư tưởng triết há»c từ Äông sang Tây được viết thành những chá»§ đỠlá»›n để thấy được hai ná»n văn hóa Äông Tây gặp nhau dưới ngòi bút cá»§a Thầy. Và còn biết bao những áng văn thÆ¡ khác nữa.

Nếu nói vá» phẩm, qua công trình há»c thuật ấy, thì Thầy có má»™t trí tuệ hoằng viá»…n, má»™t công trình giảng luận to lá»›n qua các tác dịch phẩm đã được ấn hành. Do vậy, nhân buổi lá»… giá»›i thiệu tác phẩm “Huyá»n Thoại Duy Ma Cật†hôm nay, ngưá»i viết xin phép được giá»›i thiệu má»™t cách tiêu biểu các tác dịch phẩm, các chá»§ đỠbiện bàn Triết Há»c Tư Tưởng Äông Tây, Tư Tưởng Phật Há»c và má»™t số bài thÆ¡ mang tình đạo vị, quê hương, dân tá»™c, để thấy má»™t ngưá»i con dân nước Việt đã sống trong lòng quê hương, lá»›n lên trong tình tá»± dân tá»™c đã cùng chia sẻ, cưu mang những bước thăng trầm cá»§a vận nước và từ đó đã Ä‘i theo định nghiệp cá»§a mình, như lá»i tá»±a, Thắng Man Giảng Luận: do Ban Tu Thư Viện Cao Äẳng Phật Há»c Hải Äức Nha Trang ấn hành năm 2001:

“Bản Kinh Thắng Man này được dịch và giải vào má»™t thá»i Ä‘iểm mà dấu ấn cá»§a nó sẽ mãi mãi không phai má» trong tâm trí cá»§a những chứng nhân lịch sá»­. Má»—i cá nhân nhìn theo góc độ nhãn quan cá»§a mình. Bằng hữu trí thức có thể tìm thấy đâu đó, giữa hai hàng chữ dịch và giải, dấu ấn mÆ¡ hồ cá»§a thá»i gian. Má»™t cá»ng cá» non yếu, cố vươn mình đón bắt ánh sáng cho lẽ sống, dưới sức nặng tàn bạo cá»§a khối đá vô tri lầm lì. Bản dịch và giải chỉ má»›i hoàn tất phần đại cương. Nhưng cÅ©ng phải tạm thá»i xếp vào góc tối cá»§a giá sách. Ngưá»i viết Ä‘i theo định nghiệp cá»§a mình. Hay cá»§a cả dân tá»™c?â€

Dịch Thuật Kinh Tạng:

Trong thá»i gian nhập thất Thầy đã dịch xong bá»™ A Hàm (Trưá»ng A Hàm, Trung A Hàm, Tăng Nhứt A Hàm và Tạp A Hàm) làm Kinh há»c cho các lá»›p chuyên khoa Phật Há»c, đồng thá»i cÅ©ng để cho các thế hệ kế thừa có cái nhìn thấu triệt vá» Ä‘á»i sống, và công cuá»™c thuyết pháp hóa độ thưá»ng nhật cá»§a Äức Thế Tôn và hàng Thánh chúng.

Ná»™i dung bốn bá»™ Kinh A Hàm, Äức Phật thuyết pháp cho đủ má»i giá»›i, từ thế giá»›i chư thiên đến há»™i chúng Thánh đệ tá»­, từ xã há»™i loài ngưá»i đến các loài chúng sinh khác. Äức Phật không phân biệt giàu nghèo, sang hèn, vua chúa, cùng Ä‘inh, trí thức hay yếu kém, thành thị hay thôn quê, bất cứ ai có đủ nhân duyên thì Äức Phật Ä‘á»u hóa độ. Như kinh Angulimala, chàng Vô Não, Äức Phật hóa độ kẻ sát nhân thành Thánh quả. Kinh Amparali Äức Phật hóa độ ngưá»i kỹ nữ thành thánh thiện, ngưá»i gánh phân thành A La Hán, bậc vua chúa thành ngưá»i há»™ pháp và hàng trưởng giả thành đại thí chá»§. Trong kinh Giáo Thá» Thi Ca La Việt, Äức Phật hóa độ chàng Thiện Sanh lạy lục phương trong Thánh pháp luật. Kinh Phạm Thiên thỉnh Phật, hóa độ qua các cung trá»i. Kinh Thá»§y Tịnh Phạm Chí, hóa độ hàng Bà La Môn ngoại đạo, mà cách thức tu hành cá»§a há» là lõa thể, hay khổ hạnh theo cách sống cá»§a loài súc vật – Ngưu hành giả, Cẩu hành giả, bắt chước cách ăn như trâu và ngồi chồm hổm như chó.

CÅ©ng trong ná»™i dung bốn bá»™ A Hàm đã nói lên Ä‘á»i sống thật đơn giản, ít nhu cầu và an nhiên tá»± tại cá»§a Äức Phật: Ngày chỉ ăn má»™t bữa, tối ngá»§ dưới gốc cây má»™t lần, vá»›i ba tấm y, má»™t bình bát, má»™t đãy lá»c nước, má»™t túi kim chỉ, tá»a cụ và cây gậy. Gia tài Äức Phật chỉ có chừng đó. Bất cứ nÆ¡i nào cÅ©ng là chốn an nghỉ cá»§a Ngài, khi thì trong ngôi nhà trống, khi thì nÆ¡i đống rÆ¡m, trong căn phòng cá»§a ngưá»i thợ đồ gốm, khi thì dưới gốc cây hay bên triá»n núi...

Ná»n văn há»c Kinh văn A Hàm đã làm sống lại thá»i Äức Thế Tôn tại thế, cÅ©ng như hàng Thánh chúng trong sá»± tu tập, thiá»n định hằng ngày. Trong sá»± tu tập thiá»n định ấy, quán chiếu tá»± thân, thá», tâm, pháp để ý thức từng cảm giác, động tác nÆ¡i chính mình, loại trừ vô minh, cấu uế, chấm dứt phiá»n não ô trược cá»§a tham sân si, để chuyển thành vô tham, vô sân, vô si...

Thầy phiên dịch bốn bá»™ kinh A Hàm chứa đựng bao nhiêu tinh túy, thâm áo cá»§a ná»n kinh viện Nguyên Thá»§y Phật giáo, đã làm tá» rạng, đậm nét từng bước chân Ä‘i cá»§a Äức Phật in dấu trên khắp má»i nẻo đưá»ng hóa độ, thì đồng thá»i, Thầy cÅ©ng dịch thuật những bá»™ kinh thuá»™c ná»n kinh viện Äại Thừa, phát huy Bồ Tát đạo. Những vị Bồ Tát sống Ä‘á»i tại gia, hình dung, dáng dấp không khác má»™t ai, nhưng tâm tư, ý niệm lại là hóa thân cá»§a Äại Bồ Tát, mang hành trang Bi nguyện làm đẹp cuá»™c Ä‘á»i, cứu vá»›t trầm luân. Những bản kinh hàm súc ná»™i dung ấy là: Thắng Man Giảng Luận, Duy Ma Cật Sở Thuyết, Huyá»n Thoại Duy Ma Cật, Pháp Thoại Duy Ma Cật...

Yếu chỉ cá»§a những bá»™ kinh ấy đã dạy cho chúng ta thấy con đưá»ng cá»§a Bồ Tát Ä‘i, chí nguyện cá»§a Bồ Tát phát và hành động cá»§a Bồ Tát làm để phụng sá»± lý tưởng giác ngá»™. Dù trên con đưá»ng phụng sá»± ấy, gặp phải muôn ngàn chướng duyên, nghịch cảnh, Bồ Tát cÅ©ng không nao núng ý chí độ sinh. Bởi vì Bồ Tát có đủ Äạo, Nguyện, Hành, có đủ Bồ Äá» tâm, lòng giác ngá»™ cho mình và cho ngưá»i.

Trong Thắng Man Giảng Luận, Tiết 2: Phát Bồ Äá» Tâm, Thầy viết: “Hạt giống Bồ đỠkhông được gieo vào má»™t cánh đồng trừu tượng nào xa xôi, cÅ©ng không chỠđợi gieo vào má»™t vùng đất hứa thần thoại nào khác, mà nó được gieo xuống ngay trên sa mạc sinh tá»­ này, khô cằn vá»›i những Ä‘au khổ triá»n miên cá»§a chúng sinh này. Rồi hạt giống ấy cần phải được tưới bằng nước ngá»t cá»§a từ bi để lá»›n mạnh, để đến thá»i trổ hoa giác ngá»™. Do đó, quá trình Quy, Giá»›i, Nguyện và Hành cá»§a Bồ Tát đạo là những giai Ä‘oạn gieo xuống và vun tưới hạt giống Bồ Ä‘á». Nói cách khác phát Bồ Äá» tâm và thành tá»±u Bồ đỠquả là trá»n vẹn tất cả sá»± nghiệp cá»§a Bồ Tát.â€

Thầy tiếp tục lý giải bước đầu cá»§a Bồ Tát phát tâm phải như thế nào? Bằng cái nhìn thẩm thấu xuyên suốt ba đưá»ng ác đạo, bằng cái khổ miên man trên ngá»n lá»­a thiêu đốt, chúng sinh mãi lang thang trong rừng vô minh, đại dương sinh tá»­ mà chưa từng có ý niệm vượt thoát sông mê. Từng những ý niệm ban sÆ¡ cứu độ, từng những cảm xúc đến những ná»—i khổ cá»§a chúng sinh, Bồ Tát phát khởi chí nguyện gieo hạt mầm giác ngá»™ trên mảnh đất phiá»n não thế gian - phiá»n não tức Bồ Ä‘á», để từ đó hương vị giải thoát được vươn cao, thành tàng rá»™ng che mát thế gian nhiá»u nắng quái và tiếp tục nuôi dưỡng bằng dòng sữa từ ái lá»›n khôn trên con đưá»ng chuyển mê khai ngá»™, từ phàm thành thánh.

Äể thấy rõ ý nghÄ©a đích thá»±c cá»§a Bồ Äá» tâm mà má»™t vị Bồ Tát hay hành giả Ä‘i trên con đưá»ng cứu độ phải thân chứng, thật chứng tánh đức vị tha ấy. Thầy viết:

“Bồ Äá» tâm là gì? Bồ Äá» tâm đó là chí nguyện nóng bá»ng cá»§a má»™t chúng sinh tá»± thấy mình Ä‘ang sống trong cảnh tối tăm giữa Ä‘á»a đày khổ nhục, mong tìm má»™t con đưá»ng sáng không những để giải thoát bản thân khá»i những Ä‘e dá»a áp bức mà còn để giải thoát cho tất cả những ngưá»i cùng cảnh ngá»™. Bồ Äá» tâm, đó là ý chí kiên cưá»ng bất khuất cá»§a má»™t ngưá»i bị cá»™t trói trên ngá»n lá»­a rá»±c cháy, bị chà đạp dưới những sức mạnh tàn khốc cá»§a tham vá»ng, Ä‘iên cuồng cá»§a chính ta và cá»§a má»™t tập thể ma quái chung quanh ta. “Vui cưá»i gì, thích thú gì, giữa ngá»n lá»­a không ngừng thiêu đốt? Bị bao phá»§ trong bóng tối, sao không Ä‘i tìm ngá»n Ä‘uốc?â€

Không có tâm nguyện đó, không có ý chí đó, Bồ Tát đạo chỉ là má»™t con đưá»ng xa xôi, không tưởng, thần thoại hoang đưá»ng. Và Phật thừa không hÆ¡n má»™t tiếng nói suông cá»§a má»™t ngưá»i mê sảng trong giấc ngá»§ ngày.â€

Từ  sá»± suy tư hiện thành lý giải, giảng luận, chúng ta thấy Bồ Äá» tâm mang nhiá»u ý nghÄ©a qua sá»± sưu khảo nghiên cứu từ Äại Tạng Kinh, từ những bá»™ luận lá»›n cho ngưá»i há»c Phật má»™t kiến thức Phật pháp, má»™t cái há»c đầy hứng thú, má»™t kiến giải Phật pháp thâm uyên. Và cÅ©ng từ sá»± há»c Phật đó để trang bị cho mình, hay nói cho đúng hÆ¡n, chá»› có đánh mất Bồ Äá» tâm, mà phải luôn nhá»›, và luôn luôn hiện hữu, dù bất cứ sống chết trong loài chúng sinh nào. Bởi vì Bồ Äá» tâm là tâm giác ngá»™. Trên con đưá»ng tu tập mà quên Ä‘i cái tâm giác ngá»™ thì tu tập để thành cái gì? Bồ Äá» tâm là nhân tố, là những Ä‘iá»u kiện tất yếu cần có trên con đưá»ng thăng tiến cầu đạo Vô thượng, là những phẩm tính siêu việt nâng đỡ để Bồ Tát thành tá»±u ước nguyện.

Trong phần chú thích, Thầy đã dẫn giải:

“Bồ Äá» tâm (SKT Bodhicitta), nói đủ là vô thượng Bồ Äá» tâm, hay A nậu Ä‘a la tam miệu tam Bồ Äá» tâm (SKT Anuttara-Samyak-Sambodhi-citta) tức tâm nguyện thành tá»±u sá»± giác ngá»™ tối thượng. Äại trí độ: “Bồ Tát sÆ¡ phát tâm, lấy vô thượng bồ đỠlàm đối tượng, nói rằng: Mong tôi sẽ thành Phật. Äó gá»i là Bồ Äá» tâm.†Bồ Tát Di Lặc nói vá»›i Thiện Tài: “Bồ Äá» tâm là hạt giống cá»§a hết thảy Phật pháp. Bồ Äá» tâm là ruá»™ng phước vì nuôi lá»›n pháp bạch tịch. Bồ Äá» tâm là cõi đất lá»›n, vì nâng đỡ hết thảy thế gian. Bồ Äá» tâm là tịnh thá»§y, vì rá»­a sạch tất cả cáu bợn phiá»n não...â€

Thắng Man Giảng Luận là bá»™ kinh lấy tên ngưá»i con gái cá»§a Vua Ba Tư Nặc và Mạt Lỵ phu nhân để đặt tên. Nguyên do, sau khi tiếp nhận thư cá»§a vua cha và mẫu hậu tán thán những phẩm tính siêu việt cá»§a Như Lai mà Thắng Man đã phát khởi niá»m tin thâm thiết, và phát nguyện rá»™ng lá»›n, ấy là chí nguyện đại thừa Bồ Tát, thượng cầu hạ hóa. Má»™t chí nguyện hy hiến thân mạng để tôn sùng Äạo pháp, để lợi lạc chúng sinh. “Thắng Man phu nhân phát khởi chí nguyện. Chí nguyện ấy là mong há»c há»i và thấu triệt vô lượng vô biên Phật pháp; và không chỉ có thế, chí nguyện phu nhân còn hướng đến những thá»±c hành cao cả, tá»± mình gánh vác trách nhiệm lá»›n lao, sẵn sàng xả bá» thân mạng vì sá»± tồn tại cá»§a chánh pháp và vì lợi ích cá»§a tất cả chúng sinh.â€

Tên ngưá»i Thắng Man, biểu tượng công hạnh Bồ Tát cá»§a nữ giá»›i. Từ biểu tượng Bồ Tát này, chúng ta thấy hình ảnh Bồ Tát Duy Ma Cật trong Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh, hay Huyá»n Thoại Duy Ma Cật, mà Thầy đã giá»›i thiệu và luận giải. Äể rõ duyên do và ý thú cá»§a Kinh, trong chương II Phương Tiện Quyá»n Xảo, Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh đã nói:

“Bấy giá», trong thành Tỳ Da Li có vị trưởng giả tên Duy Ma Cật, hằng cúng dưá»ng vô lượng Phật, trồng gốc rá»… thiện, chứng đắc vô sanh pháp nhẫn, có tài biện thuyết vô ngại, hiện du hí thần thông, nắm vững các tổng trì, đạt được vô sở úy, khuất phục má»i thù nghịch quấy nhiá»…u cá»§a Ma, thấu hiểu má»i pháp môn sâu thẳm, dẫn đến giác ngá»™... An trú trong oai lá»±c nhiệm mầu cá»§a Phật, tâm ông luôn trải rá»™ng như đại dương. ÄÆ°á»£c chư Phật ca ngợi, hàng Äế Thích và Phạm Thiên kính phục.â€

Má»™t vị Bồ Tát hiện thân Trưởng giả, có đủ Ä‘á»i sống ngÅ© dục mà không bị chi phối bởi ngÅ© dục. Ở trong hương sắc cá»§a thế gian mà không bị thế gian đắm nhiá»…m. Vui chÆ¡i trong cuá»™c sống mà lúc nào cÅ©ng trụ trong đạo tràng thanh tịnh – Tùy sở trú xứ thưá»ng an lạc.

Äây là tư tưởng Äại thừa Phật giáo, bàng bạc trong Kinh văn Duy Ma Cật. Có lần Duy Ma Cật Trưởng giả gặp Ngài Xá Lợi Phất Ä‘ang tÄ©nh tá»a trong khu rừng vắng, Duy Ma Cật há»i Ngài Xá Lợi Phất:

“Thưa Ngài Xá Lợi Phất, bất tất ngồi như thế má»›i là tÄ©nh tá»a... không khởi diệt tận định (Samjnàvedita -Nirodha-Samàpatti) mà hiện các oai nghi, đó má»›i là tÄ©nh tá»a... không Ä‘oạn phiá»n não mà nhập Niết Bàn, ấy má»›i là tÄ©nh tá»a...â€

Äó là cung cách cá»§a Ngài Xá Lợi Phất – bậc A La Hán. Còn đối vá»›i chư vị Bồ Tát, có lần Duy Ma Cật lên cung trá»i Äâu Xuất (Tusita) viếng Bồ Tát Di Lặc (Maitreya) và há»i:

“Thưa Ngài Di Lặc, Thế Tôn thá» ký cho Ngài, má»™t Ä‘á»i nữa sẽ thành Phật. Nhưng Ngài được thá» ký theo Ä‘á»i nào? Quá khứ chăng? Quá khứ đã qua rồi. Vị lai chăng? Vị lai chưa đến. Hiện tại chăng? Hiện tại không dừng?â€

Huyá»n Thoại Duy Ma Cật, tác phẩm được giá»›i thiệu hôm nay, hàm tàng má»™t ná»™i dung ẩn mật phô diá»…n hành trạng cá»§a vị Bồ Tát hóa thân vào Ä‘á»i để thi thiết Bồ Tát đạo, lập thệ sâu xa Bồ Tát nguyện và tác thành chân thân Bồ Tát hạnh giữa biển Ä‘á»i sinh tá»­ trầm luân. Huyá»n Thoại Duy Ma Cật là tác phẩm má»›i nhất được Thầy dịch giảng, luận giải bằng sở tri uyên thâm Phật pháp, bằng nghệ thuật văn phong lịch nghiệm để từ đó hiến dâng, trao tặng cho tất cả bằng hữu tri thức, cùng pháp giá»›i chúng sanh thấm nhuần ân pháp nhÅ©.

Như vậy, riêng vá» phần phiên dịch Kinh tạng, Thầy đã phiên dịch hai hệ kinh Ä‘iển Nguyên Thá»§y Phật giáo – Kinh A Hàm và Äại Thừa Bồ Tát – Duy Ma Cật, Thắng Man để giúp ngưá»i há»c Phật có cái nhìn tổng quát qua hai hệ kinh Ä‘iển cá»§a Thượng Tá»a bá»™ và Äại Chúng bá»™ theo từ ngữ thá»i bấy giá». Nhưng, cho đến hôm nay, có lẽ cái nhìn được cởi mở và thấu triệt hÆ¡n nên Thầy đã phiên dịch Kinh Ä‘iển để cống hiến sá»± lợi ích cho má»i ngưá»i và cÅ©ng để góp phần xây dá»±ng ná»n há»c thuật kinh Ä‘iển nước nhà ngày thêm phong phú.

Dịch Thuật Luật Tạng

Vá» Tạng Luật, Thầy đã để phần lá»›n thá»i gian hiệu đính, chú thích kỹ lưỡng vì tầm quan trá»ng cá»§a giá»›i luật. Tỳ Ni tạng trụ, Phật pháp diệc trụ – Luật tạng được vững bá»n thì Phật pháp cÅ©ng được bá»n vững. Là cá»™t trụ cá»§a ngôi nhà Phật pháp, nên giá»›i luật không thể khinh suất, từ đó Thầy đã hoàn thành bá»™ Tứ Phần Luật gồm có sáu quyển cÅ©ng như bá»™ Yết Ma Yếu Chỉ, nhá» vậy mà các thế hệ chúng Tăng hôm nay có đủ bá»™ luật để há»c trong các tá»± viện và các trưá»ng Phật há»c, mà không còn tùy thuá»™c vốn liếng chữ Hán. Bá»™ Luật Tứ Phần cÅ©ng như Yết Ma Yếu Chỉ đã được ấn hành tương đối đầy đủ cho các Tăng sinh trong những mùa an cư kiết hạ hay những khóa há»c Phật pháp. Thiết nghÄ© bá»™ Luật Tứ Phần và Yết Ma Yếu Chỉ cần được giảng dạy cho Tăng chúng, nhất là môi trưá»ng ở hải ngoại này.

Nếu ai đó ưu tư vá» mạng mạch cá»§a Tăng già, tuổi thá» Phật pháp và làm thế nào để phát huy và giữ vững nếp sống cá»§a cá»™ng đồng Tăng lữ ngày má»™t hưng thịnh, thì Thầy là má»™t trong những bậc Tôn túc thiết tha, tâm lượng đến tuổi thá» và sức sống ấy. Ná»—i ưu tư suy tưởng đã hiện thành việc làm cụ thể, thích hợp qua công trình phiên dịch luật tạng hôm nay. Trong khi phiên dịch hay hiệu đính, chú thích là việc làm hoàn toàn tùy thuá»™c vào khả năng, kiến thức vá» luật tạng, nếu không đủ năng khiếu vá» ngôn ngữ, mà nhất là thứ ngôn ngữ cổ: Phạn, Pàli, Hán thì khó mà dịch hay hiệu đính cho đúng. Do vậy, làm má»™t công trình thuá»™c văn há»c luật, văn hóa Phật, đòi há»i sá»± thận trá»ng, tôn trá»ng lá»i Phật dạy, nếu không sẽ gây tai hại cho nhiá»u thế hệ mai sau. Trong khi phiên dịch, những Ä‘iá»u sai sót vá» chữ nghÄ©a, ngôn từ là Ä‘iá»u không phải không có, như trong phần Tá»± Ngôn, Thầy viết:

“Có nhiá»u trưá»ng hợp căn cứ trên các Phạn bản, chá»§ yếu là bản Pàli để chỉnh lý những Ä‘iểm sai sót trong bản Hán do sao chép. Thí dụ, trang 85-1a, bản Hán chép là Bà La Bạt Äá», đây là tên cá»§a má»™t cô gái Ä‘á»c theo Pàli là Sàlavatì, do đó biết rằng Hán đã chép nhầm từ Sa thành Bà vậy từ đúng là Sa La Bạt Äá», thay vì là Bà La Bạt Äá» trong các ấn bản Hán.â€

Sá»± sai sót này đòi há»i ngưá»i dịch, hiệu chính, chú thích phải thông hiểu thấu đáo ngôn ngữ và kiến thức Phật há»c, Ä‘á»c qua nhiá»u Äại Tạng ngôn ngữ khác nhau để đối chiếu, tìm ra chá»— đúng và chá»— không đúng. Trong khi làm việc này, Thầy xem như không khó lắm, có nghÄ©a là rất dá»… dàng đối vá»›i Thầy trên phạm vi ngữ pháp. Thầy viết:

“Mặt khác, những sai sót do sao chép thưá»ng nhầm lẫn tá»± dạng mà Khuy CÆ¡ (Thành duy thức luận thuật ký tá»±) nói là suyá»…n phượng ngoa phong, quai ngư mậu lá»—.†Chữ phượng nhầm lẫn vá»›i chữ phong, chữ ngư lẫn lá»™n vá»›i chữ lá»—; những trưá»ng hợp như vậy rất thưá»ng xuyên, và chỉnh lý không khó khăn lắm, tùy thuá»™c trình độ ngôn ngữ, và trình độ nhận thức giáo nghÄ©a.â€

Việc làm cá»§a ngưá»i nắm vững má»±c thước, quy cá»§, Thầy đã nhiá»u lần thấy tầm quan trá»ng cá»§a giá»›i luật, mà khi xưa má»™t thá»i chư bậc Tổ đức Thiá»n gia đã giữ gìn như giữ tròng con mắt, không thể khinh suất. Chính vì vậy mà quý Ngài là chá»— nương tá»±a cá»§a chúng Tăng, là bậc Long Tượng trong rừng thiá»n, là gốc cây đại thá» ngàn năm rợp bóng cho nhiá»u thế hệ núp bóng. Những bậc tuyên dương giá»›i luật làm rạng ngá»i nếp sống phạm hạnh huân tu, mãi mãi cho đến bây giá», má»—i khi nhìn lên bàn thá» Tổ, vẫn thấy nét thâm nghiêm thanh tịnh còn hiển hiện. Äạo phong trác việt, tánh đức uy nghi như là bài há»c sống động suốt thá»i gian chẳng phai má». Hình ảnh cá»§a chư vị Kỳ Túc Tổ Sư thá» nÆ¡i hậu Tổ như luôn nhắc nhở hàng hậu há»c, má»—i khi lá»… Tổ thỉnh sư hành lá»…. Những hình ảnh ấy, khi còn sanh tiá»n hay giá» này đã chích lý Tây quy, nhẹ bước vá» miá»n tịnh địa thì cÅ©ng vẫn là hương xưa còn phảng phất, âm hưởng chẳng bặt tăm. Nghi dung má»™t thá»i đĩnh đạc trong chốn tòng lâm, làm tấm gương soi cho hậu thế. NghÄ© đến những tấm gương làu làu sáng rỡ, chẳng chút bụi trần mà Thầy viết lá»i Tá»± Ngôn đượm nhuần tình tá»± cá»§a kẻ kế thừa, nối gót theo sau:

“Hòa thượng là má»™t số rất ít trong các Tỳ Kheo trì luật cá»§a Tăng già Việt Nam, kể từ khi Phật giáo được trùng hưng, Tăng thể được chấn chỉnh và khôi phục. Thế hệ thứ nhất trong phả hệ truyá»n thừa luật tạng cá»§a Tăng già Việt Nam thá»i trùng hưng hiện đại bao gồm bóng má» cá»§a nhiá»u bậc Thượng tôn, Trưởng lão, uy nghi đĩnh đạc nhưng khó hình dung rõ nét đối vá»›i các thế hệ tiếp bước theo sau. Các Ngài xứng đáng là bậc Long Tượng trong chốn tòng lâm, mà Ä‘á»i sống phạm hạnh nghiêm túc, phản chiếu giá»›i đức sáng ngá»i, tịnh như băng tuyết, mãi mãi ghi dấu trên các nẻo đưá»ng hành cước, tham phương, hoằng truyá»n chánh pháp.â€

Bằng tầm nhìn suốt má»™t chặng đưá»ng lịch sá»­ hoằng truyá»n chánh pháp chấn chỉnh tông môn, thì luật tạng là Ä‘iá»u trá»ng yếu trong công cuá»™c hoằng truyá»n và chấn chỉnh, mà dư hưởng má»™t thá»i cá»§a chư bậc Tổ Äức còn âm vang làm chất liệu cÆ¡ năng cho sá»± bảo lưu ná»n văn há»c luật tạng, Thầy đã Ä‘i trên dòng lịch sá»­ bảo lưu ấy.

Có thể nói, thế hệ cá»§a Thầy là Ä‘iểm gạch nối giữa thế hệ cha ông và thế hệ tá»­ đệ cá»§a Thầy. Do vậy, Thầy đã uống được ngụm nước đầu nguồn tươi mát đó mà tưới tẩm vun bồi cho thế hệ kế thừa và nhiá»u thế hệ sau nữa. Cho nên Thầy phải làm và làm thật nhiá»u những gì cần làm để xây dá»±ng, tạo lập má»™t kho tàng pháp bảo bằng khả năng hiện có cá»§a Thầy, ngõ hầu góp phần xây dá»±ng chung cho ngôi nhà Phật giáo Việt Nam ngày thêm vững chắc, trong khả năng hiểu biết cá»§a má»™t vị tăng vá»›i sứ mệnh phụng sá»± Äạo pháp và cá»™ng đồng Tăng.

Nhân danh má»™t cá nhân tăng để san bằng tất cả những khúc mắc, gập ghá»nh chung và bổ túc những khiếm khuyết nếu có qua công trình biên khảo, dịch thuật cá»§a chư vị dịch giả khác. Tâm nguyện phụng sá»± cá»§a Thầy được dàn trải qua các “Lá»i Tá»±a, Tá»± Ngôn, Tiểu Dẫn...â€. Trong tập Yết Ma Yếu Chỉ, phần Tiểu Dẫn, Thầy đã trình bày thá»±c trạng cá»§a cá»™ng đồng Tăng lữ Việt Nam bị trì kéo bởi nhiá»u thế lá»±c thế tục, mà Tăng già không ý thức trách nhiệm tá»± tồn sẽ bị vong thân theo những thế lá»±c ấy. Äó là ná»—i Ä‘au thưá»ng hằng và trá»±c diện. Ná»—i Ä‘au hằn lên tâm khảm thành những vết tích loang lở cá»§a thá»i đại đã xé nát thân thể tăng già Việt Nam. Thầy viết:

“Trong mấy thập niên trở lại, vá»›i mặc cảm tá»± ti cá»§a má»™t quốc gia nô lệ, xã há»™i Việt Nam có xu hướng bứt rá»… truyá»n thống để Ä‘ua kịp ngưá»i khác. Các há»c thuyết triết há»c phương Tây được mô phá»ng má»™t cách vá»™i vã, từ chá»§ nghÄ©a Duy Tâm Nhân Vị, cho đến Duy Vật Vô Thần, thật sá»± Ä‘ang để lại trên cÆ¡ thể Việt Nam những rạn nứt vô cùng Ä‘au nhức. Trong bối cảnh xã há»™i đó chưa thấy cá»™ng đồng Tăng lữ ở quốc gia nào mà chịu nhiá»u rạn nứt như ở Việt Nam.â€

Những thẩm định ấy được xác lập bằng định nghiệp cá»§a chính Thầy hay cá»™ng nghiệp chung cá»§a cá»™ng đồng dân tá»™c trong đó có Phật giáo Việt Nam, phải băng vượt qua bao nhiêu thác ghá»nh thá»i đại, bao nhiêu thế lá»±c và tham vá»ng độc tôn. Äây là bài há»c xương máu mà cá»™ng đồng Tăng lữ Việt Nam phải chiêm nghiệm.

Dịch Thuật Luận Tạng

Như bao nhiêu Luận sư khác, Thầy đã dịch thành Duy Thức Luận, A Tỳ Äạt Ma Câu Xá Luận... tất cả những bá»™ luận này Ä‘á»u được giảng dạy trong các Phật Há»c Viện, cÅ©ng như thá»i gian Thầy đảm trách vai trò Há»c Vụ tại viện Cao Äẳng Phật Há»c Hải Äức. Thầy dạy Duy Thức Há»c, Câu Xá Luận, NhÆ¡n Minh Luận Äại Trí Äá»™ Luận... Tất cả những bá»™ luận này Ä‘á»u đã ấn hành và là giáo trình cho Tăng Ni sinh. Có thể nói, công trình phiên dịch cá»§a Thầy đã Ä‘em lại nhiá»u sá»± lợi ích và phương tiện cho những ai nghiên tầm kinh Phật, thá»±c tập kinh Phật và tu chứng kinh Phật. Những bản dịch thuật, luận giảng, được Thầy ghi chép đầy đủ xuất xứ, rõ ràng, mạch lạc, cÅ©ng như dẫn chứng và chú thích những từ ngữ khó hiểu, kiến văn giảng giải cá»§a Thầy khiến cho ngưá»i Ä‘á»c say mê thích thú.

Từ phạm trù Kinh, Luật, Luận bước sang lãnh vá»±c Thiá»n há»c và Triết há»c, tiêu biểu những tác dịch phẩm: Bá»™ Thiá»n Luận cá»§a Daisetz Teitaro Suzuki. Thiá»n và Bát Nhã. Tinh Hoa Triết Há»c Phật giáo. Triết Há»c vá» Tánh Không. Äại Cương Thiá»n Quán... Những tác phẩm này, tư tưởng chính là Thiá»n, Bát Nhã và Tánh Không.

Thiá»n há»c, Thầy tiếp tục dịch bá»™ Thiá»n Luận cá»§a cụ Trúc Thiên má»›i dịch được quyển thượng, nhưng trước khi quyết định dịch giáo nghÄ©a Thiá»n, Thầy nói môn đó không phải là sở trưá»ng cá»§a Thầy và trong các tác phẩm, Thầy như không muốn chạm vào phong thái Thiá»n. Nhưng qua bá»™ Thiá»n Luận tập II và III má»i ngưá»i đã thấy được khả năng dịch thuật sâu sắc, phong phú cá»§a Thầy, và chẳng phải là việc làm cá»§a tay trái, dù lúc đó Thầy má»›i khoảng 27 tuổi. Thiá»n Luận tập II, phần I, Má»™t Kinh Nghiện Siêu Việt Tri Kiến, trang 56, Thầy dịch:

“Này, tâm cá»§a ngươi đã được an rồi đóâ€. Bồ Äá» Äạt Ma xác nhận “Sá»± xác nhận vá» phía Tổ Sư đã làm sáng mắt Huệ Khả. Äại Huệ lại nhận xét: “Như rồng lặn xuống nước, như cá»p tá»±a vào đá. Ngay giây phút này, Huệ Khả không thấy có Tổ Sư ở trước mặt, không có tuyết, không có cái tâm rong ruổi theo vật, không có cả sá»± chứng ngá»™ mà tâm Ngài sở đắc. Tất cả Ä‘á»u tan biến khá»i tâm thức cá»§a Ngài, tất cả Ä‘á»u không.â€

Ấy là sá»± lịch nghiệm Thiá»n bặt dứt ngôn ngữ, văn tá»± Ä‘i thẳng vào lòng ngưá»i để kiến tánh thành Phật. Bởi vì tất cả là không, thì có gì để há»i và đáp. Còn có gì để mê và ngá»™. Còn có gì giữa ngã và ngã sở, trong giây phút đó, Huệ Khả đã đổi Ä‘á»i từ hố thẳm cá»§a sá»± chết chuyển thành sá»± sống bất diệt.

CÅ©ng trong phần Tu Tập Công Ãn, Phương Tiện Chứng Ngá»™, Thiá»n Luận II, trang 59, chúng ta thấy sá»± biểu tá» cá»§a trá»±c tính Thiá»n, như gõ vào vách đá tạo thành tiếng vang, gặp bậc Thánh giả mê vá»ng sá»›m trừ, chỉ còn thuần lại chất liệu giác ngá»™. Như Ngài Huệ Năng gánh cá»§i bán dạo, nhân nghe được câu kinh Kim Cương: “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm†mà quyết định Ä‘i tìm NgÅ© Tổ để há»c Thiá»n. Sau khi đến núi Hoằng Mai để gặp Tổ Hoằng Nhẫn, Tổ há»i:

“Nhà ngươi ở đâu đến? Äến đây để làm gì?â€

“Tôi là tên quê mùa ở Tân Châu đến, muốn làm Phật.â€

Tổ nói:

“Vậy ra ngươi từ LÄ©nh Nam tá»›i, nhưng ngưá»i phương Nam không có Phật tính, sao nhà ngươi lại mong thành Phật được?â€

Tổ Huệ Năng đối lá»i:

“Ngưá»i có Nam Bắc, nhưng Phật tính đâu có phân biệt Bắc Nam?â€

Bát Nhã, má»™t bá»™ kinh dày 600 quyển, nhưng rút gá»n lại chỉ còn 270 chữ, tính luôn đỠkinh, nhiệm mầu, siêu việt trên má»i tá»± tính. Thầy đã chứng minh sá»± nhiệm mầu ấy trong cuốn Thiá»n và Bát Nhã, phần dẫn vào kinh văn Bát Nhã do Viện Cao Äẳng Phật Há»c Hải Äức, Ban Tu Thư Phật Há»c ấn hành năm 2004, trang 11, như sau:

“Mạc hạ diên, mà phương Tây gá»i là sa mạc Gobi, sách xưa gá»i là Sa Hà, má»™t bãi cát mênh mông dài trên 800 dặm, nối liá»n hai ná»n văn minh tối cổ cá»§a nhân loại, trên không chim bay, dưới không thú chạy, cá» không, nước cÅ©ng không, Huyá»n Trang má»™t mình má»™t bóng đã vượt qua khá»i Ä‘oạn đưá»ng đầy kinh sợ và thưá»ng xuyên làm nản lòng những ngưá»i kiên cưá»ng nhất, duy chỉ bằng vào lá»i kinh “Ma ha Bát Nhã ba la mật Ä‘a tâm kinh“

Ấy là năng lá»±c hiệu nghiệm cá»§a kinh, là sá»± gia trì cá»§a Bồ Tát khi lòng mình thanh tịnh, hay quán thấy thật tướng cá»§a các pháp là không, không có thật thể, mà vượt qua tất cả khổ nạn, như lá»i kinh thưá»ng tụng Ä‘á»c: “... Chiếu kiến ngÅ© uẩn giai không, độ nhất thiết khổ ách... Bồ Tát y Bát Nhã ba la mật Ä‘a cố tâm vô quái ngại. Vô quái ngại cố, vô hữu khá»§ng bố, viá»…n ly Ä‘iên đảo má»™ng tưởng...â€

Tư tưởng Bát Nhã, trí tuệ vô lậu là nhân tố đủ để làm thành con đưá»ng chuyển tải sá»± giác ngá»™, là chiếc bè đưa ngưá»i qua dòng bá»™c lưu, dòng nước xoáy cá»§a sông sinh tá»­. Bát Nhã là Ä‘iá»u kiện duy nhất để con ngưá»i thành Phật, dù con ngưá»i trải qua bao nhiêu chặng đưá»ng sinh tá»­. Nhưng má»™t khi trí Bát Nhã bừng dậy đốt cháy vô minh, dập tắt phiá»n não thì con đưá»ng giác ngá»™ là đấy. Do vậy, Bát Nhã là Mẹ cá»§a chư Phật và Bồ Tát.

“Nói rằng Bát Nhã là nguyên lý chỉ đạo cá»§a các Ba La Mật ấy là vì các nhà Äại Thừa quan niệm nó cấu thành nhất thiết trí (Sarvajnãtà). Tức là, trí tuệ viên mãn mà bậc toàn trí đã thành tá»±u. Do đó, Bát Nhã là ánh sáng rá»i khắp mà chúng ta phải chiêm ngưỡng. Nó đứng trên tất cả ảnh hưởng ô nhiá»…m cá»§a các vật thể trần gian. Nó soi sáng tất cả bóng tối trong thế giá»›i đối đãi nhị nguyên, và do đó mang lại thanh bình và an ổn cho má»i loài. Nó cung cấp ánh sáng cho ngưá»i mù, nhỠđó y có thể yên lành Ä‘i xuyên qua đêm tối cá»§a vô minh. Nó dẫn những ngưá»i lạc lối trở vá» con đưá»ng chính. Nó vén mở cho chúng ta thấy chân lý cá»§a vạn hữu, và chân lý đó là Nhất Thiết Trí (Sarvajnãtà). Nó là nÆ¡i nương tá»±a cá»§a má»i loài, khiến chúng hoàn toàn không sợ hãi, là ngưá»i có năm con mắt soi rõ trá»n cả thế gian. Là chân lý vượt lên sống và chết, vượt lên tất cả má»i tạo tác và khát ái mà chính là tính Không. Là kho lẫm cá»§a hết thảy má»i chân lý (dharmakosa). Là Mẹ cá»§a hết thảy chư Phật và Bồ Tát.â€

Tánh Không từ Thiá»n Bát Nhã, chúng ta bước sang Triết Há»c và Tánh Không, hai phương trá»i lồng lá»™ng tư tưởng giải thoát. Từ tư tưởng giải thoát, giác ngá»™ này đã phá đổ tất cả những Ä‘iá»u sai biệt nhị biên cá»§a thế tục, để dá»±ng thành má»™t thế giá»›i trang nghiêm đạo quả Bồ Tát. Từ ná»n Triết há»c Tánh Không và Bát Nhã này, ngưá»i há»c Phật không thể không có cái nhìn, cái suy tư nghiêm túc là giữa cuá»™c Ä‘á»i trần gian nhiá»u má»™ng ảo, huyá»…n tướng là nÆ¡i sinh trụ cá»§a Bồ Tát, cá»§a những tâm hồn Äại sỹ. Triết há»c và Tánh Không là cái há»c cao siêu, cái há»c thá»±c thể vá» tính chất không thật cá»§a sá»± vật. Tính chất không thật này được diá»…n đạt bằng má»™t thứ ngôn ngữ Triết lý Phật giáo. Vậy thì, Bát Nhã và Tánh Không cùng gặp nhau ở má»™t Ä‘iểm là san bằng má»i nếp suy tư, tưởng và không tưởng; thật và không thật, hay bất cứ cái có thể diá»…n đạt hay không nói thành lá»i. Chân trá»i cá»§a Bát Nhã và Tánh Không không vướng vấp, và Ä‘á»c qua những ngôn từ cá»§a thế tục đế, qua lằn vết, biên giá»›i cá»§a tâm tư, Bát Nhã và Tánh Không vượt thoát con đưá»ng tục đế nhưng hàm tàng và hiện hữu khắp má»i thá»i, má»i chốn.

Chúng ta Ä‘á»c Thiá»n, Bát Nhã và Tánh Không là làm má»™t hành trình quay vá» nguồn để đối diện vá»›i cái chân như uyên nguyên vô sinh, bất diệt, mà từ vô thá»§y cho đến nay, ngưá»i và chúng ta mãi lặn lá»™i, mò mẫm trong đêm trưá»ng sinh tá»­ theo dòng thác lÅ©, cuồng thức. Thầy viết trong Thiá»n và Bát Nhã, trang 198, như sau:

“... Cái cày nằm trong đôi tay, nhưng cày đất lại bằng tay không. Ngồi trên lưng ngá»±a, nhưng trên yên lại không kỵ sÄ©, dưới yên không kỵ mã. Bước qua cầu nước không chảy mà cầu trôi. Thanh văn vẫn còn “bên nàyâ€, dù đã chứng đạo, cho nên sá»± chứng đạo đó lại khác hẳn vá»›i kinh nghiệm cá»§a mình. à niệm đích thá»±c vá» Tánh Không Ä‘ang cản trở sá»± sống thá»±c cá»§a mình. Vá»›i Bồ Tát thì Tánh Không không còn là Tánh Không, Bồ Tát sống thá»±c Ä‘á»i sống mình không bị phân vân giữa cái không hay Bất không, giữa Niết Bàn và sinh tá»­, giữa giác ngá»™ và vô minh. Cái đó Bát Nhã nói là “ở trong Không tam ma địa mà không thá»§ chứng thá»±c tếâ€. Và đấy là má»™t trong những thái độ đặc sắc nhất cá»§a Bồ Tát đối vá»›i cõi Ä‘á»i.â€

Từ đây, chúng ta thấy đạo Phật hiện hữu trong thế gian, xây dá»±ng cho thế gian má»™t nếp sống tịnh lạc, an lành, không lìa khá»i thế gian để tìm cầu giác ngá»™. Bồ Tát không chối bá» chúng sinh, để tìm hạnh phúc cho riêng mình. Bồ Tát sống ngay giữa lòng Ä‘á»i tá»­ sinh để độ thoát tá»­ sinh, chúng ta hãy tu há»c theo bài kệ:

Phật pháp tại thế gian

Bất ly thế gian giác

Ly thế mích Bồ Ä‘á»

Do như cầu thố giác

Dịch:

Phật pháp ở nơi thế gian này

Chẳng lìa khá»i thế gian để cầu giác ngá»™

Lìa khá»i thế gian để tu chứng giác ngá»™

Giống như Ä‘i tìm lông rùa sừng thá»

 

Các Chá»§ Äá» Äạo Há»c và Triết Há»c Äông Tây.

Ngoài công trình dịch thuật, trước tác, Thầy còn viết những loạt bài chuyên đỠvá» tư tưởng Phật Há»c, Triết há»c Äông Tây. Những nhận định, quan Ä‘iểm... lúc còn là Giáo sư Äại há»c Vạn Hạnh và Tổng Biên Tập tạp chí Tư Tưởng. Những bài viết vá» các chá»§ đỠnày má»™t phần đã đăng trong tạp chí Tư Tưởng Vạn Hạnh, má»™t phần đăng rải rác trên các báo chí, tập san, hay trên các trang báo Ä‘iện tá»­: trang nhà Phật Việt, Quảng Äức, Pháp Vân... Qua những bài viết này, má»™t số lấy tên là Như Thị, như bài: Cogito Bát Nhã Dưới Ãnh Sáng Hiện Tượng Luận. Tạp chí Vạn Hạnh số 8 và 9, ká»· niệm Phật đản, Phật lịch 2510, trang 114. So Sánh Các Vấn Äá» Triết Há»c Äông Tây Cogito Trong Triết Há»c Phật Giáo, tạp chí Vạn Hạnh số 1, ká»· niệm Phật đản, Phật lịch 2500, trang 49, v.v...

Những chá»§ đỠnhư trên, Thầy viết khá nhiá»u, ngưá»i viết xin giá»›i thiệu má»™t số tiêu biểu:

Lệ Ngôn.

“Cogito là má»™t danh từ La Tinh có nghÄ©a là “tôi suy tưởng†rút trong nguyên lý triết há»c cá»§a Descarts “Cogito ergo sum: tôi suy tưởng vậy có tôi†(ji peuse je suis). Theo Decarts thì đó là má»™t chân lý hiển nhiên sau khi ông đã hoài nghi phá»§ nhận sá»± hiện hữu cá»§a má»i sá»± vật trong vÅ© trụ. Vậy Cogito chỉ là má»™t thể nghiệm vá» sá»± hiện hữu cá»§a chá»§ thể, vá»›i trí thức trá»±c giác vá» hữu thể cá»§a chá»§ thể ấy.

Sau này Husserl, Sartre, Heidegger lần lượt theo Descarts suy nghiệm vá» bản thể cá»§a tri thức và Ä‘em lại cho danh từ Cogito những ná»™i dung khác nhau. Do đó, chúng tôi cÅ©ng có ý mượn danh từ Cogito đặt làm má»™t đỠmục cho sá»± nghiên cứu bản thể tri thức siêu nghiệm cá»§a Äức Phật, trong loạt bài So Sánh Triết Há»c Äông Tây cá»§a chúng tôi.†(Tư Tưởng Vạn Hạnh, quyển 1, Ká»· Niệm Phật Äản Phật lịch 2509, trang 49)

Thi Ca, Ná»n Văn Há»c Hiện Äại.

Nói đến thÆ¡ cá»§a Thầy, hầu như ai cÅ©ng biết tập thÆ¡ Giấc MÆ¡ Trưá»ng SÆ¡n và Ngục Trung Mị Ngữ. Ngoài hai tập thÆ¡ này còn có các thÆ¡ khác qua nhiá»u dạng thức, được đăng trên các tạp chí, đặc san từ trong nước đến hải ngoại. Nhiá»u bài trong Tập thÆ¡ Giấc MÆ¡ Trưá»ng SÆ¡n đã được phổ nhạc và đã được các ca nghệ sÄ© ngâm, hát thÆ¡ Thầy.

Những ý thÆ¡ cá»§a Thầy đã tạo nhiá»u ấn tượng cho giá»›i thưởng ngoạn, những hình ảnh thâm trầm cá»§a quê hương dân tá»™c, những tình tá»± và ước nguyện muôn trùng cá»§a “cuá»™c lữâ€, phương trá»i má»™ng. Äá»c thÆ¡ Thầy, để thấy tâm hồn cá»§a ngưá»i nghệ sỹ, thi sỹ hay Ä‘á»c thÆ¡ Thầy để cảm nhận, chia sẻ tâm thức cá»§a kẻ sỹ luôn hướng vỠđất nước bị Ä‘á»a đày? Má»™t đất nước đói nghèo đầy tá»§i nhục, má»™t dân tá»™c lầm than khốn cùng, và ý chí ấy đứng thẳng để thấy quê hương và dân tá»™c Việt hào hùng trong ý thức tá»± tồn, độc lập. ThÆ¡ cá»§a Thầy mang nhiá»u cảm tính dạt dào tình ngưá»i, tình đạo, tình non sông gấm vóc. Má»™t tình cảm chân thật mà suốt dòng lịch sá»­ quê hương còn mênh mang trong ý thÆ¡ mượt mà, hùng tráng:

Ngưá»i Ä‘i đâu bóng hình mòn má»i

Nẻo tá»›i lui còn dấu nhạt má»

ÄÆ°á»ng lịch sá»­

Bốn ngàn năm dợn sóng

Äể ngưá»i Ä‘i không hẹn bến bá»

(Tĩnh Thất 24, 2000-2001)

Hay:

Tiếng trẻ khóc ngân vang lá»i vÄ©nh cá»­u

Từ nguyên sơ sông máu thắm đồng xanh

Tôi là cỠtrôi theo dòng thiên cổ

Nghe lá»i ru nhá»› mãi buổi bình minh

 

Buổi vô thủy hồn tôi từ đáy mộ

Uống sương khuya tìm sinh lộ viễn trình

Khi nắng sá»›m hôn nồng lên nụ nhá»

Tôi yêu ai, trá»i rá»±c sáng bình mình.

(Bình Minh - TÄ©nh Tá»a,  tháng 9-1983)

 

Tiếp theo Giấc MÆ¡ Trưá»ng SÆ¡n là Ngục Trung Mị Ngữ, tập thÆ¡ làm trong thá»i gian ở tù bằng chữ Hán. Äá»c Ngục Trung Mị Ngữ để thấy được tinh thần an nhiên tá»± tại cá»§a Thầy dẫu là những bài thÆ¡ trong lúc ở tù. Má»™t tâm hồn thư thái nhẹ như mây và thong dong như gió, nhưng đầy ắp lòng thương yêu trần gian khổ lụy, đầy huyết lệ tuôn trào, má»—i khi bưng bát cÆ¡m tù. Từ những bi hoan cá»§a cuá»™c sống tù đày ấy, Thầy đã viết thành những lá»i thÆ¡ nói lên tâm cảm cá»§a mình, qua bài Cúng Dưá»ng:

“Phụng thử ngục tù phạn

Cúng dưá»ng Tối Thắng Tôn

Thế gian trưá»ng huyết hận

Bỉnh bát lệ vô ngôn.â€

Dịch:

“Äây bát cÆ¡m tù con kính dâng

Cúng dưá»ng Äức Phật Äấng Tôn Thân

Thế gian chìm đắm trong máu lửa

Lệ nhá» không lá»i, lòng xót thươngâ€

 



Từ trái sang: HT Trí Chơn, HT Chơn Thành & TT Nguyên Siêu
Hình ảnh buổi giới thiệu tác phẩm
Huyá»n Thoại Duy Ma Cật cá»§a Thượng tá»a Tuệ Sỹ tại Santa Ana, ngày 11 tháng 8-2007

Hình ảnh buổi giới thiệu tác phẩm
Huyá»n Thoại Duy Ma Cật cá»§a Thượng tá»a Tuệ Sỹ tại Santa Ana, ngày 11 tháng 8-2007

 

 

Ngoài ra còn có những bài thÆ¡ mà không ở trong hai tập nói trên, như bài Tiểu Khúc Phật Äản, Những Äiệp Khúc Cho Dương Cầm... Thầy đã viết:

“Sưá»n non má»™t bóng đạo già

Trầm tư năm tháng bên bỠtử sinh

Nhìn sao mà ngỠsự tình:

Ai ngưá»i Äại Giác cho mìmh quy y?â€

 

Äể rồi từ đó, Thầy gởi gấm lòng mình qua ý thÆ¡: Cuá»™c sống quá nhiá»u khổ Ä‘au, con ngưá»i cứ mãi lang thang trên những bước đưá»ng sinh tá»­ trầm luân, mà chẳng biết khi nào được thoát khá»i vòng quanh quẩn ấy:

“Thá»i gian vá»— cánh ngang đầu;

Sinh, già, bệnh, chết tránh đâu vận cùng

Khổ đau là khối tình chung

Ai nâng cõi thế qua bùn tá»­ sinh?â€

 

Äá»c xong hai tập thÆ¡ Giấc MÆ¡ Trưá»ng SÆ¡n và Ngục Trung Mị Ngữ cÅ©ng như má»™t số các bài thÆ¡ khác, chúng ta không thể không nghÄ© đến tác phẩm “Tô Äông Pha, Những Phương Trá»i Viá»…n Má»™ng†mà Thầy đã dịch giảng lá»i thÆ¡ văn bay bổng, chÆ¡i vÆ¡i. Ngưá»i viết xin được trích má»™t Ä‘oạn trong “Tô Äông Pha, Những Phương Trá»i Viá»…n Má»™ngâ€, trang 240, để giá»›i thiệu tác phẩm tầm cỡ cá»§a ná»n văn há»c, thi ca hiện đại cá»§a Thầy:

“... Giang SÆ¡n như há»a

Má»™t thá»i hào kiệt anh hùngâ€

 

“Ngá»c đưá»ng Kim mã bá»—ng vang lên những tiếng gào thét Ä‘oạn trưá»ng. Chim hồng giật mình tung cánh bay cao. Biết nÆ¡i nào là cố quận, nÆ¡i nào là tha hương để chim hồng đậu lại.

Trạch tận hàn chi bất khẳng thê

Tịch mịch sa châu lãnh

 

ÄÆ°á»ng ra Ä‘i, qua trăng ngàn, qua gió bãi, mây vần vÅ©, núi non sụp xuống, nắng chiá»u đỠnhư máu. Äau khổ, kinh hoàng nên kêu réo, nên ngậm ngùi và uất hận.

Sơn ức Hỉ hoan lao viễn mộng

Äịa danh Hoàng Khá»§ng khấp cô thần.

 

Äất khách là mưá»i tám cái ghá»nh thác kinh hoàng đổ xuống, nước mắt cá»§a má»™t lão thần cô quạnh cÅ©ng đổ xuống. Nhưng đất đó Ä‘á»a đày thân xác mà không Ä‘á»a đày viá»…n má»™ng. Quê hương vá»›i ân tình thắm thiết kia má»›i thá»±c là Ä‘á»a đày viá»…n má»™ng.

Núi nhá»› Hỉ hoan Ä‘á»a đày viá»…n má»™ng

Äất tên Hoàng Khá»§ng lệ khóc cô thầnâ€

 

Tất cả những gì được giá»›i thiệu hết sức tiêu biểu công trình há»c thuật, thi ca cá»§a Thầy, chỉ là tiếng nói cá»§a cảm nghÄ© sâu xa, tồn Ä‘á»ng nÆ¡i ngưá»i há»c trò qua bao thập niên, lãnh thá» từ sá»± giáo huấn, tài bồi ân đức cá»§a bậc Thầy trong sá»± truyá»n đạt, nuôi dưỡng thế hệ con em. Do vậy, không sao tránh khá»i những Ä‘iá»u khiếm khuyết. Kính mong Thầy từ bi lượng thứ, cÅ©ng như chư vị Thức giả cao minh vui lòng chỉ giáo.

 

Buổi giá»›i thiệu tác phẩm Huyá»n Thoại Duy Ma Cật cá»§a Thượng tá»a Tuệ Sỹ tại Santa Ana, ngày 11 tháng 8-2007

Thích Nguyên Siêu

 

 

---o0o---

Trình bày: Phổ Trí

Cập nhật: 01-09-2007

 


(nguồn: http://quangduc.com)

<< về trang Thơ >>