Trong kinh tạng Pà li, Tôn giả Xá Lợi Phất chiếm địa vị quan
trá»ng hà ng đầu, chỉ đứng sau Pháºt. Nhiá»u kinh được mở đầu vá»›i câu cổ Ä‘iển "Như
váºy tôi nghe", mà ngưá»i thuyết kinh thay vì đấng giác ngá»™, thì lại chÃnh là báºc
Thánh đệ tỠuyên bác ấy đại lao cho Ngà i.
Có khi đức Ãạo Sư thăng pháp tòa, chỉ trình bà y má»™t bà i kệ ngắn gá»n, rồi lui vá»
am thất cá»§a Ngà i. Trong những dịp như váºy, chúng ta thưá»ng gặp Tôn giả Xá Lợi
Phất xuất hiện khai diá»…n ý nghÄ©a lá»i dạy súc tÃch cá»§a Pháºt và cuối cùng, chÃnh
Pháºt đã xác chứng cho lối giải thÃch cá»§a Tôn giả bằng má»™t câu còn giá trị hÆ¡n
tất cả những lá»i khen tặng : "Nếu các ông há»i ta, ta cÅ©ng giải thÃch như Xá Lợi
Phất!".
Tôn giả Xá Lợi Phất (Sà riputra, dịch nghÄ©a là Thu Tá») là con trưởng trong má»™t
gia đình thuộc thế cấp Bà La Môn già u nhất là ng Upatissa, gần Nà landa ngà y nay.
Upatissa cũng là tên được đặt cho Ngà i khi sơ sinh. Mẹ Ngà i tên Sarì. Trong bốn
ngưá»i con trai Ngà i được mang tên cá»§a mẹ, trong khi má»™t ngưá»i em cá»§a Ngà i lại có
tên cá»§a cha là Vagantaputra. Tôn giả có ba em trai và ba em gái, vá» sau Ä‘á»u theo
Ngà i xuất gia đắc quả A La Hán. Những tiểu sỠcủa các vị nà y được tìm thấy trong
"Trưởng lão Tăng kệ" và "Trưởng lão Ni kệ".
Ba ngưá»i em trai cá»§a Tôn giả có tên tuần tá»± như sau : Cunda (Thuần Ãà ) Upasena
và Revata (Ly bà da). Ba em gái của Tôn giả là : Cà là , Upacà là , và Sìsùpacà là .
Ly Bà Ãa là vị đệ tá» thiá»n định đệ nhất cá»§a Pháºt. Vì Ngà i là con út, bà mẹ rất
cưng quý không muốn cho xuất gia nên tìm cách cưới vợ cho Ngà i rất sớm. Và o ngà y
hôn lá»…, không may cho hai gia đình, cáºu bé tình cá» thấy bà ngoại già 120 tuổi
cá»§a cô bé, và trá»±c nháºn lý vô thưá»ng, trong phút chốc cáºu đâm ra chán ngấy tất
cả cảnh hoa lệ giả dối cá»§a cuá»™c phù sinh, và muốn thoát ly bằng má»i giá. ÃÆ°á»£c
anh cả yểm trợ, cáºu út chuồn ngả sau giữa lúc đám tiệc linh đình, và trá»±c chỉ Ä‘i
đến má»™t ngôi tịnh xá, xuống tóc xuất gia. Ãt năm sau khi nháºp đạo, và o má»™t mùa
an cư, trên đưá»ng Ä‘i bái yết Pháºt, Tôn giả dừng chân ở má»™t khu rừng cây Kha-disa
(cây gai) và tại đây Ngà i đắc quả, nên ngà y sau Ngà i được hiệu là "Ly Bà Ãa ở
rừng gai". Ngà i được Pháºt khen là ngưá»i xuất sắc nhất trong những vị yêu thÃch
độc cư ở núi rừng.
Em trai giữa tôn giả là Upasena hay Vagataputta là vị tỳ kheo được Pháºt khen
ngợi có hạnh hoan hỷ đệ nhất. Ngà i từ trần sau khi bị rắn độc cắn, như được ghi
trong một kinh của Tương Ưng bộ.
Ngưá»i em kế là Cunda (Thuần Bà ) được mệnh danh chú tiểu Thuần Bà ngay cả khi thá»
giá»›i, vì để phân biệt vá»›i Trưởng lão Ãại Thuần Ãà . Khi Tôn giả Xá Lợi Phất nháºp
diệt, chÃnh vị nà y đã hầu cáºn Ngà i và mang di váºt cá»§a Ngà i trở vá» thông báo vá»›i
Ãức Pháºt và Thánh chúng.
Ba ngưá»i em gái cá»§a Tôn giả cÅ©ng xuất gia sau khi đã láºp gia đình má»—i ngưá»i có
má»™t ngưá»i con. Những ngưá»i con trai nà y đã theo há»c vá»›i Tôn giả Ly Bà Ãa. ChÃnh
Tôn giả Xá Lợi Phất, và o má»™t dịp đến thăm ngưá»i em út cá»§a Ngà i lâm bệnh, đã gặp
các cháu và khen ngợi hạnh kiểm tốt đẹp cá»§a há», như được tìm thấy trong Trưởng
lão Tăng kệ 42, phần luáºn số.
Hạnh - Nhẫn - Nhục
Mặc dầu cả bảy anh em Tôn giả Ä‘á»u xuất gia theo Pháºt, bà mẹ Tôn giả vẫn giữ đạo
Bà La Môn, và có thái độ thù nghịch vá»›i Pháºt giáo và tất cả những ngưá»i liên hệ.
Bà thù háºn sa môn Gotama đã cướp hết đà n con cá»§a bà . Và o má»™t năm gặp thá»i đói
kém, Tôn giả Xá Lợi Phất đưa 500 vị Tỳ kheo đến khất thá»±c tại nhà bà Sà rì, bÃ
vừa bà y thức ăn bà vừa lằm bằm nguyá»n rá»§a. Ãể thá»±c phẩm và o bát Tôn giả, bÃ
mắng:
- Ngu Æ¡i là ngu! Nhà cao cá»a lá»›n, ruá»™ng vưá»n thẳng cánh cò bay thì không chịu ở,
lại bá» mà đi đầu đưá»ng xó chợ, ngá»§ bụi ngá»§ bá», ăn cÆ¡m thừa cÆ¡m cặn cá»§a ngưá»i ta.
Tôn giả vẫn yên lặng cùng Chúng Tăng thỠthực. Ăn xong, Tăng đoà n cùng theo Tôn
giả im lặng trở vá» tịnh xá. Ãại đức La Hầu La nhá» nhất trong Tăng Ä‘oà n thóc mách
thuáºt lại cho Pháºt nghe má»i sá»± đã chứng kiến tại nhà bà thà chá»§ ná». Pháºt nhân đó
thốt bà i kệ sau đây, được ghi trong kinh Pháp cú, phẩm Bà La Môn:
"Ãầy đủ đức hạnh không nóng giáºn,
trì giới thanh tịnh không nhục nhiễm,
thì chỉ ngay thân nà y là cuối cùng,
không bị tiếp tục sanh nữa,
Ngưá»i như thế ta gá»i là Bà La Môn.
(danh từ Bà La Môn ở đây chỉ ngưá»i cao thượng)
Hạnh nhẫn nhục cá»§a tôn giả được Pháºt và những vị đồng phạm hạnh không ngá»›t tán
dương. Má»™t hôm, má»™t ngưá»i Ä‘ang đỠcáºp vá» các đức tin cá»§a tôn giả.
- Trưởng lão Xá Lợi Phất của chúng ta có hạnh nhẫn nhục chẳng ai bì. Ngà i chẳng
tức giáºn ai bao giá».
Khi nghe thế, má»™t ngưá»i Bà La Môn lên tiếng:
- Vô lý! Ai mà khá»i có lúc tức giáºn. Ãấy là vì không ai khiêu khÃch ông ta thôi.
Má»i ngưá»i phản đối:
- Không phải váºy đâu, cư sÄ©.
Ngưá»i Bà La Môn kia nói:
- Ãể tôi có cách chá»c ông ta tức giáºn cho coi.
Ngưá»i ta đồng ý chá» xem. NgỠđâu, ngưá»i Bà La Môn ấy chá»±c khi Tôn giả và o thà nh
Xá Vệ khất thực chạy theo đấm một đấm như búa bổ và o lưng Tôn giả. Tôn giả vẫn
thản nhiên không quay lui, chỉ lên tiếng há»i khẽ: "Cái gì thế" và tiếp tục bước.
Ngưá»i kia sanh tâm hối háºn, đến trước tôn giả sụp lạy xin sám hối. Tôn giả hoan
há»· tha thứ ngay. Ngưá»i kia bạch:
- Bạch tôn giả, nếu Ngà i đã tha thứ cho con, xin thỉnh Ngà i vỠnhà con thỠthực,
và hôm nay trở Ä‘i, xin Ngà i cho con được cúng dưá»ng Ngà i thưá»ng xuyên.
Nói xong, y đỡ lấy bình bát trên tay Tôn giả và đưa Ngà i vỠnhà . Nhưng có một
bá»n ngưá»i đã vây lấy ngưá»i Bà La Môn ấy, sẵn gáºy gá»™c cầm tay, và bạch Tôn giả:
- Bạch Ngà i, xin Ngà i giao tên ác ôn đó cho bá»n con sá»a trị má»™t mẻ.
- Tại sao?
- Bạch, nó đánh Tôn giả! Chúng con phải bá»a đầu nó ra!
- Kẻ ấy đánh các ông, hay đánh ta?
- Bạch, đánh Tôn giả.
- Váºy thì y cÅ©ng đã xin lá»—i ta rồi. Các ông hãy Ä‘i Ä‘i.
Và o má»™t dịp, Pháºt ngá»± tại Kỳ Viên tịnh xá, Tôn giả bị má»™t tỳ kheo vu khống, vì
vị nà y phẫn nộ bất mãn. Khi các Tỳ kheo đến từ giã sau mùa an cư, Tôn giả luôn
luôn gá»i tên thân máºt từng vị Tỳ kheo, nhưng vị nà y lại không được Tôn giả nhắc
đến tên, do nhân duyên ấy, vị nà y nổi lên phẫn nộ và bất mãn, nghĩ rằng: "Tôn
giả đã không thăm há»i ta như những ngưá»i khác". Ãang lúc tức giáºn, Tôn giả Ä‘i
ngang lại đụng chéo y và o ngưá»i ông má»™t cái, là m cho ông cà ng thêm tức, đến kiện
vá»›i Pháºt.
- Bạch Thế Tôn, Tôn giả Xá Lợi Phất luôn luôn nghĩ mình là đệ tỠsố 1 của đấng
Ãạo sư, đã đánh con má»™t tát gần Ä‘iếc lá»— tai, thế mà không thèm nói gì, đã bá» Ä‘i
một bước.
Ãức Pháºt cho gá»i Tôn giả Xá Lợi Phất. Thay vì phá»§ nháºn sá»± vu cáo, Tôn giả đã
rống lên tiếng sư tỠgiữa hội chúng với một bà i pháp hùng hồn xác chứng Ngà i đã
thoát ly vÄ©nh viá»…n sân háºn, có sức chịu đựng những mạ lỵ phỉ báng như đất nháºn
đồ phế thải. Vị Tỳ kheo ngáºp trà n hối háºn, xin Ngà i tha thứ tá»™i lá»—i. Trước đức
Ãạo sư, Tôn giả thốt lên những lá»i đầy khiêm cung:
- Bạch Thế Tôn, con tha lá»—i vị Ãại đức, và con xin vị ấy hãy tha lá»—i cho con nếu
con có là m gì pháºt lòng ngưá»i ấy.
Ãức Pháºt bảo chúng đệ tá» Ä‘ang vây quanh Ngà i:
- Nà y các Tỳ kheo, Xá Lợi Phất và những ngưá»i đã chứng đắc như ông không bao giá»
ôm lòng háºn thù ai. Tâm ông lá»›n như đại địa, vững như trụ đồng và an tÄ©nh như
mặt nước ao thu.
Lòng nhớ ơn
Trước khi xuất gia, Tôn giả đã nhỠTrưởng lão Assaji mà ngộ đạo - đạo lý duyên
sanh và tìm đến Ãức Pháºt để tham há»c. Tôn giả nhá»› Æ¡n vị ấy suốt Ä‘á»i. Khi cùng ở
má»™t tịnh xá, Ngà i luôn luôn đảnh lá»… Assaji sau khi đảnh lá»… đức Ãạo sư, và khi
Assaji ở chùa khác, Tôn giả thưá»ng hướng vá» ngôi chùa ấy mà đảnh lá»… sau khi đảnh
lá»… Pháºt.
Khi Pháºt ở Xá Vệ trong Kỳ Viên tịnh xá có má»™t ngưá»i Bà La Môn nghèo khổ là m
vưá»n, quét dá»n để kiếm ăn. Pháºt quán thấy ông ta có thể đắc quả, nên há»i trong
đại chúng có ai nhá»› đã chịu Æ¡n cá»§a ngưá»i Bà La Môn kia lần nà o không. Ngà i Xá
Lợi Phất thưa rằng, có lần Ngà i khất thá»±c trong thà nh Vương Xá, ngưá»i Bà La Môn
kia đã sá»›t cho Ngà i má»™t muá»—ng đồ ăn cá»§a y đã xin được. Pháºt bảo: váºy ông hãy độ
y xuất gia. Dưới sá»± hướng dẫn cá»§a Tôn giả, chẳng bao lâu ngưá»i nà y đắc quả A La
Hán.
Báºc thiện tri thức
Tôn giả Xá Lợi Phất là báºc thiện tri thức cá»§a tất cả má»i ngưá»i. Ngà i được tất cả
yêu kÃnh không những vì trà tuệ siêu phà m mà còn vì đức khiêm cung và lòng từ bi
hiếm có. Ngà i không bao giá» tá» ra mình là báºc thượng thá»§ trong giáo há»™i cá»§a
Pháºt. Trong tịnh xá Kỳ Ãà Lâm, Tôn giả luôn luôn vấn an thăm há»i những vị thượng
tá»a già yếu bịnh táºt, và má»—i khi ra khá»i độc cư thiá»n định Ngà i thưá»ng Ä‘i má»™t
lượt quanh khu tịnh xá, quét dá»n lại những nÆ¡i bừa bãi, để du khách khá»i chê
cưá»i đệ tá» Pháºt ở dÆ¡. Má»—i khi theo Pháºt du hóa má»™t vùng xa, Tôn giả thưá»ng Ä‘i
sau cùng, sau khi thu xếp cho những vị Tỳ kheo yếu bịnh. CÅ©ng vì lẽ ấy mà có báºn
Tôn giả đến nÆ¡i đã định khi quá ná»a đêm, không có chá»— nà o dà nh cho Tôn giả, Tôn
giả đà nh ngồi nghỉ tạm ngoà i trá»i, dưới má»™t gốc cây. Khi Ãức Pháºt biết rõ việc
nà y, Ngà i liá»n chế định, phải dà nh chá»— sẵn cho những báºc tôn túc trưởng thượng.
Thông thưá»ng, những ngưá»i quá thông minh xuất chúng phải trả giá thiên tà i cá»§a
hỠbằng nỗi cô đơn. Nhưng Tôn giả Xá Lợi Phất lại là một ngoại lệ. Ngà i có rất
nhiá»u bạn, có thể nói Ngà i là bạn cá»§a tất cả, kể từ Ãức Pháºt trở xuống.
Nhiá»u kinh Ä‘iển Pali đã ghi lại những cuá»™c luáºn đà m kỳ thú giữa Tôn giả Xá Lợi
Phất vá»›i những bá»±c Thánh đệ tá» khác. ChÃnh đức Ãạo sư dưá»ng như cÅ©ng ưa nói
chuyện vá»›i Tôn giả hÆ¡n vá»›i những ngưá»i khác. Ngà i thưá»ng gá»i: "Nà y Xá Lợi Phất"
má»—i khi thuyết pháp. Tháºt là má»™t địa vị đáng thèm.
Ãức tÃnh thứ nhất là m cho má»i ngưá»i yêu kÃnh là Tôn giả: biết thấy ưu Ä‘iểm cá»§a
ngưá»i khác. Má»™t lần, khi Tôn giả Ä‘ang thiá»n định ngoà i khoảng trống, có má»™t con
qá»§y chÆ¡i xấu, đến đánh má»™t cú như trá»i giáng và o đỉnh đầu. Nhưng do định lá»±c sâu
xa Tôn giả không bị giao động. Khi Ngà i xuất định, Tôn giả Mục Kiá»n Liên đến
há»i:
- Hiá»n giả có há» gì không?
Xá Lợi Phất đáp:
- Không sao cả thưa Hiá»n giả. Tôi chỉ bị nhức đầu chút Ãt.
- Kỳ diệu thay! Tháºt kỳ diệu thay năng lá»±c thần thông siêu việt cá»§a Hiá»n giả Mục
Kiá»n Liên, có thể thấy được mặt mà y con quá»· ấy.
Tôn giả Mục Kiá»n Liên và Tôn giả Xá Lợi Phất là đôi bạn chà thiết từ nhá», ra Ä‘á»i
cùng má»™t ngà y, trưởng thà nh trong má»™t môi trưá»ng sang quý như nhau. Trong lúc
tham dá»± má»™t cuá»™c vui huyên náo kéo dà i nhiá»u đêm, đôi bạn cùng má»™t lúc khởi tâm
nhà m chán thế tục với những lớp sơn lừa phỉnh của ngũ dục tạm bợ và cùng nhau đi
tìm thầy há»c đạo. Trước hết, há» theo Sanjaya má»™t tu sÄ© ngoại đạo nổi danh ở
thà nh Vương Xá. Vá»›i sá»± gia nháºp cá»§a Xá Lợi Phất và Mục Kiá»n Liên, uy tÃn cá»§a
Sanjaya cà ng tăng gấp bá»™i, và những thanh niên thuá»™c danh gia vá»ng tá»™c cÅ©ng nối
gót hai ngà i đến thá» giáo vá»›i Sanjaya. Trong má»™t thá»i gian ngắn, đôi bạn đã há»c
xong tất cả những gì Sanjaya có thể trao truyá»n, nhưng vẫn không tìm thấy đâu lÃ
con đưá»ng đưa đến giải thoát. Há» phải từ giã Sanjaya và sau nà y, khi được gặp
Pháºt, nghe giáo lý cá»§a Ngà i, há» sung sướng trở vá» khuyên Sanjaya theo Pháºt. Khi
ấy Sanjaya nói một câu điển hình của hạng thầy dốt nát như ông:
- Ãịa vị cá»§a ta không cho phép ta là m má»™t ngưá»i há»c trò được. Ngươi tốt hÆ¡n nên
ở lại vá»›i ta. ta sẽ chia cho má»™t ná»a đồ chúng mà lãnh đạo.
Xá Lợi Phất thưa:
- Thưa thầy, tôi không hiá»m gì phải là m má»™t há»c trò suốt Ä‘á»i, bao lâu chưa tìm
ra được con đưá»ng giải thoát sanh tá». Và má»™t đấng giác Ngá»™ không thể gì gặp
được! Xin thầy hãy cùng đi với chúng tôi!
- Trong thiên hạ, kẻ ngu nhiá»u hÆ¡n hay kẻ trà nhiá»u hÆ¡n?
- Thưa thầy, kẻ ngu bao giá» cÅ©ng nhiá»u hÆ¡n ngưá»i trÃ.
- Váºy thì hãy để những ngưá»i trà đến vá»›i Sa môn Gotama, còn kẻ ngu sẽ theo ta.
Khi đôi bạn ra Ä‘i, má»™t ná»a đồ chúng cá»§a vị thầy cÅ©ng Ä‘i theo hỠđến quy y Pháºt,
hai vị Tôn giả đã trở thà nh đôi cánh của một con chim đại bà ng. Hai vị đối với
đấng Ãạo sư là hai cánh tay đắc lá»±c trên đưá»ng hoằng pháp đến ná»—i khi hai Ngà i
nháºp Niết bà n, Ãức Pháºt đã thốt ra:
- "Há»™i chúng từ nay đối vá»›i ta tháºt trống rá»—ng".
Qua lá»i dạy ấy, chúng ta có thể thấy rõ tầm quan trá»ng cá»§a hai báºc Thánh đệ tá»
ấy đối vá»›i đức Ãạo sư và đối vá»›i chánh pháp.
Má»™t đức tÃnh khác là m cho Tôn giả Xá Lợi Phất được tất cả đồ chúng cá»§a Pháºt yêu
kÃnh là Ngà i biết tôn trá»ng ý kiến cá»§a má»i ngưá»i. Ngà i không bao giá» tá»± cho lÃ
trà tuệ đệ nhất để áp đảo kẻ khác bằng lý luáºn. Trong những cuá»™c luáºn đà m Tôn
giả thưá»ng há»i ý kiến từng ngưá»i, để há» tá»± do phát biểu, và khi có sá»± bất đồng
Ngà i rá»§ má»i ngưá»i cùng Ä‘i đến yết kiến Pháºt để xin đức Ãạo sư giải quyết, chứ
không bao giá» tá»± cho ý kiến mình đúng, thiên hạ Ä‘á»u sai. Má»™t kinh cá»§a Trung bá»™
III kể, và o má»™t đêm rằm, trăng sáng vằng vặc chiếu xuống khu vưá»n cây Sa La nÆ¡i
Tôn giả Ä‘ang trú ngụ. Ãêm khuya, trăng tá», hương hoa Ä‘ang mùa rá»™ nở cùng vá»›i
sương đêm tá»a ngát không gian. Cảnh tháºt xứng vá»›i ngưá»i: má»™t cuá»™c há»™i kiến giữa
những báºc thượng thá»§ đến thăm Tôn giả Xá Lợi Phất. Tôn giả mở mà n cho cuá»™c pháp
thoại bằng má»™t câu há»i, cÅ©ng vừa là má»™t lá»i chà o:
- Ãêm thanh, trăng tá», vưá»n Sa La khả ái thÆ¡m nức má»™t mùi hương như thiên giá»›i,
chư Hiá»n nghÄ© sao, vị Tỳ kheo nà o, theo ý chư Hiá»n, sẽ là ngưá»i là m sáng chói
khu vưá»n (tức má»™t mẫu Tỳ kheo lý tưởng trong Pháºt giáo phải như thế nà o?)
Tôn giả A Nan đáp:
- Theo tôi, má»™t vị Tỳ kheo là m sáng chói khu vưá»n là vị nà o Ä‘a văn đệ nhất.
Tôn giả Ca Diếp:
- Vị Tỳ kheo sáng chói khu vưá»n là vị trì khổ hạnh đầu đà đệ nhất.
Tôn giả Mục Kiá»n Liên:
- Tôi thì cho rằng vị Tỳ kheo là m sáng chói khu vưá»n, chÃnh là vị nà o thà nh tá»±u
biện tà i số một.
Tôn giả Ly Bà Ãa:
- à kiến cá»§a tôi thì, vị Tỳ kheo là m sáng chói khu vưá»n phải là ngưá»i thiá»n định
báºc nhất.
Khi tất cả má»i ngưá»i Ä‘á»u cho ý kiến, Tôn giả Mục Kiá»n Liên giục bạn:
- Hiá»n giả nghÄ© sao? à kiến cá»§a ngưá»i nà o đúng? Và ý Hiá»n giả như thế nà o vá» má»™t
vị Tỳ kheo là m sáng chói khu vưá»n?
Tôn giả Xá Lợi Phất đáp:
- Vị Tỳ kheo nà o chế phục được tâm, không bị tâm chế phục. Vị Tỳ kheo nà o, buổi
sáng muốn trú tâm như thế nà o, có thể an trú tâm như thế ấy và o buổi sáng. Buổi
trưa vị ấy muốn an trú tâm nà o vị ấy cũng có thể là m như ý muốn và o buổi trưa.
Buổi chiá»u, buổi tối cÅ©ng váºy.
Như một vị vua hay đại thần có một tủ đầy áo đẹp, và khi vị ấy sáng muốn mặc áo
nà o, trưa muốn mặc áo nà o, chiá»u muốn mặc áo nà o Ä‘á»u có thể là m theo ý muốn cá»§a
mình. Cũng thế, đối với một vị Tỳ kheo đã chế phục được tâm ý, không bị tâm chế
phục. Má»™t vị Tỳ kheo như thế, nà y Hiá»n giả, sẽ là m sáng chói khu vưá»n Sa La khả
ái nà y. Nhưng nà y chư Hiá»n, chúng ta hãy Ä‘i đến đảnh lá»… đấng Ãạo sư để thỉnh
giáo vỠvấn đỠnà y.
Khi Ãức Pháºt nghe thuáºt lại ý kiến cá»§a từng vị. Ngà i dạy rằng má»i ngưá»i Ä‘á»u trả
lá»i đúng theo địa vị khả năng cá»§a mình. Tuy nhiên, Ngà i thêm ý kiến cá»§a Ngà i
theo đó:
- Vị Tỳ kheo sáng chói khu vưá»n chÃnh là vị nà o sau khi Ä‘i khất thá»±c vá», sau khi
chánh niệm thá» thá»±c xong, rá»a chân rồi trải tá»a cụ ngồi thiá»n cho đến khi nà o
không còn láºu và móng khởi.
Ãiểm lý thú trong kinh nà y là ở chá»— khi má»›i nghe qua, chúng ta thấy dưá»ng như
má»—i vị tá»± đỠcao cá nhân váºy, song kỳ tháºt không thế. Má»—i ngưá»i phát biểu cái lý
tưởng mình muốn đạt, cho nên ngà i A Nan, con ngưá»i ưa Ä‘a văn, tôn trá»ng há»c vấn,
đương nhiên phải cho đa văn là nhất. Ngà i Ca Diếp cho hạnh đầu đà là lý tưởng
cá»§a xuất gia, nên Ngà i má»›i chuyên môn hạnh ấy. Mục Kiá»n Liên yêu thÃch biện tà i,
muốn phát triển mặt ấy, nên cho rằng thà nh tá»±u biện tà i là nhất. Ly Bà Ãa chú
trá»ng thiá»n định cÅ©ng thế, vì cho thiá»n định là lý tưởng. Câu đúc kết cá»§a Pháºt
rất ý vị ở chá»—, cái Ä‘iá»u Ngà i cho là lý tưởng chÃnh là những việc là m rất
thưá»ng, không có gì quái dị phức tạp, thế mà lại rất khó, chỉ có Pháºt má»›i thà nh
tá»±u trá»n vẹn được. Ãó là những việc như ăn cÆ¡m, rá»a chân, trải tá»a cụ ra ngồi...
những việc Pháºt là m khi mở đầu kinh Kim Cang. Như váºy, ta thấy rõ Pháºt muốn ám
chỉ đạo là rất giản dị, đó là cái tâm bình thưá»ng (bình thưá»ng tâm thị đạo),
nhưng đồng thá»i quả tháºt cái việc "thưá»ng" ấy lại khó khăn gấp bá»™i những việc
"phi thưá»ng" cá»§a các báºc Ä‘a văn, biện tà i, trà tuệ.
Tôn giả Xá Lợi Phất lại còn má»™t đức tÃnh khá thu hút tất cả những báºc đồng phạm
hạnh ấy là khiêm tốn và hâm mộ những tà i đức khác. Kinh Trạm Xe (TB II) kể, có
vị Tôn giả là Phú Lâu Na được Pháºt và chúng Tỳ kheo ở chung luôn luôn tán thán
vá» giá»›i hạnh không thiếu sót, yêu thÃch độc cư, tinh tấn, tri túc, thiểu dục,
đầy đủ giá»›i, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến và là ngưá»i thưá»ng
khuyến khÃch ngưá»i khác tu những hạnh kể trên. Khi nghe như váºy, Tôn giả Xá Lợi
Phất vô cùng hoan hỷ mong muốn có ngà y sẽ gặp được Tôn giả. Phú Lâu Na đến yết
kiến Pháºt và lui vỠở má»™t nÆ¡i lân cáºn. Các vị Tỳ kheo báo tin cho Ngà i Xá Lợi
Phất biết để Ä‘i thăm. Ãến nÆ¡i, Tôn giả bắt đầu há»i chuyện:
- Hiá»n giả, hiá»n giả vì mục Ä‘Ãch gì mà sống phạm hạnh vá»›i Ãức Ãạo sư? Phải chăng
vì mục Ä‘Ãch thà nh tá»±u giá»›i thanh tịnh?
- Không phải váºy, hiá»n giả.
- Vì mục Ä‘Ãch kiến thanh tịnh?
- Không phải váºy, hiá»n giả.
- Vì mục Ä‘Ãch Ä‘oạn nghi thanh tịnh?
- Không, hiá»n giả, phi đạo.
- Vì mục Ä‘Ãch Ãạo tri kiến thanh tịnh?
- CÅ©ng không, hiá»n giả.
- Vì mục Ä‘Ãch Ãạt tri kiến thanh tịnh?
- CÅ©ng không, hiá»n giả.
Khi ấy Tôn giả Xá Lợi Phất nói:
- Hiá»n giả, tôi há»i cái gì hiá»n giả cÅ©ng đáp không phải mục Ä‘Ãch ấy mÃ
hiá»n giả sống phạm hạnh. Váºy thì, hiá»n giả sống phạm hạnh vì mục Ä‘Ãch
gì?
- Hiá»n giả, vá»›i mục Ä‘Ãch vô thá»§ trước Niết bà n.
Xá Lợi Phất há»i tiếp:
- Có phải Giới thanh tịnh là vô thủ trước Niết bà n?
Phú Lâu Na đáp không. Há»i tâm thanh tịnh, cÅ©ng đáp không, lần lượt há»i
bảy thanh tịnh, cũng đáp không phải là vô thủ trước Niết bà n. Khi ấy, Xá
Lợi Phất há»i lại:
- Trong bảy thanh tịnh, hiá»n giả Ä‘á»u nói không có cái gì là vô thá»§ trước
Niết bà n, nghĩa là là m sao?
Phú Lâu đáp:
- Hiá»n giả, nếu Thế Tôn dạy giá»›i thanh tịnh là Vô thá»§ trước Niết bà n thì
Vô thủ trước ấy cũng đồng đẳng với Hữu thủ trước (chấp và o giới), vỠsáu
thanh tịnh kia cÅ©ng váºy. Và nếu Thế Tôn dạy cái gì ở ngoà i bảy pháp ấy
là Vô thá»§ trước Niết bà n, thì kẻ phà m phu cÅ©ng gá»i là Bát Niết bà n, vì
phà m phu không có bảy pháp ấy. Hiá»n giả, tôi lấy má»™t và dụ. Như vua Ba
Tư Nặc đi từ Xá Vệ đến Sà veta qua bảy trạm xe. Khi vua đến nơi bằng
chiếc xe cá»§a trạm thứ bảy, đình thần ra đón và há»i có phải nhá» chiếc xe
nà y mà vua Ä‘i từ Xá Vệ đến hay không. Khi ấy, vua phải trả lá»i thế nà o
mới đúng? Xá Lợi Phất đáp:
- Dĩ nhiên vua phải nói, đã đi từ trạm thứ nhứt đến trạm thứ hai bằng
một cỗ xe khác, lần lượt đổi xe ở mỗi trạm cho đến cỗ xe cuối cùng nà y.
- Hiá»n giả, cÅ©ng như váºy vá»›i bảy thanh tịnh. Giá»›i thanh tịnh chỉ có mục
Ä‘Ãch đạt được Tâm thanh tịnh, Tâm thanh tịnh là để đạt đến Ãoạn nghi
thanh tịnh, Ãoạn nghi thanh tịnh là để đạt đến Ãạo phi đạo tri kiến
thanh tịnh, Ãạo phi đạo tri kiến thanh tịnh là để đạt đến Ãạo tri kiến
thanh tịnh, Ãạo tri kiến thanh tịnh là để đạt đến Tri kiến thanh tịnh.
Tri kiến thanh tịnh là để đạt đến Vô thủ trước Niết bà n.
Nghe xong, Tôn giả Xá Lợi Phất há»i Tôn giả Phú Lâu Na:
- Tôn giả tên gì? Các vị đồng phạm hạnh gá»i Tôn giả như thế nà o?
- Tên tôi là Phú Lâu Na, các bạn gá»i tôi là Di Ãa La Ni Tá».
- Tháºt vi diệu thay hiá»n giả! Những câu há»i sâu kÃn đã được má»™t báºc đệ
tá» Ä‘a văn cá»§a đấng Ãạo Sư giải, và vị ấy là Tôn giả Phú Lâu Na. Tháºt
hạnh phúc cho chúng tôi được thân cáºn thăm viếng Tôn giả.
Khi ấy, Tôn giả Phú Lâu Na há»i lại:
- Còn hiá»n giả tên chi, các vị đồng phạm hạnh gá»i hiá»n giả như thế nà o?
- Tên tôi là TÃch Sa, các vị đồng phạm hạnh gá»i tôi là Xá Lợi Phất.
Má»™t bất ngá» kỳ thú! Tôn giả Phú Lâu Na muốn báºt ngá»a ngưá»i vì ngạc
nhiên, không ngỠnãy giỠmình múa rìu qua mắt thợ! Nhưng ông thợ nà y quá
khiêm tốn dễ thương. Ngà i Phú Lâu Na ngợ đi một hồi mới bảo:
- Tôi Ä‘ang nói chuyện vá»›i báºc đệ tỠđược xem ngang hà ng vá»›i đức Ãạo sư
mà không biết! Nếu tôi biết Ngà i là Tôn giả Xá Lợi Phất, thì tôi đã
không nói nhiá»u như váºy.
Những ngà y cuối cùng
Sau má»™t mùa an cư ở là ng Beluva gần Vesà lì, Ãức Thế Tôn tuần tá»± trở vá»
Xá Vệ, Tôn giả Xá Lợi Phất đến đảnh lá»… Ãức Ãạo sư rồi trở vỠđộc cư
thiá»n định. Khi Tôn giả an là nh xuất định, Ngà i khởi lên ý nghÄ©: "Thông
thưá»ng các đấng Giác Ngá»™ nháºp Niết bà n trước hay các đệ tá» trưởng nháºp
trước?". Rồi quán sát nội lực của tự thân, Ngà i thấy thân dư báo chỉ còn
tồn tại bảy ngà y. Kế đó Tôn giả tá»± há»i: "Không biết ta sẽ xả bá» báo thân
ở chá»— nà o? La Hầu La thì nháºp diệt ở cõi Tam tháºp tam thiên, Tôn giả
Kiá»u Trần Như ở trên đỉnh núi Hy Lạp. Còn ta, thì chá»— nà o?" NghÄ© Ä‘i nghÄ©
lại, Ngà i bá»—ng nhá»› đến mẹ. "Mẹ ta, mặc dầu là mẹ cá»§a bảy vị A La Hán, bÃ
vẫn không có lòng tin đối vá»›i Pháºt, Pháp, Tăng. Bà còn chút duyên nà o để
sanh khởi tịnh tÃn chăng?" Tôn giả quán sát má»™t hồi và thấy rằng mẹ có
thể chứng quả dá»± lưu. Rồi Ngà i tá»± há»i do ai mà bà sẽ được chứng quả?
Quán sát bằng thiên nhãn thiá»n định, Ngà i thấy chÃnh do mình mà mẹ sẽ
đắc quả. Do đó Ngà i quyết định trở vá» quê cÅ© để nháºp diệt. Tôn giả Thuần
Ãà em ruá»™t Ngà i, cùng vá»›i 500 đồ chúng cá»§a Ngà i được lệnh thu xếp để
theo Ngà i vá» Nà laka. Ãi đến bái biệt vị Ãạo sư lần cuối, Ngà i tác bạch:
- Bạch Thế Tôn, xin đấng Thiện Thệ hứa khả cho con: thá»i gian nháºp Niết
bà n cá»§a con đã đến. Từ đây sẽ không còn luân hồi sanh tá» vá»›i con. Ãây lÃ
lần cuối cùng con đến đảnh lá»… Ãức Thế Tôn. Bảy ngà y nữa, con sẽ đặt chân
đặt thân nà y xuống, sẽ quăng bá» gánh nặng nà y. Xin đấng Ãạo sư hứa khả.
Ãức Thế Tôn im lặng. Nếu Ngà i tán thà nh bằng má»™t câu: "ÃÆ°á»£c, ông hãy
nháºp Niết bà n Ä‘i", ngưá»i ta sẽ cho rằng Ngà i khuyến khÃch sá»± chết. Nếu
Ngà i bác bá» rằng: "Ông đừng nháºp Niết bà n" ngưá»i ta sẽ cho rằng Pháºt tán
thán sá»± sống. Cho nên Pháºt yên lặng. Ngà i chỉ từ tốn há»i lại:
- Ông sẽ nháºp Niết bà n ở chá»— nà o?
Tôn giả thưa:
- Bạch Thế Tôn, tại xứ Ma Kiệt Ãà , trong là ng Nà laka, ở ngay trong cái
nhà con đã ra chà o Ä‘á»i, con sẽ nháºp Niết bà n tại đó.
Khi ấy, Thế Tôn dạy:
- Ông hãy là m những gì ông nghÄ© là phải thá»i. Nhưng từ nay các huynh đệ
của ông trong tăng chúng sẽ không còn được thấy một vị Tỳ kheo như ông
nữa. Hãy thuyết pháp cho hỠmột lần cuối cùng.
Tôn giả vâng lịnh, thăng pháp tòa. Vá»›i giá»ng nói trầm tÄ©nh mà hùng hồn,
dung Ä‘iệu uy nghiêm khả kÃnh, Tôn giả ban bố pháp nhá»§ cho đại chúng lần
cuối cùng. Khi thì Ngà i đưa tâm hồn cá» tá»a lên đến những đỉnh cao tuyệt
vá»i cá»§a chân đế, khi thì pháp âm bay lượn là đà xuống tục đế vá»›i những
thà dụ trước mắt. Khi thì Ngà i thuyết pháp bằng cách trực chỉ, khi thì
Ngà i dùng ẩn dụ. Thuyết xong thá»i pháp Tôn giả đến đảnh lá»… dưới chân Ãức
Thế Tôn. Ngà i ôm chân Pháºt, bạch rằng:
- ChÃnh vì ước nguyện được đảnh lá»… đôi chân nà y mà con đã hoà n thà nh các
pháp ba la máºt trải qua vô lượng kiếp. Nguyện ước cá»§a con nay đã thà nh
tá»±u. Từ nay sẽ không còn gặp gỡ, bạch Thế Tôn, nếu con có lá»i nói hay
việc là m nà o không vừa ý Thế Tôn, xin Thế Tôn tha thứ cho con. Bây giá»
đã đến lúc ra đi.
Pháºt đáp:
- Ta tha thứ cho ông, Xá Lợi Phất. Nhưng ông không có lá»i nói hay việc
là m nà o không vừa ý ta. Ông hãy là m những gì ông thấy phải thá»i.
Ngay khi Tôn giả đứng lên từ biệt Pháºt đại địa chấn động, trá»i nổi sấm
sét, một đám mây đen lớn trùm khắp như một chiếc khăn tang của hoà n vũ
và má»™t tráºn mưa à o à o trút xuống, như òa khóc trước cảnh ra Ä‘i cá»§a má»™t
báºc Chúng Trung Tôn.
Ãức Thế Tôn bảo đồ chúng Ä‘ang vây quanh:
- Bây giá», các con hãy ra Ä‘i đưa tiá»…n báºc huynh trưởng cá»§a các con lần
cuối.
Toà n thể tứ chúng Ä‘á»u rá»i Kỳ Viên Tịnh xá chỉ còn lại má»™t mình đức Pháºt.
HỠđi theo Tôn giả từng đoà n lũ lượt cà ng lúc cà ng đông vì dân chúng
thà nh Xá Vệ cũng tiếp theo đoà n đưa tiễn, với đầu tóc nhúng nước rũ rượi
(dấu hiệu tang lá»… thá»i ấy), há» theo khóc lóc ta thán. Tôn giả á»§y lạo
quần chúng đang rên siết:
- Ãây là má»™t Ä‘oạn đưá»ng mà không ai tránh khá»i.
Và Ngà i bảo há» trở vá». Quay lại Tăng chúng ở Kỳ Viên Ä‘ang theo đưa tiá»…n
Ngà i, Tôn giả căn dặn:
- Bây giá», chư hiá»n hãy trở lại Tịnh xá Ä‘i. Hãy nhá»› chăm sóc đấng Ãạo
Sư!
Còn lại 500 đồ chúng, Tôn giả tiếp tục cuộc hà nh trình. Cuộc du hà nh kéo
dà i cả tuần lá»…, khiến nhiá»u ngưá»i được dịp chiêm bái Tôn giả lần cuối
cùng. Khi vỠđến là ng quê trá»i đã tối. Tôn giả dừng chân dưới má»™t gốc Ä‘a
đầu là ng. Tình cá», má»™t ngưá»i cháu cá»§a Tôn giả Ä‘i mua đồ vá», thấy Tôn
giả, đến gần chà o Ngà i, Ngà i há»i:
- Bà ngoại con có nhà không?
- Bạch Tôn giả, có.
- Con hãy trở vỠbáo tin có chúng ta đến. Thưa bà rằng chúng ta sẽ ở
trong là ng má»™t ngà y, và xin bà dá»n chá»— cho ta trong phòng ta đã ra chà o
Ä‘á»i, và sắp đặt chá»— nghỉ cho 500 vị Tỳ kheo.
Cáºu bé trở vá» thuáºt lại cho thân mẫu Tôn giả. Nghe xong, bà ngẫm nghÄ©:
"Tại sao con ta lại trở vá»? Tại sao y bảo dá»n chá»— cho đông ngưá»i quá
váºy? Sao lại muốn ở trong phòng chá»— chà o Ä‘á»i? Bá»™ muốn hoà n tục hay sao?
Bao nhiêu câu há»i xoay vần trong đầu óc bà cụ. Nhưng bà vẫn là m theo lá»i
dặn".
Khi Tôn giả vỠđến nhà , Ngà i và o phòng dà nh sẵn, và bảo các Tỳ kheo hãy
Ä‘i đến khu vá»±c dà nh cho há». Chúng Tỳ kheo vừa Ä‘i khá»i, Tôn giả phát Ä‘au
bụng dữ dội, quặn thắt cả ruột. Ngà i đi cầu không ngớt, thị giả đem
thùng và o rồi đem ra. Bà mẹ lo âu, thầm nghĩ: "Cha chả, bộ con mình gặp
nguy rồi". Và bà cụ cứ đứng như váºy nhìn vá» phÃa phòng Tôn giả suốt đêm
không dám đến gần. Trong lúc ấy Tứ Thiên Vương bằng thiên nhãn thấy báºc
Ãại Tuệ Xá Lợi Phất sắp nháºp diệt, bà n nhau xuống trần để viếng thăm
Ngà i. Giữa đêm khuya, gian phòng sáng rực vì dung sắc của vị Thiên Vương
chiếu ra. Tôn giả há»i:
- Ai thế?
- Bạch Tôn giả, chúng tôi là những vị trá»i Tứ Thiên Vương.
- Các ngà i đến đây là m gì?
- Chúng tôi muốn hầu hạ Tôn giả trong cơn bịnh.
- Cám ơn, tôi đã có thị giả. Các ngà i đi đi.
Sau khi Tứ Thiên Vương từ biệt, đến lượt Ãế ThÃch, và sau Ãế ThÃch lÃ
Ãại Phạm Thiên đến viếng thăm Tôn giả. Tôn giả Ä‘á»u cảm Æ¡n bảo há» lui vá».
Bà cụ suốt buổi quan sát dung sắc thù thắng cá»§a những vị khách cõi trá»i
mà lòng cảm thấy quái lạ. Bà tá»± há»i: "Ai váºy? Ai mà đối vá»›i con ta có vẻ
cung kÃnh thế nhỉ?". Rồi, không cản nổi cÆ¡n tò mò, bà đến táºn cá»a phòng
Tôn giả. Tôn giả Thuần Ãà báo tin cho sư huynh, Tôn giả há»i:
- Tại sao mẹ đến và o giỠkhuya khoắt nà y?
- Ãể thăm con, con ạ! Nà y, con hãy nói cho mẹ nghe, những ngưá»i đến đầu
tiên là ai thế?
- Thưa mẹ, đó là Tứ Thiên Vương.
Bà mẹ trố mắt:
- Ồ ra, con còn lớn hơn Tứ Thiên Vương kia à ?
Tôn giả đáp:
- Há» cÅ©ng như những ngưá»i giữ chùa từ ngà y Ãức Thế Tôn đản sanh, hỠđã
luôn luôn canh gác đêm ngà y, gươm đeo lủng lẳng.
- Và kế tiếp hỠlà ai thế?
- Ãó là Ãế ThÃch, vua cá»§a những vị trá»i.
- Váºy con lại lá»›n hÆ¡n Ãế ThÃch à ?
- Ông ấy cÅ©ng như chú tiểu ôm y bát theo hầu các Tỳ kheo. Khi đấng Ãạo
Sư lên cõi trá»i 33, chÃnh Ãế ThÃch đã ôm y bát theo hầu Ngà i trở vá» trần
thế.
- á»’, còn sau Ãế ThÃch là ai nữa?
- Ãó chÃnh là vị Phạm Thiên mà mẹ thá».
- Ui chao! Thế ra con còn hÆ¡n cả vị trá»i Ãại Phạm cá»§a mẹ nữa sao?
- Vâng thưa mẹ, và o ngà y đấng Ãạo Sư đản sanh, chÃnh bốn vị trá»i Ãại
Phạm đã đưa lưới báu cõi trá»i đỡ lấy thánh nhi.
Khi nghe thế, bà cụ suy nghĩ: "Nếu con ta đã có oai thần như vầy, thì
báºc thầy cá»§a con ta còn oai thần đến báºc nà o". Và khi nghÄ© thế, má»™t niá»m
hoan há»· trà n ngáºp thân tâm bà . Tôn giả quán thấy mẹ mình đã phát tâm
sinh hỷ lạc đối với Tam Bảo, và đã đến lúc nên thuyết pháp cho bà . Ngà i
há»i:
- Mẹ nghĩ gì thế?
- Tôi Ä‘ang nghÄ© rằng, nếu con tôi đã oai thần như váºy, thì đấng Ãạo Sư
cá»§a ngưá»i còn oai thần đến mức nà o.
Tôn giả Xá Lợi Phất đáp:
- Và o lúc đấng Ãạo Sư đản sanh, lúc Ngà i xuất gia, lúc đắc đạo và chuyển
pháp luân lần đầu, và o tất cả những dịp ấy, mưá»i phương thế giá»›i Ä‘á»u
rung chuyển. Không có ai sánh được với Ngà i vỠphương diện giới, định,
tuệ, giải thoát và giải thoát tri kiến.
Rồi Tôn giả tiếp tục giải thÃch cho mẹ nghe vì sao Ãức Ãạo Sư đã được
xưng tôn là đấng Như Lai, Ứng cúng, Chánh biến tri, Minh hạnh túc, Thiện
thệ, Thế gian giải, Vô thượng sÄ©, Ãiá»u ngá»± trượng phu, Thiên nhÆ¡n sư,
Pháºt Thế Tôn. Nghe xong thá»i pháp, bà cụ đắc quả dá»± lưu. Bà há»i Tôn giả:
- Tại sao, nà y con TÃch Sa yêu dấu, tại sao suốt nhiá»u năm ròng con đã
không ban bố cho mẹ pháp vị cam lồ nà y.
Tôn giả nghÄ© thầm: "Thế là ta báo Ä‘á»n Æ¡n dưỡng dục". Và Ngà i bảo mẹ:
- Bây giá» tÃn nữ hãy vá» nghỉ Ä‘i.
Khi bà cụ Ä‘i khá»i, Tôn giả há»i Thuần Ãà :
- Bây giỠkhoảng canh mấy?
- Bạch Tôn giả, gần tảng sáng rồi.
- Hãy triệu táºp chúng Tỳ kheo.
- Thưa vâng, bạch Tôn giả.
Khi chúng Tỳ kheo đến, Tôn giả bảo Thuần Ãà :
- Hãy đỡ ta ngồi dáºy, Thuần Ãà .
Sau khi ngồi dáºy, Tôn giả nói vá»›i chúng Tỳ kheo:
- Nà y chư hiá»n, tôi đã sống, du hà nh vá»›i chư hiá»n trong 40 năm. Trong
thá»i gian ấy, nếu tôi có là m gì, nói gì không vừa ý xin chư hiá»n tha thứ
cho tôi.
Tất cả đồng thanh bạch:
- Thưa Tôn giả, không có má»™t Ä‘iá»u bất mãn nhá» nà o Tôn giả đã gây cho
chúng con, những ngưá»i theo Tôn giả như bóng theo hình. Nhưng bạch Tôn
giả, xin Tôn giả hãy tha thứ cho chúng con!
Kế đó, Tôn giả quấn y quanh mình trùm cả mặt, nằm xuống hông bên phải.
Rồi, cÅ©ng như Ãức Thế Tôn đã là m khi Ngà i nháºp Niết bà n, Tôn giả lần
lượt nháºp và xuất chÃn tầng lá»›p thiá»n định rồi trở lại nháºp sÆ¡ thiá»n,
nhị thiá»n, tam thiá»n, tứ thiá»n. Sau tứ thiá»n, Ngà i hoà n toà n nháºp Niết
bà n vô dư y. Ãó là ngà y rằm tháng Kattika tức và o khoảng giữa tháng 10
và 11 dương lịch.
Khi được tin, bà cụ không ngá»›t than khóc cho tá»›i khi mặt trá»i má»c. Bà mở
kho xuất nhiá»u tiá»n bạc để là m tang lá»…. Quần chúng khắp là ng đến nghe
thuyết pháp và đảnh lá»… thi hà i Tôn giả. Bảy ngà y sau, lá»… trà tỳ được cá»
hà nh. Thi hà i Tôn giả được đặt trên má»™t già n há»a lá»›n bằng gá»— trầm. Sau
khi há»a táng, Tôn giả A Nâu Lâu Ãà rưới nước thÆ¡m dáºp tắt ngá»n lá»a. Tôn
giả Thuần Ãà thâu nhặt xá lợi bá»c và o trong má»™t mảnh y. Liá»n sau đó, Tôn
giả trở vá» Xá Vệ báo tin cho Pháºt, mang theo y bát và xá lợi cá»§a vị sư
huynh. Ãến nÆ¡i, Thuần Ãà bái yết thị giả A Nan trước và tác bạch:
- Bạch Tôn giả, Tôn giả Sà riputta đã nháºp Niết bà n. Ãây là y và bát cá»§a
Ngà i.
- Hiá»n giả, vá» việc nà y ta hãy Ä‘i đến đấng Ãạo sư.
- Thưa vâng, bạch Tôn giả.
Rồi cả hai cùng Ä‘i đến Ãức Pháºt. Sau khi đảnh lá»… Pháºt, há» ngồi qua má»™t
phÃa.
Tôn giả A Nan bạch:
- Bạch Ãức Thế Tôn, chú tiểu Thuần Ãà nói vá»›i con rằng Tôn giả Sà riputta
đã nháºp Niết bà n. Ãây là y bát cá»§a Tôn giả. Khi nghe váºy bạch Thế Tôn,
con bá»§n rá»§n tay chân vạn váºt xung quanh con trở nên má» mịt. Con không
còn trông rõ cái gì ra cái gì nữa, khi nghe tin Tôn giả Sà riputta từ
trần!
- Sao váºy? A Nan. Khi Xá Lợi Phất từ trần, ông ấy có Ä‘em theo bá»›t Ä‘i
phần giới, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến nà o của ông chăng?
- Không phải váºy, bạch Thế Tôn. Khi Tôn giả Sà riputta từ trần, Tôn giả
đã không đem theo bớt phần giới định tuệ nà o của con cả. Nhưng bạch Thế
Tôn, Tôn giả đối vá»›i con là vị hướng dẫn, má»™t báºc đà n anh, má»™t ngưá»i
hướng đạo, má»™t ngưá»i đã khÃch lệ con là m con hoan há»·, phấn khởi, má»™t
ngưá»i giảng pháp không biết má»i mệt, má»™t ngưá»i giúp đỡ kẻ đồng phạm
hạnh. Chúng con nhá»› xiết bao những lá»i chỉ giáo bổ Ãch, linh động và thú
vị của Tôn giả!
- A Nan, há tôi không dạy cho ông rằng sá»›m muá»™n, chúng ta Ä‘á»u phải chịu
sự chia ly với những gì thân yêu gần gũi? Cái gì đã sinh thà nh tất phải
hoại diệt, tan rã. Không phân ly là điá»u không thể có. Nà y A Nan cÅ©ng
như cà nh lớn của một cây đại thỠvững mạnh đã gãy xuống, Xá Lợi Phất
nháºp diệt đối vá»›i chúng Tỳ kheo thanh tịnh nà y cÅ©ng váºy. Quả thế, A Nan
có tụ há»™i tất phải có phân ly. Không phân ly là điá»u không thể có. Bởi
thế, nà y A Nan hãy tá»± mình là m má»™t hòn đảo, má»™t chá»— nương cho chÃnh
mình, đừng tìm chỗ nương tựa bên ngoà i. Hãy lấy chánh pháp là m hòn đảo,
lấy chánh pháp là m chỗ nương đừng tìm chỗ nương nà o khác.
Rồi Ãức Thế Tôn đưa tay đỡ lấy di cốt cá»§a vị Thánh đệ tá» thân yêu, vÃ
bảo đại chúng:
- Nà y các Tỳ kheo, đây là di cốt trắng như vỠốc của vị Tỳ kheo cách đây
không lâu đã xin phép ta để nháºp Niết bà n.
Vị Tỳ kheo ấy là ngưá»i thà nh tá»±u các hạnh Ba La Máºt trải qua vô lượng
kiếp. Vị Tỳ kheo ấy là ngưá»i đã giúp ta chuyển bánh xe pháp. Vị Tỳ kheo
ấy là ngưá»i được chá»— ngồi bên cạnh ta. Vị Tỳ kheo ấy là ngưá»i trong cõi
Tam thiên thế giới không có ai sánh kịp vỠphương diện trà tuệ, chỉ trừ
Ãức Như Lai. Vị Tỳ kheo ấy là ngưá»i có trà tuệ lá»›n, có trà tuệ rá»™ng, có
trà tuệ sáng, có trà tuệ sắc bén, có trà tuệ sâu xa. Vị Tỳ kheo ấy Ãt
muốn biết đủ, thÃch độc cư, không thÃch đám đông, đầy nghị lá»±c. Vị Tỳ
kheo ấy là báºc khÃch lệ những ngưá»i đồng phạm hạnh, sẵn sà ng chỉ Ä‘iểm
những lỗi lầm. Vị Tỳ kheo ấy khi xuất gia đã từ bỠmột gia sản lớn lao
có được nhá» công đức tÃch lÅ©y từ 500 Ä‘á»i trước. Vị Tỳ kheo ấy là ngưá»i
có hạnh nhẫn nhục như đại địa. Vị Tỳ kheo ấy có tâm bất hại, như một con
trâu đực đã cưa hai sừng. Vị Tỳ kheo ấy có tâm khiêm hạ như đồng tá».
Nà y các Tỳ kheo, hãy nhìn đây xương trắng tro tà n cá»§a báºc Ãại tuệ, báºc
Quảng tuệ, báºc Lợi tuệ, báºc Minh tuệ ấy, con ngưá»i Ãt muốn biết đủ ấy,
con ngưá»i ưa thÃch độc cư, con ngưá»i đầy nghị lá»±c ấy! Nhìn đây, xương
tà n cá»§a má»™t Tỳ kheo đã khÃch lệ, là m cho phấn khởi đấng Tỳ kheo, sẵn
sà ng chỉ điểm lỗi lầm cho chúng Tỳ kheo.
Bên bá» sông Hằng, không lâu sau khi hai đệ tá» cá»§a Ngà i nháºp diệt, má»™t
hôm Ãức Thế Tôn đưa mắt im lặng nhìn khắp tất cả đại chúng vây quanh rồi
dạy:
- Há»™i chúng nà y, hỡi các Tỳ kheo, đối vá»›i ta bây giá» quả tháºt trống
rá»—ng, khi Xá Lợi Phất và Mục Kiá»n Liên không còn!
Hết
(nguồn: http://quangduc.com)
<< về trang Truyện Ngắn Phật Giáo >>