कषाय, qua ý nghĩa suy tàn, phân rã, giảm dần, dơ bẩn, ô trọc, trong thời Ngũ trược theo cái nhìn của Phật học, đã nói lên sự đa dạng của nó trong mặt Văn học Phật giáo cũng như Văn hóa nói chung.
Thuật ngữ Kaṣāyā, कषाय, qua ý nghĩa suy tàn, phân rã, giảm dần, dơ bẩn, ô trọc, trong thời Ngũ trược theo cái nhìn của Phật học, đã nói lên sự đa dạng của nó trong mặt Văn học Phật giáo cũng như Văn hóa nói chung. Kính bút
Khi phiền não (Kaṣāyā) được hiểu như là nguồn gốc của Tham, Sân, Si, và được coi là gốc rễ đau khổ của con người theo tinh thần Phật học. Sự hiện diện bất thiện xảy ra trong thân, khẩu, ý, thường được gắn liền với phiền não, là do các yếu tố có liên quan đến những gợi cảm mong muốn, tức giận, si mê, lo lắng bồn chồn, và nghi ngờ.
Theo một số bản kinh điển khác nhau trong Phật học, Phiền não được diễn đạt theo mười bình diện hiện thực của con người như sau: Tham lam | Ganh tỵ, ghen ghét | Ngã mạn | Quan điểm sai lầm | Nghi ngờ | Hôn trầm và thụy miên | Bồn chồn | Thiếu đạo đức | Sợ xấu hổ.
Tham, Sân, Si, là những trở ngại đầu tiên thường mà người ta thường hay nghe nói đến trong mười loại đã kể qua.
Tham lam, tiếng phạn viết là Lobha có gốc từ động từ căn √ लुभ् lubh (có nghĩa : Tham lam, ham muốn, dụ dỗ, thu hút ) mẫu devaganari : लोभ. Lobha có nghĩa như sau : Lúng túng, bối rối, thiếu kiên nhẫn, ghen tị, ham muốn, bám víu, ham muốn không chánh đáng, ham muốn thái quá, ưa muốn, ham mê, đắm say, thích thú, cố giữ, keo kiết, mong được khoái lạc, danh vọng,... Con trai của Dambha và Pusti.
Bảng biến hóa thân từ của Lobha ở dạng nam tính
Nam tính
Số ít
Số hai
Số nhiều
Chủ cách
lobha
lobhau
lobhāḥ
Hô cách
lobha
lobha
lobhāḥ
Cách trực bổ
lobham
lobhau
lobhān
Cách dụng cụ
lobhena
lobhābhyām
lobhaiḥ
Cách gián bổ
lobhāya
lobhābhyām
lobhebhya
Cách tách ly
lobhāt
lobhābhyām
lobhebhyaḥ
Cách sở hữu
lobhasya
lobhayoḥ
lobhānām
Cách vị trí
lobhe
lobhayoḥ
lobheṣu
Tham là tâm lý chung của con người và lòng tham của con người chẳng bao giờ chấm dứt. Cũng vì lòng tham mà con người tìm đến con đường tội lỗi.
Kinh Pháp cú, Câu 204
Câu chuyện của Đức Phật nhắc nhà vua Pasenadi xứ Kosala tại tu viện Kỳ Viên :
Sức khỏe là món quà lớn nhất
Hài lòng là của cải lớn nhất
Người đáng tin cậy là những người thân tốt nhất
Niết Bàn là hạnh phúc lớn nhất
Nguyên ngữ Pali
Dhammapada Verse 204
Pasenadikosala Vatthu
Arogyaparama labha
santutthiparamam dhanam
vissasaparama nati
nibbanam paramam sukham.
Còn tiếp
TS Huệ Dân
Bích Ngọc (Tuvien.com)
