Chùa Kim Ngân là một ngôi chùa cổ thuộc vùng bảo vệ đặc biệt của cố đô Hoa Lư, chùa được hình thành từ thời Tiền Lê. Tên thường gọi của địa phương là chùa Ngần vì nó nằm trên địa phận xứ Đồng Ngần. Tương truyền chùa được xây dựng trên nền kho của của vua Đinh – vua Lê nên mới gọi là chùa Kim Ngân, nghĩa là chùa Vàng.
 
Chùa Ngần thuộc khi di tích lịch sử - văn hoá Cố đô Hoa Lư, nằm về phía Đông của thôn Chi Phong – xã Trường Yên – Hoa Lư, toạ lạc trên thửa đất rộng 2000m2, chùa giáp với núi Quèn Vuông (là nơi thông nhau giữa thành ngoài và thành trong của kinh đô Hoa Lư) về phía đông, giáp núi Đồng cốc về phía Tây, núi Thanh Liêu về phía Bắc, giáp núi Quèn Rót và đường làng vào thôn Chi Phong về phía Nam. Chùa Kim Ngân là nơi thờ Phật.

Câu đối trước toà Tiền bái có viết: "Cổ bát sinh hoa non phong thiên thu dụng khí tốt Bồ đề kết quả chi đình vạn thế ngưỡng linh thanh" Tạm dịch: Gốc phật nở hoa, non phong ngàn năm chung khí tốt Bồ đề kết quả, nơi đây muôn thuở anh linh.

Về nghệ thuật - kiến trúc và điêu khắc: Ở cửa võng toà tiền bái có chạm rồng yên ngựa chầu mặt nguyệt, hổ chầu long, mây cụm, nửa lá đề, hoa sen cách điệu. Ngoài ra, các bức mê trang trí, các pho tượng thờ và nột số đồ thờ đều mang phong cách triều Nguyễn nhiều hơn. Chùa nằm ở giữa cánh đồng ngần, bốn bề là núi non bao bọc tạo thế chống đỡ, phía trước là ao hồ rộng tạo thuỷ tụ về.

Kiến trúc chùa theo kiểu chuôi vồ, quay hướng Tây – Nam, xung quanh chùa có xây tường bao quanh. Chùa hiện nay gồm các hạng mục: Tiền Bái (5 gian), Thượng Điện (2 gian), nhà Tổ (nằm về phía Tây của chùa, gồm 5 gian tiền bái, 1 gian hậu cung. Đây là khu vực thờ tổ Tây và Tổ ta, bứa đại tự trước ban thờ đề 3 chữ Hán lớn: Phụng Như Lai. Vị trí được thờ tự là tượng nhất nhị Bồ Tát, Tượng tổ Tây Thiên, tượng sư trụ trì chùa), nhà khách (tiếp giáp phía sân chùa bên trái, gồm 5 gian được xây dựng quay ra hường Tây, mái lợp ngói nam, hai đầu đố trang trí phù điêu, kiến trúc theo kiểu trụ chung kẻ góc), và Mộ tháp (nằm về phía Tây bắc của chùa, cạnh cổng vào bên tay phải có hai ngôi tháp dùng bằng gạch đa, xi măng, vôi vữa.

Kiến trúc gồm 4 tâng với bốn mái cong, trên cùng là đài sen nở hoa ra bốn phía, búp sen tạc chụm lại trên đỉnh tháp. Dước là bốn mái tháp tạc cong, thân tháp xây rỗng, nơi đây có đặt bát nhang thờ. Chân tháp dưới cùng xây theo kiểu tam cấp). Bên cạnh những truyền thuyết hấp dẫn, sinh động đằng sau cái tên Kim Ngân thì chùa còn có những giá trị nhất định về kiến trúc, nghệ thuật, lịch sử, văn hoá.
 
Đoan Trang(Tuvien.com)