CHÙA NGHĨA HƯƠNG 義 香 寺 Số 43 Trần Bình Trọng, phường Phước Tiến, TP. Nha Trang 1.- Bối cảnh lịch sử, vị trí địa lý:

Chùa Nghĩa Hương toạ lạc tại số 43 đường Trần Bình Trọng, thuộc Tổ Bạch Đằng, Phường Phước Tiến, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà.

Chùa do cố Hoà Thượng Thích Bích Lâm, Viện chủ Tổ Đình Nghĩa Phương khai sơn kiến tạo năm 1955.  
Sau 1954, hoà bình lập lại, cư dân khắp nơi tìm vùng đất mới an sinh lập nghiệp, do đó nơi đây (Phường Đệ ngũ, Tân Phước ngày xưa) còn gọi là Xóm Mới, vùng đât tứ thuỷ triều qui, tứ thú tụ.

Tứ thuỷ triều quy là bốn bên Nha Trang nước từ hai nhánh sông Cái bao quanh, phía Đông lại giáp biển, miền đất sơn thuỷ hữu tình.

Tứ thú tụ là thiên nhiên, đồi, núi tạo thành bốn biểu tưọng: Đồi Trại Thuỷ (Ngọc bức hàm hoàn) Dơi ngọc ngậm vòng. Núi Một (Linh quy đới tháp) Rùa linh đội tháp. Đồi Sinh Trung (Bạch Tượng quyện hồ) Voi trắng quyện hồ. Dãy núi Chụt, Bình Tân (Thanh Long hý thuỷ) Rồng xanh giỡn nước.

2.- Quá trình hình thành và phát triển chùa Nghĩa Hương:

Năm 1955, để đáp ứng nhu cầu của Phật tử ở Xóm Mới có nơi tu học, cố Hoà Thượng Thích Lâm đã vận động Phật tử quanh vùng kẻ công, người của cúng dường kiến tạo chùa. Giai đoạn này, ở đây là một vùng bải cát mênh mông, dân cư thưa thớt. Tối đến ít ai dám đi qua Miếu Cô Hồn (gần Đền Hùng Vương bây giờ) vì sợ cọp, rắn...

Đất làm chùa do Ông, bà Phật tử Võ Duy Tuế, pháp danh Không Thứ và Bà Nguyễn Thị Vững pháp danh Không Vàng hiến cúng.

Ban đầu chùa là một ngôi nhà cấp bốn, một gian hai chái. Bốn góc mái uốn cong, có giao long uốn lượn, làm nơi thờ Phật và thờ Tổ, tạm đủ để thập phương thiện tín sớm kệ, chiều kinh.

Tháng 01 năm 1958, cố Hoà Thượng Thích Bích Lâm nhận thấy nhiều con em Phật tử nghèo trong vùng, không có điều kiện đi học trường công, Hoà Thượng cho xây trường Nghĩa Thục Bát Nhã bên cạnh chùa Nghĩa Hương dạy dỗ con em nghèo, do Đại Đức Thích Trí Tâm làm Hiệu Trưởng, cho nên Bổn đạo, học sinh lúc này gọi Đại Đức vói danh xưng thân thiện là Ông Giáo.

Năm 1966, sau 11 năm kiến tạo, Phật tử ngày một đông, nhu cầu học tập của học sinh cũng ngày càng nhiều. Hoà Thượng Thích Bích Lâm cho đại trùng tu lại chùa và trường, lên hai tầng lầu, bốn gian tầng trệt và chùa cũ làm 5 lớp dạy học. Trên lầu gồm hai gian, gian trước thờ Phật, gian sau thờ Tổ (tiền Phật hậu Tổ, đối lưng nhau).

Năm 1967, Đại Đức Thích Tâm du học tại Nhật Bản, bàn giao lại Trường Bát Nhã cho Thầy Trí Bửu làm Hiệu Trưởng.

Năm 1969, nhằm mục đích phát triển giáo dục con em, tạo điều kiện để thế hệ trẻ đi về với chùa, học tập giáo lý, biết tụng kinh, niệm Phật, Hoà Thượng Thích Bích Lâm đã cho chuyển trường Bát Nhã về chùa Đông Phước, chùa Nghĩa Minh và xin phép mở trường Nghĩa Thục Vạn Hạnh tại chùa Nghĩa Hương, Nghĩa Quang và chùa Phước Huệ. Đây là thời gian Tỉnh Giáo Hội Phật giáo Cổ Truyền Khánh Hoà có một đội ngũ Ban Huynh trưởng Gia Đình Phật tử là các Thầy, Cô giáo và đoàn sinh Phật tử là các em học sinh ngoan của nhà trường tham gia sinh hoạt Gia đình Phật tử hùng hậu nhất.

Năm 1975, miền Nam được hoàn toàn giải phóng, theo chủ trương của Nhà nước, công lập hoá các trường tư, Trường Vạn Hạnh do nhà nước tạm mượn để mở dạy Mẫu giáo Dân Lập phường Tân Phước lúc đó (Phước Tiến hiện nay).

Năm 2005, sau khi Trường Mẫu giáo Võ Trú được xây cất mới khang trang, đẹp đẻ và Trường Mẫu Giáo Dân lập Phước Tiến cũng được Nhà nước đầu tư xây mới hoàn toàn ở đường Cô Bắc rộng rải, tiện nghi. Học sinh Mẫu giáo được tập trung về học tại hai trường này. Hoà Thượng Thích Trí Tâm đã tiếp nhận lại cơ sở vật chất chùa Nghĩa Hương để tiếp tục hoàng dương Phật pháp và làm việc từ thiện xã hội.

Trong giai đoạn này, Hoà Thượng Trí Tâm đã hướng dẫn Ban Đại Diện Phật tử Nghĩa Hương mở cửa từ cổng chùa đi lên chánh điện theo lối mặt tiền và tu bổ, sơn sửa, trang trí lại chùa.

3.- Chùa Nghĩa Hương qua các đời truyền thừa:

Trong gần 60 năm xây dựng và phát triển, chùa Nghĩa Hương là một trong ba địa chỉ vàng của thành phố Nha Trang, làm nền móng cho Tổ Đình Nghĩa Phương gồm: (Ba Thôn, Nghĩa Hương, Nghĩa Quang), do đó cố Hoà Thượng Bổn Sư Thích Bích Lâm trước đây và Hoà Thượng Thích Trí Tâm hiện nay trực tiếp Trú trì chùa. Chỉ cử Giám Tự về chùa Nghĩa Hương trông coi, hương khói, làm lễ vào các ngày lễ vía, sám hối, mồng một, rằm, và hướng dẫn Phật tử tu hành, tụng kinh niệm Phật, làm việc từ thiện xã hội.

Từ nhiều năm qua, thường nhật, Ban Hộ niệm thay nhau hương khói, tổ chức chúng Pháp hoa, chúng thập thiện tụng kinh Pháp hoa vào các ngày thứ năm, chủ nhật, đã trải qua nhiều đời Trưởng ban hộ niệm như: Cố Phật tử Nguyễn Viễn, Cố Phật tử Bùi Du, Cố Phật tử Nguyễn Mạnh, Phật tử Lê Quang Tảo, Phật tử Nguyễn Bích, Phật tử Phạm Văn Gang, Phật tử Bùi Chất... và cũng có giai đoạn có Phật tử ở tại chùa hương khói như: cố Phật tử Hoàng Thị Thanh, Phật tử Lê Thị Hiền v.v...

Trải qua thời gian kiến tạo và phát triển quý Thầy đã từng gắn bó với chùa Nghĩa Hương qua nhiều thời kỳ như:

1.- Thượng tọa Thích Trí Thanh
2.- Đại Đức Thích Trí Định
3.- Thượng Toạ Thích Trí Tấn
4.- Thầy Trí Bửu
5.- Thượng Toạ Thích Thiện Tấn
6.- Đại Đức Thích Như Tịnh...

Năm 2005 để phát triển Phật sự tại Nghĩa Hương, Hoà Thượng Thích Trí Tâm, Viện chủ Tổ Đình Nghĩa Phương đã cử Đại Đức Thích Như Tịnh làm Giám Tự quản lý, trông coi Nghĩa Hương, hướng dẫn Phật tử tu học giáo lý Phật Đà và làm việc Từ thiện xã hội.

Tháng 5 năm 2008, để chuẩn bị Tổ chức Bếp ăn Từ Thiện chùa Nghĩa Hương, Đại Đức Thích Như Tịnh đã vận động Phật tử xây dựng một phòng làm nhà khách để tiếp khách và tiêp Phật tử.

Nhân mùa Vu Lan Báo Hiếu, Rằm tháng bảy năm Mậu Tý (2008) được sự hứa khả của Hoà Thượng Thích Trí Tâm, Đại Đức Thích Như Tịnh đã cùng Ban Từ Thiện chùa Nghĩa Hương phát Bồ đề tâm tổ chức Bếp ăn Từ Thiện phục vụ cho bà con nghèo, những người lở đường, cơ nhở...

Chùa Nghĩa Hương con đường phía trước còn dài, sau nhiều năm kiến tạo, chùa đã bị vết thời gian bảo mòn, hư hoại. Mong ước của Hoà Thượng Thích Trí Tâm cũng như của quý Thầy và Phật tử Nghĩa Hương là một ngày không xa, có đủ duyên lành, sẽ đại trùng tu Nghĩa Hương phạm vụ huy hoàng, trang nghiêm tú lê, đúng như câu đối ở hai bên cổng Tam quan chùa mà Tổ Khai sơn đã an danh:
義 里 妙 玄 普 度 群 生 宣 正 法
Nghĩa lý diệu huyền phổ độ quần sanh tuyên chánh pháp.

香 雲 遍 滿 廣 開 佛 道 闡 禪 門
Hương vân biến mãn quảng khai Phật đạo xiển thiền môn.
Có nghĩa là:
  Nghĩa lý nhiệm màu rộng độ chúng sinh theo chánh pháp.
Hương mây biến khắp mở mang đạo Phật rõ Thiền môn.
Đoan Trang(Tuvien.com)