Thuật ngữ Kaṣāyā,

कषाय, qua ý nghĩa suy tàn, phân rã, giảm dần, dơ bẩn, ô trọc, trong thời Ngũ trược theo cái nhìn của Phật học, đã nói lên sự đa dạng của nó trong mặt Văn học Phật giáo cũng như Văn hóa nói chung.

Thuật ngữ  Kaṣāyā, कषाय, qua ý nghĩa suy tàn, phân rã, giảm dần, dơ bẩn, ô trọc, trong thời Ngũ trược theo cái nhìn của Phật học, đã nói lên sự đa dạng của nó trong mặt Văn học Phật giáo cũng như Văn hóa nói chung.

Khi phiền não (Kaṣāyā) được hiểu như là nguồn gốc của Tham, Sân, Si, và được coi là gốc rễ đau khổ của con người theo tinh thần Phật học. Sự hiện diện bất thiện xảy ra trong thân, khẩu, ý, thường được gắn liền với phiền não, là do các yếu tố có liên quan đến những gợi cảm mong muốn, tức giận, si mê, lo lắng bồn chồn, và nghi ngờ.

Theo một số bản kinh điển khác nhau trong Phật học, Phiền não được diễn đạt theo mười bình diện hiện thực của con người như sau: Tham lam |  Ganh tỵ, ghen ghét | Ngã mạn | Quan điểm sai lầm | Nghi ngờ | Hôn trầm và thụy miên | Bồn chồn | Thiếu đạo đức | Sợ xấu hổ.

Tham, Sân, Si, là những trở ngại đầu tiên thường mà người ta thường  hay nghe nói đến trong mười loại đã kể qua.

Tham lam, tiếng phạn viết là Lobha có gốc từ động từ căn √ लुभ् lubh (có nghĩa : Tham lam, ham muốn, dụ dỗ, thu hút ) mẫu devaganari : लोभ. Lobha có nghĩa như sau : Lúng túng, bối rối, thiếu kiên nhẫn, ghen tị, ham muốn, bám víu, ham muốn không chánh đáng, ham muốn thái quá, ưa muốn, ham mê, đắm say, thích thú, cố giữ, keo kiết, mong được khoái lạc, danh vọng,... Con trai của Dambha và Pusti.

Bảng biến hóa thân từ của Lobha ở dạng nam tính

Nam tính

Số ít

Số hai

Số nhiều

Chủ cách

lobha

lobhau

lobhāḥ

Hô cách

lobha

lobha

lobhāḥ

Cách trực bổ

lobham

lobhau

lobhān

Cách dụng cụ

lobhena

lobhābhyām

lobhaiḥ

Cách gián bổ

lobhāya

lobhābhyām

lobhebhya

Cách tách ly

lobhāt

lobhābhyām

lobhebhyaḥ

Cách sở hữu

lobhasya

lobhayoḥ

lobhānām

Cách vị trí

lobhe

lobhayoḥ

lobheṣu

Tham là tâm lý chung của con người và lòng tham của con người chẳng bao giờ chấm dứt. Cũng vì lòng tham mà con người tìm đến con đường tội lỗi.

Kinh Pháp cú, Câu 204

Câu chuyện của Đức Phật nhắc nhà vua Pasenadi xứ Kosala tại tu viện Kỳ Viên :

Sức khỏe là món quà lớn nhất

Hài lòng là của cải lớn nhất

Người đáng tin cậy là những người thân tốt nhất

Niết Bàn là hạnh phúc lớn nhất

Nguyên ngữ Pali

Dhammapada Verse 204

Pasenadikosala Vatthu

Arogyaparama labha

santutthiparamam dhanam

vissasaparama nati

nibbanam paramam sukham.

Còn tiếp
 

Kính bút

TS Huệ Dân

 
Bích Ngọc (Tuvien.com)