categories: phat phap, phật pháp, thuyet phap, thuyết pháp, phap am, pháp âm, thuyết pháp sư, giảng đạo, giang pháp, thuyet giang phap, thuyết giảng đạo, mp3 thuyết pháp, mp3 thuyet phap, thuyết pháp cd, thuyet phap cd, Phật Thuyết Kinh A Di Đà, Khai Thị, Tinh Hoa Tinh Độ, mp3 thuyết pháp Tinh Hoa Tịnh Độ, phat hoc, phật học, ton giao, mp3 thuyết pháp Hé Mở Cửa Giải Thoát, mp3 thuyet phap Tinh Hoa Tinh Do, mp3 thuyet phap He Mo Cua Giai Thoat, thuyết pháp Bố Thí Cúng Dường, thuyet phap Bo Thi Cung Duong, tôn giáo, Tinh Do, pháp môn Tịnh Độ, chùa Tịnh Độ,Tịnh Độ, Tu Vien, Tu Vien Temple, Tu Vien Tu, Niem Phat Duong, Tu Viện, Niệm Phật Đường, Tu Viện Tự, Tầm Sư Học Đạo, Bổn Tánh Hoàn Nguyên, name: Tu Vien, giang dao, giảng đạo, tam linh, tâm linh, tiem hieu ton giao, tiềm hiểu tôn giáo, hanh phuc, hạnh phúc, hanh phuc gia dinh, hạnh phúc gia đình, cau sieu, cầu siêu, sieu do, siêu độ, cau an, cầu an, thien chua va phat, thiên chúa và phật, cong giao phat giao công giáo phật giáo, vang sanh, vãng sanh, trong một kiếp, nhứt kiếp, nhất kiếp, phóng quang độ, cực lạc quốc, cõi cực lạc, niệm Phật nhứt tâm bất loạn, hồng danh đức Phật A Di Đà, sanh về Cõi Phật, sanh ve Coi Phat, phép tu, phep tu, pháp tu Tịnh Độ, tu hoc, tu học, phat tu, phật tử, giai thoat, giải thoát, luc lam trung, lúc lâm trung, luc sap chet, lúc sắp chết, tren giuong benh, trên giường bệnh, niem phat, niệm phật, niem A Di Đa Phat, niệm A Di Đà Phật, A Di Da Phat, A-di-da phat, A-di-đà, Amitaba,Amitābha, Amitabha, viet nam phat giao, Việt Nam Phật Giáo, Vietnamese buddhism

 

Audio Truyện Phật Giáo Audio Kinh điển đại thừa Audio Đại tạng kinh (Nikaya) Audio Kinh Tụng Audio Luận tạng Audio Luật tạng Phật pháp cho người bắt đầu Audio Thiền học Audio Tịnh độ Audio Triết học phật giáo Âm nhạc phật giáo Upload nhạc Phật Giáo Thư viện media tổng hợp Cư sĩ - Diệu Âm (Australia) Pháp Sư Ngộ Thông Pháp Sư Tịnh Không Các bài Thuyết Pháp Truyện Phật Giáo Chết & Tái sinh Nghệ thuật sống đẹp Thơ Thiệp điện tử Hình ảnh Phật Giáo Ăn chay Hướng dẫn nấu chay Tài liệu chữa bệnh Bồ Tát Hạnh Kinh Điển I Kinh Điển II Lịch sử Phật Giáo Nghi Lễ Danh Nhân Thế Giới Phật Học I Phật Học II Đức Phật Luận Giải Giới Luật Thiền Nguyên Thủy Tổ Sư Thiền Mật Tông Triết Học Phật Giáo
.

 

TƯ TƯỞNG HIỆN ÄẠI

Sài Gòn 1960


Bùi Giáng


 

 

Lá»i thưa I

 

Tư tưởng hiện đại hay (tâm hồn hiện đại) cÅ©ng không xa tư tưởng ngày xưa là mấy. Những triết gia từ thiên cổ đã mở rá»™ng tâm thức bao quát má»i chân trá»i. Có ngưá»i đã lặng thinh. Có ngưá»i nói thật nhiá»u. Có ngưá»i nói thật nhiá»u để cuối cùng lặng thinh. Có ngưá»i lao vào hải hồ hoạt động để khá»i nói. Và ngày nay, bàn tá»›i tư tưởng hiện đại có lẽ ta chỉ nên vẽ vài nét đơn sÆ¡, gợi lại vài hình ảnh cÅ©. Hoặc "tóm tắt" trong má»™t lá»i. Lá»i gì? Có lẽ là lá»i lặng câm. Hoặc làm má»™t vạn bài thÆ¡ để nói mãi vá» má»™t cái lá cá». Viết ba trăm trang để quanh quẩn vá»›i má»™t bà Dilsey già ốm, má»™t cô Caddy chá»­a hoang, má»™t thằng Benjy loạn óc (Faulkner). Hoặc suốt má»™t Ä‘á»i dá» dẫm lang thang Ä‘em cái há»c công truyá»n ra phÆ¡i bày cương thưá»ng trật tá»± để cuối cùng chối bá» cả bao nhiêu môn đệ trung thành mà hài hòa vá»›i Tăng Äiểm "mùa xuân rá»§ con trẻ tắm mát sông Nghi, hóng gió ná»n VÅ© vu, rồi hát mà vá»". Dá»±ng má»™t hệ thống tư tưởng để chối bá» hết má»i thứ hệ thống, Ä‘em hết tấm tinh-thành-thiết-tha-xây-dá»±ng ra để đạp đổ hết má»i thứ trật tá»± cá»§a hiá»n thánh, để làm táng đởm kẻ hương nguyện lưa thưa. Mắng chá»­i tÆ¡i bá»i bá»n triết gia để cuối cùng qùy xuống ôm đầu con ngá»±a kéo xe mà hôn (Nietzsche). Dùng phép trùng -ngôn ngụ-ngôn chi-ngôn để tha hồ nói tưới nói tóe chuyện đầu Ngô Ä‘uôi Sở. Äem má»™ng sá»± làm chân thân, Ä‘em ảo huyá»n làm chân lý, như Julien Green, André Breton, Nervak, Poe, Chagall, Trang Tá»­.v.v...

Lãnh cái giải Nobel xong bảo rằng: "Tất cả văn nghiệp cá»§a tôi không có ý nghÄ©a bằng ná»­a cái lá»— chân lông cá»§a đàn bà." (Camus). ÄÆ°á»£c thế giá»›i coi mình là nhà khoa há»c lá»›n nhất cá»§a thế ká»·, mà vẫn má»™t hai tuyên bố : "Tôi muốn làm má»™t đứa bé bán bánh mì." (Einstein). Bá» những buổi nghị há»™i vá» khoa há»c để mang vÄ© cầm Ä‘i chèo ghe và hò khoan vá»›i con vợ. ÄÆ°á»£c thiên hạ cho mình là thi nhân huyá»n diệu nhất cá»§a nước Pháp mà cứ nguyện cầu mai sau được theo chân bầy lừa vá» Cá»±c Lạc (Jammes). Làm má»™t ông già biết mai mình chết, trái đất ra tro, chiá»u nay vẫn ngồi nghe gió thu reo thùy dương mấy bá», chăm chỉ vun gốc cây chanh cây khế. Äem tập trung binh đội Hy Lạp Ä‘i tàn phá má»™t đô thành làm tàn rụng má»™t ná»n văn minh, nguyên do chỉ vì má»™t mảnh xiêm hồng cá»§a Hélène. Äem hai vị đại tướng ra sừng sá»™ nhau vì dung nhan má»™t nàng Briséis. Äem má»™t vị anh hùng ná»­a Ä‘á»i ngang dá»c đến quỳ dưới chân má»™t cô gái 16 tuổi để van xin: "Hỡi nàng Nausicaa, vận mệnh Ä‘á»i tôi , do nàng định liệu". Äem hết tinh hoa tư tưởng cá»§a Siêu Thá»±c, Lập Thể, Lập Hình, Lập Khối cá»§a nghệ-thuật-hôm- nay-hôm- qua- hôm-sau-hôm-trước, vá» phụng hiến cho Bella, cho Elsa, cho Lou, cho Nush, cho Marie Laurencin, cho Kiá»u, cho Thúy, cho Phụng, cho Khâm, cho Kim, cho Cương, cho Phương Hà, Lưu Hải... Äem hoang phí, tiêu xài bao đô thành, đô thị trong những cái hôn. Bị tá»­ thương giữa chiến địa còn kêu gá»i ba quân mang chở mình vá» bên Nàng để ôm chân và gối nàng mà gục đầu vào nức nở hôn, hôn: "Ôi! ngàn thu em Cléopâtre...."

Thế là cả nhân sinh quan, vÅ© trụ quan cùng thành hình nÆ¡i má»™t mảnh hồng quần "Làm gương cho khách anh tài soi chung". "Anh ngó lên trá»i mây gió rá»§ nhau bay... Trá»i bên kia, nhan sắc ở bên này..."

Vậy là thế quân bình được thiết lập giữa nhân sinh phù du và trưá»ng-tồn-vÅ©-trụ-vÄ©nh-viá»…n-hư-vô.

 

"Hồn rêu cỠbên thành xưa bám dựa

 nghe má»™t lần vÄ©nh viá»…n gặp hư không"


 

Lá»i thưa II

(Tư Tưởng Hiện Äại - Saigon 1960)

 

Nên trình bày tư tưởng văn há»c triết há»c Âu Tây theo đưá»ng lối nào để bạn trẻ nước nhà dá»… lÄ©nh h á»™i? Äó là má»™t câu há»i xui ta tư lá»± nhiá»u.

Biên khảo, phê bình có mấy phương pháp? Phương pháp phải linh động như thế nào ? Äó cÅ©ng là những câu há»i xui ta lo ngại.

Thiết tưởng dù theo phương pháp nào, ngưá»i phê bình cÅ©ng đừng quên vài nguyên tắc: Mở rá»™ng những viá»…n tượng, thúc giục suy tư, tránh lối sát phạt bất công, tránh lối tổng hợp vu vÆ¡, vá»™i vã, hoặc nông nổi ôm đồm. Thà tạm gát lại những khía cạnh chi li để có thể Ä‘i sâu vào má»™t vài Ä‘iểm cốt yếu còn hÆ¡n là chạy lung tung ở nhiá»u ngõ ngách để rồi không Ä‘i tá»›i đâu cả.

Tập sách này còn có má»™t chút tham vá»ng nữa: Biến chế ngôn ngữ Việt, thá»­ xem nó có đủ khả năng phô diá»…n tư tưởng Âu Tây. Qua nhÅ©ng nét tiểu dị ta có nhận thấy vẻ đại đồng giữa những tiếng nói nhân gian?

Chúng tôi trích dẫn nguyên văn nhiá»u, ấy là để bạn Ä‘á»c tiện bỠđối chiếu, suy tư. Bạn Ä‘á»c khá»i phải mất nhiá»u thì giá» lần giở quá nhiá»u trang sách ngoại ngữ.

Chúng tôi trích dẫn nguyên văn cũng là để giúp các bạn trẻ nước nhà làm quen với một số ngôn từ bất hủ của các nhà tư tưởng Tây phương đã biểu chứng cho tâm tình thế kỷ.

Và luôn luôn chúng tôi cố gắng đưa thi ca Việt vào trong giòng biện luận. Tại sao có sá»± lạ? Bạn Ä‘á»c sẽ tá»± mình giải đáp câu há»i đó... "Mai sau dù có bao giá»..."

Còn bây giá»? Äiá»u cần xác định ngay bây giá» là: nếu thỉnh thoảng thÆ¡ văn cá»§a Huy Cận, Xuân Diệu xuất hiện giữa những trang giấy này, thì đó là thÆ¡ văn cá»§a há» thuở xa xưa, thuở há» còn hồn nhiên Ä‘i vào cuá»™c sống vá»›i tâm tư cởi mở, tá»± do. Ngày nay, hỠđã cam lòng vùi chôn những ká»· niệm. Nhưng tiếng thÆ¡ cá»§a há» vẫn còn kia. Nó hòa vào trong tiếng nói muôn năm cá»§a con ngưá»i khát vá»ng má»™ng tình vÄ©nh viá»…n. Tiếng thÆ¡ cá»§a há» ngày trước, đưá»ng lối tư tưởng cá»§a há» ngày nay, có phÆ¡i rõ má»™t sá»± gãy đổ , phân lìa u uất? Äó là Ä‘iá»u đáng cho ta suy nghÄ©. Sau khi cùng nhau chạy quanh má»™t vòng chân trá»i tư tưởng Âu Tây, ta trở vá» vá»›i mảnh đất cá»§a sinh tồn hiện hữu trong cảnh huống riêng cá»§a nước nhà, thì những hình ảnh não nùng kia quả có nói lên "tiếng Ä‘oạn trưá»ng " cá»§a thảm kịch thá»i đại.

 


 

 

Bài Tựa Thứ Nhất

(Martin Heidegger và Tư Tưởng Hiện Äại)

Saigon 1963

 

Thanh minh trong tiết tháng ba

Lá»… là Tảo Má»™ há»™i là Äạp Thanh.

 

Trong văn há»c cổ kim không có vần thÆ¡ nào mênh mông như hai câu thÆ¡ đơn giản lÆ¡ mÆ¡ đó cá»§a Nguyá»…n Du. Nếu chịu nghe rõ lá»i và tiếng cá»§a thÆ¡, thì ta phải nhìn nhận rằng hai câu lục bát Việt Nam kia quả là mạch nước ngầm chảy suốt cả cõi bá» triết há»c Heidegger là triết há»c bao quát hết tư tưởng hiện đại, triết há»c thâm thúy nhất cá»§a loài ngưá»i từ khi ngưá»i mở mắt ngó hương màu thiên nhiên và hoang mang vào há»™i, vào lá»….

Hai câu thÆ¡ bình thản Ä‘i tá»›i, bao phá»§ má»i câu há»i vá» tồn thể và thá»i gian (Sein und Zeit) vá» hư vô và vÄ©nh viá»…n, vá» trì ngá»± hé phÆ¡i trong cá» hoa trưá»ng má»™ng.

Nhưng cố nhiên, bạn Ä‘á»c phải bá» thì giá» Ä‘á»c Heidegger trong vài ba tháng hoặc suốt Ä‘á»i mình thì khi trở lại vá»›i Nguyá»…n Du, má»›i không còn ngá»™ nhận tiếng tân thanh hiu hắt rạc rá»i.

 

Äêm thâu khắc vợi canh tàn

Gió cây trút lá trăng ngàn ngậm guơng.

 

Mảnh trăng ngàn ngậm gương giữa gió cây trút lá là gì, nếu không là hình ảnh chÆ¡i vÆ¡i cá»§a tồn hữu giữa cuồng loạn hoạt sinh trong thá»i khắc vợi tàn, rụng đổ đêm tăm, vÄ©nh viá»…n rÆ¡i vào hang thẩm hư vô để hiện lại nguyên hình trong tâm thức con ngưá»i - con ngưá»i làm mục tá»­ nuôi dưỡng tồn hữu trong xoang Ä‘iệu long lanh?

 

Cá» non xanh rợn chân trá»i

Một gian nước biếc chia đôi mây vàng.

 

Má»i lá»i nói cá»§a Nguyá»…n Du Ä‘á»u chứa đủ dư vang siêu hình cá»§a má»™t niá»m hoài vá»ng. Kể làm sao xiết? Suốt má»™t Ä‘á»i, Heidegger sẽ tư lá»± chạy vòng quanh má»™t viá»…n tượng cá»§a thi sÄ© , dù tên tuổi là Tố Như hay Sophocle, NietZsche hay Hoelderlin, Parménide hay Nguyá»…n hoặc... hoặc Chu. v.v...

Từ nhận định căn bản đó mà Ä‘i, ta sẽ thấy cái lý do tồn tại cá»§a những trang "mông lung" cá»§a tập sách này. Và sẽ vui lòng gạt bá» những Sartre, Jean Wahl ra ngoài vòng suy niệm - mặc dầu thừa biết rằng sá»± có mặt cá»§a Sartre trong thá»i buổi này là hết sức cần thiết.

 

Rồi có lúc như bây giỠlần nữa

Một bài ca sẽ chuyển điệu khôn hàn

Lá»i gay cấn đầu thai trong Vó Ngá»±a

Hồn hóa sinh vá» Núi Äá Mưa Ngàn.

 


 

Bài tựa thứ hai

(Martin Heidegger và Tư Tưởng Hiện Äại)

Sài Gòn 1963

 

 

Ta đã hái nhành hoa kia cá»§a Äá

Và đã trao cho Nham Thạch Phiêu Bồng

 

Có ngưá»i sẽ ngạc nhiên há»i tại sao trong tập sách bàn chuyện triết há»c tư tưởng, lại có hình ảnh những ngưá»i con gái. Tại sao đặt Thúy Kiá»u, Thúy Phụng, Kim Cương bên Camus, Heidegger? Tại sao đẩy Dương Quý Phi lại gần Nausicca? Tại sao để Ariane, Diane, Nausicaa, Juliet, Desdemona vá» bên Khổng Tá»­, Nguyá»…n Du?

Và má»i ngưá»i Ä‘á»u nhìn nhận: vừa ngạc nhiên nêu câu há»i xong, là vừa chợt tìm ra lá»i đáp. Những tượng số thiên nhiên, những tượng số tồn thể phải nằm tròn ở giữa lòng triết há»c hôm nay. Äó là việc dÄ© nhiên vậy. Những Thần Thoại Hy Lạp phải trở vá» bá»§a rá»™ng chiêm bao để thiết lập má»™ng luân lưu giữa thá»i gian bay múa. Cuá»™c tồn hoạt cá»§a sinh tồn được tiếp xúc trở lại vá»›i hương màu vạn cổ chịu sá»± trì ngá»± cá»§a cái thiên nhiên Phusis mở phÆ¡i để tồn tại triá»n miên trong bốn mùa tuyết sương rụng đổ.

Phải nhận định như vậy thì má»›i rõ cá»—i nguồn trưá»ng má»™ng cá»§a má»™t triết há»c như triết há»c Heidegger. Và những truyá»n thống triết há»c Hy Lạp, à Äông má»›i khá»i bị chặt đứt. Và Racine, Shakespeare, Faulkner,Camus, má»›i có thể mở lại cuá»™c há»™i thoại vá»›i Sophocle, Euripide, Parménide, Homère... Và từ đó, ngưá»i nghệ sÄ© trong ká»· nguyên này má»›i mong ngăn ngừa được thế giá»›i khá»i tan vỡ như mưa trong thá»i gian ma nghiệt.

Thá»i gian cá»§a thá»i đại cÆ¡ giá»›i là thá»i gian cá»§a những gã Jason (xem Faulkner - The Sould and The Fury). Thá»i gian cá»§a cái Phusis xuân xanh phải là thá»i gian cá»§a nhữn g bà da Ä‘en Dilsey già yếu mà nhẫn nại vô song. Và âm vang cá»§a Logos phải là tiếng nói cá»§a những nàng Caddy. Ta sẽ không còn ngạc nhiên nữa nếu xưa kia Lão Tá»­, Khổng Tá»­ đã gần gÅ©i trẻ thÆ¡. Nếu xưa kia Jésus đã khởi sá»± tiết lá»™ chân lý cá»§a Äạo vá»›i nàng Samaritaine. Jésus đã ghê sợ bá»n ngưá»i Pharisiens. Khổng Tá»­ chối bá» nhà nho hương nguyện. Nguyá»…n Du, Euripide đã nhá» cậy những Thúy Kiá»u, Hélène làm môi giá»›i cho mình để bày tá» những chân lý vá»›i nhân gian.

Nhưng cố nhiên há»c giả hư ngụy ngàn năm vẫn lập lá» xuyên tạc. Vô tình hay hữu ý, hỠđã bắt tay vá»›i ngưá»i duy vật máy móc để giết hại những Einstein, Faulkner, Camus, Hoelderlin... Chúng ta phải thu hết can đảm lại má»›i dám thá»±c hiện cái "bước nhảy" Ä‘au xót cá»§a Heidegger để trở vá» nguồn cÅ©. Khoa há»c, Triết há»c, Thi ca cùng phÆ¡i mở ngá»n ngành trong má»™t bầu Sương Xanh cá»§a bình minh nhân loại, đúng như trong viá»…n tượng Simone Weil, Faulkner, Whitehead, Schweitzer...

Những ngưá»i làm văn nghệ, hoặc không làm văn nghệ, nhưng có dở sống dở chết trong bi kịch thá»i đại, Ä‘á»u nghe rõ tiếng kêu cá»§a Weil., cá»§a Einstein. Khoa há»c giết ngưá»i, triết há»c giết ngưá»i. Khoa há»c giết ngưá»i, ta nhìn thấy rõ. Triết há»c giết ngưá»i, ta nhìn không thấy rõ. Và ít ai hiểu rằng sở dÄ© khoa há»c giết được nhiá»u con ngưá»i đến thế là chính bởi triết há»c khốn nạn đã dá»n đưá»ng, chính triết há»c hư tà đã phạm tá»™i trước tiên. Khoa há»c thÆ¡ ngây được phép không ngá». Khoa há»c đã hồn nhiên gây bóng tối. Nhưng cái ghê tởm nhất là cái bóng tối từ ở giữa lòng triết há»c tá»a ra. Nietzsche đã chịu má»™t mình mang tá»§i nhục để gào to. Cái kẻ dịu dàng như hươu non đành chịu bóp chết lòng mình để rống to như thú dữ. Nhưng lập tức lá»i nguyá»n rá»§a từ bốn phía vang lên. Và Nietzsche đã Ä‘iên. Trước Nietzsche mấy chục năm, Hoelderlin cÅ©ng đã Ä‘iên. Cùng vá»›i bao kẻ khác đã Ä‘iên. Äể ngày nay... Äể ngày nay chúng ta tụ há»™i vỠđây, xôn xao nêu câu há»i: cá»› sao mà Ä‘iên? Nêu má»™t cách rất thÆ¡ ngây tròn trÄ©nh. NghÄ©a là hai lần thế giá»›i binh Ä‘ao vẫn chưa cho ta má»™t ná»­a bài há»c. Ta vẫn hồn nhiên bước chân vào trưá»ng há»c để mài miệt há»c triết há»c, khoa há»c, trá»™n vá»›i chút ít thi ca. Nhận rõ cái hiểm há»a ấy, Schweitzer đã đưa hai tay nắm lấy khoa há»c. Heidegger đã chín móng bấu lấy triết há»c, để gá»™t rá»­a chúng khá»i những bùa ngãi Ä‘iêu linh.

Suốt hai mươi mấy thế ká»·, các ngài triết gia há»c giả Âu Tây đã gây Ä‘iên đảo cho triết há»c như thế nào? Và từ má»™t vài thế ká»· nay, tại sao khoa há»c đã gieo rắc Ä‘au thương nhiá»u đến thế? Phải nêu câu há»i đó lên ta má»›i thấy rõ vì sao Einstein má»™t má»±c đòi Ä‘i bán bánh mì, Heidegger cùng vá»›i Nietzsche, má»™t má»±c đòi chôn vùi hay đập vỡ ná»n triết há»c từ Aristote vá» sau.

Từ đó mà Ä‘i các bạn không còn chỉ trích chúng tôi sao lại cố tâm cố ý đưa những hình ảnh thiên nhiên - và gá»i chúng là những tượng số - vỠở giữa triết há»c hoạt tồn - triết há»c tồn lưu tồn thể...

Äã là ngưòi Việt Nam, thì chẳng lẽ lại viết triết há»c bằng chữ. Phải viết bằng lá»i. Mà lá»i cá»§a biển dâu không phải là lá»i văn xuôi. Phải là lá»i thÆ¡ "tái tân thanh" tái tạo. Văn xuôi cÅ©ng phải buá»™c là thÆ¡. Và mở cá»­a cho thÆ¡ rúc vào nằm trong má»™t vòm tròn trịa méo mó ôm nhau...

Äã là con ngưá»i quay chong chóng trên quả địa cầu tròn, có má»™t ai không cảm thấy mình là lá cá» lá rêu mù sương lá lách, lau cồn lìa kim đứt cải. Vậy phải biết nhắm hai con mắt lại để làm má»™t cái dây leo như Tố Như leo khắp mình mẩy Hoa Thi ÄÆ°á»ng Thi không chừa má»™t chá»—. Ông Chúa Äạo Văn Cướp Äiệu là thiên tài bất tuyệt nhân gian càn khôn phÆ¡i mở má»™t vùng vÄ©nh viá»…n trong hố hư vô .

Äạo văn theo lối thiên tài là chịu mù lòa để sáng suốt, chịu vô hạn cuồng si Ä‘iên loạn để thanh thản vô song hắt hiu Ä‘iêu đứng để mà suy tư độc đáo ở trong vòng cái Má»™t duy nhất Cá»§a Chung còn ghi đó vậy lai rai gá»i má»™t chút này... Thi hào Hy Lạp Trung Hoa ngàn xưa đã nhìn má»™t viá»…n tượng. Trái đất quay đêm ngày cÅ©ng luân lưu trong má»™t viá»…n tượng. Và những Ä‘iên đảo thá»i đại binh Ä‘ao này nguyên do là bởi chúng ta quên nhìn má»™t viá»…n tượng, lại cứ nằng nặc đòi dòm. Dòm hết cái đồ nỠđến cái đồ kia, trong lúc cái đồ này chịu nằm trÆ¡ má»™t cõi không kẻ "giao tình tại" vì lạc nẻo "chính khí đồng". Äó là biểu trưng cho sá»± gãy đổ chia lìa giữa vật thể hiện hoạt và vÄ©nh tồn cá»§a tồn thể tồn lưu. Triết há»c Heidegger là tất cả triết há»c hôm nay hôm sau hôm trước đã từ vạn đại chết héo bao phen. Nhưng? - Biển dâu sá»±c tỉnh giang hà, còn sÆ¡ nguyên má»™ng sau t à áo xanh...

Những ngưá»i như Nguyá»…n Du , Tản Äà, Trang Tá»­, Nietzsche, Einstein, Faulker, Heidgger, vốn không phải là những kẻ kiêu căng vô lối nhưng há» bị bó buá»™c phải to tiếng " chém cha cái số, nghÄ© Ä‘á»i mà ngán. Trông ra núi lá»›n sông dài, ngó quanh lại chỉ má»™t mình là ta", ấy bởi vì nếu không làm như vậy thì sá»›m chầy má»i ngưá»i sẽ chết bởi bàn tay kẻ hương nguyện., kẻ duy lý máy móc, kẻ lập lá» lập lững để dá»… bá» vu cáo, kẻ tẩm nhuận chi trấm, những kẻ tên là Iago đã đẩy những Desdemona, Othello vào chá»— chết. Thà giận thì la mắng thẳng ngưá»i ta, ngưá»i ta còn có thể đáp được má»™t lá»i.

Má»i cảnh huống bi thảm hiện thá»i hầu như triệt để không cho phép chúng ta bàn tá»›i Heidegger đúng như sầu xanh đất đỠđòi há»i. Ta đành bó tay lắc đầu dang dở. Vùng nắm má»™t vài nguyên tắc cổ sÆ¡ trong truyá»n thống triết há»c Äông Phương và dấn thân vào cuá»™c. Sá»­ dụng chi ngôn, ngụ ngôn, trùng ngôn, phản ngữ hầu mong đạt tá»›i cõi vô ngôn trong lá»i mà khép mở riêng chung năm canh sáu khắc tối mận sá»›m đào.

 

Äoạn trưá»ng là sổ thế nào

Bài ra thế ấy vịnh vào thế kia

 

Từ lá»i nói kinh dị đó cá»§a hồng nhan đứng trước hố thẳm sinh hoạt hắt hiu sương tồn thể giữa muôn vàn trùng vây, chúng ta mong sẽ đủ can đảm lên đưá»ng. Sẽ không ngần ngại trước những bá» tưá»ng bóng tối. Tin chắc rằng nếu nắm giữ được những dư vang siêu hình loạn bá»i kỳ bí cá»§a lá»i thÆ¡ thiên tài à Äông, nếu chịu vượt qua những lá»—i lầm đồ sá»™ cá»§a há»c giả Việt đối vá»›i Ngưyá»…n Du, thì má»i cá»­a ngõ triết há»c xa xôi xa lạ sẽ dần dà được mở rá»™ng. Con ngưá»i sẽ thiết lập lại má»™t "ngôi nhà" để đón bóng sầu tồn thể hồn du mục cá» hoa. Và má»™t ngàn ngưá»i như Sartre, Jean Wahl sẽ không đủ sức tấn công Heidegger. Ná»­a trang sách Heidegger thừa sức đẩy ngàn vạn trang cá»§a Sartre cá»§a Wahl vào rác bụi. Và đủ sức đặt lại vấn đỠvận mệnh loài ngưá»i trong những viá»…n tượng sÆ¡ khai.

Lá»i tá»±a mong khÆ¡i dẫn được mạch nguồn thâm áo cá»§a triết há»c Heidegger thiết lập trên má»™t vài từ ngữ cốt yếu Ek-sistence, Berger de l'Être, Dasein. Những trang sau sẽ hướng nhiá»u vá» công truyá»n hÆ¡n là tâm há»™i. Không phải tác giả lùi bước trước việc khó khăn. Nhưng nghÄ© rằng: phần tâm há»™i phải được chiêm niệm theo Ä‘iệu tâm há»™i. Vài giòng lÆ¡ lá»­ng cá»§a Mưa Nguồn đã bóng bẩy làm việc đó theo nhịp võ vàng cổ độ à Äông.

Dasein - danh từ trụ cốt trong tư tưởng Heidegger - Dasein có thể dịch như thế nào? Gabriel Marcel sau vài tuần hội đàm với Heidegger, đành than thở: Dasein không cách gì dịch ra Pháp ngữ. Xưa kia, Henry Corbin đã dịch là Réalité-humaine. Sau này các triết gia Pháp sẽ còn dịch là L'ẻtre-le-là.

Dịch theo lối sau tương đối hÆ¡n cách trước, vì sao? Xin tạm gác lá»i đáp lại. Lá»i đáp sẽ hiện ra dần dần sau này. Bây giá» ta thá»­ dịch Dasein sang Việt ngữ. Dịch là Tại thể được chăng? Lần thứ hai xin tạm bá» lá»­ng lá»i đáp vậy. Tại thể là thá»±c tại ngưá»i? Tại thể là cái thể đứng ra để đón má»i tồn thể. Nếu không có thá»±c tại ngưá»i tại thể thì tồn thể sẽ thỉên thu mất ý nghÄ©a, sẽ chỉ còn là lù lù vật thể lai rai.

Con ngưá»i suy tư, con ngưá»i biểu lá»™, con ngưá»i là tại thể đứng ra để làm băng nhân cho má»™t cuá»™c tương giao. Tương giao giữa tồn thể và tinh anh con mắt cá»§a con ngưá»i. Tố Như đã thành tá»±u việc đó. Tồn thể đã Ä‘i vá» vá»›i tấm lòng kẻ tài hoa và đã nằm tròn trịa trong lá»i lá»i ngưá»i phong nhã. Die Sprache ist das Haus des Seins. Le langage est la maison de L'Être. Ngôn ngữ là ngôi nhà cá»§a tồn thể. Äoạn trưá»ng tân thanh là nÆ¡i cư trú cá»§a "hồng nhan". Từ đó mảnh xiêm hồng phong nhụy, bướm ong sẽ vù vù tứ vi vấn vít. Cố nghi chư lão chung tình biến danh tính ư quần biên tụ giốc... Các ngài thi sÄ© lÅ© lượt Ä‘i vá» vá»— ngá»±c tá»± xưng mình là thiên tài để gùn ghè gắn bó bảo vệ cái tồn thể ôi yêu dấu xanh xao muôn vàn đợi mong vò võ. Băm sáu cung náo nức mưa xuân... Tây Nam gió bão loạn bùng...

Tất cả vấn đỠlà: làm thế nào để cho xoang Ä‘iệu hào hoa đừng bị đánh chìm bởi luận lý cò ke Ä‘o đếm, bá»›t má»™t thêm hai. Từ bao nhiêu thế ká»· tư tưởng cá»§a tinh anh đã hao mòn trong vòng vây cá»§a luận lý. Ngưá»i ta Ä‘o tư tưởng theo những tiêu chuẩn lệch lạc. Buá»™c cá phải bò trên bãi cát? Buá»™c chim phải lá»™i dưới dòng sông? Rồi bảo rằng cá chim sao mà bê bối vậy? Cá chim thiếu khả năng bò leo bÆ¡i lá»™i?...

Luận lý há»c là tạo phẩm lai rai cá»§a nhà trưá»ng, cá»§a há»c giả. Triết nhân nếu có sá»­ dụng luận lý há»c thì bao giá» cÅ©ng sá»­ dụng vá»›i những hậu ý, coi luận lý há»c chỉ như má»™t phương cách tạm thá»i giúp ta đạt má»™t Cái gì khác lung linh hÆ¡n. Không quá tôn sùng luận lý như những kẻ nông nổi Ä‘em luận lý cứng đỠra để tàn phá cái gì khác vốn là cái cốt yếu, cái cứu cánh phải đạt. Cái gì khác ấy là cái chi? Ấy là cái đạo Không-Lá»i cá»§a Khổng Lão Phật... Tố Như, cá»§a má»i thánh nhân vậy.

Sá»± lầm lẫn tai hại cá»§a các triết gia há»c giả đã tàn phá triết há»c văn há»c thi ca suốt bao nhiêu thế ká»·, và dẫn con ngưá»i thá»i đại này tá»›i đầu hàng cÆ¡ giá»›i duy lý duy vật má»™t cách nhục nhã. Äá»™ng hoạt che lấp tồn lưu, xa lìa tồn thể. Con ngưá»i lao đầu vào kinh doanh náo động và quên mất rằng mình phải nằm im như cổ độ mong chá» làn phi tuyá»n sóng biếc cá»§a vạn đại băng qua. Hỡi Dasein! Ngươi nỡ nào quên mãi!

Tại thể hay Dasein là lá»i trong ý đó.

Tập sách chỉ ước mong có hạn. Sợi chỉ Ariane chưa phải là tất cả. Thésée phải tá»± mình đỠmặt vá»›i Minotaure ở Mê Cung Thần Thoại là mê cung thế sá»± biển dâu và mê cung ở ngay giữa ruá»™t rà cá»§a má»—i ngưá»i má»—i kẻ làm văn nghệ trong bầu khí đảo Ä‘iên.

Chế ngá»± được Minotaurethì sẽ lấy Ariane làm vợ. NghÄ©a là gặp Heidegger - linh hồn trưá»ng cá»­u giữa bá» cõi vô thưá»ng.

 


 

Bài Tựa nhân kỳ tái bản

(Tư Tưởng Hiện Äại, Sài Gòn 12/74)

 

Tại trung tâm cÆ¡n lốc, có trì ngá»± cuá»™c tịch nhiên? Nói cách khác: Trái tim cá»§a Cuồng Phong là Tuyết Äậu...

Cũng có thể nói: Thu Sương tịch mịch nằm ở giữa lòng Mùa hạ bão giông. Ấy có nghĩa là: tại trung tâm Bão giông hư vô chủ nghĩa, có trì ngự Thu thiên sương bóng hằng thể lưu tồn (hoặc nói: tồn thể hằng lưu liên miên trì ngự ư hư vô sa mạc đích trung tâm).

Sá»± huống ấy có nghÄ©a là gì, sau khi cùng vá»›i Heidegger quanh quất Ä‘i vào những ngả ba lâm đạo suốt ná»­a thế ká»·, hoặc má»™t thế ká»· rưỡi, bất thình lình ngưá»i ta bá»—ng thấy Sá»± tình kia thị hiện là:

 

"Xuân Thu trang điểm tình hình

Nghe đâu tình trạng nhớ tình huống xưa..."

(Thiên Thu mở gió hai hàng

Mở trang má»nh mảnh con đàng thiên di

Bước chân chớ vội vã gì

Xuân là trì ngự trên kỳ mộng rơi

Con chim mang lá vá» trá»i

Rừng ong đổ mật lại Ä‘á»i nhân gian

Tôi vỠmây gió trong thân

Tìm xuân tình thể chịu phân ly rồi

Äầu khe núi ngá»§ yên đồi

Liá»…u ru thành tượng trong lá»i ra Ä‘i)

 

(Äầu khe

Lá cỠphai rồi

Äá vang tiếng ngá»±a

Bên đèo đầu thai).

 

Thành thá»­ sau muá»i hai năm ngổn ngang sá»± tình Ä‘i vá» trong sá»± huống, bá»—ng nhiên tồn thể sá»± hằng chợt nhiên chuyển động quy lai cho Phục Hồi Ä‘i vá» Les Chimères trong Sá»± trạng: Tân An tái bản lịch trình. ThÆ¡ có thể nói lên Ä‘iá»u đó như sau:

 

" Di Thần (Hamlet)

Lá cỠNgu Cơ (Cléopãtre)

Nguyên triá»u tịch mịch ngá»n cá» bổ sung

Hoàng hôn cơn mộng tháp tùng

Từng vô duyên gá»i bóng nùng diá»…m qua".

 

Was ist Metaphysik nói lên Ä‘iá»u đó như sau: (...)Ấy có lẽ cÅ©ng không ngoài lá»i thÆ¡: "ÄÆ°á»ng ra thiên cổ mưá»i sông" "Vượt đêm bất nhị lên cành hư vô"(Nam Chữ - Hư Vô Ca).

Une Saison en Enfer thì bảo (...)

Và Caligula của Sa mạc mùa hè cũng đi vỠphảng phất nói thêm (...)

Nhưng còn Les Chimères? Les Chimères Nervaliannes (Gerardiennes) thì lại cắc cớ bảo rằng:

 

"Ngăn chia ngã rú hang hầm

Bên Hùm rống ngục bên gầm tù Beo".

 

Hùm Rống Ngục có thể là Whitman, hoặc Poe hoặc Keats... Gầm Tù Beo có thể là Nietzsche-Whitman-Rimbaud-Poe-Dickinson-Emily-Marilyn-Brigitte-Bùi...)

(Ngã rú hang hầm có thể là là?). Nhưng vì sao ngăn chia? Ngăn chia có nghÄ©a là gì? Nhưng vì sao ở phía sau Sương bóng ngăn chia vẫn cứ thấy liên miên trì ngá»± Bóng sương quy lai vá» quy hợp cứ như âm thầm thấp thoáng như dưá»ng?

 

(Dưá»ng như trên nóc bên thá»m

Tiếng kiá»u diá»…m giây bóng xiêm mÆ¡ màng...)

 

Ấy có thể là. Ấy cũng có thể là là. Vẫn cứ vĩnh viễn tồn lưu mãi mãi là là: Sơ Nguyên - Logos - Phơi mở - Phusis - Song trùng - Aléthéia - Giữa hai vành mù sa - Moira - Sương bóng. Ấy là bỠcõi của Hàng cây sơ thủy đi vỠcho lá hoa cồn mùi hương rớt hột MoZart - Beethovennien.

Mưa nguồn bảo:

 

Xa biệt lắm

Mưa nguồn trên mái tóc

Äã mấy lần thổi lạc lệ lưa thưa

Buổi sớm hôm buồn tinh tú ai ngừa

Bàn chân bước với tay buông kể lể

(Giã Từ Äà Lạt)

 

Sa mạc phát tiết càng gay cấn chịu chơi nối đuôi xúm xít nói thêm rằng Ấy là Lễ Hội Cho Tháng Ba:

 

"Thì có lẽ bây giỠnhư lần nữa

Một bài ca sẽ chuyển điệu khôn hàn

Lá»i gay cấn đâù thai trong vó ngá»±a

Hồn hóa sinh vỠnúi đá mưa ngàn".

 

Do đó? Do đó có câu:

 

"Hồng tham dự Lục tô bồi một đi đứng ngóng một ngồi nghe ra

Tiá»n trình vạn lý đầu hoa

NgỠđâu cuối tuyết còn xa vô cùng".

 

Thế thì? Thế thì thì? Thế thì từ đó thể và thì càng có thể dịch di thiên (thiên di vi dịch) sang thì và thể. Từ đó Bài Ca Quần Äảo nối Ä‘uôi nói tiếp tục gá»i là:

Các em đầu đội vai mang

Tiếng kêu rào rạt Mùa lan sang mùa

Anh đi cây bút vẽ Bùa

Chào em như mộng mị thừa thãi Dâng"

(Ngẫu NhÄ© Bên ÄÆ°á»ng)

 

CÅ©ng chính vì chá»— đó, chá»— cá»§a cái chốn nÆ¡i "thừa thãi dâng" kia cá»§a "ư ngu tâm tạ tri thá»i nhạn ôn trụ sÆ¡n hình quải ốc u" - mà kỳ Tái Bản này, Tư Tưởng Hiện Äại ngẫu nhiên được trùng hiện giang hồ trong thể lệ thù thắng tân an cá»§a tịch nhiên hồi phục.

Tác giả xin đa tạ. Hy hữu hưu hỹ.

Äá»™c giả nguyên lượng nguyên lượng... để có cÆ¡ duyên quy thuá»™c vào định mệnh sá»­ xanh tồn lưu ư Thế Dạ. Hữu hỹ Há»· Hưu... Há»· Hưu? Sao thế? Hoan há»· Hy Hưu? Ấy bởi vì hẳn nhiên là CÆ¡ Duyên Hy Hữu vốn luống đã Ä‘i vá» vá»›i Äá»™c Giả má»™t phen nào tịch mịch quả thật Hy Hữu Ngẫu Nhiên...


 

 

Tựa Mùi Hương Xuân Sắc

(Sài Gòn 1973) An Tiêm tái bản, 1990

 

"Les hommes sont si nécessaairement fous, que ce serait être fou par un autre tour de folie, de n'être pas fou."

(Ngưá»i ta vốn Ä‘iên, Ä‘iên má»™t cách thiết yếu đến ná»—i không Ä‘iên cÅ©ng là Ä‘iên theo má»™t lối khác.)

Ấy là lá»i cá»§a? Cá»§a má»™t kẻ Tư Tưởng Âu Châu thế ká»· 17 (mà Heidegger có nói tá»›i trong Sao Gá»i Là Suy Tư). Kẻ gay cấn chịu chÆ¡i trong triết há»c, kẻ gây kinh hoàng thán phục cho má»i nhà khoa há»c những thế ká»· sau - mặc dù cái tên cá»§a y quả nhiên là rất tếu (Pascal) cà gật ba gai.

"Xấp xỉ cùng thá»i vá»›i Descartes, Pascal khám phá ra cái lý tính cá»§a trái tim..." - (Cá»§a cái tâm vô lượng cá»§a uyên nguyên tư tưởng). Sao gá»i là tư tưởng? - từ đó có nghÄ©a là: sao gá»i là "trái tim vÄ©nh viá»…n" (Hoelderlin) cá»§a Vô Lượng Tâm? Là Nhị Vô Lượng Tâm? Hay là tứ ngÅ© thập vô lượng lý?

Sau nghìn thế ká»· cá»§a ba trăm năm Ä‘iêu tàn sa mạc, con ngưá»i Trí Thức Trưởng Giả Da Vàng vẫn Ä‘iên cuồng nằm ngá»§ tại "trung tâm" trái bom nguyên tá»­, và vừa o bế o bồng "Nguyên Tá»­ Tâm" vừa ò e nguyá»n rá»§a trái bom ly kỳ da trắng. Vừa thống thiết tá»± xưng " ta đông phương da vàng" vừa lém luốc dòm dá» theo Ä‘uôi "em tây phương tiến bá»™ văn minh da trắng".

Quả nhiên ấy thật là là? Là điên theo lối gay cấn? Là cuồng dại theo thể lệ da vàng rạng rỡ Lục Hồng Tích tham lam? "Hồng tham Dự lục tô bồi?"

Không phải không phải không phải. Vì sao không phải? Bởi vì: "Les hommes sont fous, si nécessairement fou, que..." Äiên cuồng thiết yếu bức bách đến ná»—i? Äến ná»—i: Vừa lém luốc dòm dá» theo Ä‘uôi Em văn minh da trắng vừa ò e uốn éo ưởn ẹo la to lên rằng Em đìu hiu da trắng vong bản hÆ¡n Ta da vàng.

Sông dài biển rá»™ng ngàn thu sau vẫn không sao gá»™t rá»­a sạch cái chá»— quái dị lâm ly kia cá»§a khôn lưá»ng đông phương sa mạc. Nghìn vạn Cô Em Má»i Nhá» Ä‘i tiểu trên Nấm Mồ Trung Niên cÅ©ng không thể nào vãn hồi được sá»± huống lém lốc nhà ma bên phương hướng bình minh hồng nhật. " Chắc chi thiên hạ Ä‘á»i nay, mà Ä‘em non nước làm rầy chiêm bao." (Nguyá»…n Trãi)

Äem non nước làm rầy giấc chiêm bao cá»§a hồng hoang mặt đất? Äáng vào đâu? Thiên hạ Ä‘á»i nay là gì? Có liên can đến thiên hạ Ä‘á»i nào? Mà chiêm bao là gì? Äem non nước làm rầy chiêm bao suốt bình sinh cá»§a hùng tâm thiên hạ? Sao gá»i là thiên hạ? Thiên hạ là giữa bụi hồng. Sao gá»i là bụi hồng? Là "Bụi hồng lẽo đẽo Ä‘i vá» chiêm bao" ? Khốn nạn khốn nạn! Chiêm bao bèo bá»t bóng vang? Bóng vang cá»§a vang bóng? Vang bóng cá»§a má»™ng mị? Má»™ng mị cá»§a chiêm bao? Kết thúc cá»§a Vô Lượng Tâm Ba La Mật Bát Nhã? á»”!

Sương biệt ly bất thình lình là Nguyệt Hồi Phục? Les Chimères là Adrienne Sylvie? Không phải không phải. Vì sao không phải? Bởi vì bởi vì bởi vì? Bởi vì toàn thể địa cầu Ä‘ang lom lem hình thành mạt thế thể cá»§a Lịch sá»­ Hương nguyện tương lai. Và má»i cuá»™c cuồng Ä‘iên vô sở tòng lai diệc vô sở khứ, và má»i cuá»™c như lai calvaire bí mật xứ, và má»i trái bom hòn đạn trút lên đầu lên cổ da vàng da trắng da Ä‘en, vẫn không má»™t mảy may nào giải thích được cái nghÄ©a lẽo đẽo chiêm bao cho bụi hồng Ä‘i vá» hồi phục.

Trong má»™t đêm đông băng giá, Nerval đã thắt cổ hai lần cho tá»­ sinh nhị tá»­. Nếu Marx NietZsche trùng sinh thế ká»· này, ắt các ngài sẽ thắt cổ ba lần ca vát thần thông cho "tâm sá»± di thần triá»u Lê được tá»­ diệt thênh thanh trong da vàng tình tá»±" Tuy nhiên? Tuy nhiên má»™t vạn lá»i nguyá»n rá»§a cá»§a sá»­ xanh vẫn không thể nào đưa:

 

"Tiá»n trình vạn lý đầu hoa

NgỠđâu cuối tuyết còn xa vô cùng"

(Tạm gá»i đó là lối tiá»…n đưa cho bá»n trí thức trưởng giả lên đưá»ng).

 

Ngưá»i ta nhá»› rằng đầu thế ká»· 19 Nguyá»…n Du Hoelderlin Beethoven cùng Ä‘i vá» trong mùa dá»± cảm thênh thang. Thênh thang vì ấy chẳng phải dá»± cảm rằng mình là những "di thần triá»u Lê nhá»› nhung cá»±u chúa" mà ấy bởi dá»± cảm bi hùng kịch biển dâu cá»§a những thế ká»· sắp tá»›i, và tại thể tá»± thân phải chịu cưu mang lấy nghiệp dÄ© làm Trưá»ng Sở Trụ cho má»™t cuá»™c t ranh chấp dị thưá»ng giữa những Thần đế Ä‘ang Ä‘i vào quá khứ và những Thần Äế man mác tương lai. Gánh lấy cái nghiệp kia quả nhiên là nặng lắm. Và bao phen ngôn ngữ loài ngưá»i đã đành chịu vỡ toang cung bậc vì sá»± yêu thỉnh khôn hàn cá»§a cuá»™c hình thành má»™t Thần Äế Thể bất khả tư lưá»ng đối vá»›i đám đông quần chúng huynh đệ. Niá»m cô độc mênh mông xâm chiếm trái tim má»™t vài ngưá»i cá»§a giống nòi dá»± cảm. Trước má»™t hoàng hôn cá»§a sá»­ lịch và sau má»™t đêm dài bất tận cá»§a sá»­ xanh, niá»m dá»± cảm quy lai vá» má»™t bình minh không tên tuổi. Và sá»± đó yêu sách liên miên những giông bão (ná»™i tâm) song song vá»›i những chói chang gay gắt và những tà huy ngậm ngùi. Những vÅ© tuyết, những vân sương, xô ùa nhau gào kêu thị hiện và hình thành trong tinh thể khác.

 

"BỠbến lạ lá cây rung cùng tột

Trận điêu tàn bào háo nhị giai nhân..."

 

Sau Nguyá»…n Du Hoelderlin má»™t phần ba thế ká»·, những huyá»…n má»™ng (LesChimères) Nerval lại khiến cho những lá cây dá»± cảm bá» bến lạ rung lên tuyệt trù lần nữa. Không biết bao nhiêu trận Ä‘iêu tàn bào háo từ đó đã xảy ra. Les Fleurs du Mal, Une Saison en Enfer, Zarathustra... Toàn nhiên là tinh hoa Tây Phương Hy Lạp Äịa? Trừ Nguyá»…n Du, Äông Phương Trung Hoa Ấn Äá»™ Thổ tuyệt nhiên không má»™t linh hồn Thái Bình Dương nào cảm ứng nổi cái trận Ä‘iêu tàn bào háo bá» bến lạ bên những lá cây cùng tá»™t rung lên(...) Äông Phương đã tiếp tục ngá»§ vùi giữa những trầm thống thất thanh kia. Và lúc sá»±c tỉnh ra thì chỉ biết thống thiết chạy theo Ä‘uôi má»™t cái Ä‘uôi hút heo tan nát, vừa chạy theo Ä‘uôi vừa gào to lên rằng mình vá»› chá»™p được má»™t cái đầu thật bá»±.

Sự tình ấy tiếp diễn miên man quái gở cho đến khảm kha thay là sự huống đi vỠở giữa thế kỷ hai mươi trong tình huống da vành xuân xanh sái dị...

 

Xuân thu trang điểm tình hình

Nghe đâu tình trạng nhớ tình huống xưa

Chạy quanh vưá»n cá» năm sau

Chép câu tội lỗi từ bao nhiêu lần.

 

Những "vưá»n cá» năm sau" Ä‘ang lên đưá»ng Ä‘i vá» trong kết tập những "vẻ diá»…m kiá»u cá»§a mặt đất mẫu thân". Mặt đất đã rung lên bao phen não nùng trong đắm Ä‘uối, kể từ thuở ấy đến nay? Kể từ những mùa hạ sÆ¡ khai đầu tưá»ng lá»­a lá»±u lập lòe đâm bông? Kể từ những mùa sÆ¡ nguyên sÆ¡ thá»§y nách tưá»ng bông liá»…u bay sang láng giá»ng?

Không biết không biết. Vì kể từ bấy là kể ra bao. Kể ra bao là kể vào bấy. Bao bấy theo nghĩa: bao bấy chầy.

 

"Bấy chầy chưa tỠâm hao

Hoặc là trong có làm sao chăng là?"

(Nguyá»…n Du)

 

Chính thế, sau bao nhiêu những bấy bao chầy bấy chăng là, cuộc cơn chưa tỠâm hao kia vẫn tiếp tục lũ lượt đi vỠtrong từng từng phen phen nối đuôi lả tả tứ điệp ngũ trùng của đảo tứ điên tam.

"Hoặc là trong có làm sao chăng là?"

Vấn cú được nêu ra trầm thống đơn sÆ¡ trong tịch mịch. Nhưng chưa má»™t lần nào Äông Phương nghe ra lá»i chất vấn cá»§a là là, hoặc hoặc, chăng chăng, bấy bấy, chầy chầy, trong trong, có có...

Bấy chầy chưa tỠâm hao

Hoặc là trong có làm sao chăng là?

Mà oái oăm sao là cái âm hao đi vỠtrong bóng nhạn. Trong cánh hồng bay bổng. Trong cái ngoài song thỠthẻ oanh vàng.

 

"Ngoài song thỠthẻ oanh vàng

Nách tưá»ng bông liá»…u bay sang Láng Giá»ng"

 

Bay sang láng giá»ng để hình thành cận lập cái chi? Cái lãnh địa Mnémosyne cá»§a đầu thai ký ức?

Không biết không biết không biết

Vì sao không biết?

Vì tình hình tình huống tá»± tình cá»§a tình trạng hoàng hôn trong phố chợ chiá»u lâm ly trong tình duyên sa mạc?

Không hẳn không hẳn không hẳn.

Vì sao không hẳn?

Vì ấy bởi "Xuân thu trang Ä‘iểm tình hình, nghe đâu tình trạng nhá»› tình huống xưa..." Và do đó, má»i sá»± đã thênh thang Ä‘i vào trong bao dong Chiá»u Phố Chợ tham dá»± đầy dẫy những lục hồng.

 

"Má»™t chiá»u phố chợ thênh thang

Chanh hồng quýt lục thu dàn loạn ly

Mắt xanh hình thể trụ trì..."

 

Trận trụ trì hình thể mắt xanh kia từ đó thoắt nhiên là ân lộc. Ân lộc của ân huệ từ bi nảy ra từ trận điêu tàn ban sơ ban sơ bóng nhạn của quy lai trầm luân trong hồi phục đắm chìm trong từng trận" di hồn tuyệt yến dã man oanh". Có thể là như thế đấy chăng? Là trận chào lưu ly giữa phù du phong vân hồi phục?

 

"Mắt xanh hình thể điêu tàn

Chào cô Gái Lạ cô càng lạ thêm "

 

Nguyá»…n Du đã chào cô Gái Lạ Triá»u Minh, Từ Hải đã chào cô Gái Lạ Lầu Xanh, Homère đã chào cô Gái Lạ Troyenne Nữ Vương Andromaque. Ulysse đã chào cô Gái Lạ Phéacienne, Công Chúa Nausiaca. Nerval đã chào cô Gái Lạ Thiên Thu Thánh Nữ Thấp Thoáng Adrienne Nghìn Thu Thuần Nhiên Sylvie PhÆ¡ Phất. Trung niên cÅ©ng còn có thể tha hồ chào má»i má»i Em Má»i Gái Lạ Brigitte Marilyn. Trên muôn ngàn tàn phế Ä‘iêu linh cá»§a Mẫu Thân mặt đất, nghìn nghìn những Quốc sắc kết tập những Châu thổ lãnh địa diá»…m kiá»u. Äể làm gì?

 

Äể sau muôn vạn lầm than bụi hồng tro than lẽo đẽo, muôn nghìn thảo hoa dá»±ng dây trên muôn nghìn tàn phế cá»§a tích lục tham hồng cho hồng tham dá»± lục tô bồi... và sau đó ? Sau đó chúng ta xúm xít Ä‘i vá», lÅ© lượt nối Ä‘uôi nhau tràn lan nêu câu há»i: cá»› sao tham hồng tích lục? Cá»› sao mà chào? Cá»› sao mà sau trận Ä‘iêu tàn bào háo nhị giai nhân, thì toàn thể những Nương Tá»­ Sá»­ Xanh bá»—ng nhiên bất thình lình quy lai vá» tinh hoa tuyệt trù quái dị lâm ly trong bước Ä‘i cá»§a Bà Hiệu Trưởng.

 

(Bà đi thể lệ bước ra

Tay khăn tay áo tà hoa thêu thùa

Bà vỠcỠrậm giậu thưa

Äêm tàn cấm nguyệt chiá»u trưa lâm tuyá»n

Lá rừng kết tập oan khiên

Lãng quên dõng cảm muá»™n phiá»n hùng tâm

Ngưá»i vá» sá»­ lịch ca ngâm

Phù du phương cảo huyá»n cầm bảy giây

Äất vá» tình sá»­ phôi thai

Nắng vàng đổ lục cuối ngày bà đi...)

 

"Un arc-en-ciel étrange entoure ce puits sombre"... (Má»™t cầu vồng vân nghê dị thưá»ng bao quanh cái giếng u ám ấy)

"Entre un monde qui meurt et l'autre renaissant". (Giữa một thế giới đang chết và thế giới khác phục sinh)

"Sais-tu ce que tu fais, Puissance Originelle, De tes soleils éteints, l'autre se froissant..."

 (Hỡi quyá»n uy nguyên thá»§y

Ngươi biết chăng ngươi làm gì

VỠnhững vầng nhật chìm tắt của ngươi,

Những vầng nhật va chạm vào nhau

Liên miên như

Bardot triá»n miên dập vào bá» Brigitte)

(Như Sylvie cập bến Adrienne)

"Es-tu súr de transmettre une haleine immortelle

Entre un monde qui meurt et l'autre renaissant?"

(Ngươi có chắc tryá»n tiếp được má»™t hÆ¡i thở thiên thu (bất diệt)Giữa má»™t vÅ© trụ Ä‘iêu tàn và má»™t vÅ© trụ phục sinh?)

Kể từ câu há»i đó.

"La terre a tressailli d'un souffle prophétique".

Và kể từ đó, Thần Tinh huệ má»›i gá»i ta. Phượng hoàng, hoàng hạc, chim ó, chim bằng, đã bay qua đã Ä‘i vào quá vãng. Ta bước vá» thênh thang trong đôi cánh chuồn chuồn bé bá»ng, man mác vô phương "cá sóng phiêu bồng", và...? Bước vá» và ra Ä‘i và trùng lai hồi phục như "ngàn năm ngậm bóng sương đồng"...

L' esprit nouveau m'appelle

J'ai revêtu puor lui

La robe de Cybèle..."

Sao thế sao thế sao thế?

(Ruá»™ng đồng chưa thể Ä‘oán ra? Rằng trong ý bạn là ta lên đưá»ng?)

"Các em đầu đội vai mang

Tiếng kêu rào rạt mùa lan sang mùa

Anh đi cây bút vẽ bùa

Chào em như mộng mị thừa thãi dâng".

 

 

---o0o---

| Mục lục Tác gia?|


Cập nhật ngày: 01-01-2002


(nguồn: http://quangduc.com)

<< về trang Thơ >>