“TâyTạngVănĐạiTạngKinh”tuyđãđượchoànthànhvàonhưngnămđầutriềunhàNguyên,nhưngđượckhởisựphiêndịchtừđờinhàĐường.Nhữngkinhluậnđượcdịchởthờikỳđầuđềuđượcchépvào“BàngĐườngMụcLục”(Hphan-thanhdkar-Chag).Đâylà“Đệnhấtbộkinhlục”củaTâyTạng... CHƯƠNGV 
VĂNVẬTPHẬTGIÁOTÂYTẠNG

 

Tiết1
TâyTạngĐạiTạngKinh

MụcLụcTạngKinh.“TâyTạngVănĐạiTạngKinh”tuyđãđượchoànthànhvàonhưngnămđầutriềunhàNguyên,nhưngđượckhởisựphiêndịchtừđờinhàĐường.Nhữngkinhluậnđượcdịchởthờikỳđầuđềuđượcchépvào“BàngĐườngMụcLục”(Hphan-thanhdkar-Chag).Đâylà“Đệnhấtbộkinhlục”củaTâyTạng.ĐólàcăncứvàothuyếtnóirằngởthờiđạicủaTạngvươngMâuĐềTánphổ(Ma-tig-btsan-pa)vàocuốithếkỷthứtámTâylịchdocácvịdịchsưnhư:Ca-BạchPhổTửkết(ka-ba-dpal-brtsegs)phiêndịch,vàTịnhXáCa-Di(Ka-Me)ởđịaphươngBàngĐường(Hphan-than)lànơilưugiữnhữngkinhPhậtsaukhiliêntụcđượcdịchhoànthành.HiệnnaybảnBiên-Lụcnầyđãbịthấtlạcnênkhôngthểbiếtđượcnộidung.

Đếnbánthếkỷthứchín,doTạngvươngLạiBaThiệmdốctoànlựchộpháp,nhờvậymàviệcphiêndịchkinhPhậtcựcthịnhmộtthờivàdịchđượcrấtnhiềukinh.Nhữngvịdịchsưnhư:PhổTử Kết(Dpal–brtsegs)v.v.giàlamĐăngCát–NhĩMã(Ldan–dkar-ma)ởThổĐườnglànơilưugiữnhữngkinhPhậtsaukhiđãchỉnhlývàbiênchépthànhkinhlục,lấytênlà“ĐăngCátNhĩMãMụcLục”(Ldan-dkar-madkar-chag).Bảnmụclụchiệnnayđượcđưavào“ĐanChâuĐiểnTập”.ĐâybảnkinhlụcdựatheothứtựcủatamtạngKinh,Luật,Luậnmàphânlàmmườibảymụcloạisau:

1.Đạithừakinhgồmcó:bộKinhBátNhã,bộKinhHoaNghiêm,bộkinhBảoTích.BộKinhTậpvàbộKinhĐạiNiếtBànđượcdịchtừ HánVănraTạngVănvàv.v… 2.Tiểuthừakinhgồmcó:“ChánhPhápNiệmXứKinh”v.v…saucóthêmbộ“PhápTậpYếuTụng”. 3.BíMậtkinhgồmcó:“BấtKhôngQuyênSáchĐàLaNi”v.v… 4.Từmụcloạithứ4đếnthứ7,gồmcó:DanhHiệu,TánNguyện,CátTườngTụng. 8.LuậtTạnggồmcó:GiớiBổnvàTỳNạiDav.v… 9.Đạithừakinhthíchgồmcó:“ThậpVạnBátNhãĐạiSớ”,“BátNhãQuảngTrungLượcSớ”,“HiệnQuánTrangNghiêmLuậnThích”. 10.TrungQuánLuậngồmcó:“CănBảnTrungLuậnThíchLuận”,“BátNhãĐăngBảnThích”,“PhậtHộThíchLuận”,“VôUýThíchLuận”,“TrungQuánTrangNghiêmLuậnBảnThích”. 11.ThiềnĐịnhThư gồmcó:“TuHànhTamThứĐệ” 12.DuyThứcLuậngồmcó:“DuGiàSưĐịaLuậnBảnThích”,“NhiếpĐạiThừaLuậnBảnThích”,“TậpLuậnBảnThích”,“KinhTrangNghiêmLuậnBảnThích”v.v… 13.ĐạiThừaLuậtTậpgồmcó:“TậpBồTátHọcLuận”,“TậpNhấtThiếtKinhLuận”,“BảoManLuận”v.v… 14.TiểuThừaLuậngồmcó:“Cu-XáLuậnBảnThích”,“CuXáSớ”củaNguyệtXứngvàThắngHữuv.v… 15.NhânMinhLuậngồmcó:“Quán-NhânQuảTươngThuộcBảnThích”,“ChánhLýNhấtĐíchLuậnBảnThích”v.v… 16.TạngThổTuyểnThuậtgồmcó:“ThánhGiáoChánhLượng”,“TừBiĐạiTán”v.v… 17.ĐãiKhảogồmcó:“LượngThíchLuậnBổnThích”,“NhiếpChânThựcNghĩaBảnThích”v.v… SựphânramườibảymụcloạivừanêuchothấythờikỳnầykinhđiểnĐạithừađượcdịchraTạngvăngầnnhưđầyđủ,chỉcóDuyThứchọccònthiếurấtnhiều.VềTrung-QuánthìthiếucácsớgiảicủaNguyệt-Xứng,vềNhân-Minhthìkhôngthấy“TậpLượngLuận”củaTrần-Na,vềMậtbộchỉcóbabộlàTácMật,TuMật,DuGiàMật,chưacóVôThượngDuGiàMật.Nhữngthiếukhuyếttrênmãisaunầymớiđượcbổsung.ĐiềuđóchothấycáchọcgiảTâyTạngởthờikỳấyđasốxuấtthântừHiểngiáo.

ĐếnđầutriềunhàNguyên(cuốithếkỷmườibaTâylịch),dosựxươngthịnhcủaPhậtgiáoHậutruyềncựcmạnhnênviệcphiêndịchkinhPhậtmớiđượchoànbịvàdẫnđếnviệckhắcbảnĐạiTạngKinhbằngTạngvăn.ĐâylàkhắcbảnlầnthứnhấtvàcótêngọilàNạiĐườngCổBản,haycòncótênlàCựuNạiĐườngTạng.TạngbảnnầydongàiThếTônKiếm(Mchom-Idan-ral-Khri)vàngườiđệtửlàNhuyếnNgữẨnPhúc(Hjam-naggan-sis)sưutậpthêmnhiềutưliệutừđấtHánmangvềTạngthổvàkhởisựkhắcbảntạichùaTrátThậpLuânBố,chùanàytọalạcởvềphíatâyGiàlamNạiĐường(Snar-thari)khoảngnămmươidặm.ThếTônKiếmlàngườiviếtmụclụccholầnkhắcbảnnày–vàgọilà“NhậtQuangMụcLục”(Nĩ–mahihod–jerdkarblogros).Đấycũnglàbảnkinhlụcthứba.

ÍtlâusaulạicóSáchBa(Tshal-pa)củaKếtBạchLa–Cách(Dges-bahiblogros)tạiTịnhxáCốngĐường(Guri-than)cáchLạpTátnămmươidặmvềphíađôngđứngrabiênlụckinhtạng.Kinhtạngnầysovới NạiĐườngCổBảnvềnộidungcógiatăngđầyđủhơnvàgọitênlà“SáchBaMụcLục”(Tshal-padkar-chag).ĐâylàbộKinhlụcthứtư.

Vàohậubánthếkỷmườibốntâylịch,đạisưBốĐốnhiệuđínhSáchBaMụcLụcvàtựôngbiêntậpmộtbộĐạiMụcLục.BộĐạiMụcLụcnầybaogồm“TùngLạpLâmBảoThiết(Gsun-rabrin-cheCamChâuNhĩ)MụcLục”và“GiáNhỉBãoPhầnBa(Rgyal-pophren-baĐanChâuNhĩ)MụcLục”.ĐâylàbộkinhlụcthứnămvàcũnglàbộmụclụcđượcthẩmđịnhđầyđủnhấtcủaTâyTạngĐạiTạngKinh.ThựcrabộkinhlụcnầychỉlàphụlụcnhằmgiúpđạisưBốĐốnviếtbộThiệnThệGiáoPhápSử(Bde-gsegsbstan-pahichoshbyun).

ĐạisưBốĐốn-ngườiđemtoànbộĐạiTạngKinhbằngtiếngTạngphânrathànhCamChâuNhĩ(Bkah-hgyur–haycòngọilàGiáoSắcBộhoặcPhậtbộ)vàĐanChâuNhĩ(Bstan-hgyur,còngọiLuậnThuậtbộhoặcTổbộ)đólàsựphânloạigiáophápvôcùngđặcbiệtvàđộcđáocủaTâyTạng.BốĐốnlấynhữngkinh,luậtdoPhậtthuyếtquyvềbộCamChâuNhĩ;nhữngthíchluận,chúsớdolịchđạitổsưtrướctácquythànhbộĐanChâuNhĩ.TừđóvềsauviệcphânloạinầytrởthànhđịnhthứccủaTạngVănĐạiTạngKinh.

PhânLoạiPhápCủaBốĐốn.

Bố–ĐốnlàmộtvịđạihọcvấncủaPhậtgiáoTâyTạng.ĐốivớitoànbộĐạiTạngKinhđượcdịchraTạngvănÔngđềuphânloạivàchúthích.Ônghoàntoàndựavàokhảnănghọcthuậtcủamìnhmàcânnhắc,phánđoán.HầuhếtcáchọcgiảPhậtgiáoTâyTạnghậulaiđềutuânthủtưtưởngcủaông.ĐạisưTôngKháchBalàngườichịuảnhhưởngnơiôngrấtnhiều.

XingiớithiệukiếngiảivềviệcphânloạiĐạiTạngkinhcủaBốĐốnthànhhailoạinhưsau:

1,PhânloạiCamChâuNhĩ:

BốĐốnđemCamChâuNhĩchiathànhHiểnthừavàMậtthừa.VềHiểnthừa,ônglạiphân“Nhấtđạithuyếtgiáo”củađứcPhậtralàmSơ–Trung-Hậutamphápluân.SơphápluânlàthờiđứcPhậtthuyếtgiảngTứ-Đếvànhững giớiluậtcănbảntạivườnLộcDã.TrungphápluânlàthờiđứcPhậtthuyếtgiảngphápvôtướngnhưBátNhãKinhv.v…tạinúiLinhThứu.HậuphápluânlàthờiđứcPhậtthuyếtgiảngphânbiệtpháp,nhưnhữngkinhPhápHoa,BảoTíchv.v…ỞcácxứnhưthànhTỳXáLyv.v…cóthểlậpbiểuđồsau:

2,PhânloạiĐanChâuNhĩ:

CamChâuNhĩlànhữngkinhthuộcPhậtbộ,đượcchiarabathờichuyểnphápluân.ĐanChâuNhĩlàsựxiểndươngvàthíchnghĩacủalịchđạiTổsưđốivớinhữngkinhdoPhậtthuyết.ĐanChâuNhĩcũngđượcchiathànhbamôn.

a)NhữngbộluậnthíchởthờiSơphápluânđượccoilànhữngbộluậnTiểuthừa. b)NhữngbộluậnthíchởthờiTrungphápluânđượccoilànhữngbộnhưTrungQuán,BátNhã. c)NhữngbộluậnthíchởthờiHậuphápluânlànhữngbộluậnvềDuGià. Ônglạiđembamônnàyphânrahaichilà:“Quán”và“Hạnh”.Xinđưarabiểuđồsau:

BốĐốnđạisưbấtđồngvềnộidungluậngiảitrongcácbộluậnnênôngphânĐanChâuNhĩ làmbaloại:

1.Nhữngluậnđiểnnóivềthếtụcđế. 2.Nhữngbộluậnthuyếtvềthắngnghĩađế. 3.Nhữngluậnđiểnnóivềgiảithóatđạođế. Xinliệtracươngyếunhưsau:

1, Nhữngluậnnóivềtụcđếcũngđượcchiathànhba:
1,1Nhữngluậnđiểnđềcậpcótínhcáchthếđạo,như:“BáchTríHuệLuận”,“NhiếpSanhLuận”v.v… 1,2Nhữngluậnđiểnchuyênnóivềlợithavàđượcchiathànhbốnkhoảnh. a)NhânMinh:giảithíchhiệnlượng,tỷlượngv.v…gồmsáuviệcnhư“TậpLượngLuận”củaTrầnNa.ThấtChiThấtQuán,BátThành,ThấtTrùngSớv.v…củaPhápXứng. b)ThanhMinh:giảithíchchữGiới,chữTượng,baviệchàihoànhư“BaNhịNiKinh”v.v…lạinữa,cầncóluậtvềâmvận,lờihayvàthicacũngđượcđưavàođây(ThanhMinh). c)YMinh:giảithích vềydượchọc,như“BátKinhPhầnTâmYếuLuận”v.v… d)Côngxảominh:giảithíchnhữngviệcnhưluyệnkimtrong“luyệnkimluận”v.v… 1,3Nhữngluậnđiểnnóivềlợi íchtựthân,cómộtthứđólà“NộiMinh”,thíchnghĩavềtướngcủacácphápUẩn,Xứ,Giớiv.v…nhưTỳĐàmvà“TậpĐạiThừaTướngLuận”v.v… 2, NhữngluậnđiểnnóivềThắngnghĩađế: TứcgiảithíchTứ-đếtheonguyênlý“NăngSởVôBiệt,VôSởĐắc”v.v…nhưtrong“PhânBiệtNhịĐếLuận”,“TamThậpLuận”…v.v

3, NhữngluậnđiểnnóivềĐạogiảithóat: Như“BồTátĐịa”trongDuGiàSưĐịaLuận,hay“NhậpBồTátHạnhLuận”củaTịchThiênv.v…làlấyphầnchínhyếutừ“TậpLuận”và“CuXáLuận”đểsángtác.

BảnGốccủaTạngVănĐạiTạngKinh

BảngốccủaĐạiTạngKinhTâyTạngthìcónhiều;đólàdoPhậtgiáoTâyTạngkéodàitừthờiTiềnTruyềnđếnthờiHậuTruyền.TrongkhoảngthờigiancủahaithờicộnglạicóhơnbatrămnămmươivịdịchkinhPhậttừPhạnvănvàHánvănraTạngvăn.Cảtrướcsauhọdịchđượchơnnămnghìnbộkinh,chưanóilànộidungcáckhắcbảngiữacácthờicũngcókhácnhau.

 Nayxinnêucácdanhxưngcủacáckhắcbảnquacácthờikỳ.

1, CựuNạiĐườngTạng: ĐầuthếkỷmườibaTâylịch,khắcbảnnầylàdoThếTônKiếmvàđệtửlàNhuyếnNgữẨnPhúcsưutậptưliệuởnộiđịaTrungQuốcmangvềTâyTạngrồicùngvớicácvịdịchsưnhư:LaTátNhĩ TangKếtBồng(Blo-gsalsans-rgyaskbum),ToảNamHoắcTàiNhĩ(Bsod–namshod-jez),NgânTướcBáchBồng(Byan–Chuc-hbum)v.v…vàcòncónhiềuvịdịchsưkháchướngvềcácđịaphươngtrongnộiđịaTâyTạngđểsưutậptấtcảnhữngkinh,luật,luậncủaHiểnvàMậtgiáo.HọdịchvàkhảochínhlạirồikhắcbảninthànhbộĐạiTạngThưlấytênlàNạiĐườngCổBản.HiệnnaycảkhắcbảnvàấnbảncủaĐạiTạngKinhnầyđềukhôngcòn.

2, LýĐườngTạng: TênbanđầulàLýĐườngBản(Li-Thari).KhắcbảnnầycóđượclàdocácvịnhưThích-Ca-Dã-Tán(Sà-Kyargyal-mtsyul)v.v…vàđượckhởicôngkhắcbảntạiđịaxứCầnƯu(Hjan-Yul).

VàođờinhàThanh,nămQuangTựthứ bamươibốn(1908).QuânThanhsaukhivàoTâyTạngđãthiêuhuỷtoànbộtạngbảnnầy.

3, ĐứcCáchTạng:TênbanđầulàĐứcCách(Sác-dge)bản.ĐâylàtạngbảnđượcchuẩnbịtừnămUngChínhthứbảy,nhàThanh(1729).Nămsauđómớikhởisựkhắcbản,nhưngmãiđếnđờiThanhCaoTông,nămCànLongthứchín(1744)mớihoànthành,trảimấtmườisáunăm.Vềnhânlựcphảisửdụngđến320vạnngườivàocôngcuộc khắcbảnvàinấn.ChiếmđimộtnửadânsốcủaTâyTạng.

MộtđịaxứnhưTâyTạngmàhoànthànhnổimộtbộTạngVănĐạiTạngKinh nhưvậy.NếusánhvớiHánVănĐạiTạngKinhcủaTrungQuốc,thìđấyquảlàmộtsựnghiệpvôcùngvĩđại!Bởi,nhânlực,vậtlựcđảmtráchcôngviệckhắcbản,inấnlàrấtnặng.NếusovớicáckhắcbảnvàinấncủaHánVănĐạiTạngKinhcủamộtnướclớnnhưTrungQuốc,thìđâyđúnglà“ThiênNhưởngChiBiệt”(điềuđặcbiệtnhấttrongtrờiđất).NếudânTâyTạngkhôngmộtdạkiềnthànhkínhngưỡngPhápBảo,thìsaohọcóthểlàmnổiviệcnày!ĐâylàmộtĐạiTạngKinhmànộidungcủanócósựthamcứuvàsửdụngcảbộphậnCamChâuNhĩcủaLýĐườngTạng,thêmvàocòncóSắc-La-Xá-Nhĩ-Cang(Sha-lugser-Khan)đưacảbảngốccủatoànbộĐanChâuNhĩvào.NgoàiracònychiếubộkinhlụccủaBốĐốn,coinhưtấtcảđềuđượctăngbổvàomàthànhbộTạngVănĐạiTạngKinh.HiệntạichùaĐức-Cáchcònlưugiữđầyđủtoànbộkhắcbảncủatạngkinhnầy.ĐôngDươngVănKhốcủaNhậtBản,HuệHảiThịVănKhốcủaHàKhẩuvàĐạiHọcCao-DãSơnlànhữngnơimàhiệnnaycònlưugiữđượcnămbộấnbảncủaTạngkinhnầy.

4, TânNạiĐườngTạng: BanđầucótênlàNạiĐườngTânBản.ĐâylàkhắcbảnvângtheogiáosắccủađứcĐạtLaiLạtMalàBốCáchTangGiaMụcThốmàkhởicôngkhắcbảnvàonămUngChínhthứtám(1730).TạngbảnnầylấyNạiĐườngCổBảnlàmbảngốc,đồngthờicóthamkhảoSáchBaMụcLụcvàMụclụccủaBốĐốncũngđượctăngbổvào.KhắcbảncủatạngkinhnầyhiệnđượclưugiữtạiNhậtKhách-TắccáchchùaNại-Đườngnămmươidặmvềhướngtâynam.ĐạihọcĐạiChínhcủaNhậtBản,HàKhẩuHuệHảiThịVănKhố,ĐạihọcKinhĐôĐếQuốcvàđạihọcĐại-Cốclànhữngnơicònlưugiữđượcnămbộấnbảncủatạngkinhnầy.

5, TrácNiTạng: TênbanđầulàTrácNi(CoNe)bản;TrácNithuộcđịaphươngTriệuChâucủatỉnhCam–Túc,cũnglànơingụcưcủađồngbàoTâyTạnghệAn-Đa(trích:NghiêncứuTâyTạng-trang57).CóthuyếtchorằngđịaphươngTrácNithuộcnộicảnhtỉnhThanhHải(PhậtgiáoĐạiTừĐiểncủaVọngNguyệtThị-trang6318;ĐôngÁPhậtGiáoSửcủaKimSơnChánhHảo-trang429).Cóthuyếtnóitạngbảnnầyhiệnvẫncònnhưngkhôngrõlàđượckhởicôngkhắcbảnvàonămnào,cóngườinóilàcósauĐứcCáchTạngBản.

6,BốNaKhắcTạng: BanđầucótênlàBốNãKhắcBản.TạngbảnnầyhiệncòntạiBốNaKhắc(Punakha)thủphủcủaBấtĐan.ĐâylàTạngVănĐạiTạngKinhnằmbênngoàiđấtnướcTâyTạng,vàchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ.

7, KiệtCônBànhTạng: TênbanđầulàKiệnCônBành(Rjesrku-hbum)Bản.ĐượckhắcbảntạichùaCônBành(Rku-hbum)thuộctỉnhCamTúc,kinhbảnnầynayđãbịthấtlạcvàcũngchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ.

8, KhướcMổĐàTạng: TêngốclàKhướcMổĐà(Cha-mdo)Bản.TrướccònlưutạichùaKhướcMổĐà.NhưngnaythìkinhbảnnầyđãbịmấtvàcũngchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ.

9,VĩnhLạcTạng: TêngốclàVĩnhLạcBản.ĐâylàkhắcbảnTạngVănĐạiTạngKinhtạiTrungQuốc,vàonămVĩnhLạcthứtám(1410)đờinhàMinh.KhắcbảnnầydựatheoNạiĐườngCổBảnđểkhắcbảnvàchỉkhắcđượcbộphậnCamChâuNhĩ.Kinhbảnhiệnnaykhôngcòn.

10, Vạn-LịchTạng: TêngốclàVạn-LịchBản.TạngbảnnầylấybảnVĩnhLạclàmgốcđểkhắcbảnthêmlầnnữavàonămVạnLịchthứbamươi(1602),đờivuaMinhThầnTông.Khắcbảnhiệnđãbịmất,ấnbảnthìcònnhưngrấtít.

11, BắcKinhTạng: TênbanđầulàBắcKinhBản.KhắcbảnđượckhởicôngtạiBắcKinhđờiThanhThànhTổ,nămKhangHyhaimươihai(1602).TạngbảnnầyycứtheokhắcbảngốccủabộCamChâuNhĩ,vàđượclưugiữtạichùaSắcLạp;nămUngChínhthứhai(1724)cókhắcbảnthêmbộĐanChâuNhĩ.TiếclàvàonămQuangTựhaimươisáu(1900)toànbộkhắcbảnnầybịnạnbinhhoảthiêucháytấtcả.MaylàđạihọcĐại-CốcởKinhđônướcNhậtcònlưugiữađượcấnbảncủaTạngBắcKinhnầy.TrongnhữngnămgầnđâyNhậtBảnchoinlạiấnbảncủaTạngBắcKinhvàcholưuthông.ỞĐàiLoanhiệncóđượcbabộcủatạngkinhnầy.HaibộdànhchoviệnnghiêncứuTrungương,bộcònlạisungvàoTrungƯơngĐồThưQuán.

12, LạpTátTạng: TênbanđầulàLạpTát(Lhasa)Bản.ĐâylàkhắcbảndođứcĐạtLaiLạtMađờithứmườibachokhởicôngkhắcbản,nhưngcũngchỉhoànhànhbộphậnCamChâuNhĩ,kinhbảnhiệnvẫncòn.

Ngoàinhữngkhắcbảnvừanêu,tạiđịaphươngSài–Hoắc(Sa-hor)thuộcvùngHạ-Bố-Tạp-Nhĩ(Bshah-pa-rtsal)vàothờiđứcĐạtLaiLạtMađờithứnămcũngcókhắcbảntạngkinhCamChâuNhĩ.ĐồngthờiởMôngCổcũngcóbộTâyTạngĐạiTạngKinhđượcdịchratiếngMông-Cổ.ỞMãn-ChâucũngcóbộTâyTạngĐạiTạngKinhđượcdịchratiếngMãn-Châu.Trongsốmườihaikhắcbảntrên,cósáukhắcbảnchỉcóbộphậnCamChâuNhĩ;đólàcácbộ:BốNaKhắc,KiệtCônBành,KhướcMổĐà,Vĩnh-Lạc,Vạn-LịchvàLạpTát.SốcònlạiđềuđủcảhailàCamChâuNhĩvàĐamChâuNhĩ.

 NỘIDUNGKINHTẠNG:

ĐiểmđặcbiệtcủaTạngKinhTâyTạnglàcóhaibộlàCamChâuNhĩvàĐanChâuNhĩ.Tấtcảcáckhắcbảnđềunhấttrínhưthế,nhưngvềnộidungthìcónhiềutiểumụckhôngđồngnhất.Xinnêurađâybakhắcbảntiêubiểuchosựkhôngđồngnhấtvềphầnnộidung.

I.TạngĐứcCách. 
Vềnộidung,TạngĐứcCáchđượcchiarathànhhaiphầnvớihaimươiloại.

-CamChâuNhĩ:

1-Luậtbộcómườibapho. 2-BátNhãbộcóhaimươimốtpho. 3-HoaNghiêmbộcóbốnpho. 4-BảoTíchbộcósáupho. 5-Kinhbộcóbamươimốtpho. 6-BíMậtbộcóhaimươipho. 7-TổngMụcLụccómộtpho. VềkinhbộlạiphânraĐạithừavàTiểuthừakinh. VềBíMậtbộthìchiarathànhmườivạnĐátĐặcLaBộ,CổĐátĐặcLaBộ. CòncóthêmchúthíchThờiLuânkinh“ĐàLaNiTập”,mỗithứhaipho. Tổngcộngcómộttrămphovớihơnbảytrămbộ. -ĐanChâuNhĩ:

1-Tántụngbộmậtpho. 2-BíMậtbộcóbảymươitámpho. 3-BátNhãbộcómườisáupho. 4-TrungQuánbộcómườisáupho. 5-KinhSớbộcómườimộtpho. 6-DuyThứcbộcómườisáupho. 7-Cu-Xábộcómườimộtpho. 8-Luậtbộcómườitámpho. 9-Phậttruyện(bảnsinh)bộ. 10-làThưHàmbộ,cảthảycósáupho. 11-NhânMinhbộcóhaimươipho. 12-ThanhMinhbộcóbốnpho. 13-YMinhbộcómộtpho. 14-CôngXãoMinhbộcónămpho. 15-TâyTạngTuyểnThuậtbộ. 16-BổDiKinhLuậnbộcóchínpho.  17-TổngMụcLụccómộtpho. Tổngcộngcóhaitrămmườibaphovớihơnbanghìnbốntrămbộ. II.TânNạiĐườngTạng

Nộidungcủatạngbảnnầycũngđượcphânra thànhbộ.

1.CamChâuNhĩbộ: CamChâuNhĩbộlạiphânthànhhaimôn:

a.NhânThừaBátNhãBộthìcó:

1-Mụclụcmộtpho, 2-GiớiLuậtBộmườibapho, 3-BátNhãBộhaimươimốtpho, 4-HoaNghiêmBộsáupho, 5-BảoTíchBộsáupho, 6-TạpKinhBộbamươimốtpho, 7-NiếtBànBộhaipho, Tổngcộnglàtámchụcphovớibatrămbộ. b.QuảThừaBíMậtBộ:BíMậtBộcũngchiarathànhVôThượngDuGiàBíkinh,DuGiàBíkinh,TuBíkinh,TácBíkinhcảthảycóbốnthứ,gomcảlạicóhaimươihaiphovớibatrămbộ.Tínhluônhaimôncómộttrămlẻhaiphovớihơnsáutrămbộ.

2.ĐanChâuNhĩ: 

1-TánTụngBộ-mộtpho, 2-BíMậtBộtámmươibảypho, 3-KinhThíchBộmộttrămbachụcpho, 4-ThanhMinhv.v…nămpho, 5-Mụclụcmộtpho, Tấtcả cóhaitrămhaimươibốnpho. III.BắcKinhTạng

Nộidungtạngkinhnầycũngphânrahaibộlà:

1,CamChâuNhĩ :

1-BíMậtBộhaimươilămpho, 2-BátNhãBộ-haimươibốnpho, 3-BảoTíchBộsáupho, 4-HoaNghiêmBộsáupho, 5-ChưKinhBộbamươihaipho, 6-GiớiLuậtBộ-mườibapho, Tấtcả cómộttrămlẻtámphovớimộtngànbộ. 2,ĐanChâuNhĩ: ĐanChâuNhĩđượcchiarabamôn:

1-TánTụngBộnửaphovớisáumươitưbộ, 2-BíKinhSớBộ,lạichiarathànhThờiLuânv.v…cóhaimươibốnkhoảnhvớitámmươisáuphorưỡi,gồmbốnnghìnbatrămbộ, 3-KinhSớBộlạicũngchiaBátNhãBộrathànhmườihaikhoảnhvớimộttrămhaimươihaiphorưỡi,gồmtámtrămbộ. Cạnhđócònthêmvàomườibốnphorưỡinhư:BổDuKinh,TâyTạngTuyểnThuật,NguyệnVănv.v… Tất cả cóhaitrămhaimươibốnphovớihơnnămnghìnmộttrămbộ. GiáTrịTạngVănĐạiTạngKinh.

Hiệnnaytrênthếgiới,đứngvềmặtvăntựvàkhắcbảnthìTạngKinhPhậtgiáotốicổlàtạngkinhtiếngBa-LicủaẤnĐộ.TạngBa-Lịđượctruyềnởcácnướcnhư:TíchLan,MiếnĐiệnv.v…lànhữngnướccónềnvănhóachịuảnhhưởngPhậtgiáoTiểuthừa;tiếpđólàTamTạngbằngPhạnvăn;TamTạngPhạnvănđượctruyềnởnhữngnướcnhư:TrungQuốc,TâyTạngv.v…lànhữngnướccónềnvănhóachịuảnhhưởngcủaPhậtgiáoĐạithừa.ThứnữalàTamTạngbằngHánvăndoTrungQuốccăncứvàoTamtạngPhạnvăncủaẤnĐộmàphiêndịchraHánngữ.TamtạngHánvănnầykhôngchỉlànềntảngvănhóacủaPhậtgiáoĐạithừatạiTrungQuốcmàcònởHànquốc,NhậtBảnv.v….SaurốtlàTamtạngcủaTâyTạng.ĐâylàTạngkinhmàngườiTâyTạngdựavàoTamtạngPhạnvănvàTamtạngHánngữđểdịchrathànhTạngkinhbằngtiếngTâyTạng.TạngVănĐạiTạngKinhcũngđượclưuhànhtạiMôngCổ,vìđólàcáckhuvựcchịuảnhhưởngcủaLạtMagiáo.Trongbốntạngkinhvừanêu,thìtạngPhạnvănlàthiếukhuyếtvàbấttoàn;TạngBa-LithìchỉbảolưuđượcTamTạngcủaThượngTọaBộthuộcthờiđạiPhậtGiáoBộPháicóliênhệvới“PhânBiệtThuyết”.TamtạngHánvăntuybaogồmcáckinhđiểnquacácthờikỳĐạithừavàTiểuthừacủaPhậtgiáoẤnĐộ,nhưngđốivớikinhchúMậtgiáothờiVãnkỳcủaPhậtgiáoẤnĐộthìchưadịchđượcbaonhiêu.ĐộcnhấtchỉcóTamtạngbằngTạngvănlàđầyđủcáckinhđiểncủaPhậtgiáoẤnĐộcảthờiTảoKỳchođếnkinhchúMậtgiáothờiVãnkỳ.Dođó,cónhữngkinhmàHántạngthìđủnhưngTạngvănlạithiếu.NhưngnếuđemTamtạngThánhđiểncủaHántạngsánhvớiTamtạngThánhđiểncủaTạngngữ,thìtạngcủaTạngvănlàhoànbịhơncả.Chonênvềphươngdiệndisảnvănhóacũngnhưvềmặtnghiêncứu,thìgiátrịcủaTạngvănĐạiTạngKinhcóvịtrícựckỳtrọngyếu.

DođasốdịchbảncủaHántạngcónguồngốctừtamtạngPhạnvăn,nhưngcónhiềubảnPhạnvănhiệnkhông tìmthấy,trongkhiTạngvăntamtạngcũngđượcdịchtừnhữngnguyênbảnPhạnvănvàhiệnvẫncòn.Hơnnữa,TạngvănlàdobiếncảivăntựẤnĐộmàthànhvà,doTâyTạngcóđịalýtiếpgiápvớiẤnĐộnênphầnlớnkinhvănđượcdịchlàdịchtrựctiếptừPhạnvăn,khôngnhưlúcdịchraHánvăncónhữngngữývàquanniệmbị“cáchngại”nênphảidịchýchứkhôngthểtrựctiếpdịchvănnhưtrườnghợpTạngvăn.ChonênđốichiếuhaidịchbảnHán,Tạngsẽgiúpgiớihọcgiả tiếpcậnvàlýgiảiđượcnguyênnghĩacủanguyênbảnPhạnvăn,hoặctươngđươngvớinguyênnghĩathìthamkhảokinhtạngBa-Li,mớimayrakhảosátđượcdiệnmạoPhậtgiáoẤnĐộvềmặtnghiêncứuvàlịchsử.

SoSánhHaiĐạiTạngKinh,HánvàTạngvăn.

CăncứtheokinhmụccủaBốĐốnđạisư,cóthểđốichiếuvàsosánhgiữahaiđạitạngkinhHánvănvàTạngvăn.VềđạithểmànóithìTạngVănĐạiTạngKinhcóbanguyênnhânchịuảnhhưởngthờiđạimàcấuthànhđặcđiểm:

1.Nhữngthánhđiểncựubảnđãquanhiềulầnbiênđínhcủahậuthế.NhưkinhBátNhã,kinhBảoTíchvàcáckinhkhácv.v…

2.Nhữngthánhđiểncựubảnđượcchúsớđầyđủrồisaumớilưuhành.Như“HiệnQuánTrangNghiêmLuận”v.v…

3.Cónhữngkinhmàthờitrướcchưađượcpháthiện,mãiđếnthờiVãnkỳmớipháthiệnvàlưuhànhnhưkinhchúnóivềVôThượngDuGiàcủaMậtthừavàv.v…

Bađặcđiểmtrên,kinhtạngHánvănkhôngcóđược.Đểphânbiệt,cóthểsưutầmmụclụctamtạngcủabộCamChâuNhĩvàĐanChâuNhĩthuộctamtạngTạngvănđểđốichiếuvớitamtạngHánvăn. 

Xincóbiềuđồsau:

SovớibảnHándịchthìđồngbảncó334bộ,trongđócó245bộlàdịchbảnthờiVãnkỳthuộcđờinhàĐườngvànhàTống;nhưngđaphầnthuộckinhbộHiểngiáonhư:KinhBátNhã,KinhHoaNghiêm,KinhBảoTíchvà“CănBảnThuyếtNhấtThiếtHữuBộLuật”v.v…vềMậtgiáo,bảnHándịchthiếuđến331bộ.NếunóivềnhiềubảnkinhchủyếucủabốnbộMậtthừathìbảnHándịchmớichỉlàđạikhái.

1.-TácMậtcóbốnkinhchúcănbản,nhưngbảnHándịchchỉcó“TôTấtĐịaKinh”,bảndịchcủaĐườngChâuCaThaLa,“TôBàHôĐồngTửKinh”doThiệnVôÚùyđờiĐườngvàPhápThiênđờiTốngdịch.Cònthiếu“NhấtThiếtMạnTràLaBíMậtChúKinh”và“ThiềnĐịnhNgoạiThiênBíKinh”.

2.-TuMậtcóbaChúkinhcănbản,nhưngbảnHándịchmớicómột,đólà“ĐạiNhậtKinh”,doThiệnVôÚyđờiĐườngdịch.Cònthiếungoạithiên“ĐạiNhậtKinh”và“KimCangThủ QuánĐảnhChúKinh”.

3.-DuGiàMậtcóhaiChúkinhcănbản,bảnHándịchchỉcó“NhiếpChânThựcTánhBíKinh”,bảndịchcủaThiHộđờiTống.Cònthiếu“ngoạithiên”củachúkinhnầy.

4.-VôThượngDuGiàMậtđượcchiathànhhaimôn:

a.PhụBộtamloại,thìThiHộđờiTốngmớidịchđược“MậtTập”raHánvăn,cònthiếu“XíchHắcDạMaKimCangBốÚy”và“KimCangĐạiALaLêChúKinh”

b.MẫuBộtamloại,PhápHộđờiTốngdịchbộ“HỉKimCang”,cònthiếubộ“ThắngLạc”và“ThờiLuân”.

TừcácnhântốtrênchothấyPhậtgiáoTâyTạngtrựctiếptiếpnhậnhọcphongvàthànhquảcủathờiđạiMậtthừaPhậtgiáoẤnĐộmộtcáchtrọnvẹnvàhoànhảo,trongkhiđókinhđiểnMậtthừacủaPhậtgiáoẤnĐộphảiđợiđếnsauđờinhàĐườngTrungQuốcmớibiếtđến.Vìthể,ThánhđiểnBíMậtThừacủaTạngVănĐạiTạngKinhcóphầnhoànmỹhơnHánVănĐạiTạngkinhcủaTrungQuốc.Xincóbiểuđồđốichiếusau:

Biểuđồ2chothấytruyềnbảnTâyTạngcócảthảy670bộ,trongkhibảnHándịchchỉcó75bộ,trongđócóđến59bộđượcdịchvàothờinhàĐườngvànhàTống.Vấnđềtrêncóthểchialàmbốnkhoảnhnhằmgiảiminhnhữngtrọngđiểm:

1.HaibộluậncănbảncủaLong-Thọlà“ThấtThậpKhôngTánhLuận”và“TrungQuánLuận”;NhưngTrungQuốcthìmớidịchbộTrungQuánLuận.NhữngchủsớcủahaiđạiluậnsưlàPhậtHộvàNguyệtXứngvềcáihọccủaLongThọthìTrungQuốcchưathấycó.(Năm1962,TrungHoaDânQuốccóxuấtbảnbộ“NhậpTrungLuậnGiảngKý”dophápsưDiễnBồidịchcủaNguyệtXứng).

2.TừThịNgũLuậnlàsởtôngcủaVôTrước,nhưngTrungQuốccònthiếuhaibộ(hiệntạicònthiếumộtbộ,xinxemchúthứtưcủatiếtnầy).

3.VềphươngdiệnNhânMinh,TrầnNalàngườikếnghiệpThếThân,vàluậnnầyđượctruyềnvàoTâyTạngcảthảychínbộ,trongkhiTrungQuốcmớidịchđượccóbốn,là“NhânMinhNhậpChánhLýLuận”,“NhânMinhNhậpChánhMônLuận”,“QuánSởDuyênDuyênLuậnTụng”vàmộtbộchúthíchbabộLuậntrên.HaibộtrướcđềlàThươngYếtLachủtạo.CònvềđạigialàluậnsưPhápXứng,ngườikếkhởicáihọcsuydiễncủaNhânMinh,thìHándịchchưathấy.

4.CònvềsớgiảiThànhTựuQuyếtNghiQuỹThuậtYếuv.v…cóquanhệđếnMậtthừathìbảnHándịchhãycònthiếurấtnhiều.

Từnhữngđốichiếu,sosánhvềsựthiếuđủgiữahaitạngkinhHánvănvàTạngvăn chothấyPhậtgiáoTâyTạngtrựctiếpchịuảnhhưởngnhữngtrướcthuậtcủaPhậtgiáoẤnĐộvàothờiVãnkỳlànhưthếnào.ChỉriêngNguyệtXứngvàPhápXứngcùngvớiVôThượngDuGiàcủaMậtthừa,thìvàothờinhàĐường,ởTrungQuốcvẫnchưathấyxuấthiện.KinhđiểnMậtthừanàovừaxuấthiệnởẤnĐộ,thìngaysauđóđượctruyềnvàoTâyTạng,diềuđótạonênmộtnétđặcsắcchoPhậtgiáoMậtthừaTâyTạng.VềluậnđiểncủacáctácgiảHiểnthừacủaẤnĐộđượctruyềnvàoTâyTạngướccóhaimươibảynhà(tưliệudùngtrongmụcnầyđượclấytừ“TâyTạngPhậtGiáoNguyênLuận”,trang51-55.

Phầnchúgiải: *Chú1:BảybộluậnTỳĐàm.Xem“ẤnĐộPhậtGiáoSử”,chương6,tiết2.Đơncửnhư“PhátTrí”,“LụcTúc”v.v cảthảybảybộ. *Chú2:“ĐạiThừaNghi”nguyênnghĩatrongTạngvănlà“XaQuỹKhaiCảiGiả”chỉtưtưởngcănbảncủacácđạisưkhaisángtôngpháiĐạiThừa.XưanaychỉcóhaivịlàLongThọvàTừThị,BốĐốntừngtheohọcpháicủaNha-QuânvàTrầnNa.KỳthựcNhaQuânchỉchútrọngthuyết“Vôtánhvôtướng”vàôngkhôngxuấtthântrongphạmvithuyếtTrungQuáncủaLongThọ;TrầnNa-ngườitruyềnbácáihọccủaVôTrướcvàôngkhônglậplạithuyết“NgoạiCảnhHữu”.NhưngôngchínhlàhậuduệcủaVôTrước.Vìvậy,trongtrướctáccủaTôngKháchBa“HiệnQuánTrangNghiêmLuậnKimManSớ”,ôngcóvẻphảnđốilạithuyếtTứNghicủaBốĐốn. *Chú3: SáuluậncủaLongThọlà:ThấtThậpKhôngTánhLuận,TrungLuận,LụcThậpNhưLýLuận,HồiTránhLuận,QuảngPháLuận,GiảDanhThànhTựuLuận.(bộGiảDanhThànhTựuLuậnchưađượctruyềnvàoTâyTạng,hoặccóthìđólàbộBảoManLuậnđượcthayvào). *Chú4: 1-TừThịNgủLuậnlàchỉcácbộluận:HiệnQuánTrangNghiêmLuận,BiệnTrungBiênLuận,ĐạiThừaKinhTrangNghiêmLuận,BiệnPhápTánhLuận,TụcThượngSưLuận.Trongnămbộluậntrên,thìbộthứnhấtvàthứnămchưađượcdịchraHánvăn,mớiđây-năm1942,PhápsưPháp-TôncódịchbộHiệnQuánTrangNghiêmLuậnraHánvăn. 2-VôTrướcNgũĐịa,tứcnămphần;như:NhiếpBổnĐịaPhầncủaDuGiàSưĐịaLuậnmàbảnHándịchnóilàdoTừThịtruyền,cònTâyTạngthìcholàdoVôTrướctruyền,vàgồmcó:CănBảnChưĐịa,NhiếpQuyếtTrạch,NhiếpSự,NhiếpDịMôn,NhiếpThích,còngọilàNhịNhiếp,tứcchỉchoATỳĐàmĐạtMaTậpLuậnvàNhiếpĐạiThừaLuận. 3-BátChicủaThếTrầnlàchỉđạochoDuyThứcTamThậpLuận,DuyThứcNhịThậpLuận,NgũUẩnLuận,ThíchQuỹLuận,ThànhNghiệpLuận,ĐạiThừaTrangNghiêmLuậnThích,BiệnTrungBiênLuậnThích,DuyênKhởiLuânThích.CảtámchinầyHánvàTạngđềudịchđầyđủ. *Chú5:1-ThấtChicủaPhápXứnglàchỉ:ChínhLýĐệNhấtĐíchLuận,LượngQuyếtĐịnhLuận,TươngThíchLuận,NhânLuậnNhấtĐíchLuận,QuánTườngThuộcLuận,LuậnNghịChínhLýPhẩmLoạiLuận,ThànhThaTươngThuộcLuận,2-ThấtQuánlàchỉ:QuánSởDuyênTụngcủaTrầnNa,QuánTamThếTụngcũngcủaTrầnNa,QuánVăncủaThiệnHộ,QuánVô LượngTụngcủaPhápThắng,TiểuBảnQuánLượngLuận(vốnlàmộttiếttrongQuánLượngLuận).QuánPháThaTụngđềulàcủaThiệnHộ,QuánTươngThuộcLuậnTuỳThuậnLuậncủaThươngYếtLaNanĐà. 3-BátThànhlàchỉThànhTựuNhấtThiếtTríTụngvàThànhTựuNgoạiNghĩaTụngcủaThiệnHộ,ThànhTựuPháKhiểnLuậncủaThươngYếtLaNanĐà;ThànhTựuBĩThếGianLuậncủaPhápThắng,ThànhTựuSátNaDiệtLuậncũngcủaPhápThắng,ThànhTựuDuyThứcTánhLuậncủaBảoTácTịch,ThànhTựuTươngThuộcLuậncủaThươnhYếtLaNanĐà,ThànhTựuNhânQuảTánhcủaTríCátTườngHửu. 4-ThấtTrùngSớlàchỉchothíchluậncủaPhápXứngđốivớiThấtChi;trongđóngoàiPhápXứngviếtthíchluậncòncó:ĐếThíchHuệ,ThíchCaHuệ,HuệTácHộ,ThắngGiả,ThươngYếtLaNanĐà,NhậtHộ,DạMaLê,LuậnThiên,TịchHộ,PhápThắng,LiênHoaGiới,ThắngHửu,AĐêĐàv.v..cùngthamgiaviếtthíchluận,mộtsốvềNhânMinhLuậnTrungQuốcvẫnchưadịchvàtruyềnbá. 
  
  Tiết2
TựViệnVàPhápVậtCủaPhậtGiáoTâyTạng.

TâyTạngTựViện.

PhậtgiáovốndĩđãtrởthànhquốcgiáocủaTâyTạng.Dođó,sốlượngtựviệnlàrấtnhiều.Riêngvềnhữngngôiđạitựnổitiếngcóhơn3.000.nhữngtựviệnbìnhthườngthìkhôngthểkểxiếc.“ChiêuĐềLanNhã”khôngđâulàkhôngcó.(xemPhậtTâyTạngvàMôngCổcủaLýDựcChước-trang29).Lốinóitrêncóphầnkhoađại.Theo“QuảnLýTâyTạngTôngGiáoSựVụ”,doĐạiTrọngdịchlờicủaNhiênBakhẩuthuật;thìtoàncảnhTâyTạngcóhơnmộtnghìnbảytrăm(1.700)ngôitựviện.NhânsốLạtmaướckhoảngnămmươimốtvạn(510.000)người.(TâyTạngKỷYếucủaNgôTrungTín–trang51).LúcNhânDânGiảiPhóngQuântiếnvàoTâyTạng,bấygiờTâyTạngcó2469toàtựviệnvàmườimộtvạntăng,ni(BiênCươngLuậnVănTập-trang1346).

KiểukiếntrúctựviệncủaTâyTạngthôngthườnglàtừcaoxuốngthấp,saochocảnhsắcthíchnghivớisinhhoạtcủatăngnhân.Tiềnđiệnthườngquayvềhướngđông,tốtnhấtlàtrướcmỗitựviệnnêncóđầmhayhồnước.Nhữngngôiđạitựviệnthườngcótoàtiểuthành,cáchbàitríphòngthấtthườngcaotừhaiđếnbatầng.DoTâyTạngcâyrừngrấtít,vìvậyviệcxâycấtphầnlớnlàsửdụngđáhoặcgạchnung;mộtsốngôichùađượcxâytheokiểumáibằngkhôngcónóc.Cáctầngdướicùngkhôngcócửasổ,thườngđượcdùnglàmkhochứa.Đườngdẫnvàotựviệnthườngtreonhiềutràngphangthànhtừngdãydài,nhiềuthápnhỏvàthạchbảncókhắcbàiminh.

NayxingiớithiệutámngôiđạitựviệntrứdanhcủađấtnướcTâyTạng.

1.-TangDiênTự,hoặccónơidịchraHántựlàTác-TangDaTự.

NgôiđạitựnầytọalạcởbắcngạnsôngBốGiang,thuộcđịaxứNhả-Lổ-TạngcáchLạp-Tát(Lasha)ướckhoảngbamươidặmAnhvềhướngđôngnam.NgôiđạitựviệnnầyđượckiếntạovàothờiTạngvươngCậtLậtSongĐềTán;côngtrìnhnầydohaingàiTịchHộvàLiênHoaSanhchỉđạoxâydựng.Trongkhuônviênchùagồmcómộttòađạiđiện,bốnviệnđạihọc,mỗihọcviệncólốikiếntrúcriêng.Chungquanhđềucótườngcaovàdài,giápvòngkhépkínướccóhơndặmrưỡiAnh.Bêntrêntườngthànhcókhoảngmộtnghìnbamươitoàtiểuthápđượcxâybằnggạchnung,trungtâmchánhđiệnthờmộttượngPhậtcựclớn,caođếnmườithướcAnh.NhữngtượngPhậtthờtrongchùađaphầnđượcđúcbằngvàngròng,đồngthờilạidùngchâubáutrangsứccáctượngPhật.NhữngtựkhídùngđểcúngPhậtcũngtoànbằngkimngântạothành.Tănglữthườngtrúướccómộtnghìnvị.ChùaTang-DiênnguyênlàđạotràngcủaHồnggiáo,từnămDânquốchaimươichín(1940)trởvềsau,chùamớidoHoànggiáotrútrì.

2- ChùaBốĐạtLạp:CòncótênlàBốĐạtLạpCung:

CungthấtnầyvốnlàdoTạngvươngTùngTánCangBố(KhíTôngLộngTán)kiếnlập,nhưngtrảiquanhiềubiếnloạnnêndiệnmạocủachùakhôngcònnhưtrước.ChùaBốĐạtLạphiệnnaydođứcĐạtLaiLạtMađờithứnămđứngrađạitrùngtu,nhưngkhôngthểhoànthànhtrongđờicủaNgài.BởinóđượckhởicôngtừđờivuaTrangLiệtĐếnhàMinh,nămSùngChínhmườibốn(1641)kéodàiđếnsáu,bảymươinămsaumớihoàntất.Chùađượctạodựngtrênmộtđịacuộcbằngphẳng,tọalạctrênmộtngọntiểuphongcủadãynúiBốĐạtLạpngaytạiLạpTát.Nềnchùathóangrộngvàchiếmhếtnữaquảnúi.Dochùacóvôsốđiện-vũkếtthànhvàdựavàothếnúimàkiếntrúc,nhờvậymàchùacólầucaođếnmườibatầng.Ởtrungtâmlàbatoàkimđiện,trướcđiệncónămngôikimtháp.Đỉnhcaonhấtcủatầngthứmườibađođược900thướcAnh[1].NếusovớiKimSắcThậpTựGiátrênđỉnhđạigiáođườngthánhBảoLacủaLaMã,thìcaohơnbảychụcthướcAnh.Điềuđóchothấymộtnềnkiếntrúcbằngtàinguyênđávôcùngvĩđại.Vậy,aidámnghĩTâyTạnglàmộtđịakhucónềnvănhóalạchậu!

3- ChùaĐại-Chiêu:

TươngtruyềnTạngvươnglàKhíTôngLộngTánvìcôngchúaBa-Lợi-Khố-CơcủaxứNiBạcNhĩmàkiếnlậpchùanầynhằmđểphụngthờnhữngkinh,vàtượngPhậtdocôngchúamangđếnTâyTạng.ChùaĐạiChiêutọalạctạikinhđôLạpTát(Lasha),lưngquayvềhướngđông,tiềndiệnthuộchướngtây,chùacólầucaobốntầng,tầngtrêncùngcónămtoàkimđiện,lancan,điệnvũcủanămtoàkimđiệnđềucócấutrúcbằngđồngcóphavàngnguyênchất.ToàkimđiệntrungtâmthờtượngPhậtThích-Ca-Mâu-Ni,tượngdoVănThànhcôngchúathỉnhvềtừTrungQuốc.(nhữngkinhvàtượngPhậtdohaivịcôngchúamangvềTâyTạng,đờisauvẫnlưugiữvàphụngthờ).NgườidânTâyTạngcònhọachândungvuaKhíTôngLộngTánvàhaivịcôngchúađểthờ.

4- ChùaTiểuChiêu

TươngtruyềnchùađượctạolậplàvìTạngvươngKhíTôngLộngTánthươngcảmcôngchúaVănThànhcứluônnhớvềcốhương–nhàĐường.ChùatọalạcvềphíabắcchùaĐạiChiêu,lưngquayvềhướngtây,tiềnđiệnthuộchướngđông.Chùacólầucaobatầng,tầngtrêncùngcómộttoàkimtháp,chánhđiệncủachùathờtượngphậtA-Xúc-Kim-Cang,vàtượngĐaLaTônNữ,haitượngnầydocôngchúacủaNiBạcNhĩmangvềTâyTạng.

5- ChùaCam-Đan

Đâylàngôiđạitựdođạisư TôngKháchBa kiếntạo.ChùatọalạctrênnúiVượngCổNhĩ,cáchLạpTátkhoảnghaimươilămdặmAnhvềphíađôngbắc.Vềhìnhthế,chùaCam-ĐangiốngnhưchùaBốĐạtLạp.ĐiệnthờPhậtvàtàngkinhcácvôcùngtrangnghiêmnhưchùaĐạiChiêuvàchùaTiểuChiêu.Bêntrongnộitự,chùathờrấtnhiềuThánhtượngtrứdanh.NhưtượngÁiNhiễmMinhVươngcóhaithânhình,tượngPhậtAnLạc,tượngPhậtDiLặctọathiền,bêncạnhtượngPhậtDiLặclàtượngTôngKháchBađượcngườiđờisauđiêukhắcthêmvào.NơiđượcchiêmngưỡngnhiềunhấtlàthápthờXáLợicủađạisưTôngKháchBa.NhữngvịhiếncúngtịnhtàiđểkiếntạongôichánhđiệnchùaCam-ĐanlàĐạiLýThạchvàKhổngTướcThạch(tụcdanhlàTùngDuyênThạch).Trênchópđỉnhcủachùađượcphủmộtlớpvàngròng.Trongchùacũngcóbiabằngvàngròng.DithểcủađạisưTôngKháchBahiệnnayvẫntrongtưthếđoantọa,trênthânphủngủycóĐàLaNikệ.NgoàirachùacòncótượngTửChủDiêmMa(YamaRàja),tứcvịthầntrôngcoivềtửvong.ĐểđượckếthếtrútrìchùaCam-Đan,cũnggiốngnhưhaingôiđạitự làSắcLạpvàTriếtPhong,dobangôiđạitựnầycóliênhệmậtthiếtvớinhau,dođóđểtrởthànhvịtrútrìchùaCam-Đan,vịđóphảiđượcđồchúngcủabađạitựhợplạisuytuyểnmộtvịLạtmacaođứcđứngrađảmnhiệm,nhưngvịấyphảilàHôTấtLặtHãnchuyểnthế(táisinh).Tăngthườngtrúcủachùađạtđếnconsốbanghìnbatrămvị.

6. ChùaTriếtPhong

ChùadođạisưTôngKháchBavàvịđạiđệtửcủaônglàLiễmKhâmkiếntạo,chùaởvềphíaNam,cáchLạpTátbadặmAnh,lốikiếntrúccủachùalàdựavàothếnúi,bốnbênđềucóbàitrílầucác,cònkimthápthìtrùngtrùngđiệpđiệp.ĐâylàngôiđạitựviệnmàthếlựccủanóđượcliệtvàohàngbậcnhấtởTâyTạng!

Ngàynay,ChùaTriếtPhongvẫnlàngôităngviệnlớnnhấtthếgiới.Toàncảnhchùađượcchiathànhbảyngôi,mỗingôiđềucóhọcviệnđộclập.MỗihọcviênđượcmộtvịđạiLạtmaKhamBố(caođức)đảmtrách.VềtàichínhcủachùakhôngdochínhphủTâyTạngtàitrợ.Trụchúngcủachùacóđếnbảynghìnbảytrămvị.

7. ChùaSắcLạp

Đâylàngôiđạidanhtựtọalạcdướichântriềnnúi,ởvềphíabắcLạpTátkhoảngbadặmAnh.ChùađượctạodựngbởimộtvịđạiđệtửcủaTôngKháchBalàLiễmDạngvàcácmônđệcủaôngnầy.Nhữngtầnglầuvàphòngốcđềuxâydựngbằngđánằmsolenhaucaochótvót,vìlàtầngnầyxâychồnglêntầngkiavàcứnhưthếmàxây.Chùacóbatoàđạiđiệnvớiđỉnhcaovútnhưngọnbútcắmthẳngvàokhôngtrungvàđượcphủbằngvàngròngcựckỳtránglệ.Toàncảnhchùađượcchiathànhbốnhọcviệnđộclậpvớinhau.Tăngthườngtrụcóđếnnămnghìnnămtrămvị.ChùacònlưugiữmộtchàyKimCangdàigầnhaimét.Chàycóhaiđầu,mộtđầugiốngnhưcâyGiảncóbacạnh,đầukiagiốngnhưđầungười.TươngtruyềnkhichùađangxâylởdởbổngđâuchàytừbênThiênTrúcbayđến.NgườidânTâyTạngvừasợvừakínhthờ,hằngnămcứvàothángchạp(vàokhoảng ngày27)cótụcnghinhthỉnhchàyvềcungBốĐạtLạp,phầncóđầugiốngđầungườithìdomộtvịLạt-mađội,sauđóthỉnhchàyvềlạichùaSắcLạpvàđặttrướcsânchùađểbátánhđếnchiêmbái.

8. ChùaTrátThậpLuânBố

 ĐâylàngôiđạitựđượcxâydựngởHậuTạng,vịtrícủachùađượcnốiliềntừđôngsangtâythuộcthủphủNhậtKháchTắccủaHậuTạng,gồmnamngạnsôngBốGiangcủaNhãLỗTạng,vàgiaonhautạicửakhẩucủasôngSởNiên.ChùadomộtvịĐạtLaiLạtMakiếntạo,lưngdựavàonúi,mặthướngrasông,chánhđiệncựclớn.Chùađượcchiathànhbốnhọcviện,trongđóbahọcviệntuhọctheogiáonghĩaHiểnthừa,mộthọcviệntấntuMậtthừakinhchú.Mỗihọcviệnlạichiarabốncấphọctuầntựtừthấplêncao.TừsauvịĐạtLaiđờithứnăm,chùatrởthànhhệthốngcủaBanThiền.Chúngthườngtrụcủachùacóđếnbanghìntámtrămtănglữ,vàothờicựcthịnhcóđếnbảynghìnvị.

PhápKhí-PhậtGiáoTâyTạng.

Phápkhílàchỉchophápvật,khícụbaogồmcúngcụvàdụngcụ.ĐiềunàykhiPhậtcòntạithếđãcóchếđịnh;Tỳkheocóđủbay,bìnhbát,tọacụvàđãylọcnước.

BồTátgiớitrongkinhPhạmVõngđượclưutruyềntạiTrungQuốccũngcóquiđịnhnhữngTỳkheođầuđàcầncóđủmườitámthứ.VìlàPhậtgiáothờinguyênthủycótínhgiảndịphithường,khôngnhưđờisauMậtthừatrọngthịNghiQuiûphiềnphứcvàđặcđịnhranhiềuphápkhíđểdùngtrongđàntràngtuMật.NhânđấymàPhậtgiáoTâyTạngrấtcoitrọngphápkhí.TuynhiênđócũnglànétđặcsắccủaPhậtgiáoMậtthừa.Sởdĩvậy,làvìPhậtgiáoẤnĐộthờiVãnkỳhấpthunhữngvậtkhảthủtừẤnĐộgiáo,sauđótruyềnvàoTâyTạng.NgoàiraPhậtgiáoMậtthừacủaTâyTạngcũnglãnhthọnhữngkhídụngcủaBổnggiáotạibảnđịa.XưanayPhậtgiáoởnộiđịaTrungQuốcđốivớiviệcsửdụngphápkhícũngcórấtnhiềudạng,làdochịuảnhhưởngcủaĐạo-giáovàMậtgiáo,đặcbiệtlàtừđờiNguyêntrởlui,danhmụcphápkhícủaPhậtgiáoTrungQuốccànglúccàngnhiềuthêm.

DanhmụcphápkhícủaPhậtgiáoTâyTạngrấtnhiều,nayliệtkêcácthứthườngdùngchínhyếunhưsau;cósáuloại:

I. Cácthứdùngtronglễbái.

(1)CaSagiốngnhưYcủaTrungQuốc.Vềýnghĩathì“đồng”,nhưngvềhìnhthứcthì“khác”. (2)Quảichâu(chuỗiđeo).Châucónhiềuthứ:Bồđềtử,Kimcangtử,Liêntử,Thuỷtinh,Trânchâu,Sanhô,Hổphách,Mãnão,Phalê,Thanhkim,Bạchkim,Mộchoạntử,Nhânđầucốtv.v…tuỳhànhgiảtutheophápmônnàothìsửdụngloạichâunấy,vàthuờnglàđeonơicổ. (3)CápĐạtlàcáitúilụatrắng,dàivàvuôngđượclàmbằngthứlụađặcchế.Trongxãgiao,ngườiTâyTạngcầncócáiCápĐạt,nóđượcdùngtrongcácviệcnhư:lễtiễn,chàokhách,yếtkiếnLạtMa,vàtrongviệcthôngtinvớibằnghữu.NgườitabiếutặngnhauCáp-Đạtđểbiểulộsựthànhkính.ViệcsửdụngCápĐạtcũngcòntuỳtheothânphậnmàcósựtonhỏ,dàingắn,rộnghẹpchứkhôngthểhỗntạp. II. Đồdùngtrongtántụng: 

(1)Chuông:chuôngcónhiềuloạilớnnhỏkhácnhau. (2)Mỏ:cóhailoạilàmỏbằngkimloạivàmỏbằnggỗ. (3)Trống:cótrốnglớn,trốngmangtrênlưng,trốngmangtrêncổ,trốngbằngđồngthau. (4)Linh–cónhiềuloạilớnnhỏkhácnhau. (5)Nao-Việt:loạilớngọilàNao,loạinhỏgọilàViệt. (6)Tất:giốngnhưốngtiêuloạinhỏ. (7)CốtĐịch:đượcchếtáctừxươngngườichết. (8)Lụchuyềncầmv.v… III. Cácđồdùngcúngdường:

(1)Lưhương:Córấtnhiềudạngthức. (2)Đăngđài:cũngcónhiềuloại. (3)Thuỷphồn. (4)Đồcúnghiến:nhưbình,mâm,bồn,bát,uyểnv.v…,cótrườngphang,đoảnphang,đạivàtiểuphangv.v…hìnhthứcgiốngnhưbuồmcủaghethuyền. (5)HoaLung:làloạigiỏdùngđựnghoa,đượcchếtáctừvàng,bạc,tre,gỗv.v…. (6)Tràng:cónhiềuloạinhưVũmaotràng,Bảohiệptràng,Tyquyêntràngv.v…hìnhthứcgiốngnhưcờtiết.  (7)HoaCái:cũngcónhiềuloạikhácnhau, (8)Anh-Lạc:thứđộitrênđầugọilàAnh,thứmangởthângọilàLạc.Cảhaiđềudùngchâubáuxâulạimàthành. (9)HoaMan:cónhiềuchủngloạinhư:dài,tròn,vòng,thêuv.v…dùngcácloạinhưquyển,điều,hoaquímàtạothành. IV. Cácđồdùngđểtrìnghiệm: 

(1)MạnĐồLa:đượcdùngtrongđàntuMậtpháp.Cóbathứlàvuông,tròn,tamgiác. (2).Niệmchâu:khôngnhưQuảichâu(chuỗiđeo)vìhạtcóphầnnhỏhơn.Quảichâucó108hạt,Niệmchâucóloại108hạt,cóloại1080hạt.(đâylàloạichâumàpháiThấpBàtrongẤnĐộgiáothườngdùng.Phậtgiáochỉdùngloại108hạt). (3)KimCangChữ,cóbaloại:loạinhấtcổ,loạinhịcổvàloạingũcổ.Chấtliệudùngđểchếtáccóthểlàkimcang,hoặchươngmộc. (4)ChữLinh:cũngcóbaloại:nhấtcổ,nhịcổvàngũcổ. (5)Luân:cónhiềudạngthức. (6)Cổ:cóhaithứlàĐạicổvàKêlâucổ. (7)Dẫnkhánh:khánhcủaTrungQuốcvàTâyTạngđềusửdụnggiốngnhau. (8)Mộc-ngư:cáchdùngMộcngưgiữaTrungQuốcvàTâyTạngtươngđồng. (9)Quánđảnhhồ,làhồnướcbímậtđượccácvịLạtmasửdụngtronglúclàmphépQuánđảnhchocácđệtử. V. Đồdùnghộma (Maởđâylàdanhtừriêngchứmakhôngphảilàmaqui):

(1)Mạntràla:cónhiềuthứloại. (2)Lư:cólưvuông,lưtrònvàlưhìnhtamgiác,tuỳtheođànphápmàdùng. (3)HộThânPhậtlàtượngPhậtđúcbằngđồng,tượngđượcđựngtrong hộpbằngkimloạibạc,dùngđểđộitrênđầu,hoặcđeotrướcngực. (4)BíMậtPhùChúẤn:cóbaloạilàvuông,tròn,tamgiác,lạiphânracóloạidùngđểhộthân,cóloạiđểhộgiatrạch,cóloạiđểhộquốc,cóloạiđểđuổità,đểtrừ taivàđểtăngphúcv.v… VI. Đồdùngđểkhuyếnđạo:

(1)MaNiLuân(Mani-hkhor),hìnhdánggiốngcáithùngtròn,giữacómộttrụcđểdùngtaycầmmàquaynósẽxoaytròn,bêntrêncókhắcLụcTựĐạiMinhChú(còngọilàLụcTựQuanÂm Chú,QuanÂmLụcTựMinhChú,LụcTự MinhChú). (2)KỳĐảoĐồng,hìnhdángcũnggiốngnhưMaNiLuânnhưnglớnhơnđôichút,nhờvàosứcgió,sứcnướchoặccơkhímàchuyểnđộngxoaytròn. (3)KỳĐãoBích:đượckhắcvàobảnggỗsáuchữLụcTựĐạiMinhChú,dùngtreotrênváchtường. (4)KỳĐảoTrạchkhắc“LụcTựĐạiMinhChú”lênphiếnđáđặtdướichânnúi,hoặctríởgiữađường.TấtcảnhữngphápkhívừanêuđượcdângianTâyTạng–ngườingười,nhànhàđềusửdụngtrongsinhhoạtthườngnhật. PHẬTGIÁOTÂYTẠNG–TRAITIẾTVÀPHÁPHỘI​

PhậtgiáoTâyTạngcórấtnhiềuPháphội,xinđơncử nhữngPháphộichínhyếu:

1- TruyềnChiêuĐạiPhápHội. 

ĐâylàPháphộiđượctổchứcvàongàyrằmthánggiênghằngnămtạitrungtâmcủatoànkhuTiềnTạng,cótínhcáchmộtĐạiPhápHội.Từngàymùngba,mùngbốn,chậmlắmkhôngquángàymùngnămthánggiêng,toànthểtăngchúngcủabangôiđạitựtạiLạpTátđềuvântậpvềthịkhuLạpTát;thứđếntheođịnhkỳ,giờngọhômsautoànthểtănglữtạicáctựviệnthuộcTiềnTạngđềuvântậpvềtạichùaĐạiChiêuđểsánghômsauthựchànhcácthờikhóa,mỗingàycóbốnthờitụngkinh.Sauthờikinhsáng,tăngchúngđượcdùngcháovàuốngtrà,kếtiếplàlễBốtáttụnggiới.SaulễBốtátlàphầnmởhộibiệnluậnđểkhảothílấyhọcvịCáchTây.Mỗingàychỉlấymộtngười,tiếptheolàkhóalễcúngngọ,saulễcúngngọtăngchúngchỉđượcphépuốngtràchứkhôngthọthực,tiếpnữalàhộibiệnluậnnhằm khảothínhữngvịkếtiếpđểtuyểnchọnhọcvịCáchTây,biệnluậnkéodàiđếnnửađêm.ĐạiPhápHộiTruyềnChiêumỗikỳtổchứckéodàiliêntụcđếnngàyhaimươithánggiêngmớikếtthúc.

2.TiểuChiêuTựTậpHội:

Pháphộiđượccửhànhvàothánghai(âmlịch)hằngnăm.Vềnghithức,nhânsố,trìnhtựcũnggiốngnhưPháphộicủachùaĐạiChiêu.ChỉcóđiềuởpháphộinầycácvịLạt-macaođức,tônquíkhôngtựthamgiamàphảilễthỉnh.CũngcókhảothíchọnlấyhọcvịCáchTây,nhưngsovớihọcvịCáchTâycủachùaĐạiChiêuthìhọcvịCáchTâycủachùaTiểuChiêuthuộchàngđệnhịcấp.

3. LễhộitắmPhật 

Hằngnămvàongàymùng8tháng4âmlịch,ngườiTâyTạngcửhànhlễtắmPhậtcựckỳlongtrọng.

4. BảoBốiPhậtNiếtBànĐạiPhápHội:

BảoBốiPhậtlàcáchtônxưngcủangườiTâyTạngđốivớiđạisưTôngKháchBa.Đạisưviêntịchngày25tháng10,tuynhiênkhôngtậphợptăngchúngcủacácngôiđạitựvềmộttrúxứnhấtđịnhđểtụngkinh,thayvàođómỗitựviệnđềucửhànhđạipháphộinầy,vớitìnhhuốnglongtrọnghơncảlễhộitắmPhật.Tronglễhộinầy,cácchùathuộcpháiHoànggiáokhôngchùanàolàkhôngtổchứcmộtcáchcựckỳtrangnghiêmvàtrọngthể.Chùanàocũngtrầnthiếtđèndầuhếtsứctinhxảo,sánglạng,đượctạonênbởicácnghệnhânvôcùngthiệnnghệđếnđộkhôngmộtngọnđènnàolạikhôngphóngracảnghìnmàusắc!Ngaycả“mọinhàkhắpnơi”trongdângianTâyTạng,nhànàocũngđềutreomộtngọnđèndầuởvàovịtrícaonhất.VìthếdângianTâyTạnggọipháphộinầylàĐăngTiết.

5. TraiNguyệt(thángchay):

Hằngnăm,dângianTâyTạnglấythánggiêngvàthánghailàm“Đạitrainguyệt”(thángtấtcảđềuănchay),lấyngàytếtnguyênđánlàmngày“Khiêuvũtế”,mùnghaitếtlàngày“Phithằngtế”,mùngbatếtlàngày“Phiênchủtế”,tấtcảđềucửhànhtạicungBốĐạtLạp.Từ ngàymùng6đếnngày21thánggiênglàlễ“Đạithítế”.Tronglễnầy,tăngchúngcácchùatạiLạpTátđềuvântậpvềchánhđiệncủabảntựmìnhđểtụngkinh,đồngthờicũngđểtiếpnhậnphẩmvậtcúngdường.Ngàyrằmthánggiênglàlễcúngđèn,ngày18thánggiênglàlễđuổità,ngày20 thánggiênglàlễduyệtbinh,ngày25thánggiênglàlễđuangựa,ngày30thánggiênglàlễtrừquiû.Thánghai,ngày17làlễDậmchân(vũđạo).TâyTạngđãlàmột“Phậtquốc”.Dođó,khôngcóbấtkỳlễchaynàongườitakhôngmờithỉnhtănglữvàkhônglàmcácPhậtsựnhiêuích.BấtluậnlànamphụlãoấuvàothángchaytịnhkhôngailàkhôngchíthànhniệmtụngLụcTựĐạiMinhChú.Trênthânthể,khôngailàkhôngđeocácPhápkhínhư:Phậthộ,Xálợi,Kinhquyển,Niệmchâu,Hộphùv.v…,tayngườinàocũngcầmMaNiLuânxoaytrònkhôngngớt.

 

*LụcTựĐạiMinhChú.

TươngtruyềnkhiđứcThếTôncòntạithếNgàicódichúcchoBồTátQuánThếÂmlàhãycứuđộchúngsinhnơiNúiTuyết(tứcTâyTạng).Huyềnkỳnầyđượctríchtừ“VănThùSưLợiChơnThựcDanhNghĩaKinh”.Dođó,ngườiTâyTạngchorằngđấtnướchọlà“hóathổ”củaBồTátQuánThếÂm.Vềmặtlịchsử,thìtừkhiPhậtgiáođượctruyềnvàoTâyTạngđồngthờicũngtruyềnluônLụcTựĐạiMinhChúcủađứcBồTátQuánThếÂmvàoxứnầy.Đólàsáuchữphạnđượckhắctrên“BảoNgọc”.

NayxinđemsáuchữbằngPhạnngữ,HánngữvàTạngngữđốichiếuvớibiểuđồsau:

DạngchữPhạnvàchữTạngtrongbiểuđồlàsựmôphỏngcủaLýDựcChướctrongsách“PhậtgiáoTâyTạngvàMôngCổ”–trang11.TrongkinhtạngHánvăncũngcómộtsốtựdạng“LụcTựMinhVươngKinh”,nhưngkhônggiốngtựdạngcủaPhạntựvàTạngtự.VìvậycóthểnóiđâylànétđặcsắccủaPhậtgiáoTâyTạng.BảnHánvăndịchâmđọclà“Úmmanibátdihồng”,đúngraphảiđọclà“UmMaNiBátĐặcDiHồng”.NgữýcủasáuchữnầylàtỏsựmongcầuđượcvềLiênHoaTạngthếgiớicủađứcPhật.CóhọcgiảngườiNhậtBảnvísáuchữnầygiốngnhưngườiphươngTâykhicầunguyệnthườngđọc“Chaởtrêntrời”vậy.ỞTâyTạngngườitaxemsáuchữnầylànguyênlícủavạnpháp.Theohọcácphápthếgianvàxuấtthếgian,khôngphápnàolàkhônglưuxuấttừsáuchữnầy.Chữ“Úm”làPhậtbộtâm,chữ“Ma-Ni”làBảobộtâm,chữ“Bát-Đặc-Di”làLiênHoabộtâmvàchữ“Hồng”làKimCangbộtâm.Vìrằng“LụcTựĐạiMinhChú”baonhiếptoànbộhoặclýsự,hoặcbitrí.Ngườituhànhmuốn“Cụtúcvạnđức,thànhtựuvạnhạnh”chỉcầnchuyênniệmLụcTựĐạiMinhChúsaochoniệmniệmbấttuyệt,lâudầntâmthểsẽhiểnhiện,khiấysẽchứngnhậpvôlượngphápmôn,thànhtựunhấtthiếtđạicôngđứctụ.Đâylàthầnchúlấybachữ“BátĐặcDi”làmtâmchú,BátĐặcDihàmýlàLiênHoa,màLiênHoalà“bảnnguyêntâmhải”củachúngsinh.ĐiềuđóchothấyuyđứccủaMinhChúlàbấtkhảtưnghì,hàmchứamộttriếtlýcựcthâm.DođóchonêntạiTâyTạngđiđếnđâucũngnghethấyngườiTạngluônmiệngđọctụngLụcTựĐạiMinhThầnChú.NgườidânTâyTạngkhôngailàkhôngđọctụngchúnầyvàthườngniệmchúnầy.GiốngnhưởHánthổ,ngườingườiđềuniệmdanhhiệuPhậtADiĐà.

MậtthừaTâyTạngcoitrọngChúpháp,vìvậybìnhthườngngườitavậndụngcáchniệmchúvàoviệchôhấpnhưhítvào,ngưnglạirồithởra.CứmỗilầnnhưvậyngườitaniệmbachữỌm,àh,hùm;bachữnầyâmHánđọclà“Úmáchhồng”,thựcthìnênđọclà“ÔngAHồng”.Bởibatựâmnàycótínhcựckỳthầnthánh.Nhưcóngườicứtheosựhôhấpmàniệmtụngkhôngngưngnghĩ,niệmđếnkhikhôngcầnvậntâmđểniệmmàvẫncứtựnhiênniệm,đếnlúcgiữaniệmvàkhôngniệmkhôngcòncósựsaibiệt,cảngàylẫnđêmtuyệtnhiênkhônggiánđoạn,niệmđượcnhưvậygọilà“kimcangniệmtụng”.Kimcangniệmtụnglàtrongthờigianmộtngàyđêmcóthểniệmđếnconsố21.600lần.Niệmđượcnhưvậysẽhiệpnhấtvới“Bảntôn”,khếnhậpđượcvới“Pháptánhlýthể”.VìbachữnầylàđạibiểuchoBảntôn,màBảntônthìluônthườngtạitrongsựhôhấpcủachúngtathôngquahơithởravào,qualại,tứcchúngtatrụvàophápthâncủaBảntônvàrồitừđónhậpvàochânlýđệnhấtnghĩađế.

TrênđâylàđơncửhaiChânNgônChúmàngườiTâyTạnglấyđólàmphápmônphổbiến.TrongkhiPhậtgiáothuộchệHánvăn,tuykhôngthườngdùnghaimậtchútrên,nhữnglạiđưavàoDiệmKhẩu.VìthếhaiMậtchúnầycũngchẳngthôngdụngởTrungQuốc,nhưngđồngthờidoTrungQuốccũnghiểurõnănglựccủahaiMậtchútrênnênchỉứngdụngvàocácđàntràngDiệmKhẩu.ĐócũngdochịuảnhhưởngkhôngíttừPhậtgiáoTâyTạng,tuynhiênđiềuđó cũngmớiứngdụngchứkhôngxưalắm.

 

Xemtiếp ChươngVI-NétđặcsắccủaPhậtGiáoTâyTạng

Đoan Trang(Tuvien.com)