TƯ TƯỞNG HIỆN
ÄẠI
Sà i Gòn 1960
Bùi Giáng
Lá»i thưa I
Tư tưởng hiện đại hay (tâm hồn hiện đại) cũng không xa tư tưởng ngà y
xưa là mấy. Những triết gia từ thiên cổ đã mở rộng tâm thức bao quát
má»i chân trá»i. Có ngưá»i đã lặng thinh. Có ngưá»i nói tháºt nhiá»u. Có
ngưá»i nói tháºt nhiá»u để cuối cùng lặng thinh. Có ngưá»i lao và o hải
hồ hoạt động để khá»i nói. Và ngà y nay, bà n tá»›i tư tưởng hiện đại có
lẽ ta chỉ nên vẽ và i nét đơn sơ, gợi lại và i hình ảnh cũ. Hoặc "tóm
tắt" trong má»™t lá»i. Lá»i gì? Có lẽ là lá»i lặng câm. Hoặc là m má»™t vạn
bà i thÆ¡ để nói mãi vá» má»™t cái lá cá». Viết ba trăm trang để quanh
quẩn vá»›i má»™t bà Dilsey già ốm, má»™t cô Caddy chá»a hoang, má»™t thằng
Benjy loạn óc (Faulkner). Hoặc suốt má»™t Ä‘á»i dá» dẫm lang thang Ä‘em
cái há»c công truyá»n ra phÆ¡i bà y cương thưá»ng tráºt tá»± để cuối cùng
chối bá» cả bao nhiêu môn đệ trung thà nh mà hà i hòa vá»›i Tăng Äiểm
"mùa xuân rá»§ con trẻ tắm mát sông Nghi, hóng gió ná»n VÅ© vu, rồi hát
mà vá»". Dá»±ng má»™t hệ thống tư tưởng để chối bá» hết má»i thứ hệ thống,
Ä‘em hết tấm tinh-thà nh-thiết-tha-xây-dá»±ng ra để đạp đổ hết má»i thứ
tráºt tá»± cá»§a hiá»n thánh, để là m táng đởm kẻ hương nguyện lưa thưa.
Mắng chá»i tÆ¡i bá»i bá»n triết gia để cuối cùng qùy xuống ôm đầu con
ngựa kéo xe mà hôn (Nietzsche). Dùng phép trùng -ngôn ngụ-ngôn
chi-ngôn để tha hồ nói tưới nói tóe chuyện đầu Ngô Ä‘uôi Sở. Äem má»™ng
sá»± là m chân thân, Ä‘em ảo huyá»n là m chân lý, như Julien Green, André
Breton, Nervak, Poe, Chagall, Trang Tá».v.v...
Lãnh cái giải Nobel xong bảo rằng: "Tất cả văn nghiệp của tôi không
có ý nghÄ©a bằng ná»a cái lá»— chân lông cá»§a đà n bà ." (Camus). ÄÆ°á»£c thế
giá»›i coi mình là nhà khoa há»c lá»›n nhất cá»§a thế ká»·, mà vẫn má»™t hai
tuyên bố : "Tôi muốn là m má»™t đứa bé bán bánh mì." (Einstein). Bá»
những buổi nghị há»™i vá» khoa há»c để mang vÄ© cầm Ä‘i chèo ghe và hò
khoan vá»›i con vợ. ÄÆ°á»£c thiên hạ cho mình là thi nhân huyá»n diệu nhất
của nước Pháp mà cứ nguyện cầu mai sau được theo chân bầy lừa vỠCực
Lạc (Jammes). Là m một ông già biết mai mình chết, trái đất ra tro,
chiá»u nay vẫn ngồi nghe gió thu reo thùy dương mấy bá», chăm chỉ vun
gốc cây chanh cây khế. Äem táºp trung binh đội Hy Lạp Ä‘i tà n phá má»™t
đô thà nh là m tà n rụng má»™t ná»n văn minh, nguyên do chỉ vì má»™t mảnh
xiêm hồng cá»§a Hélène. Äem hai vị đại tướng ra sừng sá»™ nhau vì dung
nhan má»™t nà ng Briséis. Äem má»™t vị anh hùng ná»a Ä‘á»i ngang dá»c đến quỳ
dưới chân má»™t cô gái 16 tuổi để van xin: "Hỡi nà ng Nausicaa, váºn
mệnh Ä‘á»i tôi , do nà ng định liệu". Äem hết tinh hoa tư tưởng cá»§a
Siêu Thá»±c, Láºp Thể, Láºp Hình, Láºp Khối cá»§a nghệ-thuáºt-hôm- nay-hôm-
qua- hôm-sau-hôm-trước, vỠphụng hiến cho Bella, cho Elsa, cho Lou,
cho Nush, cho Marie Laurencin, cho Kiá»u, cho Thúy, cho Phụng, cho
Khâm, cho Kim, cho Cương, cho Phương Hà , Lưu Hải... Äem hoang phÃ,
tiêu xà i bao đô thà nh, đô thị trong những cái hôn. Bị tỠthương giữa
chiến địa còn kêu gá»i ba quân mang chở mình vá» bên Nà ng để ôm chân
và gối nà ng mà gục đầu và o nức nở hôn, hôn: "Ôi! ngà n thu em
Cléopâtre...."
Thế là cả nhân sinh quan, vũ trụ quan cùng thà nh hình nơi một mảnh
hồng quần "Là m gương cho khách anh tà i soi chung". "Anh ngó lên trá»i
mây gió rá»§ nhau bay... Trá»i bên kia, nhan sắc ở bên nà y..."
Váºy là thế quân bình được thiết láºp giữa nhân sinh phù du vÃ
trưá»ng-tồn-vÅ©-trụ-vÄ©nh-viá»…n-hư-vô.
"Hồn rêu cỠbên thà nh xưa bám dựa
nghe một lần vĩnh viễn gặp hư không"
Lá»i thưa II
(Tư Tưởng Hiện Äại - Saigon 1960)
Nên trình bà y tư tưởng văn há»c triết há»c Âu Tây theo đưá»ng lối nà o
để bạn trẻ nước nhà dá»… lÄ©nh h á»™i? Äó là má»™t câu há»i xui ta tư lá»±
nhiá»u.
Biên khảo, phê bình có mấy phương pháp? Phương pháp phải linh động
như thế nà o ? Äó cÅ©ng là những câu há»i xui ta lo ngại.
Thiết tưởng dù theo phương pháp nà o, ngưá»i phê bình cÅ©ng đừng quên
và i nguyên tắc: Mở rộng những viễn tượng, thúc giục suy tư, tránh
lối sát phạt bất công, tránh lối tổng hợp vu vơ, vội vã, hoặc nông
nổi ôm đồm. Thà tạm gát lại những khÃa cạnh chi li để có thể Ä‘i sâu
và o má»™t và i Ä‘iểm cốt yếu còn hÆ¡n là chạy lung tung ở nhiá»u ngõ ngách
để rồi không đi tới đâu cả.
Táºp sách nà y còn có má»™t chút tham vá»ng nữa: Biến chế ngôn ngữ Việt,
thỠxem nó có đủ khả năng phô diễn tư tưởng Âu Tây. Qua nhũng nét
tiểu dị ta có nháºn thấy vẻ đại đồng giữa những tiếng nói nhân gian?
Chúng tôi trÃch dẫn nguyên văn nhiá»u, ấy là để bạn Ä‘á»c tiện bỠđối
chiếu, suy tư. Bạn Ä‘á»c khá»i phải mất nhiá»u thì giá» lần giở quá nhiá»u
trang sách ngoại ngữ.
Chúng tôi trÃch dẫn nguyên văn cÅ©ng là để giúp các bạn trẻ nước nhÃ
là m quen với một số ngôn từ bất hủ của các nhà tư tưởng Tây phương
đã biểu chứng cho tâm tình thế kỷ.
Và luôn luôn chúng tôi cố gắng đưa thi ca Việt và o trong giòng biện
luáºn. Tại sao có sá»± lạ? Bạn Ä‘á»c sẽ tá»± mình giải đáp câu há»i đó...
"Mai sau dù có bao giá»..."
Còn bây giá»? Äiá»u cần xác định ngay bây giá» là : nếu thỉnh thoảng thÆ¡
văn cá»§a Huy Cáºn, Xuân Diệu xuất hiện giữa những trang giấy nà y, thì
đó là thơ văn của hỠthuở xa xưa, thuở hỠcòn hồn nhiên đi và o cuộc
sống với tâm tư cởi mở, tự do. Ngà y nay, hỠđã cam lòng vùi chôn
những kỷ niệm. Nhưng tiếng thơ của hỠvẫn còn kia. Nó hòa và o trong
tiếng nói muôn năm cá»§a con ngưá»i khát vá»ng má»™ng tình vÄ©nh viá»…n.
Tiếng thÆ¡ cá»§a há» ngà y trước, đưá»ng lối tư tưởng cá»§a há» ngà y nay, có
phÆ¡i rõ má»™t sá»± gãy đổ , phân lìa u uất? Äó là điá»u đáng cho ta suy
nghÄ©. Sau khi cùng nhau chạy quanh má»™t vòng chân trá»i tư tưởng Âu
Tây, ta trở vỠvới mảnh đất của sinh tồn hiện hữu trong cảnh huống
riêng của nước nhà , thì những hình ảnh não nùng kia quả có nói lên
"tiếng Ä‘oạn trưá»ng " cá»§a thảm kịch thá»i đại.
Bà i Tựa Thứ Nhất
(Martin Heidegger và Tư Tưởng Hiện Äại)
Saigon 1963
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lá»… là Tảo Má»™ há»™i là Äạp Thanh.
Trong văn há»c cổ kim không có vần thÆ¡ nà o mênh mông như hai câu thÆ¡
đơn giản lÆ¡ mÆ¡ đó cá»§a Nguyá»…n Du. Nếu chịu nghe rõ lá»i và tiếng cá»§a
thÆ¡, thì ta phải nhìn nháºn rằng hai câu lục bát Việt Nam kia quả lÃ
mạch nước ngầm chảy suốt cả cõi bá» triết há»c Heidegger là triết há»c
bao quát hết tư tưởng hiện đại, triết há»c thâm thúy nhất cá»§a loà i
ngưá»i từ khi ngưá»i mở mắt ngó hương mà u thiên nhiên và hoang mang
và o hội, và o lễ.
Hai câu thÆ¡ bình thản Ä‘i tá»›i, bao phá»§ má»i câu há»i vá» tồn thể và thá»i
gian (Sein und Zeit) vỠhư vô và vĩnh viễn, vỠtrì ngự hé phơi trong
cá» hoa trưá»ng má»™ng.
Nhưng cố nhiên, bạn Ä‘á»c phải bá» thì giá» Ä‘á»c Heidegger trong và i ba
tháng hoặc suốt Ä‘á»i mình thì khi trở lại vá»›i Nguyá»…n Du, má»›i không
còn ngá»™ nháºn tiếng tân thanh hiu hắt rạc rá»i.
Äêm thâu khắc vợi canh tà n
Gió cây trút lá trăng ngà n ngáºm guÆ¡ng.
Mảnh trăng ngà n ngáºm gương giữa gió cây trút lá là gì, nếu không lÃ
hình ảnh chÆ¡i vÆ¡i cá»§a tồn hữu giữa cuồng loạn hoạt sinh trong thá»i
khắc vợi tà n, rụng đổ đêm tăm, vĩnh viễn rơi và o hang thẩm hư vô để
hiện lại nguyên hình trong tâm thức con ngưá»i - con ngưá»i là m mục tá»
nuôi dưỡng tồn hữu trong xoang điệu long lanh?
Cá» non xanh rợn chân trá»i
Một gian nước biếc chia đôi mây và ng.
Má»i lá»i nói cá»§a Nguyá»…n Du Ä‘á»u chứa đủ dư vang siêu hình cá»§a má»™t niá»m
hoà i vá»ng. Kể là m sao xiết? Suốt má»™t Ä‘á»i, Heidegger sẽ tư lá»± chạy
vòng quanh một viễn tượng của thi sĩ , dù tên tuổi là Tố Như hay
Sophocle, NietZsche hay Hoelderlin, Parménide hay Nguyễn hoặc...
hoặc Chu. v.v...
Từ nháºn định căn bản đó mà đi, ta sẽ thấy cái lý do tồn tại cá»§a
những trang "mông lung" cá»§a táºp sách nà y. Và sẽ vui lòng gạt bá»
những Sartre, Jean Wahl ra ngoà i vòng suy niệm - mặc dầu thừa biết
rằng sá»± có mặt cá»§a Sartre trong thá»i buổi nà y là hết sức cần thiết.
Rồi có lúc như bây giỠlần nữa
Một bà i ca sẽ chuyển điệu khôn hà n
Lá»i gay cấn đầu thai trong Vó Ngá»±a
Hồn hóa sinh vá» Núi Äá Mưa Ngà n.
Bà i tựa thứ hai
(Martin Heidegger và Tư Tưởng Hiện Äại)
Sà i Gòn 1963
Ta đã hái nhà nh hoa kia cá»§a Äá
Và đã trao cho Nham Thạch Phiêu Bồng
Có ngưá»i sẽ ngạc nhiên há»i tại sao trong táºp sách bà n chuyện triết
há»c tư tưởng, lại có hình ảnh những ngưá»i con gái. Tại sao đặt Thúy
Kiá»u, Thúy Phụng, Kim Cương bên Camus, Heidegger? Tại sao đẩy Dương
Quý Phi lại gần Nausicca? Tại sao để Ariane, Diane, Nausicaa,
Juliet, Desdemona vá» bên Khổng Tá», Nguyá»…n Du?
Và má»i ngưá»i Ä‘á»u nhìn nháºn: vừa ngạc nhiên nêu câu há»i xong, là vừa
chợt tìm ra lá»i đáp. Những tượng số thiên nhiên, những tượng số tồn
thể phải nằm tròn ở giữa lòng triết há»c hôm nay. Äó là việc dÄ© nhiên
váºy. Những Thần Thoại Hy Lạp phải trở vá» bá»§a rá»™ng chiêm bao để thiết
láºp má»™ng luân lưu giữa thá»i gian bay múa. Cuá»™c tồn hoạt cá»§a sinh tồn
được tiếp xúc trở lại với hương mà u vạn cổ chịu sự trì ngự của cái
thiên nhiên Phusis mở phÆ¡i để tồn tại triá»n miên trong bốn mùa tuyết
sương rụng đổ.
Phải nháºn định như váºy thì má»›i rõ cá»—i nguồn trưá»ng má»™ng cá»§a má»™t
triết há»c như triết há»c Heidegger. Và những truyá»n thống triết há»c
Hy Lạp, à Äông má»›i khá»i bị chặt đứt. Và Racine, Shakespeare,
Faulkner,Camus, mới có thể mở lại cuộc hội thoại với Sophocle,
Euripide, Parménide, Homère... Và từ đó, ngưá»i nghệ sÄ© trong ká»·
nguyên nà y má»›i mong ngăn ngừa được thế giá»›i khá»i tan vỡ như mưa
trong thá»i gian ma nghiệt.
Thá»i gian cá»§a thá»i đại cÆ¡ giá»›i là thá»i gian cá»§a những gã Jason (xem
Faulkner - The Sould and The Fury). Thá»i gian cá»§a cái Phusis xuân
xanh phải là thá»i gian cá»§a nhữn g bà da Ä‘en Dilsey già yếu mà nhẫn
nại vô song. Và âm vang của Logos phải là tiếng nói của những nà ng
Caddy. Ta sẽ không còn ngạc nhiên nữa nếu xưa kia Lão Tá», Khổng Tá»
đã gần gũi trẻ thơ. Nếu xưa kia Jésus đã khởi sự tiết lộ chân lý của
Äạo vá»›i nà ng Samaritaine. Jésus đã ghê sợ bá»n ngưá»i Pharisiens.
Khổng Tá» chối bá» nhà nho hương nguyện. Nguyá»…n Du, Euripide đã nhá»
cáºy những Thúy Kiá»u, Hélène là m môi giá»›i cho mình để bà y tá» những
chân lý với nhân gian.
Nhưng cố nhiên há»c giả hư ngụy ngà n năm vẫn láºp lá» xuyên tạc. Vô
tình hay hữu ý, hỠđã bắt tay vá»›i ngưá»i duy váºt máy móc để giết hại
những Einstein, Faulkner, Camus, Hoelderlin... Chúng ta phải thu hết
can đảm lại mới dám thực hiện cái "bước nhảy" đau xót của Heidegger
để trở vá» nguồn cÅ©. Khoa há»c, Triết há»c, Thi ca cùng phÆ¡i mở ngá»n
ngà nh trong một bầu Sương Xanh của bình minh nhân loại, đúng như
trong viễn tượng Simone Weil, Faulkner, Whitehead, Schweitzer...
Những ngưá»i là m văn nghệ, hoặc không là m văn nghệ, nhưng có dở sống
dở chết trong bi kịch thá»i đại, Ä‘á»u nghe rõ tiếng kêu cá»§a Weil., cá»§a
Einstein. Khoa há»c giết ngưá»i, triết há»c giết ngưá»i. Khoa há»c giết
ngưá»i, ta nhìn thấy rõ. Triết há»c giết ngưá»i, ta nhìn không thấy rõ.
Và Ãt ai hiểu rằng sở dÄ© khoa há»c giết được nhiá»u con ngưá»i đến thế
là chÃnh bởi triết há»c khốn nạn đã dá»n đưá»ng, chÃnh triết há»c hư tÃ
đã phạm tá»™i trước tiên. Khoa há»c thÆ¡ ngây được phép không ngá». Khoa
há»c đã hồn nhiên gây bóng tối. Nhưng cái ghê tởm nhất là cái bóng
tối từ ở giữa lòng triết há»c tá»a ra. Nietzsche đã chịu má»™t mình mang
tủi nhục để gà o to. Cái kẻ dịu dà ng như hươu non đà nh chịu bóp chết
lòng mình để rống to như thú dữ. Nhưng láºp tức lá»i nguyá»n rá»§a từ bốn
phÃa vang lên. Và Nietzsche đã Ä‘iên. Trước Nietzsche mấy chục năm,
Hoelderlin cÅ©ng đã Ä‘iên. Cùng vá»›i bao kẻ khác đã Ä‘iên. Äể ngà y
nay... Äể ngà y nay chúng ta tụ há»™i vỠđây, xôn xao nêu câu há»i: cá»›
sao mà điên? Nêu một cách rất thơ ngây tròn trĩnh. Nghĩa là hai lần
thế giá»›i binh Ä‘ao vẫn chưa cho ta má»™t ná»a bà i há»c. Ta vẫn hồn nhiên
bước chân và o trưá»ng há»c để mà i miệt há»c triết há»c, khoa há»c, trá»™n
vá»›i chút Ãt thi ca. Nháºn rõ cái hiểm há»a ấy, Schweitzer đã đưa hai
tay nắm lấy khoa há»c. Heidegger đã chÃn móng bấu lấy triết há»c, để
gá»™t rá»a chúng khá»i những bùa ngãi Ä‘iêu linh.
Suốt hai mươi mấy thế ká»·, các ngà i triết gia há»c giả Âu Tây đã gây
Ä‘iên đảo cho triết há»c như thế nà o? Và từ má»™t và i thế ká»· nay, tại
sao khoa há»c đã gieo rắc Ä‘au thương nhiá»u đến thế? Phải nêu câu há»i
đó lên ta mới thấy rõ vì sao Einstein một mực đòi đi bán bánh mì,
Heidegger cùng vá»›i Nietzsche, má»™t má»±c đòi chôn vùi hay Ä‘áºp vỡ ná»n
triết há»c từ Aristote vá» sau.
Từ đó mà đi các bạn không còn chỉ trÃch chúng tôi sao lại cố tâm cố
ý đưa những hình ảnh thiên nhiên - và gá»i chúng là những tượng số -
vỠở giữa triết há»c hoạt tồn - triết há»c tồn lưu tồn thể...
Äã là ngưòi Việt Nam, thì chẳng lẽ lại viết triết há»c bằng chữ. Phải
viết bằng lá»i. Mà lá»i cá»§a biển dâu không phải là lá»i văn xuôi. Phải
là lá»i thÆ¡ "tái tân thanh" tái tạo. Văn xuôi cÅ©ng phải buá»™c là thÆ¡.
Và mở cá»a cho thÆ¡ rúc và o nằm trong má»™t vòm tròn trịa méo mó ôm
nhau...
Äã là con ngưá»i quay chong chóng trên quả địa cầu tròn, có má»™t ai
không cảm thấy mình là lá cỠlá rêu mù sương lá lách, lau cồn lìa
kim đứt cải. Váºy phải biết nhắm hai con mắt lại để là m má»™t cái dây
leo như Tố Như leo khắp mình mẩy Hoa Thi ÄÆ°á»ng Thi không chừa má»™t
chá»—. Ông Chúa Äạo Văn Cướp Äiệu là thiên tà i bất tuyệt nhân gian cà n
khôn phơi mở một vùng vĩnh viễn trong hố hư vô .
Äạo văn theo lối thiên tà i là chịu mù lòa để sáng suốt, chịu vô hạn
cuồng si điên loạn để thanh thản vô song hắt hiu điêu đứng để mà suy
tư độc đáo ở trong vòng cái Má»™t duy nhất Cá»§a Chung còn ghi đó váºy
lai rai gá»i má»™t chút nà y... Thi hà o Hy Lạp Trung Hoa ngà n xưa đã
nhìn một viễn tượng. Trái đất quay đêm ngà y cũng luân lưu trong một
viá»…n tượng. Và những Ä‘iên đảo thá»i đại binh Ä‘ao nà y nguyên do là bởi
chúng ta quên nhìn một viễn tượng, lại cứ nằng nặc đòi dòm. Dòm hết
cái đồ nỠđến cái đồ kia, trong lúc cái đồ nà y chịu nằm trơ một cõi
không kẻ "giao tình tại" vì lạc nẻo "chÃnh khà đồng". Äó là biểu
trưng cho sá»± gãy đổ chia lìa giữa váºt thể hiện hoạt và vÄ©nh tồn cá»§a
tồn thể tồn lưu. Triết há»c Heidegger là tất cả triết há»c hôm nay hôm
sau hôm trước đã từ vạn đại chết héo bao phen. Nhưng? - Biển dâu sực
tỉnh giang hà , còn sơ nguyên mộng sau t à áo xanh...
Những ngưá»i như Nguyá»…n Du , Tản Äà , Trang Tá», Nietzsche, Einstein,
Faulker, Heidgger, vốn không phải là những kẻ kiêu căng vô lối nhưng
há» bị bó buá»™c phải to tiếng " chém cha cái số, nghÄ© Ä‘á»i mà ngán.
Trông ra núi lớn sông dà i, ngó quanh lại chỉ một mình là ta", ấy bởi
vì nếu không là m như váºy thì sá»›m chầy má»i ngưá»i sẽ chết bởi bà n tay
kẻ hương nguyện., kẻ duy lý máy móc, kẻ láºp lá» láºp lững để dá»… bá» vu
cáo, kẻ tẩm nhuáºn chi trấm, những kẻ tên là Iago đã đẩy những
Desdemona, Othello và o chá»— chết. Thà giáºn thì la mắng thẳng ngưá»i
ta, ngưá»i ta còn có thể đáp được má»™t lá»i.
Má»i cảnh huống bi thảm hiện thá»i hầu như triệt để không cho phép
chúng ta bà n tá»›i Heidegger đúng như sầu xanh đất đỠđòi há»i. Ta đà nh
bó tay lắc đầu dang dở. Vùng nắm một và i nguyên tắc cổ sơ trong
truyá»n thống triết há»c Äông Phương và dấn thân và o cuá»™c. Sá» dụng chi
ngôn, ngụ ngôn, trùng ngôn, phản ngữ hầu mong đạt tới cõi vô ngôn
trong lá»i mà khép mở riêng chung năm canh sáu khắc tối máºn sá»›m đà o.
Äoạn trưá»ng là sổ thế nà o
Bà i ra thế ấy vịnh và o thế kia
Từ lá»i nói kinh dị đó cá»§a hồng nhan đứng trước hố thẳm sinh hoạt hắt
hiu sương tồn thể giữa muôn và n trùng vây, chúng ta mong sẽ đủ can
đảm lên đưá»ng. Sẽ không ngần ngại trước những bá» tưá»ng bóng tối. Tin
chắc rằng nếu nắm giữ được những dư vang siêu hình loạn bá»i kỳ bÃ
cá»§a lá»i thÆ¡ thiên tà i à Äông, nếu chịu vượt qua những lá»—i lầm đồ sá»™
cá»§a há»c giả Việt đối vá»›i Ngưyá»…n Du, thì má»i cá»a ngõ triết há»c xa xôi
xa lạ sẽ dần dà được mở rá»™ng. Con ngưá»i sẽ thiết láºp lại má»™t "ngôi
nhà " để đón bóng sầu tồn thể hồn du mục cá» hoa. Và má»™t ngà n ngưá»i
như Sartre, Jean Wahl sẽ không đủ sức tấn công Heidegger. Ná»a trang
sách Heidegger thừa sức đẩy ngà n vạn trang của Sartre của Wahl và o
rác bụi. Và đủ sức đặt lại vấn đỠváºn mệnh loà i ngưá»i trong những
viễn tượng sơ khai.
Lá»i tá»±a mong khÆ¡i dẫn được mạch nguồn thâm áo cá»§a triết há»c
Heidegger thiết láºp trên má»™t và i từ ngữ cốt yếu Ek-sistence, Berger
de l'Être, Dasein. Những trang sau sẽ hướng nhiá»u vá» công truyá»n hÆ¡n
là tâm hội. Không phải tác giả lùi bước trước việc khó khăn. Nhưng
nghĩ rằng: phần tâm hội phải được chiêm niệm theo điệu tâm hội. Và i
giòng lÆ¡ lá»ng cá»§a Mưa Nguồn đã bóng bẩy là m việc đó theo nhịp võ
và ng cổ độ à Äông.
Dasein - danh từ trụ cốt trong tư tưởng Heidegger - Dasein có thể
dịch như thế nà o? Gabriel Marcel sau và i tuần hội đà m với Heidegger,
đà nh than thở: Dasein không cách gì dịch ra Pháp ngữ. Xưa kia, Henry
Corbin đã dịch là Réalité-humaine. Sau nà y các triết gia Pháp sẽ còn
dịch là L'ẻtre-le-là .
Dịch theo lối sau tương đối hÆ¡n cách trước, vì sao? Xin tạm gác lá»i
đáp lại. Lá»i đáp sẽ hiện ra dần dần sau nà y. Bây giá» ta thá» dịch
Dasein sang Việt ngữ. Dịch là Tại thể được chăng? Lần thứ hai xin
tạm bá» lá»ng lá»i đáp váºy. Tại thể là thá»±c tại ngưá»i? Tại thể là cái
thể đứng ra để đón má»i tồn thể. Nếu không có thá»±c tại ngưá»i tại thể
thì tồn thể sẽ thỉên thu mất ý nghÄ©a, sẽ chỉ còn là lù lù váºt thể
lai rai.
Con ngưá»i suy tư, con ngưá»i biểu lá»™, con ngưá»i là tại thể đứng ra để
là m băng nhân cho má»™t cuá»™c tương giao. Tương giao giữa tồn thể vÃ
tinh anh con mắt cá»§a con ngưá»i. Tố Như đã thà nh tá»±u việc đó. Tồn thể
đã Ä‘i vá» vá»›i tấm lòng kẻ tà i hoa và đã nằm tròn trịa trong lá»i lá»i
ngưá»i phong nhã. Die Sprache ist das Haus des Seins. Le langage est
la maison de L'Être. Ngôn ngữ là ngôi nhà cá»§a tồn thể. Äoạn trưá»ng
tân thanh là nơi cư trú của "hồng nhan". Từ đó mảnh xiêm hồng phong
nhụy, bướm ong sẽ vù vù tứ vi vấn vÃt. Cố nghi chư lão chung tình
biến danh tÃnh ư quần biên tụ giốc... Các ngà i thi sÄ© lÅ© lượt Ä‘i vá»
vỗ ngực tự xưng mình là thiên tà i để gùn ghè gắn bó bảo vệ cái tồn
thể ôi yêu dấu xanh xao muôn và n đợi mong vò võ. Băm sáu cung náo
nức mưa xuân... Tây Nam gió bão loạn bùng...
Tất cả vấn đỠlà : là m thế nà o để cho xoang điệu hà o hoa đừng bị đánh
chìm bởi luáºn lý cò ke Ä‘o đếm, bá»›t má»™t thêm hai. Từ bao nhiêu thế ká»·
tư tưởng cá»§a tinh anh đã hao mòn trong vòng vây cá»§a luáºn lý. Ngưá»i
ta đo tư tưởng theo những tiêu chuẩn lệch lạc. Buộc cá phải bò trên
bãi cát? Buộc chim phải lội dưới dòng sông? Rồi bảo rằng cá chim sao
mà bê bối váºy? Cá chim thiếu khả năng bò leo bÆ¡i lá»™i?...
Luáºn lý há»c là tạo phẩm lai rai cá»§a nhà trưá»ng, cá»§a há»c giả. Triết
nhân nếu có sá» dụng luáºn lý há»c thì bao giá» cÅ©ng sá» dụng vá»›i những
háºu ý, coi luáºn lý há»c chỉ như má»™t phương cách tạm thá»i giúp ta đạt
má»™t Cái gì khác lung linh hÆ¡n. Không quá tôn sùng luáºn lý như những
kẻ nông nổi Ä‘em luáºn lý cứng đỠra để tà n phá cái gì khác vốn là cái
cốt yếu, cái cứu cánh phải đạt. Cái gì khác ấy là cái chi? Ấy là cái
đạo Không-Lá»i cá»§a Khổng Lão Pháºt... Tố Như, cá»§a má»i thánh nhân váºy.
Sá»± lầm lẫn tai hại cá»§a các triết gia há»c giả đã tà n phá triết há»c
văn há»c thi ca suốt bao nhiêu thế ká»·, và dẫn con ngưá»i thá»i đại nà y
tá»›i đầu hà ng cÆ¡ giá»›i duy lý duy váºt má»™t cách nhục nhã. Äá»™ng hoạt che
lấp tồn lưu, xa lìa tồn thể. Con ngưá»i lao đầu và o kinh doanh náo
động và quên mất rằng mình phải nằm im như cổ độ mong chỠlà n phi
tuyá»n sóng biếc cá»§a vạn đại băng qua. Hỡi Dasein! Ngươi nỡ nà o quên
mãi!
Tại thể hay Dasein là lá»i trong ý đó.
Táºp sách chỉ ước mong có hạn. Sợi chỉ Ariane chưa phải là tất cả.
Thésée phải tự mình đỠmặt với Minotaure ở Mê Cung Thần Thoại là mê
cung thế sá»± biển dâu và mê cung ở ngay giữa ruá»™t rà cá»§a má»—i ngưá»i
mỗi kẻ là m văn nghệ trong bầu khà đảo điên.
Chế ngự được Minotaurethì sẽ lấy Ariane là m vợ. Nghĩa là gặp
Heidegger - linh hồn trưá»ng cá»u giữa bá» cõi vô thưá»ng.
Bà i Tựa nhân kỳ tái bản
(Tư Tưởng Hiện Äại, Sà i Gòn 12/74)
Tại trung tâm cơn lốc, có trì ngự cuộc tịch nhiên? Nói cách khác:
Trái tim cá»§a Cuồng Phong là Tuyết Äáºu...
Cũng có thể nói: Thu Sương tịch mịch nằm ở giữa lòng Mùa hạ bão
giông. Ấy có nghĩa là : tại trung tâm Bão giông hư vô chủ nghĩa, có
trì ngự Thu thiên sương bóng hằng thể lưu tồn (hoặc nói: tồn thể
hằng lưu liên miên trì ngá»± ư hư vô sa mạc Ä‘Ãch trung tâm).
Sự huống ấy có nghĩa là gì, sau khi cùng với Heidegger quanh quất đi
và o những ngả ba lâm đạo suốt ná»a thế ká»·, hoặc má»™t thế ká»· rưỡi, bất
thình lình ngưá»i ta bá»—ng thấy Sá»± tình kia thị hiện là :
"Xuân Thu trang điểm tình hình
Nghe đâu tình trạng nhớ tình huống xưa..."
(Thiên Thu mở gió hai hà ng
Mở trang má»nh mảnh con đà ng thiên di
Bước chân chớ vội vã gì
Xuân là trì ngự trên kỳ mộng rơi
Con chim mang lá vá» trá»i
Rừng ong đổ máºt lại Ä‘á»i nhân gian
Tôi vỠmây gió trong thân
Tìm xuân tình thể chịu phân ly rồi
Äầu khe núi ngá»§ yên đồi
Liá»…u ru thà nh tượng trong lá»i ra Ä‘i)
(Äầu khe
Lá cỠphai rồi
Äá vang tiếng ngá»±a
Bên đèo đầu thai).
Thà nh thá» sau muá»i hai năm ngổn ngang sá»± tình Ä‘i vá» trong sá»± huống,
bỗng nhiên tồn thể sự hằng chợt nhiên chuyển động quy lai cho Phục
Hồi đi vỠLes Chimères trong Sự trạng: Tân An tái bản lịch trình.
ThÆ¡ có thể nói lên Ä‘iá»u đó như sau:
" Di Thần (Hamlet)
Lá cỠNgu Cơ (Cléopãtre)
Nguyên triá»u tịch mịch ngá»n cá» bổ sung
Hoà ng hôn cơn mộng tháp tùng
Từng vô duyên gá»i bóng nùng diá»…m qua".
Was ist Metaphysik nói lên Ä‘iá»u đó như sau: (...)Ấy có lẽ cÅ©ng không
ngoà i lá»i thÆ¡: "ÄÆ°á»ng ra thiên cổ mưá»i sông" "Vượt đêm bất nhị lên
cà nh hư vô"(Nam Chữ - Hư Vô Ca).
Une Saison en Enfer thì bảo (...)
Và Caligula của Sa mạc mùa hè cũng đi vỠphảng phất nói thêm (...)
Nhưng còn Les Chimères? Les Chimères Nervaliannes (Gerardiennes) thì
lại cắc cớ bảo rằng:
"Ngăn chia ngã rú hang hầm
Bên Hùm rống ngục bên gầm tù Beo".
Hùm Rống Ngục có thể là Whitman, hoặc Poe hoặc Keats... Gầm Tù Beo
có thể lÃ
Nietzsche-Whitman-Rimbaud-Poe-Dickinson-Emily-Marilyn-Brigitte-Bùi...)
(Ngã rú hang hầm có thể là là ?). Nhưng vì sao ngăn chia? Ngăn chia
có nghÄ©a là gì? Nhưng vì sao ở phÃa sau Sương bóng ngăn chia vẫn cứ
thấy liên miên trì ngự Bóng sương quy lai vỠquy hợp cứ như âm thầm
thấp thoáng như dưá»ng?
(Dưá»ng như trên nóc bên thá»m
Tiếng kiá»u diá»…m giây bóng xiêm mÆ¡ mà ng...)
Ấy có thể là . Ấy cũng có thể là là . Vẫn cứ vĩnh viễn tồn lưu mãi mãi
là là : Sơ Nguyên - Logos - Phơi mở - Phusis - Song trùng - Aléthéia
- Giữa hai và nh mù sa - Moira - Sương bóng. Ấy là bỠcõi của Hà ng
cây sơ thủy đi vỠcho lá hoa cồn mùi hương rớt hột MoZart -
Beethovennien.
Mưa nguồn bảo:
Xa biệt lắm
Mưa nguồn trên mái tóc
Äã mấy lần thổi lạc lệ lưa thưa
Buổi sớm hôm buồn tinh tú ai ngừa
Bà n chân bước với tay buông kể lể
(Giã Từ Äà Lạt)
Sa mạc phát tiết cà ng gay cấn chịu chÆ¡i nối Ä‘uôi xúm xÃt nói thêm
rằng Ấy là Lễ Hội Cho Tháng Ba:
"Thì có lẽ bây giỠnhư lần nữa
Một bà i ca sẽ chuyển điệu khôn hà n
Lá»i gay cấn đâù thai trong vó ngá»±a
Hồn hóa sinh vỠnúi đá mưa ngà n".
Do đó? Do đó có câu:
"Hồng tham dự Lục tô bồi một đi đứng ngóng một ngồi nghe ra
Tiá»n trình vạn lý đầu hoa
NgỠđâu cuối tuyết còn xa vô cùng".
Thế thì? Thế thì thì? Thế thì từ đó thể và thì cà ng có thể dịch di
thiên (thiên di vi dịch) sang thì và thể. Từ đó Bà i Ca Quần Äảo nối
Ä‘uôi nói tiếp tục gá»i là :
Các em đầu đội vai mang
Tiếng kêu rà o rạt Mùa lan sang mùa
Anh đi cây bút vẽ Bùa
Chà o em như mộng mị thừa thãi Dâng"
(Ngẫu NhÄ© Bên ÄÆ°á»ng)
CÅ©ng chÃnh vì chá»— đó, chá»— cá»§a cái chốn nÆ¡i "thừa thãi dâng" kia cá»§a
"ư ngu tâm tạ tri thá»i nhạn ôn trụ sÆ¡n hình quải ốc u" - mà kỳ Tái
Bản nà y, Tư Tưởng Hiện Äại ngẫu nhiên được trùng hiện giang hồ trong
thể lệ thù thắng tân an của tịch nhiên hồi phục.
Tác giả xin đa tạ. Hy hữu hưu hỹ.
Äá»™c giả nguyên lượng nguyên lượng... để có cÆ¡ duyên quy thuá»™c và o
định mệnh sỠxanh tồn lưu ư Thế Dạ. Hữu hỹ Hỷ Hưu... Hỷ Hưu? Sao
thế? Hoan hỷ Hy Hưu? Ấy bởi vì hẳn nhiên là Cơ Duyên Hy Hữu vốn
luống đã Ä‘i vá» vá»›i Äá»™c Giả má»™t phen nà o tịch mịch quả tháºt Hy Hữu
Ngẫu Nhiên...
Tựa Mùi Hương Xuân Sắc
(Sà i Gòn 1973) An Tiêm tái bản, 1990
"Les hommes sont si nécessaairement fous, que ce serait être fou par
un autre tour de folie, de n'être pas fou."
(Ngưá»i ta vốn Ä‘iên, Ä‘iên má»™t cách thiết yếu đến ná»—i không Ä‘iên cÅ©ng
là điên theo một lối khác.)
Ấy là lá»i cá»§a? Cá»§a má»™t kẻ Tư Tưởng Âu Châu thế ká»· 17 (mà Heidegger có
nói tá»›i trong Sao Gá»i Là Suy Tư). Kẻ gay cấn chịu chÆ¡i trong triết
há»c, kẻ gây kinh hoà ng thán phục cho má»i nhà khoa há»c những thế ká»·
sau - mặc dù cái tên cá»§a y quả nhiên là rất tếu (Pascal) cà gáºt ba
gai.
"Xấp xỉ cùng thá»i vá»›i Descartes, Pascal khám phá ra cái lý tÃnh cá»§a
trái tim..." - (Của cái tâm vô lượng của uyên nguyên tư tưởng). Sao
gá»i là tư tưởng? - từ đó có nghÄ©a là : sao gá»i là "trái tim vÄ©nh
viễn" (Hoelderlin) của Vô Lượng Tâm? Là Nhị Vô Lượng Tâm? Hay là tứ
ngÅ© tháºp vô lượng lý?
Sau nghìn thế ká»· cá»§a ba trăm năm Ä‘iêu tà n sa mạc, con ngưá»i Trà Thức
Trưởng Giả Da Và ng vẫn điên cuồng nằm ngủ tại "trung tâm" trái bom
nguyên tá», và vừa o bế o bồng "Nguyên Tá» Tâm" vừa ò e nguyá»n rá»§a
trái bom ly kỳ da trắng. Vừa thống thiết tự xưng " ta đông phương da
và ng" vừa lém luốc dòm dỠtheo đuôi "em tây phương tiến bộ văn minh
da trắng".
Quả nhiên ấy tháºt là là ? Là điên theo lối gay cấn? Là cuồng dại theo
thể lệ da và ng rạng rỡ Lục Hồng TÃch tham lam? "Hồng tham Dá»± lục tô
bồi?"
Không phải không phải không phải. Vì sao không phải? Bởi vì: "Les
hommes sont fous, si nécessairement fou, que..." Äiên cuồng thiết
yếu bức bách đến ná»—i? Äến ná»—i: Vừa lém luốc dòm dá» theo Ä‘uôi Em văn
minh da trắng vừa ò e uốn éo ưởn ẹo la to lên rằng Em đìu hiu da
trắng vong bản hơn Ta da và ng.
Sông dà i biển rá»™ng ngà n thu sau vẫn không sao gá»™t rá»a sạch cái chá»—
quái dị lâm ly kia cá»§a khôn lưá»ng đông phương sa mạc. Nghìn vạn Cô
Em Má»i Nhá» Ä‘i tiểu trên Nấm Mồ Trung Niên cÅ©ng không thể nà o vãn hồi
được sá»± huống lém lốc nhà ma bên phương hướng bình minh hồng nháºt. "
Chắc chi thiên hạ Ä‘á»i nay, mà đem non nước là m rầy chiêm bao."
(Nguyễn Trãi)
Äem non nước là m rầy giấc chiêm bao cá»§a hồng hoang mặt đất? Äáng và o
đâu? Thiên hạ Ä‘á»i nay là gì? Có liên can đến thiên hạ Ä‘á»i nà o? MÃ
chiêm bao là gì? Äem non nước là m rầy chiêm bao suốt bình sinh cá»§a
hùng tâm thiên hạ? Sao gá»i là thiên hạ? Thiên hạ là giữa bụi hồng.
Sao gá»i là bụi hồng? Là "Bụi hồng lẽo đẽo Ä‘i vá» chiêm bao" ? Khốn
nạn khốn nạn! Chiêm bao bèo bá»t bóng vang? Bóng vang cá»§a vang bóng?
Vang bóng của mộng mị? Mộng mị của chiêm bao? Kết thúc của Vô Lượng
Tâm Ba La Máºt Bát Nhã? á»”!
Sương biệt ly bất thình lình là Nguyệt Hồi Phục? Les Chimères lÃ
Adrienne Sylvie? Không phải không phải. Vì sao không phải? Bởi vì
bởi vì bởi vì? Bởi vì toà n thể địa cầu đang lom lem hình thà nh mạt
thế thể cá»§a Lịch sá» Hương nguyện tương lai. Và má»i cuá»™c cuồng Ä‘iên
vô sở tòng lai diệc vô sở khứ, và má»i cuá»™c như lai calvaire bà máºt
xứ, và má»i trái bom hòn đạn trút lên đầu lên cổ da và ng da trắng da
Ä‘en, vẫn không má»™t mảy may nà o giải thÃch được cái nghÄ©a lẽo đẽo
chiêm bao cho bụi hồng đi vỠhồi phục.
Trong một đêm đông băng giá, Nerval đã thắt cổ hai lần cho tỠsinh
nhị tá». Nếu Marx NietZsche trùng sinh thế ká»· nà y, ắt các ngà i sẽ
thắt cổ ba lần ca vát thần thông cho "tâm sá»± di thần triá»u Lê được
tỠdiệt thênh thanh trong da và ng tình tự" Tuy nhiên? Tuy nhiên một
vạn lá»i nguyá»n rá»§a cá»§a sá» xanh vẫn không thể nà o đưa:
"Tiá»n trình vạn lý đầu hoa
NgỠđâu cuối tuyết còn xa vô cùng"
(Tạm gá»i đó là lối tiá»…n đưa cho bá»n trà thức trưởng giả lên đưá»ng).
Ngưá»i ta nhá»› rằng đầu thế ká»· 19 Nguyá»…n Du Hoelderlin Beethoven cùng
đi vỠtrong mùa dự cảm thênh thang. Thênh thang vì ấy chẳng phải dự
cảm rằng mình là những "di thần triá»u Lê nhá»› nhung cá»±u chúa" mà ấy
bởi dự cảm bi hùng kịch biển dâu của những thế kỷ sắp tới, và tại
thể tá»± thân phải chịu cưu mang lấy nghiệp dÄ© là m Trưá»ng Sở Trụ cho
má»™t cuá»™c t ranh chấp dị thưá»ng giữa những Thần đế Ä‘ang Ä‘i và o quá
khứ và những Thần Äế man mác tương lai. Gánh lấy cái nghiệp kia quả
nhiên là nặng lắm. Và bao phen ngôn ngữ loà i ngưá»i đã đà nh chịu vỡ
toang cung báºc vì sá»± yêu thỉnh khôn hà n cá»§a cuá»™c hình thà nh má»™t Thần
Äế Thể bất khả tư lưá»ng đối vá»›i đám đông quần chúng huynh đệ. Niá»m
cô độc mênh mông xâm chiếm trái tim má»™t và i ngưá»i cá»§a giống nòi dá»±
cảm. Trước má»™t hoà ng hôn cá»§a sá» lịch và sau má»™t đêm dà i bất táºn cá»§a
sá» xanh, niá»m dá»± cảm quy lai vá» má»™t bình minh không tên tuổi. Và sá»±
đó yêu sách liên miên những giông bão (nội tâm) song song với những
chói chang gay gắt và những tà huy ngáºm ngùi. Những vÅ© tuyết, những
vân sương, xô ùa nhau gà o kêu thị hiện và hình thà nh trong tinh thể
khác.
"BỠbến lạ lá cây rung cùng tột
Tráºn Ä‘iêu tà n bà o háo nhị giai nhân..."
Sau Nguyễn Du Hoelderlin một phần ba thế kỷ, những huyễn mộng
(LesChimères) Nerval lại khiến cho những lá cây dự cảm bỠbến lạ
rung lên tuyệt trù lần nữa. Không biết bao nhiêu tráºn Ä‘iêu tà n bà o
háo từ đó đã xảy ra. Les Fleurs du Mal, Une Saison en Enfer,
Zarathustra... Toà n nhiên là tinh hoa Tây Phương Hy Lạp Äịa? Trừ
Nguyá»…n Du, Äông Phương Trung Hoa Ấn Äá»™ Thổ tuyệt nhiên không má»™t
linh hồn Thái Bình Dương nà o cảm ứng nổi cái tráºn Ä‘iêu tà n bà o háo
bá» bến lạ bên những lá cây cùng tá»™t rung lên(...) Äông Phương đã
tiếp tục ngủ vùi giữa những trầm thống thất thanh kia. Và lúc sực
tỉnh ra thì chỉ biết thống thiết chạy theo đuôi một cái đuôi hút heo
tan nát, vừa chạy theo đuôi vừa gà o to lên rằng mình vớ chộp được
má»™t cái đầu tháºt bá»±.
Sự tình ấy tiếp diễn miên man quái gở cho đến khảm kha thay là sự
huống đi vỠở giữa thế kỷ hai mươi trong tình huống da và nh xuân
xanh sái dị...
Xuân thu trang điểm tình hình
Nghe đâu tình trạng nhớ tình huống xưa
Chạy quanh vưá»n cá» năm sau
Chép câu tội lỗi từ bao nhiêu lần.
Những "vưá»n cá» năm sau" Ä‘ang lên đưá»ng Ä‘i vá» trong kết táºp những "vẻ
diá»…m kiá»u cá»§a mặt đất mẫu thân". Mặt đất đã rung lên bao phen não
nùng trong đắm đuối, kể từ thuở ấy đến nay? Kể từ những mùa hạ sơ
khai đầu tưá»ng lá»a lá»±u láºp lòe đâm bông? Kể từ những mùa sÆ¡ nguyên
sÆ¡ thá»§y nách tưá»ng bông liá»…u bay sang láng giá»ng?
Không biết không biết. Vì kể từ bấy là kể ra bao. Kể ra bao là kể
và o bấy. Bao bấy theo nghĩa: bao bấy chầy.
"Bấy chầy chưa tỠâm hao
Hoặc là trong có là m sao chăng là ?"
(Nguyá»…n Du)
ChÃnh thế, sau bao nhiêu những bấy bao chầy bấy chăng là , cuá»™c cÆ¡n
chưa tỠâm hao kia vẫn tiếp tục lũ lượt đi vỠtrong từng từng phen
phen nối đuôi lả tả tứ điệp ngũ trùng của đảo tứ điên tam.
"Hoặc là trong có là m sao chăng là ?"
Vấn cú được nêu ra trầm thống đơn sơ trong tịch mịch. Nhưng chưa một
lần nà o Äông Phương nghe ra lá»i chất vấn cá»§a là là , hoặc hoặc, chăng
chăng, bấy bấy, chầy chầy, trong trong, có có...
Bấy chầy chưa tỠâm hao
Hoặc là trong có là m sao chăng là ?
Mà oái oăm sao là cái âm hao đi vỠtrong bóng nhạn. Trong cánh hồng
bay bổng. Trong cái ngoà i song thỠthẻ oanh và ng.
"Ngoà i song thỠthẻ oanh và ng
Nách tưá»ng bông liá»…u bay sang Láng Giá»ng"
Bay sang láng giá»ng để hình thà nh cáºn láºp cái chi? Cái lãnh địa
Mnémosyne của đầu thai ký ức?
Không biết không biết không biết
Vì sao không biết?
Vì tình hình tình huống tự tình của tình trạng hoà ng hôn trong phố
chợ chiá»u lâm ly trong tình duyên sa mạc?
Không hẳn không hẳn không hẳn.
Vì sao không hẳn?
Vì ấy bởi "Xuân thu trang điểm tình hình, nghe đâu tình trạng nhớ
tình huống xưa..." Và do đó, má»i sá»± đã thênh thang Ä‘i và o trong bao
dong Chiá»u Phố Chợ tham dá»± đầy dẫy những lục hồng.
"Má»™t chiá»u phố chợ thênh thang
Chanh hồng quýt lục thu dà n loạn ly
Mắt xanh hình thể trụ trì..."
Tráºn trụ trì hình thể mắt xanh kia từ đó thoắt nhiên là ân lá»™c. Ân
lá»™c cá»§a ân huệ từ bi nảy ra từ tráºn Ä‘iêu tà n ban sÆ¡ ban sÆ¡ bóng nhạn
cá»§a quy lai trầm luân trong hồi phục đắm chìm trong từng tráºn" di
hồn tuyệt yến dã man oanh". Có thể là như thế đấy chăng? Là tráºn
chà o lưu ly giữa phù du phong vân hồi phục?
"Mắt xanh hình thể điêu tà n
Chà o cô Gái Lạ cô cà ng lạ thêm "
Nguyá»…n Du đã chà o cô Gái Lạ Triá»u Minh, Từ Hải đã chà o cô Gái Lạ Lầu
Xanh, Homère đã chà o cô Gái Lạ Troyenne Nữ Vương Andromaque. Ulysse
đã chà o cô Gái Lạ Phéacienne, Công Chúa Nausiaca. Nerval đã chà o cô
Gái Lạ Thiên Thu Thánh Nữ Thấp Thoáng Adrienne Nghìn Thu Thuần Nhiên
Sylvie PhÆ¡ Phất. Trung niên cÅ©ng còn có thể tha hồ chà o má»i má»i Em
Má»i Gái Lạ Brigitte Marilyn. Trên muôn ngà n tà n phế Ä‘iêu linh cá»§a
Mẫu Thân mặt đất, nghìn nghìn những Quốc sắc kết táºp những Châu thổ
lãnh địa diá»…m kiá»u. Äể là m gì?
Äể sau muôn vạn lầm than bụi hồng tro than lẽo đẽo, muôn nghìn thảo
hoa dá»±ng dây trên muôn nghìn tà n phế cá»§a tÃch lục tham hồng cho hồng
tham dá»± lục tô bồi... và sau đó ? Sau đó chúng ta xúm xÃt Ä‘i vá», lÅ©
lượt nối Ä‘uôi nhau trà n lan nêu câu há»i: cá»› sao tham hồng tÃch lục?
Cá»› sao mà chà o? Cá»› sao mà sau tráºn Ä‘iêu tà n bà o háo nhị giai nhân,
thì toà n thể những Nương TỠSỠXanh bỗng nhiên bất thình lình quy
lai vỠtinh hoa tuyệt trù quái dị lâm ly trong bước đi của Bà Hiệu
Trưởng.
(Bà đi thể lệ bước ra
Tay khăn tay áo tà hoa thêu thùa
Bà vá» cá» ráºm giáºu thưa
Äêm tà n cấm nguyệt chiá»u trưa lâm tuyá»n
Lá rừng kết táºp oan khiên
Lãng quên dõng cảm muá»™n phiá»n hùng tâm
Ngưá»i vá» sá» lịch ca ngâm
Phù du phương cảo huyá»n cầm bảy giây
Äất vá» tình sá» phôi thai
Nắng và ng đổ lục cuối ngà y bà đi...)
"Un arc-en-ciel étrange entoure ce puits sombre"... (Một cầu vồng
vân nghê dị thưá»ng bao quanh cái giếng u ám ấy)
"Entre un monde qui meurt et l'autre renaissant". (Giữa một thế giới
đang chết và thế giới khác phục sinh)
"Sais-tu ce que tu fais, Puissance Originelle, De tes soleils
éteints, l'autre se froissant..."
(Hỡi quyá»n uy nguyên thá»§y
Ngươi biết chăng ngươi là m gì
Vá» những vầng nháºt chìm tắt cá»§a ngươi,
Những vầng nháºt va chạm và o nhau
Liên miên như
Bardot triá»n miên dáºp và o bá» Brigitte)
(Như Sylvie cáºp bến Adrienne)
"Es-tu súr de transmettre une haleine immortelle
Entre un monde qui meurt et l'autre renaissant?"
(Ngươi có chắc tryá»n tiếp được má»™t hÆ¡i thở thiên thu (bất
diệt)Giữa một vũ trụ điêu tà n và một vũ trụ phục sinh?)
Kể từ câu há»i đó.
"La terre a tressailli d'un souffle prophétique".
Và kể từ đó, Thần Tinh huệ má»›i gá»i ta. Phượng hoà ng, hoà ng hạc,
chim ó, chim bằng, đã bay qua đã Ä‘i và o quá vãng. Ta bước vá»
thênh thang trong đôi cánh chuồn chuồn bé bá»ng, man mác vô
phương "cá sóng phiêu bồng", và ...? Bước vỠvà ra đi và trùng
lai hồi phục như "ngà n năm ngáºm bóng sương đồng"...
L' esprit nouveau m'appelle
J'ai revêtu puor lui
La robe de Cybèle..."
Sao thế sao thế sao thế?
(Ruá»™ng đồng chưa thể Ä‘oán ra? Rằng trong ý bạn là ta lên đưá»ng?)
"Các em đầu đội vai mang
Tiếng kêu rà o rạt mùa lan sang mùa
Anh đi cây bút vẽ bùa
Chà o em như mộng mị thừa thãi dâng".
---o0o---
| Mục lục Tác gia?|
Cáºp nháºt ngà y: 01-01-2002