GIỚI THIỆU TỔNG QU�T
CÔNG TRÌNH DỊCH THUẬT KINH, LUẬT, LUẬN
và TRIẾT HỌC, THI CA CỦA THƯỢNG TỌA TUỆ SỸ

 

Dịch Thuật Kinh Tạng:

Dịch Thuật Luật Tạng

Dịch Thuật Luận Tạng

Các Chủ �� �ạo H�c và Triết H�c �ông Tây.

Thi Ca, N�n Văn H�c Hiện �ại.

 

Xuyên suốt tầm nhìn để làm việc xâu kết một công trình h�c thuật có tầm cỡ là một đi�u vô cùng khó khăn. Hơn nữa, một công trình h�c thuật lại là của một bậc Thầy, của một nhà nghiên cứu Phật h�c uyên bác, của một nhà tư tưởng, thi ca đương th�i thì quả thật lại càng không nên.

Nếu nói v� số lượng của công trình h�c thuật ấy cũng đủ để cho chúng ta kính tr�ng, ngưỡng mộ cái khả năng b�n bỉ, liên tục, làm việc không biết m�i mệt, để ngày hôm nay đã tác thành những bộ kinh được luận giải, chuyển ngữ từ Phạn bản, Hán tạng ra Việt ngữ. Bao nhiêu tư tưởng triết h�c từ �ông sang Tây được viết thành những chủ đ� lớn để thấy được hai n�n văn hóa �ông Tây gặp nhau dưới ngòi bút của Thầy. Và còn biết bao những áng văn thơ khác nữa.

Nếu nói v� phẩm, qua công trình h�c thuật ấy, thì Thầy có một trí tuệ hoằng viễn, một công trình giảng luận to lớn qua các tác dịch phẩm đã được ấn hành. Do vậy, nhân buổi lễ giới thiệu tác phẩm “Huy�n Thoại Duy Ma Cật� hôm nay, ngư�i viết xin phép được giới thiệu một cách tiêu biểu các tác dịch phẩm, các chủ đ� biện bàn Triết H�c Tư Tưởng �ông Tây, Tư Tưởng Phật H�c và một số bài thơ mang tình đạo vị, quê hương, dân tộc, để thấy một ngư�i con dân nước Việt đã sống trong lòng quê hương, lớn lên trong tình tự dân tộc đã cùng chia sẻ, cưu mang những bước thăng trầm của vận nước và từ đó đã đi theo định nghiệp của mình, như l�i tựa, Thắng Man Giảng Luận: do Ban Tu Thư Viện Cao �ẳng Phật H�c Hải �ức Nha Trang ấn hành năm 2001:

“Bản Kinh Thắng Man này được dịch và giải vào một th�i điểm mà dấu ấn của nó sẽ mãi mãi không phai m� trong tâm trí của những chứng nhân lịch sử. Mỗi cá nhân nhìn theo góc độ nhãn quan của mình. Bằng hữu trí thức có thể tìm thấy đâu đó, giữa hai hàng chữ dịch và giải, dấu ấn mơ hồ của th�i gian. Một c�ng c� non yếu, cố vươn mình đón bắt ánh sáng cho lẽ sống, dưới sức nặng tàn bạo của khối đá vô tri lầm lì. Bản dịch và giải chỉ mới hoàn tất phần đại cương. Nhưng cũng phải tạm th�i xếp vào góc tối của giá sách. Ngư�i viết đi theo định nghiệp của mình. Hay của cả dân tộc?�

Dịch Thuật Kinh Tạng:

Trong th�i gian nhập thất Thầy đã dịch xong bộ A Hàm (Trư�ng A Hàm, Trung A Hàm, Tăng Nhứt A Hàm và Tạp A Hàm) làm Kinh h�c cho các lớp chuyên khoa Phật H�c, đồng th�i cũng để cho các thế hệ kế thừa có cái nhìn thấu triệt v� đ�i sống, và công cuộc thuyết pháp hóa độ thư�ng nhật của �ức Thế Tôn và hàng Thánh chúng.

Nội dung bốn bộ Kinh A Hàm, �ức Phật thuyết pháp cho đủ m�i giới, từ thế giới chư thiên đến hội chúng Thánh đệ tử, từ xã hội loài ngư�i đến các loài chúng sinh khác. �ức Phật không phân biệt giàu nghèo, sang hèn, vua chúa, cùng đinh, trí thức hay yếu kém, thành thị hay thôn quê, bất cứ ai có đủ nhân duyên thì �ức Phật đ�u hóa độ. Như kinh Angulimala, chàng Vô Não, �ức Phật hóa độ kẻ sát nhân thành Thánh quả. Kinh Amparali �ức Phật hóa độ ngư�i kỹ nữ thành thánh thiện, ngư�i gánh phân thành A La Hán, bậc vua chúa thành ngư�i hộ pháp và hàng trưởng giả thành đại thí chủ. Trong kinh Giáo Th� Thi Ca La Việt, �ức Phật hóa độ chàng Thiện Sanh lạy lục phương trong Thánh pháp luật. Kinh Phạm Thiên thỉnh Phật, hóa độ qua các cung tr�i. Kinh Thủy Tịnh Phạm Chí, hóa độ hàng Bà La Môn ngoại đạo, mà cách thức tu hành của h� là lõa thể, hay khổ hạnh theo cách sống của loài súc vật – Ngưu hành giả, Cẩu hành giả, bắt chước cách ăn như trâu và ngồi chồm hổm như chó.

Cũng trong nội dung bốn bộ A Hàm đã nói lên đ�i sống thật đơn giản, ít nhu cầu và an nhiên tự tại của �ức Phật: Ngày chỉ ăn một bữa, tối ngủ dưới gốc cây một lần, với ba tấm y, một bình bát, một đãy l�c nước, một túi kim chỉ, t�a cụ và cây gậy. Gia tài �ức Phật chỉ có chừng đó. Bất cứ nơi nào cũng là chốn an nghỉ của Ngài, khi thì trong ngôi nhà trống, khi thì nơi đống rơm, trong căn phòng của ngư�i thợ đồ gốm, khi thì dưới gốc cây hay bên tri�n núi...

N�n văn h�c Kinh văn A Hàm đã làm sống lại th�i �ức Thế Tôn tại thế, cũng như hàng Thánh chúng trong sự tu tập, thi�n định hằng ngày. Trong sự tu tập thi�n định ấy, quán chiếu tự thân, th�, tâm, pháp để ý thức từng cảm giác, động tác nơi chính mình, loại trừ vô minh, cấu uế, chấm dứt phi�n não ô trược của tham sân si, để chuyển thành vô tham, vô sân, vô si...

Thầy phiên dịch bốn bộ kinh A Hàm chứa đựng bao nhiêu tinh túy, thâm áo của n�n kinh viện Nguyên Thủy Phật giáo, đã làm t� rạng, đậm nét từng bước chân đi của �ức Phật in dấu trên khắp m�i nẻo đư�ng hóa độ, thì đồng th�i, Thầy cũng dịch thuật những bộ kinh thuộc n�n kinh viện �ại Thừa, phát huy Bồ Tát đạo. Những vị Bồ Tát sống đ�i tại gia, hình dung, dáng dấp không khác một ai, nhưng tâm tư, ý niệm lại là hóa thân của �ại Bồ Tát, mang hành trang Bi nguyện làm đẹp cuộc đ�i, cứu vớt trầm luân. Những bản kinh hàm súc nội dung ấy là: Thắng Man Giảng Luận, Duy Ma Cật Sở Thuyết, Huy�n Thoại Duy Ma Cật, Pháp Thoại Duy Ma Cật...

Yếu chỉ của những bộ kinh ấy đã dạy cho chúng ta thấy con đư�ng của Bồ Tát đi, chí nguyện của Bồ Tát phát và hành động của Bồ Tát làm để phụng sự lý tưởng giác ngộ. Dù trên con đư�ng phụng sự ấy, gặp phải muôn ngàn chướng duyên, nghịch cảnh, Bồ Tát cũng không nao núng ý chí độ sinh. Bởi vì Bồ Tát có đủ �ạo, Nguyện, Hành, có đủ Bồ �� tâm, lòng giác ngộ cho mình và cho ngư�i.

Trong Thắng Man Giảng Luận, Tiết 2: Phát Bồ �� Tâm, Thầy viết: “Hạt giống Bồ đ� không được gieo vào một cánh đồng trừu tượng nào xa xôi, cũng không ch� đợi gieo vào một vùng đất hứa thần thoại nào khác, mà nó được gieo xuống ngay trên sa mạc sinh tử này, khô cằn với những đau khổ tri�n miên của chúng sinh này. Rồi hạt giống ấy cần phải được tưới bằng nước ng�t của từ bi để lớn mạnh, để đến th�i trổ hoa giác ngộ. Do đó, quá trình Quy, Giới, Nguyện và Hành của Bồ Tát đạo là những giai đoạn gieo xuống và vun tưới hạt giống Bồ đ�. Nói cách khác phát Bồ �� tâm và thành tựu Bồ đ� quả là tr�n vẹn tất cả sự nghiệp của Bồ Tát.�

Thầy tiếp tục lý giải bước đầu của Bồ Tát phát tâm phải như thế nào? Bằng cái nhìn thẩm thấu xuyên suốt ba đư�ng ác đạo, bằng cái khổ miên man trên ng�n lửa thiêu đốt, chúng sinh mãi lang thang trong rừng vô minh, đại dương sinh tử mà chưa từng có ý niệm vượt thoát sông mê. Từng những ý niệm ban sơ cứu độ, từng những cảm xúc đến những nỗi khổ của chúng sinh, Bồ Tát phát khởi chí nguyện gieo hạt mầm giác ngộ trên mảnh đất phi�n não thế gian - phi�n não tức Bồ đ�, để từ đó hương vị giải thoát được vươn cao, thành tàng rộng che mát thế gian nhi�u nắng quái và tiếp tục nuôi dưỡng bằng dòng sữa từ ái lớn khôn trên con đư�ng chuyển mê khai ngộ, từ phàm thành thánh.

�ể thấy rõ ý nghĩa đích thực của Bồ �� tâm mà một vị Bồ Tát hay hành giả đi trên con đư�ng cứu độ phải thân chứng, thật chứng tánh đức vị tha ấy. Thầy viết:

“Bồ �� tâm là gì? Bồ �� tâm đó là chí nguyện nóng b�ng của một chúng sinh tự thấy mình đang sống trong cảnh tối tăm giữa đ�a đày khổ nhục, mong tìm một con đư�ng sáng không những để giải thoát bản thân kh�i những đe d�a áp bức mà còn để giải thoát cho tất cả những ngư�i cùng cảnh ngộ. Bồ �� tâm, đó là ý chí kiên cư�ng bất khuất của một ngư�i bị cột trói trên ng�n lửa rực cháy, bị chà đạp dưới những sức mạnh tàn khốc của tham v�ng, điên cuồng của chính ta và của một tập thể ma quái chung quanh ta. “Vui cư�i gì, thích thú gì, giữa ng�n lửa không ngừng thiêu đốt? Bị bao phủ trong bóng tối, sao không đi tìm ng�n đuốc?�

Không có tâm nguyện đó, không có ý chí đó, Bồ Tát đạo chỉ là một con đư�ng xa xôi, không tưởng, thần thoại hoang đư�ng. Và Phật thừa không hơn một tiếng nói suông của một ngư�i mê sảng trong giấc ngủ ngày.�

Từ  sá»± suy tÆ° hiện thành lý giải, giảng luận, chúng ta thấy Bồ Ä�á»� tâm mang nhiá»�u ý nghÄ©a qua sá»± sÆ°u khảo nghiên cứu từ Ä�ại Tạng Kinh, từ những bá»™ luận lá»›n cho ngÆ°á»�i há»�c Phật má»™t kiến thức Phật pháp, má»™t cái há»�c đầy hứng thú, má»™t kiến giải Phật pháp thâm uyên. Và cÅ©ng từ sá»± há»�c Phật đó để trang bị cho mình, hay nói cho đúng hÆ¡n, chá»› có đánh mất Bồ Ä�á»� tâm, mà phải luôn nhá»›, và luôn luôn hiện hữu, dù bất cứ sống chết trong loài chúng sinh nào. Bởi vì Bồ Ä�á»� tâm là tâm giác ngá»™. Trên con Ä‘Æ°á»�ng tu tập mà quên Ä‘i cái tâm giác ngá»™ thì tu tập để thành cái gì? Bồ Ä�á»� tâm là nhân tố, là những Ä‘iá»�u kiện tất yếu cần có trên con Ä‘Æ°á»�ng thăng tiến cầu đạo Vô thượng, là những phẩm tính siêu việt nâng đỡ để Bồ Tát thành tá»±u Æ°á»›c nguyện.

Trong phần chú thích, Thầy đã dẫn giải:

“Bồ �� tâm (SKT Bodhicitta), nói đủ là vô thượng Bồ �� tâm, hay A nậu đa la tam miệu tam Bồ �� tâm (SKT Anuttara-Samyak-Sambodhi-citta) tức tâm nguyện thành tựu sự giác ngộ tối thượng. �ại trí độ: “Bồ Tát sơ phát tâm, lấy vô thượng bồ đ� làm đối tượng, nói rằng: Mong tôi sẽ thành Phật. �ó g�i là Bồ �� tâm.� Bồ Tát Di Lặc nói với Thiện Tài: “Bồ �� tâm là hạt giống của hết thảy Phật pháp. Bồ �� tâm là ruộng phước vì nuôi lớn pháp bạch tịch. Bồ �� tâm là cõi đất lớn, vì nâng đỡ hết thảy thế gian. Bồ �� tâm là tịnh thủy, vì rửa sạch tất cả cáu bợn phi�n não...�

Thắng Man Giảng Luận là bộ kinh lấy tên ngư�i con gái của Vua Ba Tư Nặc và Mạt Lỵ phu nhân để đặt tên. Nguyên do, sau khi tiếp nhận thư của vua cha và mẫu hậu tán thán những phẩm tính siêu việt của Như Lai mà Thắng Man đã phát khởi ni�m tin thâm thiết, và phát nguyện rộng lớn, ấy là chí nguyện đại thừa Bồ Tát, thượng cầu hạ hóa. Một chí nguyện hy hiến thân mạng để tôn sùng �ạo pháp, để lợi lạc chúng sinh. “Thắng Man phu nhân phát khởi chí nguyện. Chí nguyện ấy là mong h�c h�i và thấu triệt vô lượng vô biên Phật pháp; và không chỉ có thế, chí nguyện phu nhân còn hướng đến những thực hành cao cả, tự mình gánh vác trách nhiệm lớn lao, sẵn sàng xả b� thân mạng vì sự tồn tại của chánh pháp và vì lợi ích của tất cả chúng sinh.�

Tên ngư�i Thắng Man, biểu tượng công hạnh Bồ Tát của nữ giới. Từ biểu tượng Bồ Tát này, chúng ta thấy hình ảnh Bồ Tát Duy Ma Cật trong Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh, hay Huy�n Thoại Duy Ma Cật, mà Thầy đã giới thiệu và luận giải. �ể rõ duyên do và ý thú của Kinh, trong chương II Phương Tiện Quy�n Xảo, Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh đã nói:

“Bấy gi�, trong thành Tỳ Da Li có vị trưởng giả tên Duy Ma Cật, hằng cúng dư�ng vô lượng Phật, trồng gốc rễ thiện, chứng đắc vô sanh pháp nhẫn, có tài biện thuyết vô ngại, hiện du hí thần thông, nắm vững các tổng trì, đạt được vô sở úy, khuất phục m�i thù nghịch quấy nhiễu của Ma, thấu hiểu m�i pháp môn sâu thẳm, dẫn đến giác ngộ... An trú trong oai lực nhiệm mầu của Phật, tâm ông luôn trải rộng như đại dương. �ược chư Phật ca ngợi, hàng �ế Thích và Phạm Thiên kính phục.�

Một vị Bồ Tát hiện thân Trưởng giả, có đủ đ�i sống ngũ dục mà không bị chi phối bởi ngũ dục. Ở trong hương sắc của thế gian mà không bị thế gian đắm nhiễm. Vui chơi trong cuộc sống mà lúc nào cũng trụ trong đạo tràng thanh tịnh – Tùy sở trú xứ thư�ng an lạc.

�ây là tư tưởng �ại thừa Phật giáo, bàng bạc trong Kinh văn Duy Ma Cật. Có lần Duy Ma Cật Trưởng giả gặp Ngài Xá Lợi Phất đang tĩnh t�a trong khu rừng vắng, Duy Ma Cật h�i Ngài Xá Lợi Phất:

“Thưa Ngài Xá Lợi Phất, bất tất ngồi như thế mới là tĩnh t�a... không khởi diệt tận định (Samjnàvedita -Nirodha-Samàpatti) mà hiện các oai nghi, đó mới là tĩnh t�a... không đoạn phi�n não mà nhập Niết Bàn, ấy mới là tĩnh t�a...�

�ó là cung cách của Ngài Xá Lợi Phất – bậc A La Hán. Còn đối với chư vị Bồ Tát, có lần Duy Ma Cật lên cung tr�i �âu Xuất (Tusita) viếng Bồ Tát Di Lặc (Maitreya) và h�i:

“Thưa Ngài Di Lặc, Thế Tôn th� ký cho Ngài, một đ�i nữa sẽ thành Phật. Nhưng Ngài được th� ký theo đ�i nào? Quá khứ chăng? Quá khứ đã qua rồi. Vị lai chăng? Vị lai chưa đến. Hiện tại chăng? Hiện tại không dừng?�

Huy�n Thoại Duy Ma Cật, tác phẩm được giới thiệu hôm nay, hàm tàng một nội dung ẩn mật phô diễn hành trạng của vị Bồ Tát hóa thân vào đ�i để thi thiết Bồ Tát đạo, lập thệ sâu xa Bồ Tát nguyện và tác thành chân thân Bồ Tát hạnh giữa biển đ�i sinh tử trầm luân. Huy�n Thoại Duy Ma Cật là tác phẩm mới nhất được Thầy dịch giảng, luận giải bằng sở tri uyên thâm Phật pháp, bằng nghệ thuật văn phong lịch nghiệm để từ đó hiến dâng, trao tặng cho tất cả bằng hữu tri thức, cùng pháp giới chúng sanh thấm nhuần ân pháp nhũ.

Như vậy, riêng v� phần phiên dịch Kinh tạng, Thầy đã phiên dịch hai hệ kinh điển Nguyên Thủy Phật giáo – Kinh A Hàm và �ại Thừa Bồ Tát – Duy Ma Cật, Thắng Man để giúp ngư�i h�c Phật có cái nhìn tổng quát qua hai hệ kinh điển của Thượng T�a bộ và �ại Chúng bộ theo từ ngữ th�i bấy gi�. Nhưng, cho đến hôm nay, có lẽ cái nhìn được cởi mở và thấu triệt hơn nên Thầy đã phiên dịch Kinh điển để cống hiến sự lợi ích cho m�i ngư�i và cũng để góp phần xây dựng n�n h�c thuật kinh điển nước nhà ngày thêm phong phú.

Dịch Thuật Luật Tạng

V� Tạng Luật, Thầy đã để phần lớn th�i gian hiệu đính, chú thích kỹ lưỡng vì tầm quan tr�ng của giới luật. Tỳ Ni tạng trụ, Phật pháp diệc trụ – Luật tạng được vững b�n thì Phật pháp cũng được b�n vững. Là cột trụ của ngôi nhà Phật pháp, nên giới luật không thể khinh suất, từ đó Thầy đã hoàn thành bộ Tứ Phần Luật gồm có sáu quyển cũng như bộ Yết Ma Yếu Chỉ, nh� vậy mà các thế hệ chúng Tăng hôm nay có đủ bộ luật để h�c trong các tự viện và các trư�ng Phật h�c, mà không còn tùy thuộc vốn liếng chữ Hán. Bộ Luật Tứ Phần cũng như Yết Ma Yếu Chỉ đã được ấn hành tương đối đầy đủ cho các Tăng sinh trong những mùa an cư kiết hạ hay những khóa h�c Phật pháp. Thiết nghĩ bộ Luật Tứ Phần và Yết Ma Yếu Chỉ cần được giảng dạy cho Tăng chúng, nhất là môi trư�ng ở hải ngoại này.

Nếu ai đó ưu tư v� mạng mạch của Tăng già, tuổi th� Phật pháp và làm thế nào để phát huy và giữ vững nếp sống của cộng đồng Tăng lữ ngày một hưng thịnh, thì Thầy là một trong những bậc Tôn túc thiết tha, tâm lượng đến tuổi th� và sức sống ấy. Nỗi ưu tư suy tưởng đã hiện thành việc làm cụ thể, thích hợp qua công trình phiên dịch luật tạng hôm nay. Trong khi phiên dịch hay hiệu đính, chú thích là việc làm hoàn toàn tùy thuộc vào khả năng, kiến thức v� luật tạng, nếu không đủ năng khiếu v� ngôn ngữ, mà nhất là thứ ngôn ngữ cổ: Phạn, Pàli, Hán thì khó mà dịch hay hiệu đính cho đúng. Do vậy, làm một công trình thuộc văn h�c luật, văn hóa Phật, đòi h�i sự thận tr�ng, tôn tr�ng l�i Phật dạy, nếu không sẽ gây tai hại cho nhi�u thế hệ mai sau. Trong khi phiên dịch, những đi�u sai sót v� chữ nghĩa, ngôn từ là đi�u không phải không có, như trong phần Tự Ngôn, Thầy viết:

“Có nhi�u trư�ng hợp căn cứ trên các Phạn bản, chủ yếu là bản Pàli để chỉnh lý những điểm sai sót trong bản Hán do sao chép. Thí dụ, trang 85-1a, bản Hán chép là Bà La Bạt ��, đây là tên của một cô gái đ�c theo Pàli là Sàlavatì, do đó biết rằng Hán đã chép nhầm từ Sa thành Bà vậy từ đúng là Sa La Bạt ��, thay vì là Bà La Bạt �� trong các ấn bản Hán.�

Sự sai sót này đòi h�i ngư�i dịch, hiệu chính, chú thích phải thông hiểu thấu đáo ngôn ngữ và kiến thức Phật h�c, đ�c qua nhi�u �ại Tạng ngôn ngữ khác nhau để đối chiếu, tìm ra chỗ đúng và chỗ không đúng. Trong khi làm việc này, Thầy xem như không khó lắm, có nghĩa là rất dễ dàng đối với Thầy trên phạm vi ngữ pháp. Thầy viết:

“Mặt khác, những sai sót do sao chép thư�ng nhầm lẫn tự dạng mà Khuy Cơ (Thành duy thức luận thuật ký tự) nói là suyễn phượng ngoa phong, quai ngư mậu lỗ.� Chữ phượng nhầm lẫn với chữ phong, chữ ngư lẫn lộn với chữ lỗ; những trư�ng hợp như vậy rất thư�ng xuyên, và chỉnh lý không khó khăn lắm, tùy thuộc trình độ ngôn ngữ, và trình độ nhận thức giáo nghĩa.�

Việc làm của ngư�i nắm vững mực thước, quy củ, Thầy đã nhi�u lần thấy tầm quan tr�ng của giới luật, mà khi xưa một th�i chư bậc Tổ đức Thi�n gia đã giữ gìn như giữ tròng con mắt, không thể khinh suất. Chính vì vậy mà quý Ngài là chỗ nương tựa của chúng Tăng, là bậc Long Tượng trong rừng thi�n, là gốc cây đại th� ngàn năm rợp bóng cho nhi�u thế hệ núp bóng. Những bậc tuyên dương giới luật làm rạng ng�i nếp sống phạm hạnh huân tu, mãi mãi cho đến bây gi�, mỗi khi nhìn lên bàn th� Tổ, vẫn thấy nét thâm nghiêm thanh tịnh còn hiển hiện. �ạo phong trác việt, tánh đức uy nghi như là bài h�c sống động suốt th�i gian chẳng phai m�. Hình ảnh của chư vị Kỳ Túc Tổ Sư th� nơi hậu Tổ như luôn nhắc nhở hàng hậu h�c, mỗi khi lễ Tổ thỉnh sư hành lễ. Những hình ảnh ấy, khi còn sanh ti�n hay gi� này đã chích lý Tây quy, nhẹ bước v� mi�n tịnh địa thì cũng vẫn là hương xưa còn phảng phất, âm hưởng chẳng bặt tăm. Nghi dung một th�i đĩnh đạc trong chốn tòng lâm, làm tấm gương soi cho hậu thế. Nghĩ đến những tấm gương làu làu sáng rỡ, chẳng chút bụi trần mà Thầy viết l�i Tự Ngôn đượm nhuần tình tự của kẻ kế thừa, nối gót theo sau:

“Hòa thượng là một số rất ít trong các Tỳ Kheo trì luật của Tăng già Việt Nam, kể từ khi Phật giáo được trùng hưng, Tăng thể được chấn chỉnh và khôi phục. Thế hệ thứ nhất trong phả hệ truy�n thừa luật tạng của Tăng già Việt Nam th�i trùng hưng hiện đại bao gồm bóng m� của nhi�u bậc Thượng tôn, Trưởng lão, uy nghi đĩnh đạc nhưng khó hình dung rõ nét đối với các thế hệ tiếp bước theo sau. Các Ngài xứng đáng là bậc Long Tượng trong chốn tòng lâm, mà đ�i sống phạm hạnh nghiêm túc, phản chiếu giới đức sáng ng�i, tịnh như băng tuyết, mãi mãi ghi dấu trên các nẻo đư�ng hành cước, tham phương, hoằng truy�n chánh pháp.�

Bằng tầm nhìn suốt một chặng đư�ng lịch sử hoằng truy�n chánh pháp chấn chỉnh tông môn, thì luật tạng là đi�u tr�ng yếu trong công cuộc hoằng truy�n và chấn chỉnh, mà dư hưởng một th�i của chư bậc Tổ �ức còn âm vang làm chất liệu cơ năng cho sự bảo lưu n�n văn h�c luật tạng, Thầy đã đi trên dòng lịch sử bảo lưu ấy.

Có thể nói, thế hệ của Thầy là điểm gạch nối giữa thế hệ cha ông và thế hệ tử đệ của Thầy. Do vậy, Thầy đã uống được ngụm nước đầu nguồn tươi mát đó mà tưới tẩm vun bồi cho thế hệ kế thừa và nhi�u thế hệ sau nữa. Cho nên Thầy phải làm và làm thật nhi�u những gì cần làm để xây dựng, tạo lập một kho tàng pháp bảo bằng khả năng hiện có của Thầy, ngõ hầu góp phần xây dựng chung cho ngôi nhà Phật giáo Việt Nam ngày thêm vững chắc, trong khả năng hiểu biết của một vị tăng với sứ mệnh phụng sự �ạo pháp và cộng đồng Tăng.

Nhân danh một cá nhân tăng để san bằng tất cả những khúc mắc, gập gh�nh chung và bổ túc những khiếm khuyết nếu có qua công trình biên khảo, dịch thuật của chư vị dịch giả khác. Tâm nguyện phụng sự của Thầy được dàn trải qua các “L�i Tựa, Tự Ngôn, Tiểu Dẫn...�. Trong tập Yết Ma Yếu Chỉ, phần Tiểu Dẫn, Thầy đã trình bày thực trạng của cộng đồng Tăng lữ Việt Nam bị trì kéo bởi nhi�u thế lực thế tục, mà Tăng già không ý thức trách nhiệm tự tồn sẽ bị vong thân theo những thế lực ấy. �ó là nỗi đau thư�ng hằng và trực diện. Nỗi đau hằn lên tâm khảm thành những vết tích loang lở của th�i đại đã xé nát thân thể tăng già Việt Nam. Thầy viết:

“Trong mấy thập niên trở lại, với mặc cảm tự ti của một quốc gia nô lệ, xã hội Việt Nam có xu hướng bứt rễ truy�n thống để đua kịp ngư�i khác. Các h�c thuyết triết h�c phương Tây được mô ph�ng một cách vội vã, từ chủ nghĩa Duy Tâm Nhân Vị, cho đến Duy Vật Vô Thần, thật sự đang để lại trên cơ thể Việt Nam những rạn nứt vô cùng đau nhức. Trong bối cảnh xã hội đó chưa thấy cộng đồng Tăng lữ ở quốc gia nào mà chịu nhi�u rạn nứt như ở Việt Nam.�

Những thẩm định ấy được xác lập bằng định nghiệp của chính Thầy hay cộng nghiệp chung của cộng đồng dân tộc trong đó có Phật giáo Việt Nam, phải băng vượt qua bao nhiêu thác gh�nh th�i đại, bao nhiêu thế lực và tham v�ng độc tôn. �ây là bài h�c xương máu mà cộng đồng Tăng lữ Việt Nam phải chiêm nghiệm.

Dịch Thuật Luận Tạng

Như bao nhiêu Luận sư khác, Thầy đã dịch thành Duy Thức Luận, A Tỳ �ạt Ma Câu Xá Luận... tất cả những bộ luận này đ�u được giảng dạy trong các Phật H�c Viện, cũng như th�i gian Thầy đảm trách vai trò H�c Vụ tại viện Cao �ẳng Phật H�c Hải �ức. Thầy dạy Duy Thức H�c, Câu Xá Luận, Nhơn Minh Luận �ại Trí �ộ Luận... Tất cả những bộ luận này đ�u đã ấn hành và là giáo trình cho Tăng Ni sinh. Có thể nói, công trình phiên dịch của Thầy đã đem lại nhi�u sự lợi ích và phương tiện cho những ai nghiên tầm kinh Phật, thực tập kinh Phật và tu chứng kinh Phật. Những bản dịch thuật, luận giảng, được Thầy ghi chép đầy đủ xuất xứ, rõ ràng, mạch lạc, cũng như dẫn chứng và chú thích những từ ngữ khó hiểu, kiến văn giảng giải của Thầy khiến cho ngư�i đ�c say mê thích thú.

Từ phạm trù Kinh, Luật, Luận bước sang lãnh vực Thi�n h�c và Triết h�c, tiêu biểu những tác dịch phẩm: Bộ Thi�n Luận của Daisetz Teitaro Suzuki. Thi�n và Bát Nhã. Tinh Hoa Triết H�c Phật giáo. Triết H�c v� Tánh Không. �ại Cương Thi�n Quán... Những tác phẩm này, tư tưởng chính là Thi�n, Bát Nhã và Tánh Không.

Thi�n h�c, Thầy tiếp tục dịch bộ Thi�n Luận của cụ Trúc Thiên mới dịch được quyển thượng, nhưng trước khi quyết định dịch giáo nghĩa Thi�n, Thầy nói môn đó không phải là sở trư�ng của Thầy và trong các tác phẩm, Thầy như không muốn chạm vào phong thái Thi�n. Nhưng qua bộ Thi�n Luận tập II và III m�i ngư�i đã thấy được khả năng dịch thuật sâu sắc, phong phú của Thầy, và chẳng phải là việc làm của tay trái, dù lúc đó Thầy mới khoảng 27 tuổi. Thi�n Luận tập II, phần I, Một Kinh Nghiện Siêu Việt Tri Kiến, trang 56, Thầy dịch:

“Này, tâm của ngươi đã được an rồi đó�. Bồ �� �ạt Ma xác nhận “Sự xác nhận v� phía Tổ Sư đã làm sáng mắt Huệ Khả. �ại Huệ lại nhận xét: “Như rồng lặn xuống nước, như c�p tựa vào đá. Ngay giây phút này, Huệ Khả không thấy có Tổ Sư ở trước mặt, không có tuyết, không có cái tâm rong ruổi theo vật, không có cả sự chứng ngộ mà tâm Ngài sở đắc. Tất cả đ�u tan biến kh�i tâm thức của Ngài, tất cả đ�u không.�

Ấy là sự lịch nghiệm Thi�n bặt dứt ngôn ngữ, văn tự đi thẳng vào lòng ngư�i để kiến tánh thành Phật. Bởi vì tất cả là không, thì có gì để h�i và đáp. Còn có gì để mê và ngộ. Còn có gì giữa ngã và ngã sở, trong giây phút đó, Huệ Khả đã đổi đ�i từ hố thẳm của sự chết chuyển thành sự sống bất diệt.

Cũng trong phần Tu Tập Công �n, Phương Tiện Chứng Ngộ, Thi�n Luận II, trang 59, chúng ta thấy sự biểu t� của trực tính Thi�n, như gõ vào vách đá tạo thành tiếng vang, gặp bậc Thánh giả mê v�ng sớm trừ, chỉ còn thuần lại chất liệu giác ngộ. Như Ngài Huệ Năng gánh củi bán dạo, nhân nghe được câu kinh Kim Cương: “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm� mà quyết định đi tìm Ngũ Tổ để h�c Thi�n. Sau khi đến núi Hoằng Mai để gặp Tổ Hoằng Nhẫn, Tổ h�i:

“Nhà ngươi ở đâu đến? �ến đây để làm gì?�

“Tôi là tên quê mùa ở Tân Châu đến, muốn làm Phật.�

Tổ nói:

“Vậy ra ngươi từ Lĩnh Nam tới, nhưng ngư�i phương Nam không có Phật tính, sao nhà ngươi lại mong thành Phật được?�

Tổ Huệ Năng đối l�i:

“Ngư�i có Nam Bắc, nhưng Phật tính đâu có phân biệt Bắc Nam?�

Bát Nhã, một bộ kinh dày 600 quyển, nhưng rút g�n lại chỉ còn 270 chữ, tính luôn đ� kinh, nhiệm mầu, siêu việt trên m�i tự tính. Thầy đã chứng minh sự nhiệm mầu ấy trong cuốn Thi�n và Bát Nhã, phần dẫn vào kinh văn Bát Nhã do Viện Cao �ẳng Phật H�c Hải �ức, Ban Tu Thư Phật H�c ấn hành năm 2004, trang 11, như sau:

“Mạc hạ diên, mà phương Tây g�i là sa mạc Gobi, sách xưa g�i là Sa Hà, một bãi cát mênh mông dài trên 800 dặm, nối li�n hai n�n văn minh tối cổ của nhân loại, trên không chim bay, dưới không thú chạy, c� không, nước cũng không, Huy�n Trang một mình một bóng đã vượt qua kh�i đoạn đư�ng đầy kinh sợ và thư�ng xuyên làm nản lòng những ngư�i kiên cư�ng nhất, duy chỉ bằng vào l�i kinh “Ma ha Bát Nhã ba la mật đa tâm kinh“

Ấy là năng lực hiệu nghiệm của kinh, là sự gia trì của Bồ Tát khi lòng mình thanh tịnh, hay quán thấy thật tướng của các pháp là không, không có thật thể, mà vượt qua tất cả khổ nạn, như l�i kinh thư�ng tụng đ�c: “... Chiếu kiến ngũ uẩn giai không, độ nhất thiết khổ ách... Bồ Tát y Bát Nhã ba la mật đa cố tâm vô quái ngại. Vô quái ngại cố, vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo mộng tưởng...�

Tư tưởng Bát Nhã, trí tuệ vô lậu là nhân tố đủ để làm thành con đư�ng chuyển tải sự giác ngộ, là chiếc bè đưa ngư�i qua dòng bộc lưu, dòng nước xoáy của sông sinh tử. Bát Nhã là đi�u kiện duy nhất để con ngư�i thành Phật, dù con ngư�i trải qua bao nhiêu chặng đư�ng sinh tử. Nhưng một khi trí Bát Nhã bừng dậy đốt cháy vô minh, dập tắt phi�n não thì con đư�ng giác ngộ là đấy. Do vậy, Bát Nhã là Mẹ của chư Phật và Bồ Tát.

“Nói rằng Bát Nhã là nguyên lý chỉ đạo của các Ba La Mật ấy là vì các nhà �ại Thừa quan niệm nó cấu thành nhất thiết trí (Sarvajnãtà). Tức là, trí tuệ viên mãn mà bậc toàn trí đã thành tựu. Do đó, Bát Nhã là ánh sáng r�i khắp mà chúng ta phải chiêm ngưỡng. Nó đứng trên tất cả ảnh hưởng ô nhiễm của các vật thể trần gian. Nó soi sáng tất cả bóng tối trong thế giới đối đãi nhị nguyên, và do đó mang lại thanh bình và an ổn cho m�i loài. Nó cung cấp ánh sáng cho ngư�i mù, nh� đó y có thể yên lành đi xuyên qua đêm tối của vô minh. Nó dẫn những ngư�i lạc lối trở v� con đư�ng chính. Nó vén mở cho chúng ta thấy chân lý của vạn hữu, và chân lý đó là Nhất Thiết Trí (Sarvajnãtà). Nó là nơi nương tựa của m�i loài, khiến chúng hoàn toàn không sợ hãi, là ngư�i có năm con mắt soi rõ tr�n cả thế gian. Là chân lý vượt lên sống và chết, vượt lên tất cả m�i tạo tác và khát ái mà chính là tính Không. Là kho lẫm của hết thảy m�i chân lý (dharmakosa). Là Mẹ của hết thảy chư Phật và Bồ Tát.�

Tánh Không từ Thi�n Bát Nhã, chúng ta bước sang Triết H�c và Tánh Không, hai phương tr�i lồng lộng tư tưởng giải thoát. Từ tư tưởng giải thoát, giác ngộ này đã phá đổ tất cả những đi�u sai biệt nhị biên của thế tục, để dựng thành một thế giới trang nghiêm đạo quả Bồ Tát. Từ n�n Triết h�c Tánh Không và Bát Nhã này, ngư�i h�c Phật không thể không có cái nhìn, cái suy tư nghiêm túc là giữa cuộc đ�i trần gian nhi�u mộng ảo, huyễn tướng là nơi sinh trụ của Bồ Tát, của những tâm hồn �ại sỹ. Triết h�c và Tánh Không là cái h�c cao siêu, cái h�c thực thể v� tính chất không thật của sự vật. Tính chất không thật này được diễn đạt bằng một thứ ngôn ngữ Triết lý Phật giáo. Vậy thì, Bát Nhã và Tánh Không cùng gặp nhau ở một điểm là san bằng m�i nếp suy tư, tưởng và không tưởng; thật và không thật, hay bất cứ cái có thể diễn đạt hay không nói thành l�i. Chân tr�i của Bát Nhã và Tánh Không không vướng vấp, và đ�c qua những ngôn từ của thế tục đế, qua lằn vết, biên giới của tâm tư, Bát Nhã và Tánh Không vượt thoát con đư�ng tục đế nhưng hàm tàng và hiện hữu khắp m�i th�i, m�i chốn.

Chúng ta đ�c Thi�n, Bát Nhã và Tánh Không là làm một hành trình quay v� nguồn để đối diện với cái chân như uyên nguyên vô sinh, bất diệt, mà từ vô thủy cho đến nay, ngư�i và chúng ta mãi lặn lội, mò mẫm trong đêm trư�ng sinh tử theo dòng thác lũ, cuồng thức. Thầy viết trong Thi�n và Bát Nhã, trang 198, như sau:

“... Cái cày nằm trong đôi tay, nhưng cày đất lại bằng tay không. Ngồi trên lưng ngựa, nhưng trên yên lại không kỵ sĩ, dưới yên không kỵ mã. Bước qua cầu nước không chảy mà cầu trôi. Thanh văn vẫn còn “bên này�, dù đã chứng đạo, cho nên sự chứng đạo đó lại khác hẳn với kinh nghiệm của mình. � niệm đích thực v� Tánh Không đang cản trở sự sống thực của mình. Với Bồ Tát thì Tánh Không không còn là Tánh Không, Bồ Tát sống thực đ�i sống mình không bị phân vân giữa cái không hay Bất không, giữa Niết Bàn và sinh tử, giữa giác ngộ và vô minh. Cái đó Bát Nhã nói là “ở trong Không tam ma địa mà không thủ chứng thực tế�. Và đấy là một trong những thái độ đặc sắc nhất của Bồ Tát đối với cõi đ�i.�

Từ đây, chúng ta thấy đạo Phật hiện hữu trong thế gian, xây dựng cho thế gian một nếp sống tịnh lạc, an lành, không lìa kh�i thế gian để tìm cầu giác ngộ. Bồ Tát không chối b� chúng sinh, để tìm hạnh phúc cho riêng mình. Bồ Tát sống ngay giữa lòng đ�i tử sinh để độ thoát tử sinh, chúng ta hãy tu h�c theo bài kệ:

Phật pháp tại thế gian

Bất ly thế gian giác

Ly thế mích Bồ đ�

Do như cầu thố giác

Dịch:

Phật pháp ở nơi thế gian này

Chẳng lìa kh�i thế gian để cầu giác ngộ

Lìa kh�i thế gian để tu chứng giác ngộ

Giống như đi tìm lông rùa sừng th�

 

Các Chủ �� �ạo H�c và Triết H�c �ông Tây.

Ngoài công trình dịch thuật, trước tác, Thầy còn viết những loạt bài chuyên đ� v� tư tưởng Phật H�c, Triết h�c �ông Tây. Những nhận định, quan điểm... lúc còn là Giáo sư �ại h�c Vạn Hạnh và Tổng Biên Tập tạp chí Tư Tưởng. Những bài viết v� các chủ đ� này một phần đã đăng trong tạp chí Tư Tưởng Vạn Hạnh, một phần đăng rải rác trên các báo chí, tập san, hay trên các trang báo điện tử: trang nhà Phật Việt, Quảng �ức, Pháp Vân... Qua những bài viết này, một số lấy tên là Như Thị, như bài: Cogito Bát Nhã Dưới �nh Sáng Hiện Tượng Luận. Tạp chí Vạn Hạnh số 8 và 9, kỷ niệm Phật đản, Phật lịch 2510, trang 114. So Sánh Các Vấn �� Triết H�c �ông Tây Cogito Trong Triết H�c Phật Giáo, tạp chí Vạn Hạnh số 1, kỷ niệm Phật đản, Phật lịch 2500, trang 49, v.v...

Những chủ đ� như trên, Thầy viết khá nhi�u, ngư�i viết xin giới thiệu một số tiêu biểu:

Lệ Ngôn.

“Cogito là một danh từ La Tinh có nghĩa là “tôi suy tưởng� rút trong nguyên lý triết h�c của Descarts “Cogito ergo sum: tôi suy tưởng vậy có tôi� (ji peuse je suis). Theo Decarts thì đó là một chân lý hiển nhiên sau khi ông đã hoài nghi phủ nhận sự hiện hữu của m�i sự vật trong vũ trụ. Vậy Cogito chỉ là một thể nghiệm v� sự hiện hữu của chủ thể, với trí thức trực giác v� hữu thể của chủ thể ấy.

Sau này Husserl, Sartre, Heidegger lần lượt theo Descarts suy nghiệm v� bản thể của tri thức và đem lại cho danh từ Cogito những nội dung khác nhau. Do đó, chúng tôi cũng có ý mượn danh từ Cogito đặt làm một đ� mục cho sự nghiên cứu bản thể tri thức siêu nghiệm của �ức Phật, trong loạt bài So Sánh Triết H�c �ông Tây của chúng tôi.� (Tư Tưởng Vạn Hạnh, quyển 1, Kỷ Niệm Phật �ản Phật lịch 2509, trang 49)

Thi Ca, N�n Văn H�c Hiện �ại.

Nói đến thơ của Thầy, hầu như ai cũng biết tập thơ Giấc Mơ Trư�ng Sơn và Ngục Trung Mị Ngữ. Ngoài hai tập thơ này còn có các thơ khác qua nhi�u dạng thức, được đăng trên các tạp chí, đặc san từ trong nước đến hải ngoại. Nhi�u bài trong Tập thơ Giấc Mơ Trư�ng Sơn đã được phổ nhạc và đã được các ca nghệ sĩ ngâm, hát thơ Thầy.

Những ý thơ của Thầy đã tạo nhi�u ấn tượng cho giới thưởng ngoạn, những hình ảnh thâm trầm của quê hương dân tộc, những tình tự và ước nguyện muôn trùng của “cuộc lữ�, phương tr�i mộng. ��c thơ Thầy, để thấy tâm hồn của ngư�i nghệ sỹ, thi sỹ hay đ�c thơ Thầy để cảm nhận, chia sẻ tâm thức của kẻ sỹ luôn hướng v� đất nước bị đ�a đày? Một đất nước đói nghèo đầy tủi nhục, một dân tộc lầm than khốn cùng, và ý chí ấy đứng thẳng để thấy quê hương và dân tộc Việt hào hùng trong ý thức tự tồn, độc lập. Thơ của Thầy mang nhi�u cảm tính dạt dào tình ngư�i, tình đạo, tình non sông gấm vóc. Một tình cảm chân thật mà suốt dòng lịch sử quê hương còn mênh mang trong ý thơ mượt mà, hùng tráng:

Ngư�i đi đâu bóng hình mòn m�i

Nẻo tới lui còn dấu nhạt m�

�ư�ng lịch sử

Bốn ngàn năm dợn sóng

�ể ngư�i đi không hẹn bến b�

(Tĩnh Thất 24, 2000-2001)

Hay:

Tiếng trẻ khóc ngân vang l�i vĩnh cửu

Từ nguyên sơ sông máu thắm đồng xanh

Tôi là c� trôi theo dòng thiên cổ

Nghe l�i ru nhớ mãi buổi bình minh

 

Buổi vô thủy hồn tôi từ đáy mộ

Uống sương khuya tìm sinh lộ viễn trình

Khi nắng sớm hôn nồng lên nụ nh�

Tôi yêu ai, tr�i rực sáng bình mình.

(Bình Minh - TÄ©nh Tá»�a,  tháng 9-1983)

 

Tiếp theo Giấc Mơ Trư�ng Sơn là Ngục Trung Mị Ngữ, tập thơ làm trong th�i gian ở tù bằng chữ Hán. ��c Ngục Trung Mị Ngữ để thấy được tinh thần an nhiên tự tại của Thầy dẫu là những bài thơ trong lúc ở tù. Một tâm hồn thư thái nhẹ như mây và thong dong như gió, nhưng đầy ắp lòng thương yêu trần gian khổ lụy, đầy huyết lệ tuôn trào, mỗi khi bưng bát cơm tù. Từ những bi hoan của cuộc sống tù đày ấy, Thầy đã viết thành những l�i thơ nói lên tâm cảm của mình, qua bài Cúng Dư�ng:

“Phụng thử ngục tù phạn

Cúng dư�ng Tối Thắng Tôn

Thế gian trư�ng huyết hận

Bỉnh bát lệ vô ngôn.�

Dịch:

“�ây bát cơm tù con kính dâng

Cúng dư�ng �ức Phật �ấng Tôn Thân

Thế gian chìm đắm trong máu lửa

Lệ nh� không l�i, lòng xót thương�

 

Từ trái sang: HT Trí Chơn, HT Chơn Thành & TT Nguyên Siêu
Hình ảnh buổi giới thiệu tác phẩm
Huy�n Thoại Duy Ma Cật của Thượng t�a Tuệ Sỹ tại Santa Ana, ngày 11 tháng 8-2007

Hình ảnh buổi giới thiệu tác phẩm
Huy�n Thoại Duy Ma Cật của Thượng t�a Tuệ Sỹ tại Santa Ana, ngày 11 tháng 8-2007

 

 

Ngoài ra còn có những bài thơ mà không ở trong hai tập nói trên, như bài Tiểu Khúc Phật �ản, Những �iệp Khúc Cho Dương Cầm... Thầy đã viết:

“Sư�n non một bóng đạo già

Trầm tư năm tháng bên b� tử sinh

Nhìn sao mà ng� sự tình:

Ai ngư�i �ại Giác cho mìmh quy y?�

 

�ể rồi từ đó, Thầy gởi gấm lòng mình qua ý thơ: Cuộc sống quá nhi�u khổ đau, con ngư�i cứ mãi lang thang trên những bước đư�ng sinh tử trầm luân, mà chẳng biết khi nào được thoát kh�i vòng quanh quẩn ấy:

“Th�i gian vỗ cánh ngang đầu;

Sinh, già, bệnh, chết tránh đâu vận cùng

Khổ đau là khối tình chung

Ai nâng cõi thế qua bùn tử sinh?�

 

��c xong hai tập thơ Giấc Mơ Trư�ng Sơn và Ngục Trung Mị Ngữ cũng như một số các bài thơ khác, chúng ta không thể không nghĩ đến tác phẩm “Tô �ông Pha, Những Phương Tr�i Viễn Mộng� mà Thầy đã dịch giảng l�i thơ văn bay bổng, chơi vơi. Ngư�i viết xin được trích một đoạn trong “Tô �ông Pha, Những Phương Tr�i Viễn Mộng�, trang 240, để giới thiệu tác phẩm tầm cỡ của n�n văn h�c, thi ca hiện đại của Thầy:

“... Giang Sơn như h�a

Một th�i hào kiệt anh hùng�

 

“Ng�c đư�ng Kim mã bỗng vang lên những tiếng gào thét đoạn trư�ng. Chim hồng giật mình tung cánh bay cao. Biết nơi nào là cố quận, nơi nào là tha hương để chim hồng đậu lại.

Trạch tận hàn chi bất khẳng thê

Tịch mịch sa châu lãnh

 

�ư�ng ra đi, qua trăng ngàn, qua gió bãi, mây vần vũ, núi non sụp xuống, nắng chi�u đ� như máu. �au khổ, kinh hoàng nên kêu réo, nên ngậm ngùi và uất hận.

Sơn ức Hỉ hoan lao viễn mộng

�ịa danh Hoàng Khủng khấp cô thần.

 

�ất khách là mư�i tám cái gh�nh thác kinh hoàng đổ xuống, nước mắt của một lão thần cô quạnh cũng đổ xuống. Nhưng đất đó đ�a đày thân xác mà không đ�a đày viễn mộng. Quê hương với ân tình thắm thiết kia mới thực là đ�a đày viễn mộng.

Núi nhớ Hỉ hoan đ�a đày viễn mộng

�ất tên Hoàng Khủng lệ khóc cô thần�

 

Tất cả những gì được giới thiệu hết sức tiêu biểu công trình h�c thuật, thi ca của Thầy, chỉ là tiếng nói của cảm nghĩ sâu xa, tồn đ�ng nơi ngư�i h�c trò qua bao thập niên, lãnh th� từ sự giáo huấn, tài bồi ân đức của bậc Thầy trong sự truy�n đạt, nuôi dưỡng thế hệ con em. Do vậy, không sao tránh kh�i những đi�u khiếm khuyết. Kính mong Thầy từ bi lượng thứ, cũng như chư vị Thức giả cao minh vui lòng chỉ giáo.

 

Buổi giới thiệu tác phẩm Huy�n Thoại Duy Ma Cật của Thượng t�a Tuệ Sỹ tại Santa Ana, ngày 11 tháng 8-2007

Thích Nguyên Siêu

 

 

---o0o---

Trình bày: Phổ Trí

Cập nhật: 01-09-2007