KINH NIỆM XỨ.

 (Satipatthànasutta) 

Như vầy tôi nghe,

Một thời Thế Tôn ở xứ Kuru (Câu lâu), Kammàssadhamma (Kiềm Ma Sắc Đàm) là đô thị của xứ Kuru. Rồi Thế Tôn gọi các Tỳ Kheo: “Này các Tỳ Kheo” Các Tỳ Kheo vâng đáp Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn” Thế Tôn thuyết giảng như sau:

“Này các Tỳ Kheo, đây là con đường độc nhất, đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu bi, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh lý chứng ngộ Niết Bàn. Đó là bốn Niệm Xứ.”

“Thế nào là bốn? Này các Tỳ Kheo, ở đây vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân, tinh cần, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các thọ, tinh cần, tỉnh giác, giác cả toàn thân, tôi sẽ thở vô,” Vị ấy tập: “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở ra.” Vị ấy tập: “An tịnh cả toàn thân, tôi sẽ thở vô.” Vị ấy tập: “An tịnh  cả toàn thân tôi sẽ thở ra.” Vị ấy tập. Như vậy, vị ấy sống, quán thân trên nội thân hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân; hay vị ấy quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân, “Có thân đây” vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.”

Lại nữa, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo đi biết rằng: “Tôi đi” hay đứng biết rằng: “Tôi đứng” hay ngồi, biết rằng: “Tôi ngồi” hay nằm, biết rằng: “Tôi nằm” Thân thể được sử dụng như thế nào, vị ấy biết thân như thế ấy. Vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay vị ấy sống quán thân trên ngoại thân; hay vị ấy sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay vị ấy sống quán sanh diệt tận trên thân, hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây” vị ấy an trú chánh niệm như vậy với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.”

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo, khi bước tới bước lui, biết rõ việc mình đang làm. Khi ngó tới ngó lui, biết rõ việc mình đang làm. Khi mang áo Sanghàti (Tăng Già Lê), mang bát, mang y, biết rõ việc mình đang làm. Khi ăn, uống, nhai, nếm, biết rõ việc mình đang làm. Khi đi đại tiện, tiểu tiện, biết rõ việc mình đang làm. Khi đi, đứng, ngồi, nằm, biết rõ việc mình đang làm. Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống quán tánh diệt tận trên thân, hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây” vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.”

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo quán sát thân này, dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt. Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương thận, tuỷ, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, phân, mật, đàm (niêm dịch), mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, nước mủ, nước ở khớp xương, nước tiểu. Này các Tỳ Kheo, cũng như một bao đồ, hai đầu trống đựng đầy các loại hột như gạo, lúa, đậu xanh, đậu lớn, mè gạo, đã xay rồi. Một người có mắt, đổ các loại ấy ra và quán sát: “Đây là hột gạo, đây là hột lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu lớn, đây là mè, đây là bột lúa đã xay rồi”. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, một vị Tỳ Kheo quán sát thân này dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt. Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, phân, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mở da, nước miếng, nước mủ, nước ở khớp xương, nước tiểu. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây,” vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri chánh  niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.”

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo quán sát thân này về các vị trí các giới và sự sắp đặt các giới: “Trong thân này có địa đại, thủy đại, hoả đại và phong đại.” Này các tỳ kheo, như một người đồ tể thiện xão, hay đệ tử của một người đồ tể giết một con bò, ngồi cắt chia từng thân phần tại ngã tư đường. Cũng vậy, này các tỳ kheo, vị tỳ kheo quan sát thân này về vị trí các giới và về sự sắp đặt các giới: “Trong thân này có địa đại, thủy đại, hoả đại và phong đại”. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân, hay sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây” vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm, và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.”

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa một ngày, hai ngày, ba ngày, thi thể ấy trương phồng lên, xanh đen lại, nát thối ra. Vị Tỷ kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy. Không vượt khỏi tánh chất ấy.” Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây”, vị ấy an trú chánh niệm, như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân”.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa bị các loài quạ ăn; hay bị các loài diều hâu ăn; hay bị các chim kên ăn; hay bị các loài chó ăn; hay bị các loài giả can ăn; hay bị các loài côn trùng ăn. Vị tỳ kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản chất là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy”. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây,” vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.”

“Này các Tỳ Kheo, lại nữa vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa, với các bộ xương còn liên kết với nhau, còn dính thịt và máu, còn được các đường gân cột lại….Với các bộ xương còn liên kết với nhau, không còn dính thịt nhưng còn dính máu, còn được các đường gân cột lại, thân chỉ còn có xương không dính lại với nhau, rải rác chỗ này chỗ kia. Ở đây là xương tay, ở đây là xương chân, ở đây là xương ống, ở đây là xương bắp vế, ở đây là xương mông, ở đây là xương sống, ở đây là xương đầu. Vị Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy”. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân; hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây”. Vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm, và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì ở trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân”.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa, chỉ còn toàn xương trắng  màu vỏ ốc……Chỉ còn một đống xương lâu hơn ba năm……chỉ còn là xương thối trở thành bột. Vị Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy.” Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân. Hay sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. “Có thân đây,” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân,”

“Này các Tỳ Kheo, như thế nào vị Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ?” “Này các Tỳ Kheo, ở đây vị Tỳ Kheo khi cảm giác lạc thọ, biết rằng: “Tôi cảm giác lạc thọ;” khi cảm giác khổ thọ, biết rằng: “Tôi cảm giác khổ thọ”, khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ, biết rằng: “Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ.” Hay khi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất biết rằng: “Tôi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất;” hay khi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất, biết rằng: “Tôi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất”. Hay khi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất, biết rằng: “Tôi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất”. Hay khi cảm  giác khổ thọ không thuộc vật chất, biết rằng: “Tôi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất”. Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất, biết rằng: “Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất”. Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất, biết rằng: “Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất”. Như vậy vị ấy sống quán thọ trên các nội thọ; hay sống quán thọ trên các ngoại thọ; hay sống quán thọ trên các nội thọ, ngoại thọ. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các thọ; hay sống quán tánh diệt tận trên các thọ; hay sống với tánh sanh diệt trên các thọ. “Có thọ đây” Vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ.”

“Này các Tỳ Kheo, như thế nào vị Tỳ Kheo sống quán tâm trên tâm? Này các Tỳ Kheo, ở đây vị Tỳ Kheo, với tâm có tham, biết rằng: “Tâm có tham”;

Hay với tâm không tham, biết rằng: “Tâm không tham”.

Hay với tâm có sân, biết rằng: “Tâm có sân”.

Hay với tâm không sân, biết rằng: “Tâm không sân”.

Hay với tâm có si, biết rằng: “Tâm có si”.

Hay với tâm không si, biết rằng: “Tâm không si”

Hay với tâm thâu nhiếp, biết rằng: “Tâm được thâu nhiếp”.

Hay với tâm tán loạn, biết rằng: “Tâm bị tán loạn”;

Hay với tâm quãng đại, biết rằng: “Tâm được quãng đại”;

Hay với tâm không quãng đại, biết rằng: “Tâm không được quãng đại”;

Hay với tâm hữu hạn, biết rằng: “Tâm hữu hạn”;

Hay với tâm vô thượng, biết rằng: “Tâm vô thượng”;

Hay với tâm có định, biết rằng: “Tâm có định”;

Hay với tâm không định, biết rằng: “Tâm không định”;

Hay với tâm giải thoát, biết rằng: “Tâm có giải thoát”

Hay với tâm không giải thoát, biết rằng: “Tâm không giải thoát”.

Như vậy vị ấy sống quán tâm trên nội tâm; hay sống quán tâm trên ngoại tâm; hay sống quán tâm trên nội tâm, ngoại tâm. Hay sống quán tánh sanh khởi trên tâm, hay sống quán tánh diệt tận trên tâm; hay sống quán tánh sanh diệt trên tâm, “Có tâm đây” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy. Với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán tâm trên tâm.”

“Này các Tỳ Kheo, thế nào là vị Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp? Này các Tỳ Kheo, ở đây vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái. Và này các Tỷ Kheo, thế nào là vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái? Này các Tỷ Kheo, ở đây vị Tỷ Kheo, nội tâm có ái dục, biết rằng: “Nội tâm tôi có ái dục”; hay nội tâm không có ái dục, biết rằng: “Nội tâm tôi không có ái dục,” và với ái dục chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy. Và với ái dục đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy biết như vậy, và với ái dục đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy biết như vậy. Hay nội tâm có sân hận, biết rằng: “Nội tâm tôi có sân hận”; hay nội tâm không có sân hận, biết rằng: “Nội tâm tôi không có sân hận” và với sân hận chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy, và với sân hận đã sanh, nay được đoạn diệt, vị ấy biết như vậy, và với sân hận đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy biết như vậy. Hay nội tâm có hôn trầm thụy miên, biết rằng: “Nội tâm tôi có hôn trầm thuỵ miên;” hay nội tâm không có hôn trầm thụy miên, biết rằng: “Nội tâm tôi không có hôn trầm thụy miên” và với hôn trầm thụy miên chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy. Và với hôn trầm thụy miên đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy biết như vậy. Và với hôn trầm thụy miên đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy biết như vậy. Hay nội tâm có trạo hối, biết rằng: “Nội tâm tôi có trạo hối”; hay nội tâm không có trạo hối, biết rằng, “Nội tâm tôi không có trạo hối” và với trạo hối chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy. Và với trạo hối đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy niết như vậy. Và với trạo hối đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa.Vị ấy biết như vậy. Hay nội tâm có nghi, biết rằng: “Nội tâm tôi có nghi”; Hay nội tâm không có nghi, biết rằng: “Nội tâm tôi không có nghi” và với nghi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy, và với nghi đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy biết như vậy, và với nghi đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy biêt như vậy.”

“Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp, hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp. “Có những pháp ở đây” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ Kheo, như vậy vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp, đối với năm triền cái,”

“Lại nữa này các Tỷ Kheo, vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm thủ uẩn. Này các Tỷ Kheo, thế nào là vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm thủ uẩn? Này các Tỷ Kheo, vị Tỷ Kheo suy tư: “Đây là sắc, đây là sắc tập, đây là sắc diệt. Đây là thọ, đây là thọ tập, đây là thọ diệt. Đây là tưởng, đây là tưởng tập, đây là tưởng diệt. Đây là hành, đây là hành tập, đây là hành diệt. Đây là thức, đây là thức tập, đây là thức diệt. Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp; hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp, hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp. “Có những pháp ở đây,” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ Kheo, như vậy vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm thủ uẩn”.

“Lại nữa này các Tỷ Kheo, vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ. Này các Tỷ Kheo, thế nào là vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ? Này các Tỷ Kheo, ở đây vị Tỷ Kheo biết con mắt và biết các sắc, do duyên hai pháp này, kiết sử sanh khởi, vị ấy biết như vậy; và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy; và với kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt; vị ấy  biết như vậy; và với  kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy biết như vậy……biết tai và biết các tiếng…biết mũi và biết các hương….biết lưỡi và biết các vị…..biết thân và biết các xúc…..biết ý và biết các pháp; do duyên hai pháp này, kiết sử sanh khởi, vị ấy biết như vậy; và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy, và với  kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy biết như vậy; và với kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy biết như vậy. Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp. “Có những pháp ở đây” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ Kheo, như vậy vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp, đối với sáu nội  ngoại xứ.”

“Lại nữa, này các Tỷ Kheo, vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với bảy giác chi. Này các Tỷ Kheo, thế nào là vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với bảy giác chi? Này các Tỷ Kheo, ở đây vị Tỷ Kheo, nội tâm có niệm giác chi, biết rằng: “Nội tâm tôi có niệm giác chi”; hay nội tâm không có niệm giác chi, biết rằng: “Nội tâm tôi không có niệm giác chi”; và với niệm giác chi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy, và với niệm giác chi đã sanh, nay được tu tập viên thành, vị ấy biết như vậy. Hay nội tâm có trạch pháp giác chi … như trên…hay nội tâm có tinh tấn giác chi… như trên…., hay nội tâm có hỷ giác chi….như trên….., hay nội tâm có khinh an giác chi…như trên…., hay nội tâm có định giác chi….như trên…., hay nội tâm có xả giác chi, biết rằng: “Nội tâm tôi có xả giác chi,” hay nội tâm không có xả giác chi, biết rằng: “Nội tâm tôi không có xả giác chi” Và với xả giác chi chưa sanh  nay sanh khởi, vị ấy biết như vậy; và với xả giác chi đã sanh nay được tu tập viên thành, vị ấy biết như vậy” Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp, “Có những pháp ở đây” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ Kheo, như vậy vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với bảy giác chi”.

“Lại nữa, này các Tỷ Kheo, vị ấy sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Sự Thật. Này các Tỷ Kheo, thế nào là vị Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Sự Thật? Này các Tỷ Kheo, ở đây vị Tỷ Kheo như thật biết: “Đây là khổ” như  thật biết: “Đây là khổ tập” như thật biết: “Đây là khổ diệt” như thật biết : “Đây là con đường đưa đến khổ diệt.” Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp, “Có những pháp ở đây” vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh tri, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Thánh Đế”.

“Này các Tỳ Kheo, vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này như vậy trong bảy năm, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, chứng quả Bất hoàn. Này các Tỷ Kheo, không cần gì đến bảy năm, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này, như vậy trong sáu năm, trong năm năm, trong bốn năm, trong ba năm, trong hai năm, trong một năm, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, chứng quả Bất hoàn. Này các Tỷ Kheo, không cần gì đến một năm, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này trong bảy tháng, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, chứng quả Bất hoàn. Này các Tỷ Kheo, không cần gì đến một tháng, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này trong bảy ngày, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, chứng quả Bất hoàn… Này các Tỷ Kheo, đây là con đường độc nhất, đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu não, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh trí, chứng ngộ Niết bàn. Đó là Bốn Niệm Xứ.”

Thế Tôn thuyết giảng như vậy. các Tỳ Kheo ấy hoan hỷ tín thọ lời dạy Thế Tôn.

KINH NIỆM XỨ  THỨ MƯỜI.

PHẦN CĂN BỔN PHÁP MÔN, THỨ NHẤT

Chương V

KINH NHẬP TỨC XUẤT TỨC NIỆM

(trích: Trung Bộ Kinh, Tập III, HT. Thích Minh Châu dịch, tr.216-228) 

KINH NHẬP TỨC XUẤT TỨC NIỆM

(Ànàpànasatisuttam)[5]  

Như vầy tôi nghe,

Một thời Thế Tôn ở Sàvatthi, tại Đông Viên (Pubbàrama), Lộc Mẫu giảng đường (Migàramàtupa-sàde), cùng với rất nhiều vị Thượng tọa có thời danh, có danh xưng, như Tôn giả Sàriputta (Xá Lợi Phất), Tôn giả Mahàmoggallàna (Maha Mục Kiền Liên), Tôn giả Mahàkaccàyana (Ma Ha Ca Chiên Diên), Tôn giả Mahàkotthita (Đại Câu Hy La), Tôn giả Mahàkappina (Đại Kiếp Tân Na), Tôn giả Mahàcunda (Đại Thuần Đà), Tôn giả Anuruddha (A Na Luật), Tôn giả Revata (Ly Bà Đa) và Tôn giả Ànanda (A Nan), cùng với nhiều bậc Thượng tọa đệ tử khác có thời danh, có danh xưng. Lúc bấy giờ, các vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy các vị tan6 Tỳ Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy mười vị tân Tỳ  Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo giảng dạy hai mươi vị tân Tỳ Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo giảng dạy ba mươi vị tân Tỳ Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo giảng dạy bốn mươi vị tân Tỳ Kheo, và các vị  tân Tỳ Kheo, được các vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy ý thức rõ ràng những quả vị cao diệu, tiệm thứ, thù thắng đã chứng đạt[6]. Lúc bấy giờ Thế Tôn, vào ngày Bố Tát, ngày rằm, vào đêm trăng tròn sau Ngày Tự Tứ,[7] đang ngồi giữa trời, với chúng Tỳ Kheo đoanh vây.

Thế Tôn nhìn quanh chúng Tỳ Kheo đang yên lặng, hết sức yên lặng rồi bảo các Tỳ Kheo: “Ta được thoả mãn[8] này các Tỳ Kheo, với đạo lộ này. Tâm ta được thoả mãn, này các Tỳ Kheo, với đạo lộ này. Do vậy này các Tỳ Kheo, hãy tinh tấn hơn nữa, để chứng đạt những gì chưa chứng đạt, để chứng đắc những gì chưa chứng đắc, để chứng ngộ những gì chưa chứng ngộ. Ta sẽ ở đây, tại Sàvatthi cho đến tháng tư, lễ Komudi[9]” Những vị Tỳ Kheo địa phương được nghe: “Thế Tôn sẽ ở đây, tại Sàvatthi cho đến tháng tư, lễ Komudi.” Các vị Tỳ Kheo địa phương tụ hợp tại Sàvatthi để yết kiến Thế Tôn[10]. Và các vị Thượng tọa Tỳ Kheo lại càng khuyến giáo, giảng dạy các vị tân Tỳ Kheo nhiều hơn nữa. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy mười vị tân Tỳ Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy hai mươi vị tân Tỳ Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy ba mươi vị tân Tỳ Kheo. Một số vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy bốn mươi vị tân Tỳ Kheo. Và những vị tân Tỳ Kheo được các vị Thượng tọa Tỳ Kheo khuyến giáo, giảng dạy ý thức rõ ràng những quả vị cao diệu, tiệm thứ, thù thắng đã chứng đạt. Lúc bấy giờ Thế Tôn vào ngày bố tát, ngày rằm, vào đêm trăng tròn, ngày lễ Komudi vào tháng tư, Thế Tôn đang ngồi ngoài trời, xung quanh có chúng Tỳ Kheo đoanh vây.

Rồi Thế Tôn sau khi nhìn xung quanh chúng Tỳ Kheo đang yên lặng, hết sức yên lặng liền bảo các vị Tỳ Kheo: “Hội chúng này, này các Tỳ Kheo, không có lời thừa thải. Hội chúng này, này các Tỳ Kheo, không có lời dư thừa, đã được an trú trong lỏi cây thanh tịnh. Chúng Tỳ Kheo như thế này, này các Tỳ Kheo, hội chúng như thế này, này các Tỳ Kheo, là một hội chúng đáng được cung kính, đáng được tôn trọng, đáng được cúng dường, đáng được chấp tay: “Là phước điền vô thượng ở đời.” Chúng Tỳ Kheo như thế này, này các Tỳ Kheo, hội chúng như thế này, này các Tỳ Kheo là một hội chúng bố thí ít được (phước báo) nhiều, bố thí nhiều càng được (phước báo) nhiều hơn nữa. Chúng Tỳ Kheo như thế này, này các Tỳ Kheo, hội chúng như thế này, này các Tỳ Kheo là một hội chúng khó thấy ở đời. Chúng Tỳ Kheo như thế này, này các  Tỳ Kheo, hội chúng như thế này, này các Tỳ Kheo là một hội chúng xứng đáng đi nhiều do tuần (yojàna), với một bao lương thực trên vai[11] để đến yết kiến. Chúng Tỳ Kheo này là như vậy, này các Tỳ Kheo! Hội chúng này là như vậy, này các TỳKheo! Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, là những vị A la hán, các lậu hoặc đã đoạn trừ. Phạm hạnh đã thành, các việc nên làm đã làm, gánh nặng đã đặt xuống, mục đích đã thành đạt, hữu kiết sử đã được đoạn tận, giải thoát đã được chứng đạt nhờ chánh trí. Này các Tỳ Kheo, có những bậc Tỳ Kheo như vậy trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo đã đoạn trừ năm hạ phần kiết sử, được hoá sanh, từ ở đấy được nhập Niết bàn, không còn phải trở lui đời này nữa. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo đã đoạn trừ ba kiết sử, đã làm cho muội lược tham sân si, là bậc Nhất Lai, sau khi sanh vào đời này một lần nữa, sẽ đoạn tận khổ đau. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo đã đoạn trừ ba kiết sử, là bậc Dự Lưu, không còn đoạ vào ác đạo, chắc chắn sẽ được giác ngộ. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, là những vị sống chuyên tâm, chú tâm, tu tập Bốn niệm xứ. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, là những vị sống chuyên tâm, chú tâm, tu tập Bốn chánh cần, các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng hội này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập Bốn như ý túc. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập Năm căn. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm chú tâm tu tập Năm lực. Các hạng Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo nầy. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập Bảy giác chi. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập Thánh Đạo tám ngành. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong cúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập từ tâm[12]. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập bi tâm. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập hỷ tâm. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập xả tâm. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập bất tịnh. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo, sống chuyên tâm, chú tâm tu tập vô thường tưởng. Các bậc Tỳ Kheo như vậy, này các Tỳ Kheo, có mặt trong chúng Tỳ Kheo này. Này các Tỳ Kheo, trong chúng Tỳ Kheo này, có những vị Tỳ Kheo sống chuyên tâm, chú tâm tu tập nhập tức xuất tức niệm. Nhập tức xuất tức niệm, này các Tỳ Kheo, được tu tập, được làm cho sung mãn, đưa đến quả lớn, công đức lớn. Nhập tức xuất tức niệm, được tu tập, làm cho sung mãn, khiến cho bốn niệm xứ được viên mãn. Bốn niệm xứ được tu tập, làm cho sung mãn, khiến cho bảy giác chi được viên mãn. Bảy giác chi được tu tập, làm cho sung mãn, khiến cho minh giải thoát (Vijjàvimutti)[13] được viên mãn. Và này các Tỳ Kheo, như thế nào là tu tập nhập tức xuất tức niệm? Như thế nào làm cho sung mãn? Như thế nào là quả lớn, công đức lớn? Ở đây này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo đi đến khu rừng[14], đi đến gốc cây, hay đi đến ngôi nhà trống, và ngồi kiết già, lưng thẳng và trú niệm trước mặt. Chánh niệm vị ấy thở vô; chánh niệm vị ấy thở ra. Thở vô dài, vị ấy biết: “Tôi thở vô dài” hay thở ra dài, vị ấy biết: “Tôi thở ra dài” Hay thở vô ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở vô ngán” Hay thở ra ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở ra ngắn” “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô” Vị ấy tập: “An tịnh thân hành tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “Cảm giác hỷ thọ, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Cảm giác hỷ thọ, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “Cảm giác lạc thọ, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập “ cảm giác lạc thọ, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “Cảm giác tâm hành, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Cảm giác tâm hành, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “An tịnh tâm hành, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập “An tịnh tâm hành, tôi sẽ thở ra” Vị ấy tập, “Cảm giác tâm, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập “Cảm giác tâm, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Với tâm hân hoan, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tâm hân hoan, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Với tâm thiền định, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tâm thiền định, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Với tâm giải thoát, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tâm giải thoát, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “Với vô thường tùy quán, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với vô thường tuỳ quán, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Với ly dục tùy quán, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với ly dục tùy quán, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “ Với diệt tùy quán, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với diệt tùy quán, tôi sẽ thở ra,” vị ấy tập, “Với tùy quán xả ly, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tùy quán xả ly, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. Nhập tức xuất tức niệm, này các Tỳ Kheo, tu tập như vậy, làm cho sung mãn như vậy, được quả lớn, được công đức lớn”.

“Và như thế nào, này các Tỳ Kheo, là nhập tức xuất tức niệm được tu tập? Như thế nào, làm cho sung mãn, khiến bốn niệm xứ được viên mãn?” Khi nào, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo thở vô dài, vị ấy biết: “Tôi thở vô dài” hay khi thở ra dài, vị ấy biết: “Tôi thở ra dài” hay thở vô ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở vô ngắn” hay khi thở ra ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở ra ngắn” “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập “An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “An tịnh thân hành, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. Trong khi tùy quán thân trên thân, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, với mục đích điều phục tham ưu ở đời. Này các Tỳ Kheo, đối với cái thân[15], ta nói đây là một, tức là thở vô thở ra. Do vậy này các Tỳ Kheo, trong khi tùy quán thân trên thân, vị Tỳ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời. Khi nào này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo nghĩ: “Cảm giác hỷ, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập. “Cả giác hỷ, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Cảm giác lạc, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Cảm giác lạc, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Cảm giác tâm hành, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Cảm giác tâm hành, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập , “An tịnh tâm hành, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “An tịnh tâm hành, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. Trong khi tùy quán tho trên các thọï, này các Tỷ Kheo, vị Tỷ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Này các Tỷ Kheo, đối với các cảm thọ, ta nói đây là một, tức là thở vô thở ra. Do vậy này các Tỷ Kheo, trong khi tùy quán thọ trên các cảm thọ, vị tỷ kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Khi nào, này các Tỷ Kheo, vị Tỷ Kheo nghĩ: “Cảm giác về tâm, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Cảm giác về tâm, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Với tâm hân hoan, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tâm hân hoan, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. “Với tâm thiền định,  tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tâm thiền định, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Với tâm giải thoát, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Với tâm giải thoát, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. Trong khi tùy quán tâm trên tâm, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo an trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Này các Tỳ Kheo, sự tu tập nhập tức xuất tức niệm không thể đến với kẻ thất niệm, không có tỉnh giác. Do vậy này các Tỳ Kheo, trong khi tùy quán tâm trên tâm, vị Tỳ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Khi nào này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo nghĩ: “Quán vô thường, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Quán vô thường, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập, “Quán ly dục… quán diệt … quán xả ly, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “Quán xả ly, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. Trong khi tùy quán pháp trên các pháp, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Vị ấy, do đoạn trừ tham ưu[16] sau khi thấy  với trí tuệ[17], khéo nhìn (sự vật) với niệm xả ly[18]. Do vậy này các Tỳ Kheo, trong khi tùy quán pháp trên các pháp, vị Tỳ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời. Nhập tức xuất tức niệm, này các Tỳ Kheo, được tu tập như vậy, được làm cho sung mãn như vậy, khiến cho Bốn niệm xứ được viên mãn,”

“Và Bốn niệm xứ, này các Tỳ Kheo, tu tập như thế nào, làm cho sung mãn như thế nào, khiến cho Bảy giác chi được viên mãn? Này các Tỳ Kheo, trong khi tùy quán thân trên thân, vị Tỳ Kheo trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời, trong khi ấy, niệm không hôn mê của vị ấy được an trú. Trong khi niệm không hôn mê của vị ấy cũng được an trú, này các Tỳ Kheo, trong khi ấy niệm giác chi được bắt đầu khởi lên với vị Tỳ Kheo, trong khi ấy, vị Tỳ Kheo tu tập niệm giác chi. Trong khi ấy niệm giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập đi đến viên mãn. Này các Tỳ Kheo, trong khi trú với chánh niệm như vậy, vị Tỳ Kheo với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy. Này các Tỳ Kheo, trong khi trú với chánh niệm như vậy, vị Tỳ Kheo với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy, trong khi ấy trạch pháp giác chi được bắt đầu khởi lên, với vị Tỳ Kheo. Trong khi ấy, vị Tỳ Kheo tu tập trạch pháp giác chi. Trong khi ấy trạch pháp giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập đi đến viên mãn. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy, sự tinh tấn không thụ động bắt đầu khởi lên với vị Tỳ Kheo. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy, trong khi ấy sự tinh tấn không thụ động bắt đầu khởi lên với vị Tỳ Kheo ấy, trong khi ấy tinh tấn giác chi được bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi ấy vị Tỳ Kheo tu tập tinh tấn giác chi. Trong khi ấy, tinh tấn giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập đi đến viên mãn. Hỷ không liên hệ đến vật chất được khởi lên nơi vị tinh tấn tinh cần. Này các Tỳ Kheo, trong khi hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên nơi vị Tỳ Kheo tinh tấn tinh cần, trong khi ấy hỷ giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi hỷ giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, trong khi ấy hỷ giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập đi đến viên mãn. Thân của vị được tâm hoan hỷ trở thành khinh an, tâm cũng được khinh an. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo với ý hoan hỷ được thân khinh an, được tâm cũng khinh an, trong khi ấy, khinh an giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi ấy, khinh an giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, trong khi ấy, khinh an giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Một vị có thân khinh an, an lạc, tâm vị ấy được định tĩnh. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo có thân khinh an, an lạc, tâm vị ấy được định tĩnh, trong khi ấy định giác chi  bắt  đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi ấy định giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, trong khi ấy định giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Vị ấy với tâm định tĩnh như vậy, khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo với tâm định tĩnh như vậy, khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly, trong khi ấy xả giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi ấy xả giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, trong khi ấy xả giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn.”

“Này các Tỳ Kheo, trong khi quán thọ trên các cảm thọ…. như trên…. quán tâm trên tâm…..như trên…..quán pháp trên các pháp, vị Tỳ Kheo an trú, nhiệt tâm, tĩnh giác, chánh niệm, với mục đích điều phục tham ưu ở đời, trong khi ấy niệm của vị ấy được an trú, không có hôn mê. Này các Tỳ Kheo, trong khi niệm của vị Tỳ Kheo được an trú, không có hôn mê, niệm giác chi trong khi ấy được bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, niệm giác chi trong khi ấy được vị Tỳ Kheo tu tập, niệm giác chi trong khi ấy, được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Vị ấy an trú với chánh niệm như vậy, suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy với trí tuệ. Này các Tỳ Kheo, trong khi an trú với chánh niệm như vậy, vị ấy suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy với trí tuệ, tinh tấn không thụ động bát đầu khởi lên nơi vị ấy. Này các Tỷ Kheo, trong khi vị Tỷ Kheo suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy với trí tuệ, và tinh tấn không thụ động bắt đầu khởi lên nơi vị ấy, tinh tấn giác chi trong khi ấy bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, tinh tấn giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, tinh tấn giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Đối với vị tinh cần tinh tấn, hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo tinh cần tinh tấn và hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên, hỷ giác chi trong khi ấy bắt đầu được khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, hỷ giác chi trong khi ấy được vị Tỳ Kheo tu tập, hỷ giác chi trong khi ấy được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Thân của vị được tâm hoan hỷ trở thành khinh an, tâm cũng được khinh an. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo với ý hoan hỷ được thân khinh an, được tâm cũng khinh an, trong khi ấy khinh an giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi ấy khinh an giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, trong khi ấy khinh an giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Một vị có tâm khinh an, an lạc, tâm vị ấy được định tĩnh. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị ấy có thân khinh an, an lạc, tâm vị ấy được định tĩnh, trong khi ấy định giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ kheo, trong khi ấy định giác chi được vị ỳ Kheo tu tập, trong khi ấy định giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung mãn. Vị ấy với tâm định tĩnh như vậy khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly. Này các Tỳ Kheo, trong khi vị Tỳ Kheo với tâm định tĩnh như vậy, khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly, trong khi ấy xả giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ Kheo, trong khi ấy xả giác chi được vị Tỳ Kheo tu tập, trong khi ấy xả giác chi được vị Tỳ Kheo làm cho đi đến sung  mãn.”

“Này các Tỳ Kheo, Bốn niệm xứ được tu tập như vậy, được làm cho sung mãn như vậy khiến cho Bảy giác chi được sung mãn.”

“Và này các Tỳ Kheo, Bảy giác chi tu tập như thế nào, làm cho sung mãn như thế nào, khiến cho minh giải thoát được viên mãn. Ở đây[19] này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập niệm giác chi, liên hệ đến viễn ly[20] liên  hệ đến ly tham, liên hệ đến diệt, hướng đến xả ly. Tu tập trạch pháp giác chi…..như trên…….tu tập tinh tấn giác chi……như trên…….tu tập hỷ giác chi……..như trên……tu tập khinh an giác chi……như trên…..tu tập định giác chi…….như trên….. tu tập xả giác chi, liên hệ đến viễn ly, liên hệ đế ly tham, liên hệ đến diệt, hướng đến xả ly. Này các Tỳ Kheo, Bảy giác chi, tu tập như vậy, làm cho sung mãn như vậy, khiến cho minh giải thoát được viên mãn.”

Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các vị Tỳ Kheo ấy hoan hỷ tín thọ lời Thế Tôn dạy.

KINH NHẬP TỨC XUẤT TỨC NIỆM,

THỨ MỘT TRĂM MƯỜI TÁM.

Chương VI

KINH THÂN HÀNH NIỆM

(trích: Trung Bộ Kinh, Tập III, HT. Thích Minh Châu dịch, tr.230-244)

KINH THÂN HÀNH NIỆM

(Kàyagatàsatisuttam)[21],[22]  

Như vầy tôi nghe,

Một thời Thế Tôn trú ở Sàvatthi (Xá Vệ) Jetavana (Kỳ Đà Lâm), tại tinh xá ông Anàthapindika (Cấp Cô  Độc). Rồi một số đông Tỳ Kheo, sau buổi ăn, sau khi đi khất thực trở về, đang ngồi tụ họp trong hội trường, câu chuyện này được khởi lên giữa chúng tăng: “Thật vi diệu thay, chư hiền giả! Thật hy hữu thay, chư hiền giả, thân hành niệm,[23] khi được tu tập và làm cho sung mãn, có được quả lớn, có được công đức lớn, như đã được Thế Tôn tuyên bố, bậc tri giả, kiến giả, bậc A La Hán, Chánh Đẳng Giác.” Và câu chuyện này giữa các vị Tỳ Kheo ấy đã bị gián đoạn. Thế Tôn vào buổi chiều, từ thiền tịnh độc cư đứng dậy, đi đến hội trường, sau khi đến ngồi lên chỗ soạn sẵn. Sau khi ngồi, Thế Tôn bảo các vị Tỳ Kheo: “Ở đây này các Tỳ Kheo, các ngươi hiện nay đang ngồi bàn vấn đề gì?  Câu chuyện gì của các ngươi bị gián đoạn?”

“Ở đây bạch Thế Tôn, sau khi ăn xong, sau khi đi khất thực trở về, chúng con ngồi tụ họp tại hội trường, và câu chuyện sau này được khởi lên: “Thật vi diệu thay, chư Hiền Giả! Thật hy hữu thay, chư Hiền Giả, thân hành niệm này, được tu tập, được làm cho sung mãn, có quả lớn, có công đức lớn, đã được Thế Tôn tuyên bố, bậc tri giả, kiến giả, bậc A La Hán. Chánh Đẳng Giác.” Bạch Thế Tôn, câu chuyện này của chúng con chưa bàn xong, thời Thế Tôn đến.”

“Và này các Tỳ Kheo, thân hành niệm tu tập như thế nào, làm cho sung mãn như thế nào, có quả lớn, có công đức lớn?  Ở đây này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo[24] đi đến khu rừng, hay đi đến gốc cây, hay đi đến ngôi nhà trống, và ngồi kiết già, lưng thẳng và an trú chánh niệm trước mặt. Chánh niệm vị ấy thở vô. Chánh niệm vị ấy thở ra. Hay thở vô dài, vị ấy biết: “Tôi thở vô dài”, hay thở ra dài, vị ấy biết: “Tôi thở ra dài”, hay thở vô ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở vô ngắn” hay thở ra ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở ra ngắn”. “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở vô”  vị ấy tập, “Cảm giác cả toàn thân, tôi sẽ thở ra.” vị ấy tập. “An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô” vị ấy tập, “An tịnh thân hành, tôi sẽ thở ra” vị ấy tập. Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy[25] thuộc về thế tục[26] được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm”.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo đi[27] biết rằng: “Tôi đi” hay đứng, biết rằng: “Tôi đứng”; hay ngồi, biết rằng: “Tôi ngồi”; hay nằm, biết rằng: “Tôi nằm”. Thân thể được sử dụng như thế nào, vị ấy biết thân thể như thế ấy. Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy thuộc về thế tục được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm”.

“Lại nữa này các TỳKheo, vị TỳKheo khi bước tới, bước lui biết rõ việc mình đang làm; khi ngó tới ngó lui biết rõ việc mình đang làm; khi co tay, khi duỗi tay biết rõ việc mình đang làm; khi mang áo tăng già lê (Sanghàti), mang bát, mang y biết rõ việc mình đang làm; khi ăn, uống, nhai, nếm biết rõ việc mình đang làm; khi đi, đứng, ngồi, ngủ, thức, nói, im lặng biết rõ việc mình đang làm.”

Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy thuộc về thế tục được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo quán sát thân này, dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt. Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da thịt, gân xương, thận, tủy, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, phân, mật, đàm (niêm dịch), mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, nước mủ, nước ở khớp xương, nước tiểu. Này các Tỳ Kheo, cũng như một bao đồ, hai đầu trống đựng đầy các loại hột như gạo, lúa, đậu xanh, đậu lớn, mè, gạo đã xay rồi. Một người có mắt, đổ các hột ấy ra và quan sát: “Đây là hột gạo, đây là hột lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu lớn, đây là mè, đây là hột lúa đã xay rồi”. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, một vị Tỳ Kheo quán sát thân này dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt. Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, phân, mật đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, nước mủ, nước ở khớp xương, nước tiểu.

Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy thuộc về thế tục được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo quán sát thân này về các vị trí các giới và sự sắp đặt các giới. “Trong thân này có địa đại , thủy đại, hoả đại và phong đại” Này các Tỳ Kheo, như một người đồ tể thiện xảo, hay đệ tử của một người đồ tể giết một con bò, ngồi cắt chia từng thân phần tại ngã tư đường. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo quán sát thân này về vị trí các giới và về sự sắp đặt các giới: “Trong thân này có địa đại, thủy đại, hoả đại và phong đại.”

Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy thuộc về thế tục được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo, như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa một ngày, hai ngày, ba ngày, thi thể ấy trương phồng lên, xanh đen lại, nát thối ra. Vị Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi bản chất ấy”.

Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy thuộc về thế tục được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa bị các loài quạ ăn; hay bị các loài diều hâu ăn, hay bị các chim kên ăn; hay bị các loài chó ăn; hay bị các loài giả can ăn; hay bị các loài côn trùng ăn. Vị Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản chất là như vậy, không vượt khỏi bản chất ấy”.

Trong khi vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, các niệm và tư duy thuộc về thế tục được đoạn trừ. Nhờ đoạn trừ các pháp ấy, nội tâm được an trú, an toạ, chuyên nhất, định tĩnh. Như vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa, với các bộ xương còn liên kết với nhau, còn dính thịt và máu, còn được các đường gân cột lại … với các bộ xương còn liên kết với nhau, không còn dính thịt nhưng còn dính máu, còn được các đường gân cột lại…. chỉ còn có xương không dính lại với nhau rãi rác chỗ này chỗ kia. Ở đây là xương tay, ở đây là xương chân, ở đây là xương ống, ở đây là xương bắp vế ở đây là xương mông, ở đây là xương sống, ở đây là xương đầu. Vị Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi bản chất ấy.” Trong khi vị ấy sống không phóng dật….như trên….vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.”

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa, chỉ còn toàn xương trắng màu vỏ ốc…. chỉ còn một đống xương lâu hơn một năm…. chỉ còn là xương thối trở thành bột. Vị Tỳ Kheo  quán thân ấy như sau: “Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi bản chất ấy.” Trong khi vị ấy sống không phóng dật…… như trên…. vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm”.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo ly dục,[28] ly ác pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh với tầm với tứ. Vị Tỳ Kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy thân mình với hỷ lạc do ly dục sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không do hỷ lạc do ly dục sanh ấy thấm nhuần.”

“Này các Tỳ Kheo, như một người hầu tắm lão luyện hay đệ tử của người hầu tắm. Sau khi rắc bột tắm trong thau bằng đồng, liền nhồi bột ấy [29] với nước, cục bột tắm ấy được thấm nhuần nước ướt, trào trộn với nước ướt, thấm ướt cả trong lẫn ngoài với nước, nhưng không chảy thành giọt. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo thắm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn, tràn đầy thân hình với hỷ lạc do ly dục sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không được hỷ lạc do ly dục sanh ấy thấm nhuần. Trong  khi vị ấy sống không phóng dật…. như trên… vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.”

“Lại nữa, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo ấy diệt tầm và tứ, chứng và trú thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định sanh, không tầm không tứ, nội tĩnh nhất tâm. Vị Tỳ Kheo ấy thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn, tràn đầy thân mình với hỷ lạc do định sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không được hỷ lạc do định sanh ấy thấm nhuần.”

“Này các Tỳ Kheo, ví như một hồ nước, nước tự trong dâng lên, phương Đông không có lỗ nước chảy ra, phương Tây không có lỗ nước chảy ra, phương Bắc không có lỗ nước chảy ra, phương Nam không có lỗ nước chảy ra và thỉnh thoảng trời lại mưa lớn. Suối nước mát từ hồ nước ấy phun ra thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy hồ nước ấy, với nước mát lạnh, không một chỗ nào của hồ nước ấy không được nước mát lạnh thấm nhuần. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo thấm nhuần tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy thân mình, với hỷ lạc do định sanh, không một chỗ nào trên toàn thân, không được hỷ lạc do định sanh ấy thấm nhuần. Trong khi vị ấy sống không phóng đật….như trên….vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm”.

“Lại nữa này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm sự lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là “xả niệm lạc trú”, chứng và an trú thiền thứ ba. Vị Tỳ Kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy thân mình với lạc thọ không có hỷ ấy, không một chỗ nào trên toàn thân, không được lạc thọ không có hỷ ấy thấm  nhuần. Như vậy, vị Tỳ Kheo an trú không phóng dật… như trên….vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm.”

“Này các Tỳ Kheo, ví như trong hồ sen xanh, hồ sen hồng, hồ sen trắng, có những sen xanh, sen hồng hay sen trắng. Những bông sen ấy sanh trong nước, lớn lên trong nước, không vượt khỏi nước, nuôi sống dưới nước, từ đầu ngọn cho đến gốc rễ đều thấm nhuần, tẩm ướt, đầy tràn thấu suốt bởi nước mát lạnh ấy, không một chỗ nào của toàn thể sen xanh, sen hồng hay sen trắng, không được nước mát lạnh ấy thấm nhuần. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo thấm nhuần, tẩm ướt làm cho sung mãn, tràn đầy thân mình với lạc thọ không có hỷ ấy, không một chỗ nào trên toàn thân không được lạc thọ không có hỷ ấy thấm nhuần. Như vậy vị Tỳ Kheo an trú không phóng dật…. như trên….vị Tỳ Kheo, tu tập thân hành niệm”.

“Lại nữa, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo, xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú thiền thứ tư, không khổ, không lạc, xả niệm thanh tịnh. Vị Tỳ Kheo ấy ngồi, thấm nhuần toàn thân mình với tâm thuần tịnh trong sáng, không một chỗ nào trên toàn thân không được tâm thuần tịnh trong sáng ấy thấm nhuần.”

“Này các Tỳ Kheo, ví như một người ngồi, dùng tấm vải trắng trùm đầu, không một chỗ nào trên toàn thân không được vải trắng ấy che thấu. Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo ngồi thấm nhuần toàn thân mình với tâm thuần tịnh, trong sáng, không một chỗ nào trên toàn thân không được tâm thuần tịnh trong sáng ấy thấm nhuần. Trong khi vị ấy sống an trú không phóng dật…. như trên…. vị Tỳ Kheo tu tập thân hành niệm[30].”

“Này các Tỳ Kheo, đối với vị nào tu tập, làm cho sung mãn thân hành niệm, các thiện pháp của vị ấy đi vào nội tâm (Antogadhà?) đều thuộc về minh phần (Vijjàbhàgiyà)[31]. Ví như này các TỳKheo, biển lớn của ai được thấm nhuần bởi tâm[32] thời các con sông của vị ấy đi vào trong biển, đều thuộc về biển lớn (?). Cũng vậy này các Tỳ Kheo, đối với vị nào tu tập làm cho sung mãn thân hành niệm, các thiện pháp của vị ấy đi vào nội tâm, đều thuộc về minh phần. Này các Tỳ Kheo, đối với vị Tỳ Kheo nào không tu tập thân hành niệm, không làm cho sung mãn, thời Ma (Vương) có cơ hội với vị ấy, Ma (Vương) có cơ duyên với vị ấy. Ví như này ác Tỳ Kheo, có người quăng một hòn đá nặng vào một đống đất sét ướt nhuyễn, này các Tỳ Kheo, các người nghĩ thế nào? Có phải hòn đá nặng ấy có cơ hội (lún sâu) vào đống đất sét ướt nhuyễn ấy?”.

“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”

“Cũng vậy này các Tỳ Kheo, đối với ai không tu tập thân hành niệm, không làm cho sung mãn, Ma (Vương) có cơ hội với vị ấy, Ma (Vương) có cơ duyên với vị ấy. Ví như này các Tỳ Kheo, một cây khô không có nhựa[33] có người đến cầm phần phía trên của đồ quay lửa và nói: “Tôi sẽ làm cho ngọn lửa sanh ra, tôi sẽ làm cho sức nóng hiện lên”. Này các Tỳ Kheo, các ngươi nghĩ thế nào? Người ấy mang đến phần phía trên của đồ quay lửa, quay với cành cây khô không có nhựa ấy, người ấy có làm cho ngọn lửa sanh ra, có làm cho sức nóng hiện  lên không?”

“Thưa vâng, bạch Thế Tôn”

“Cũng vậy này các Tỳ Kheo, đối với ai không tu tập thân hành niệm, không làm cho sung mãn, Ma (Vương) có cơ hội với người ấy, Ma (Vương) có cơ duyên với người ấy. Ví như này các Tỳ Kheo, một bình nước, trống rỗng, trống không, được đặt trên cái giá, có một người đi đến, mang theo đầy nước. Này các Tỳ Kheo, các người nghĩ thế nào? Người ấy có thể đổ nước vào (bình) không ?”

“Thưa vâng, bạch Thế Tôn”

“Cũng vậy này các Tỳ Kheo, vị nào không tu tập thân hành niệm, không làm cho sung mãn Ma (Vương ) có cơ hội với  vị  ấy, Ma (Vương) có cơ duyên với  vị  ấy.”

“Này các Tỳ Kheo, vị nào có tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn, Ma (vương) không có cơ hội với vị ấy, Ma (Vương) không có cơ duyên với vị ấy. Ví như này các Tỳ Kheo, có người quăng một trái banh giây nhẹ vào một cánh cửa (14) làm hoàn toàn bằng lõi cây. Này các Tỳ Kheo, các ngươi nghĩ thế nào? Trái banh giây nhẹ ấy có cơ hội đối với cánh cửa làm hoàn toàn bằng lõi cây  không?”

“Thưa không, bạch Thế Tôn”.

“Cũng vậy này các Tỳ Kheo, đối với vị nào có tu tập thân hành  niệm, làm cho sung mãn, Ma (Vương) không có cơ hội đối với vị ấy, Ma (Vương) không có cơ duyên đối với vị ấy. Ví như này các Tỳ Kheo, một cây ướt có nhựa, (15) rồi một người đi đến mang theo phần trên đồ quay lửa và nói: “Tôi sẽ làm cho lửa sinh ra, tôi sẽ làm cho hơi nóng hiện lên.” Này các Tỳ kheo, các ngươi nghĩ thế nào? Người ấy mang theo phần trên đồ quay lửa, quay với các cây ướt và có nhựa, có thể làm cho lửa sanh ra, làm cho hơi nóng hiện lên được không?

“Thưa không, bạch  Thế Tôn.”

“Cũng vậy này các Tỳ Kheo, đối với vị nào có tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn. Ma (Vương) không có cơ hội đối với vị ấy, Ma (Vương) không có cơ duyên đối với vị ấy. Ví như này các Tỳ Kheo một bình nước (16) đầy tràn nước đến nỗi con quạ có thể uống được, được đặt trên cái giá, rồi có người đi đến, mang theo đầy nước. Này các Tỳ Kheo, nhà ngươi nghĩ thế nào? Người ấy có thể đổ được nước vào (bình ấy) không?”

“Thưa không,bạch Thế Tôn.”

“Cũng vậy này các Tỳ kheo, đối với vị nào tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn, Ma (Vương) không có cơ hội đối với người ấy, Ma (Vương) không có cơ duyên đối với người ấy.”

“Này các Tỳ Kheo, đối với vị nào tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn, vị ấy hướng tâm đã được chứng ngộ nhờ thắng trí đến pháp nào cần phải chứng ngộ nhờ thắng trí, vị ấy đối mặt đạt được sự tinh xảo, (của pháp ấy?) dầu thuộc giới xứ nào (Sati sati àyatane) (17) (?) Ví như này các Tỳ Kheo, một bình đầy tràn nước đến nỗi con quạ có thể uống được, được đặt trên cái giá và có người lực sĩ đến và lắc qua lắc lại cái bình ấy, như vậy nước có thể trào ra ngoài không?”     

“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”

“Cũng vậy này các Tỳ Kheo, đối với vị nào tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn, vị ấy hướng tâm đã được chứng ngộ nhờ thắng trí đến pháp nào cần phải chứng ngộ nhờ thắng trí, vị ấy đối mặt được sự tinh xảo (của pháp ấy) dầu thuộc giới xứ nào. Ví như có một hồ nước (18) trên một miếng đất bằng, bốn phía có đê đắp làm cho vững chắc, và tràn đầy nước đến nỗi con quạ có thể uống được. Rồi có người  lực sĩ đến và phá một khúc đê, nước có thể tràn ra ngoài không?”

“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”

“Cũng vậy  này các Tỳ Kheo, đối với vị nào tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn, vị ấy hướng tâm đã được chứng ngộ nhờ thắng trí đến pháp nào cần phải chứng ngộ nhờ thắng trí, vị ấy đối mặt được sự tinh xảo (của pháp ấy) dầu với giới xứ nào. Ví như này các Tỳ Kheo (19) trên đất bằng tại chỗ ngã tư có một chiếc xe đậu, thắng với những con ngựa thuần thục, có roi ngựa đặt ngang sẳn sàng, có người mã thuật sư thiện xảo, người đánh xe điều ngự các con ngựa đáng được điều ngự, leo lên xe ấy, tay trái nắm dây cương, tay mặt cầm lấy roi ngựa, có thể đánh xe ngựa ấy đi tới đi lui, tại chỗ nào và như thế nào, theo ý mình muốn. Cũng vậy này các vị Tỳ kheo, đối với vị nào tu tập thân hành niệm, làm cho sung mãn vị ấy hướng tâm đã được chứng ngộ nhờ thắng trí đến pháp nào cần phải chứng ngộ nhờ thắng trí, vị ấy đối mặt được sự tinh xảo (của pháp ấy), dầu với giới xứ nào.

“Này các Tỳ Kheo, thân hành niệm được thực hành, được tu tập, được làm cho sung mãn, được làm như thành cỗ xe, được làm như thành căn cứ địa, được làm cho kiên trì, được làm cho tích tập, được khéo tinh cần thực hành (20), thời mười công đức này có thể được mong đợi. Thế nào là mười?”

Lạc bất lạc (21) được nhiếp phục, và bất lạc không nhiếp phục vị ấy, và vị ấy sống luôn luôn nhiếp phục bất lạc được khởi lên; khiếp đảm sợ hải (22) được nhiếp phục, và khiếp đảm sợ hải không nhiếp phục vị ấy, và vị ấy sống luôn luôn nhiếp phục khiếp đảm sợ hải được khởi lên. Vị ấy kham nhẫn được lạnh, nóng, đói, khát, sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, mặt trời, các loài rắn rết, các cách nói khó chịu, khó chấp nhận. Vị ấy có khả năng chịu đựng được những cảm thọ về thân khởi lên, khổ đau, nhói đau, thô bạo, chói đau, bất khả ý, bất khả ái, đưa đến chết điếng. Tùy theo ý muốn, không có khó khăn, không có mệt nhọc, không có phiền toái, vị ấy chứng được bốn thiền, thuần túy tâm tư, hiện tại lạc trú. Vị ấy chứng được các loại thần thông, một thân hiện ra nhiều thân, nhiều thân hiện ra một thân; hiện hình biến hình đi ngang qua vách, qua tường qua núi như đi ngang hư không; độn thổ trồi lên ngang qua đất liền như ở trong nước; đi trên nước không chìm như đi trên đất liền. Ngồi  kiết già đi trên hư không như con chim; với bàn tay, chạm và rờ mặt trăng và mặt trời, những vật có đại oai lực, đại oai thần như vậy. Có thể, thân có thần thông bay cho đến Phạm Thiên. Với thiên nhĩ thanh tịnh siêu nhân, có thể nghe hai loại tiếng, chư Thiên và loài người, ở xa hay gần. Với tâm của vị ấy, vị ấy biết tâm của các chúng sanh, các loài người: Tâm có tham, biết tâm có tham; tâm không tham biết tâm không tham. Tâm có sân, biết tâm có sân; tâm không sân biết tâm không sân. Tâm có si biết tâm có si, tâm không si biết tâm không si. Tâm chuyên chú, biết tâm chuyên chú; tâm tán loạn, biết tâm tán loạn. Tâm đại hành, biết tâm đại hành. Tâm không đại hành, biết tâm không đại hành. Tâm chưa vô thượng, biết tâm chưa vô thượng. Tâm vô thượng, biết tâm vô thượng. Tâm thiền định, biết tâm thiền định. Tâm không thiền định, biết tâm không thiền định. Tâm giải thoát, biết tâm giải thoát. Tâm không giải thoát, biết tâm không giải thoát. Vị ấy nhớ đến các đời sốâng quá khứ như một đời, hai đời…, như trên…. vị ấy nhớ đến các đời sống quá khứ với các nét đại cương và các chi tiết. Với thiên nhãn thuần tịnh, siêu nhân, vị ấy thấy sự sống và sự chết của chúng sanh. Vị ấy biết rõ rằng, chúng sanh người hạ liệt, kẻ cao sang, người đẹp đẽ kẻ thô xấu, người may mắn kẻ bất hạnh đều do hạnh nghiệp của chúng. Với sự diệt trừ các lậu hoặc, sau khi tự mình chứng tri với thượng trí, vị ấy chứng đạt và an trú ngay trong hiện tại, tâm giải thoát, tuệ giải thoát không có lậu hoặc”.

“Này các Tỳ Kheo, thân hành niệm được thực hành, được tu tập làm cho sung mãn, được làm như cỗ xe, được làm như thành căn cứ địa, được làm cho kiên trì, được làm cho tích tập, được khéo tinh cần thực hành, thời mười  công đức này có thể mong đợi”.

Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các vị Tỳ Kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy.

KINH THÂN HÀNH  NIỆM[34]

THỨ MỘT TRĂM MƯỜI CHÍN

PHỤ LỤC 1  

Bảng Hán Văn : Đại Tạng kinh số 15, tr. 163, No. 602

佛說大安般守意經卷上

康僧會序
夫安般者。諸佛之大乘。以濟眾生之漂流也。其事有六以治六情。情有內外。眼耳鼻舌身心謂之內矣。色聲香味細滑邪念謂之外也。經曰諸海十二事。謂內外六情之受邪行。猶海受流。餓夫夢飯蓋無滿足也。心之溢盪無微不浹。怳惚彷彿出入無間。視之無形聽之無聲。逆之無前尋之無後。深微細妙形無絲髮。梵釋仙聖所不能照明默種于此化生乎。彼非凡所睹。謂之陰也。猶以晦曀種夫深芬闓手覆種。孳有萬億。旁人不睹其形。種家不知其數也。一朽乎下萬生乎上。彈指之間心九百六十轉。一日一夕十三億意。意有一身心不自知。猶彼種夫也。是以行寂。繫意著息數一至十。十數不誤意定在之。小定三日。大定七日。寂無他念怕然若死。謂之一禪。禪棄也。棄十三億穢念之意。已獲數定轉念著隨蠲除其八。正有二意。意定在隨。由在數矣。垢濁消滅心稍清淨。謂之二禪也。又除其一注意鼻頭。謂之止也。得止之行。三毒四走五陰六冥諸穢滅矣。煚然心明踰明月珠。婬邪污心。猶鏡處泥穢垢污焉。偃以照天覆以臨土。聰叡聖達萬土臨照。雖有天地之大靡一夫而能睹。所以然者由其垢濁。眾垢污心有彼鏡。若得良師刮瑩磨。薄塵微蕩使無餘。舉之以照。毛髮面理無微不察。垢退明存使其然矣。情溢意散念萬不識一矣。猶若於市馳心放聽廣採眾音。退宴在思不識一夫之言。心逸意散濁翳其聰也。若自閑處。心思寂寞。志無邪欲。側耳靖聽。萬句不失。片言斯著。心靖意清之所由也。行寂止意懸之鼻頭。謂之三禪也。還觀其身。自頭至足反覆微察內體污露。森楚毛豎猶睹膿涕。於斯具照天地人物。其盛若衰無存不亡。信佛三寶。眾冥皆明。謂之四禪也。攝心還念諸陰皆滅。謂之還也。穢欲寂盡其心無想。謂之淨也。得安般行者厥心即明。舉明所觀無幽不睹。往無數劫方來之事。人物所更現在諸剎。其中所有世尊法化弟子誦習。無遐不見無聲不聞。怳惚彷彿存亡自由。大彌八極細貫毛釐。制天地住壽命。猛神德壞天兵。動三千移諸剎。八不思議非梵所測。神德無限六行之由也。世尊初欲說斯經時。大于震動人天易色。三日安般無能質者。於是世尊化為兩身。一曰何等。一尊主。演于斯義出矣。大士上人六雙十二輩靡不執行。有菩薩名安清字世高。安息王嫡后之子。讓國與叔馳避本土。翔而後集遂處京師。其為人也。博學多識。貫綜神摸。七正盈縮。風氣吉凶。山崩地動。鍼[血*永]諸術。睹色知病。鳥獸鳴啼無音不照。懷二儀之弘。仁愍黎庶之頑闇。先挑其耳卻啟其目。欲之視明聽聰也。徐乃陳演正真之六度。譯安般之祕奧。學者塵興靡不去穢濁之操就。清白之德者也。余生末蹤始能負薪。考妣殂落三師凋喪。仰瞻雲日悲無質受。眷言顧之潛然出涕。宿祚未沒會見南陽韓林穎川皮業會稽陳慧。此三賢者。信道篤密執德弘正。烝烝進進志道不倦。余從之請問。規同矩合義無乖異。陳慧注義余助斟酌。非師所傳不敢自由也。言多鄙拙不究佛意。明哲眾賢願共臨察。義有疣加聖刪定共顯神融矣

佛說大安般守意經卷上(此經多隨字除數息相隨之隨餘皆他本作墮)

　　後漢安息三藏安世高譯

 

佛在越祇國舍羈瘦國。亦說一名遮匿迦羅國。時佛坐行安般守意九十日。佛復獨坐九十日者。思惟校計。欲度脫十方人及蜎飛蠕動之類。復言。我行安般守意九十日者。安般守意得自在慈念意。還行安般守意已。復收意行念也。安為身。般為息。守意為道。守者為禁亦謂不犯戒。禁者亦為護。護者遍護一切無所犯。意者息意亦為道也。安為生。般為滅。意為因緣。守者為道也。安為數。般為相隨。守意為止也。安為念道。般為解結。守意為不墮罪也。安為避罪。般為不入罪。守意為道也。安為定。般為莫使動搖。守意莫亂意也。安般守意名為御意至得無為也。安為有。般為無。意念有不得道。意念無不得道。亦不念有亦不念無。是應空定意隨道行。有者謂萬物。無者謂疑。亦為空也。安為本因緣。般為無處所。道人知本無所從來。亦知滅無處所。是為守意也安為清。般為淨。守為無。意名為。是清淨無為也。無者謂活。為者謂生。不復得苦故為活也。安為未。般為起。已未起便為守意。若已意起便為守意。若已起意便走為不守當為還。故佛說安般守意也。安為受五陰。般為除五陰。守意為覺因緣。不隨身口意也。守意者。無所著為守意。有所著不為守意。何以故。意起復滅故。意不復起為道。是為守意。守意莫令意生。生因有死為不守意。莫令意死。有死因有生意亦不死。是為道也。安般守意有十黠。謂數息相隨止觀還淨四諦。是為十黠成。謂合三十七品經為行成也。守意譬如燈火有兩因緣。一者壞冥。二者見明。守意一者壞癡。二者見黠也。守意意從因緣生。當緣因緣莫著。是為守意也。守意有三輩。一者守令不得生。二者已生當疾滅。三者事已行當從後悔計億萬劫不復作也。守與意各自異。護十方一切覺對不犯是為守。覺彼無為是為意。是守意也。守意中有四樂。一者知要樂。二者知法樂。三者為知止樂。四者為知可樂。是為四樂。法為行。得為道。守意六事為有內外。數隨止是為外。觀還淨是為內。隨道也。何以故。念息相隨止觀還淨欲習意近道故。離是六事便隨世間也。數息為遮意。相隨為[僉*殳]意。止為定意。觀為離意。還為一意。淨為守意。用人不能制意故行此六事耳。何以故數息。用意亂故。何以故不得。用不識故。何以故不得禪。用不棄習盡證行道故也。數息為地。相隨為犁。止為軛。觀為種。還為雨淨為行。如是六事乃隨道也。數息斷外。相隨斷內。止為止罪。行觀卻意。不受世間為還。念斷為淨也。意亂當數息。意定當相隨。意斷當行止。得道意當觀。不向五陰當還。無所有當為淨也。多事當數息。少事當相隨。家中意盡當行止。畏世間當觀。不欲世間為還。念斷為淨也。何以故數息。不欲隨五陰故。何以故相隨。欲知五陰故。何以故止。欲觀五陰故。何以故觀陰。欲知身本故。何以故知身本。欲棄苦故。何以故為還。厭生死故。何以故為淨。分別五陰不受故。便隨黠慧八種道得別為得所願也。行息時為隨數。相隨時為隨念。止時為隨定。觀時為隨淨。還時為隨意。淨時為隨道亦為隨行也

數息為四意止。相隨為四意斷。止為四神足念。觀為五根五力還為七覺意。淨為八行也。得息不相隨不為守意。得相隨不止不為守意。得止不觀不為守意。得觀不還不為守意。得還不淨不為守意。得淨復淨乃為守意也。已念息惡不生。復數者為共遮意。不隨六衰故。行相隨為欲離六衰行。止為欲卻六衰行。觀為欲斷六衰行。還為欲不受六衰行。淨為欲滅六衰。已滅盡便隨道也

數息欲遮意。息中有長短。當復遮是長短意也。何以故守意。欲止惡故。惡亦可守亦不可守。何以故。惡已盡不當復守也

數息有三事。一者當坐行。二者見色當念非常不淨。三者當曉瞋恚疑嫉念過去也。數息亂者當識因緣所從起。當知是內意。一息亂者是外意過。息從外入故。二息亂者是內意過。息從中出故。三五七九屬外意。四六八十屬內意。嫉瞋恚疑是三意在內。殺盜婬兩舌惡口妄言綺語。是七意及餘事屬外也。得息為外。不得息為內。息從意生。念息合為一數。息至盡數為一亦非一。意在外息未盡故。譬如數錢。意在五數為一也。數息所以先數入者。外有七惡。內有三惡。用少不能勝多故先數入也。數息不得者失其本意故。本意謂非常苦空非身。失是意墮顛倒故。亦為失師。師者初坐時。第一入息得身安便次第行。為失其本意故不得息也。數息意常當念非常苦空非身。計息出亦滅入亦滅。已知是得道疾當持非常恐意。得是意即得息也。入息出息所以異者。出息為生死陰。入息為思想陰。有時出息為痛痒陰。入息為識陰。用是為異。道人當分別是意也。入息者為不受罪。出息者為除罪。守意者為離罪。入息者為受因緣。出息者為到因緣。守意者為不離因緣也。數息不得有三因緣。一者罪到。二者行不互。三者不精進也。入息短出息長。無所從念為道意。有所念為罪。罪惡在外不在內也數息時。有離意為喘息長。得息為喘息短。不安行息為長定為短。念萬物為長息無所念為短息。未至十息。壞復更數為長息。得十息為短息。得息為短。何以故。止不復數故。得息亦為長。何以故。息不休故為長也。喘息長自知。喘息短自知。謂意所在為自知長短。意覺長短為自知。意不覺長短為不自知也。道人行安般守意欲止意。當何因緣得止意。聽說安般守意。何等為安。何等為般。安名為入息。般名為出息。念息不離是名為安般。守意者欲得止意。在行者新學者。有四種安般守意行。除兩惡十六勝。即時自知乃安般守意行令得止意。何等為四種。一為數。二為相隨。三為止。四為觀。何等為兩惡。莫過十息。莫減十數。何等為十六勝。即時自知喘息長。即自知喘息短。即自知喘息動身。即自知喘息微。即自知喘息快。即自知喘息不快。即自知喘息止。即自知喘息不止。即自知喘息歡心。即自知喘息不歡心。即自知內心念萬物已去不可復得喘息自知。內無所復思喘息自知。棄捐所思喘息自知。不棄捐所思喘息自知放棄軀命。喘息自知。不放棄軀命喘息自知。是為十六即時自知也。問何等為莫過十數莫減十數。報息已盡未數是為過。息未盡便數是為減。失數亦惡不及亦惡。是為兩惡。至二息亂為短息。至九息亂為長息。得十息為快息。相隨為微。意在長便轉意。我何以故念長。意在短即時覺不得令意止。止為著。放棄軀命者謂行息。得道意便放棄軀命。未得道意。常愛身故不放棄軀命也。息細微為道。長為生死。短息動為生死。長於道為短。何以故。不得道意無知見故為短也。數息為單。相隨為複。止為一意。觀為知意。還為行道。淨為入道也。數時為念至十息為持是為外禪。念身不淨隨空是為內禪也。禪法惡來不受是名為棄。閉口數息隨氣出入。知氣發何所滅何所。意有所念不得數息。有遲疾大小亦不得數。耳聞聲亂亦不得數也。數息意在息數為不工。行意在意乃為止。數息意但在息是為不工。當知意所從起氣所滅。是乃應數因緣盡便得定意也。守意者念出入息。已念息不生惡故為守意。息見因緣生無因緣滅因緣斷息止也。數息為至誠。息不亂為忍辱。數息氣微不復覺出入。如是當守一念止也。息在身亦在外。得因緣息生。罪未盡故有息。斷因緣息不復生也

數息以為隨第二禪。何以故。用不待念故為隨第二禪也。數息為不守意。念息乃為守意。息從外入息未盡息在入意在盡識在數也。十息有十意為十絆。相隨有二意為二絆。止為一意為一絆。不得息數為惡意不可絆。惡意止乃得數。是為和調可意絆也。已得息棄息。已得相隨棄相隨。已得止棄止。已得觀棄觀莫復還莫復還者。莫復數息亦使意意亦使息也有。所念為息使意。無所念為意使息也。息有四事。一為風。二為氣。三為息。四為喘。有聲為風。無聲為氣。出入為息。氣出入不盡為喘也。數息斷外。相隨斷內。數從外入為斷外亦欲離外因緣。數從中出為欲離內因緣。外為身離。內為意離。身離意離是為相隨。出入息是為二事也。數息為欲斷內外因緣。何等為內外。謂眼耳鼻口身意為內。色聲香味細滑念為外也。行息為使意向空。但欲止餘意。何以為向空。息中無所為故也。數息意走不。即時覺者。罪重意輕罪。引意去疾故不覺也。行道已得息自厭息意欲轉不復欲數如是為得息。相隨止觀亦爾也。知出入息滅。滅為得息相知生死。不復用為得生死相已得四禪。但念空為 種 道栽 行 息 已

得定不復覺氣出入便可觀。一當觀五十五事。二當觀身中十二因緣也。問息出入寧有處不報息入時。是其處出息時。是其處數息身坐痛痒思想生死識止不行。是為坐也。念息得道復校計者。用息無所知故。問念息得道何以為無所知。報意知息息不知意是為無所知。人不能得校計意。便令數息。欲令意定。雖數息。但不生惡。無有黠智。當何 等 行 得 黠 慧。從一至 十。 分  別 定 亂。     識  對行 藥。已得定意。便 隨黠慧。得校計為墮觀也。問何等為數。報數者謂事。譬如人有事更求是為數罪。道人數福。何以故正為十。一意起為一。二意起為二。數終於十。至十為竟。故言十數為福。復有罪者用不能壞息故為罪。亦謂意生死不滅墮世間已不斷世間事為罪也。六情為六事痛痒思想生死識。合為十事。應內十息。殺盜婬兩舌惡口妄言綺語嫉妒瞋恚癡。應外十息。謂止不行也

問何等為十六事。報十事者。謂數至十六者。謂數相隨止觀還淨。是為十六事為行不離為隨道也。問數息念風為隨色何以應道。報行意在數不念色氣盡便滅。墮非常知非常為道也。道人欲得道。要當知坐行二事。一者為坐。二者為行。問坐與行。為同不同報。有時同有時不同。數息相隨止觀還淨。此六事。有時為坐。有時為行。何以故。數息意定。是為坐。意隨法。是為行。已起意不離為行。亦為坐也。坐禪法。一不數。二二不數一一數二者謂數一息未竟便言二是為一數二如是為過精進二數一者謂息已入二甫言一是為二數一如是為不及精進。從三至四五至六七至八九至十。各自有分部。當分別所屬。在一數一。在二數二。是為法行便墮精進也。有三坐墮道。一為數息坐。二為誦經坐。三為聞經喜坐。是為三也。坐有三品。一為味合坐。二為淨坐。三為無有結坐。何等為味合坐。謂意著行不離。是為味合坐。何謂為淨坐。謂不念為淨坐。何等為無有結坐。謂結已盡為無有結坐也。息有三輩。一為雜息。二為淨息。三為道息。不行道。是為雜息。數至十息不亂。是為淨息。已得道。是為道息也。息有三輩。有大息。有中息有微息。口有所語。謂大息止念道。中息止得四禪。微息止也

問佛何以教人數息守意報。有四因緣。一者用不欲痛故。二者用避亂意故。三者用閉因緣。不欲與生死會故。四者用欲得泥洹道故也。譬喻說日無光明者有四因緣。一者用有雲故。二者用有塵故。三者用有大風故。四者用有煙故。數息不得亦有四因緣。一者用念生死校計故。二者用飲食多故。三者用疲極故。四者用坐不得更罪地故。此四事來皆有相。坐數息忽念他事失息意。是為念校計相。骨節盡痛。不能久坐。是為食多相。身重意瞪瞢。但欲睡眠。是為疲極相。四面坐不得一息。是為罪地相。以知罪當經行。若讀經文坐。意不習罪。亦禍消也。道人行道當念本。何等為本。謂心意識是為本。是三事皆不見。已生便滅。本意不復生。得是意為道。意本意已滅無為痛更因緣生便斷也。定意日勝。日勝為定意。有時從息得定意。有時從相隨得定意。有時從止得定意。有時從觀得定意。隨得定因緣直行也。行息亦墮貪。何以故。意以定便喜故。便當計出息入息念滅時。息生身生息滅身滅。尚未脫生死苦。何以故。喜已計如是便貪止也。數息欲疾。相隨欲遲。有時數息當安徐。相隨時當為疾。何以故。數息意不亂當安徐。數亂當為疾。相隨亦同如是也。第一數亦相隨所念異。雖數息當知氣出入意著在數也。數息復行相隨。止觀者。謂不得息前世有習。在相隨止觀。雖得相隨。止觀當還從數息起也。數息意不離是為法離。為非法數息意不隨罪。意在世間便墮罪也。數息為不欲亂意故。意以不亂復行相隨者。證上次意知為止。止與觀同。還與淨同也。行道得微意當倒意者。謂當更數息。若讀經已。乃復行禪微意者。謂不數息及行相隨也

佛有六潔意。謂數息相隨止觀還淨。是六事能制無形也。息亦是意亦非意。何以故。數時意在息為是。不數時意息各自行。是為非意。從息生意已。止無有意也。人不使意意使人。使意者。謂數息相隨止觀還淨。念三十七品經。是為使意。人不行道貪求隨欲。是為意使人也。息有垢息垢不去不得息。何等為息垢。謂三冥中最劇者。是為息垢。何等為三冥。謂三毒起時身中正冥故言三冥。三毒者。一為貪婬。二為瞋恚。三為愚癡。人皆坐是三事死故言毒也。數息時意在數息未數時有三意。有善意有惡意有不善不惡意。欲知人得息相者。當觀萬物及諸好色。意不復著是為得息。相意復著。是為未得當更精進。行家中意欲盡者。謂六情為意家貪愛萬物。皆為意家也相隨者。謂行善法從是得脫。當與相隨。亦謂不隨五陰六入。息與意相隨也

問第三止。何以故。止在鼻頭。報用數息相隨止觀還淨。皆從鼻出入。意習故處亦為易識。以是故著鼻頭也。惡意來者斷為禪。有時在鼻頭止。有時在心中止。在所著為止。邪來亂人意。直觀一事。諸惡來心不當動。心為不畏之哉也。止有四。一為數止。二為相隨止。三為鼻頭止。四為息心止。止者謂五樂六入當制止之也

入息至盡鼻頭止。謂惡不復入至鼻頭止。出息至盡著鼻頭。謂意不復離身行向惡故著鼻頭。亦謂息初入時。便一念向不復轉。息出入亦不復覺。是為止也。止者如如出息入息覺知前意出。不覺後意出。覺前意為意相觀。便察出入息見敗。便受相畏生死便卻意。便隨道意相也。莫為相隨者。但念著鼻頭。五陰因緣不復念。罪斷意滅亦不喘息。是為止也。莫為相隨者。謂莫復意念出入。隨五陰因緣。不復喘息也

第四觀者。觀息敗時與觀身體異息。見因緣生無因緣滅也。心意受相者。謂意欲有所得。心計因緣會當復滅。便斷所欲不復向。是為心意受相也。以識因緣為俱相觀者。謂識知五陰因緣。出息亦觀入息亦觀。觀者謂觀五陰。是為俱觀。亦應意意相觀。為兩因緣。在內斷惡念道也。觀出息異入息異者。謂出息為生死陰。入息為思想陰。有時出息為痛痒陰。入息為識陰。隨因緣起便受陰。意所向無有常用。是故為異。道人當分別知是。亦謂出息滅入息生。入息滅出息生也。無有故者。謂人意及萬物意起已滅。物生復死。是為無有故也。非出息是入息。非入息是出息。非謂出息時意不念入息。入息時意不念出息。所念異故言非也。中信者。謂入道中見道因緣信道。是為中信也

第五還棄結者。謂棄身七惡。第六淨棄結者為棄意三惡。是名為還。還者為意不復起惡。惡者是為不還也。還身者。謂還惡得第五還尚有身亦無身。何以故。有意有身無意無身。意為人種。是名為還。還者謂意不復起惡。起惡者是為不還。亦謂前助身後助意。不殺盜婬兩舌惡口妄言綺語。是為助身。不嫉瞋恚癡。是為助意也。還五陰者。譬如買金得石便棄捐地不用。人皆貪愛五陰得苦痛。便不欲是為還五陰也。何等為便見滅盡處。謂無所有是為滅處。問已無所有。何以故。為處者無所有處有四處。一者飛鳥以空中為處。二者羅漢以泥洹為處。三者道以無有為處。四者法在觀處也。出息入息受五陰相者。謂意邪念疾轉還正以生覺斷。為受五陰相。言受者。謂受不受相也。以受五陰相。知起何所滅何所。滅者為受十二因緣人。從十二因緣生。亦從十二因緣死。不念者為不念五陰也。知起何所滅何所。謂善惡因緣起便復滅。亦謂身亦謂氣生滅。念便生不念便死。意與身同等。是為斷生死道。在是生死間。一切惡事皆從意來也。今不為前前不為今者。謂前所念已滅。今念非前念。亦謂前世所作今世所作各自得福。亦謂今所行善非前所行惡。亦謂今息非前息。前息非今息也。為生死分別者。為意念生即生念滅即滅。故言生死。當分別萬物及身。過去未來福為索盡。何以故。盡以生便滅滅便盡。已知盡當盡力求也。視上頭無所從來者。謂人無所從來意起為人。亦謂人不自作來者。為有所從來。人自作自得是為無所從來也。生死當分別者。謂知分別五陰。亦謂知分別意生死人意為常。知無有常亦為分別也。後視無處所者。為今現在。不見罪人在生死會。當得無有脫於罪故。言後視無有處所。未得道跡。不得中命盡。謂已得十五意不得中死。要當得十五意便墮道。亦轉上至阿羅漢也。中得道亦不得中命盡。為息意身凡三事。謂善惡意要當得道跡亦復中壞。息死復生。善意起復滅。身亦不得中死也。何等為淨。謂諸所貪欲為不淨。除去貪欲是為淨。何等為五陰相。譬喻火為陰薪為相也。從息至淨是皆為觀。謂觀身相隨止觀還淨本為無有。內意數息外意斷惡因緣。是為二意也。問何以故。不先內外觀身體。反先數息相隨止觀還淨。報用意不淨故。不見身意已淨。便悉見身內外道。行有十九。行用人有十九病故。亦有十九藥。觀身念惡露。是為止貪婬藥。念四等心。是為止瞋恚藥。自計本何因緣有。是為止愚癡藥。安般守意。是為多念藥也。內外自觀身體。何等為身。何等為體。骨肉為身。六情合為體也。何等為六情。謂眼合色耳受聲鼻向香口欲味細滑為身衰意為種栽為癡。為有生物也。內外身體所以重出者何。謂人貪求有大小有前後。謂所欲得當分別觀。觀者見為念。念因見觀者為知也。身體止者。坐念起起念意不離。在所行意所著為識。是為身觀止也。出息入息念滅時。何等為念滅時。謂念出入氣盡時。意息滅出息入息念滅時。譬如畫空中無有。處生死意道意俱爾也。出息入息念滅時。亦不說息意息說。滅時出息入息念滅時。物從因緣生。斷本為滅時也。內外痛痒見觀者。為見痛痒所從起。便觀是為見觀也。內外痛痒者。謂外好物為外痒。外惡物為外痛。內可意為內痒內不可意為內痛。在內為內法。在外因緣為外法。亦謂目為內色為外。耳為內聲為外。鼻為內香為外。口為內味為外。心為內念為外。見好細滑意欲得是為痒。見麤惡意不用是為痛。俱墮罪也。痛痒觀止者。若人臂痛意不作痛。反念他一切身痛如是。以意不在痛為止痛。亦可念亦不可念。念痛無所著。自愛身當觀他人身。意愛他人身當自觀身亦為止也

內外痛痒所以重出者何。謂人見色愛有薄厚。其意不等觀。多與少異故。重分別觀道。當內觀有癡。當外觀以自證也。身心痛痒各自異。得寒熱刀杖痛極。是為身痛。得美飯載車好衣身諸所便。是為身痒。心痛者。身自憂復憂他人及萬事。是為心痛。心得所好及諸歡喜。是為心痒也。意相觀者有兩因緣。在內斷惡念道。一者謂五樂六衰當制斷之。觀者自觀身。身不知麤細。以得乃覺是為意意相觀。意意相觀息亦是意。數亦是意。數時觀息為意意相觀也。意觀止者。欲婬制不為欲瞋恚制不怒欲癡制不作欲貪制不求諸惡事一切不向。是為觀止。亦謂以知三十七品經。常念不離為止也。出息入息盡定便觀者。盡謂罪盡。定謂息止意。定觀者謂觀止還淨也。盡止者謂我能說是曉是遍更是。是為盡止也。所起息若布施作福一切善法。已起便滅更意念耶。向習罪行亦無數。古世今世意不如是相隨。他人亦爾。已知覺當斷已斷。為內外意意觀止也。內外法法者。內法謂身。外法謂他人。有持戒法有不持戒法。是為內外法法也。內法謂行黠不離三十七品經。一切餘事意不墮中。行道得道。是為內法。外法謂墮生死謂生死行。便得生死不脫一切當斷已斷。為內外法觀止也。法觀止者。一切人皆自身為身。諦校計非我身。何以故。有眼有色。眼亦非身色亦非身。何以故。人已死有眼無所見。亦有色無所應。身如是但有識亦非身。何以故。識無有形。亦無所輕止。如是計眼耳鼻舌身意亦爾。得是計為法觀止。亦謂不念惡為止。念惡為不止。何以故。意行故也

佛說大安般守意經卷上

佛說大安般守意經卷下

　　　　後漢安息三藏安世高譯
出息入息自覺。出息入息自知。當時為覺。以後為知。覺者謂覺息長短。知者謂知息生滅麤細遲疾也。出息入息覺盡止者。謂覺出入息欲報時為盡。亦計萬物身生復滅。心者謂意止也。見觀空者。行道得觀不復見身。便墮空無所有者。謂意無所著意有所著因。為有斷六入便得賢明。賢謂身。明謂道也。知出何所滅何所者。譬如念石出石入木石便滅。五陰亦爾。出色入痛痒。出痛痒入思想。出思想入生死。出生死入識。已分別是。乃墮三十七品經也

問何等為思惟無為道。報思為校計惟為聽無謂不念萬物。為者如說行道為得故。言思惟無為道也。思為念惟為分別白黑。黑為生死白為道。道無所有已分別無所有。便無所為。故言思惟無為道。若計有所為所著。為非思惟。思亦為物惟為解意。解意便知十二因緣事。亦謂思為念惟為計也。斷生死得神足。謂意有所念為生。無所念為死。得神足者能飛行故。言生死當斷也

得神足有五意。一者喜。二者信。三者精進。四者定。五者通也。四神足念不盡力得五通。盡力自在向六通。為道人四神足。得五通盡意可得六通盡意。謂萬物意不欲也。一信二精進三意四定五黠。是五事為四神足。念為力者凡六事也。從信為屬四神足念。從喜從念精進從定從黠。是為屬五根也。從喜定謂信道。從力定謂精進。從意定謂意念定。從施定謂行道也。為種故有根。有為之事。皆為惡。便生想不能得勝。謂得禪是因為力。亦謂惡不能勝善意。滅復起故為力。力定者惡意欲來不能壞。善意故為力定也

道人行道未得觀。當校計得觀。在所觀意不復轉為得觀止惡一法為坐禪觀二法。有時觀身有時觀意有時觀喘息有時觀有有時觀無。在所因緣當分別觀也。止惡一法觀二法惡已盡。止觀者為觀道。惡未盡不見道。惡已盡乃得觀道也。止惡一法為知惡。一切能制不著意為止。亦為得息想隨止。得息想隨止是為止惡一法。惡已止便得觀故。為觀二法。為得四諦為行淨。當復作淨者。識苦棄習。知盡行道。如日出時。淨轉出十二門故。經言從道得脫也。去冥見明如日出時。譬如日出多所見為棄諸冥。冥為苦。何以知為苦。多所罣礙故知為苦。何等為棄習。謂不作事。何等為盡證。謂無所有。道者明識苦斷習盡證念道。識從苦生。不得苦亦無有識。是為苦也。盡證者。謂知人盡當老病死證者知萬物皆當滅。是為盡證也。譬如日出作四事。一壞冥。謂慧能壞癡。二見明。謂癡除獨慧在。三見色萬物。為見身諸所有惡露。四成熟萬物。設無日月萬物不熟。人無有慧癡意亦不熟也。上頭行俱行者。所行事已行不分別說。謂行五直聲。身心并得行也。從諦念法意著法中。從諦念法意著所念。是便生是求生死。得生死求道。得道內外隨所起意。是為念法意著法中者。從四諦自知意生。是當得是不生是不得。是便卻意畏不敢犯。所行所念常在道。是為意著法中也。是名為法正從諦本起本著意。法正者謂道法。從諦謂四諦。本起著意者謂所向生死萬事。皆本從意起。便著意便有五陰所起意當斷。斷本五陰便斷。有時自斷不念。意自起為罪。復不定在道為罪。未盡故也。意著法中者。諦意念萬物為墮外法。中意不念萬物為墮道法中。五陰為生死法。三十七品經為道法。意著法中者。謂制五陰不犯。亦謂常念道不離。是為意著法中也。所本正者所在。外為物本為福所在。內總為三十七品經。行道非一時端故。言所本者。謂行三十七品經法。如次第隨行意不入邪為正故。名為所本。正所本正各自異行。以無為對本。以不求為對正。以無為為對無為。以不常為對道。以無有為對亦無有所。亦無有本。亦無有正。為無所有也。定覺受身。如是法道說謂法定。道說者謂說所從因緣得道。見陰受者為受五陰。有入者為入五陰中。因有生死陰者為受正。正者道自正。但當為自正心耳。人行安般守意。得數得相隨得止便歡喜。是四種譬如鑽火見煙不能熟物。得何等喜用未得出要故也

安般守意有十八惱。令人不隨道。一為愛欲。二為瞋恚。三為癡。四為戲樂。五為慢。六為疑。七為不受行相。八為受他人相。九為不念。十為他念。十一為不滿念。十二為過精進。十三為不及精進。十四為驚怖。十五為強制意。十六為憂。十七為匆匆。十八為不度意行愛。是為十八惱。不護是十八因緣不得道。以護便得道也。不受行相者。謂不觀三十二物。不念三十七品經。是為不受行相。受他人相者。謂未得十息便行相隨。是為受他人相。他念者。入息時念出息。出息時念入息。是為他念。不滿念者。謂未得一禪便念二禪。是為不滿念。強制意者。謂坐亂意不得息。當經行讀經以亂不起。是為強制意也。精進為黠。走是六事中。謂數息相隨止觀還淨。是為六也。何等為喘。何等為息。何等為氣。何等為力。何等為風。制者為意息。為命守。為氣。為視聽風。為能言語從道屈伸力。為能舉重瞋恚也。要從守意得道。何緣得守意。從數轉得息。息轉得相隨。止觀還淨亦爾也。行道欲得止意。當知三事。一者先觀念身本何從來。但從五陰行有。斷五陰不復生。譬如寄託須臾耳。意不解念九道以自證。二者自當內視心中隨息出入。三者出息入息念滅時息出小輕。念滅時何等為知無所有。意定便知空。知空便知無所有。何以故。息不報便死。知身但氣所作。氣滅為空。覺空墮道也。故行道有三事。一者觀身。二者念一心。三者念出入息。復有三事。一者止身痛痒。二者止口聲。三者止意念行。是六事疾得息也。要經言一念謂一心。近念謂計身。多念謂一心。不離念謂不離念。身行是四事。便疾得息也。坐禪數息即時定意。是為今福。遂安隱不亂。是為未來福。益久續復安定。是為過去福也。坐禪數息不得定意。是為今罪。遂不安隱亂意起。是為當來罪。坐禪益久遂不安定。是為過去罪也。亦有身過意過。身直數息不得。是為意過。身曲數息不得。是為身過也。坐禪自覺得定意。意喜為亂意。不喜為道意。坐禪念息已止便觀。觀止復行息。人行道當以是為常法也

佛說有五信。一者信有佛有經。二者去家下頭髮求道。三者坐行道。四者得息。五者定意所念不念為空難不念為空。何以故念息。報曰。息中無五色貪婬瞋恚愚癡愛欲。是亦為空也。可守身中意者。謂意在身觀。是為身中意。人不能制意故令數息。以黠能制意。不復數息也。問何等為自知。何等為自證報謂。能分別五陰是為自知。不疑道是為自證也。問曰。何等為無為。報無為有二輩。有外無為有內無為。眼不觀色。耳不聽聲。鼻不受香。口不味味。身不貪細滑。意不志念。是為外無為。數息相隨止觀還淨。是為內無為也。問現有所念何以為無為。報身口為戒。意向道行。雖有所念本趣無為也。問何等為無。何等名為。報無者謂不念萬物。為者隨經行指事稱名。故言無為也

問設使宿命對來到。當何以卻。報行數息相隨止觀還淨。念三十七品經能卻難。宿命對不可卻。數息行三十七品經。何以故能卻。報用念道故消惡。設使數息相隨止觀還淨不能滅惡。世間人皆不得道。用消惡故得道。數息相隨止觀還淨。行三十七品經尚得作佛。何況罪對。在十方積如山。精進行道不與罪會。問曰。經言作是何以故不會。報用作是故也。數息為墮十二品。何謂十二品。數息時墮四意止。息不亂時為墮四意念斷。得十息有時為墮四神足。是為墮十二品也

問何等為念三十七品經。報謂。數息相墮止觀還淨行。是六事是為念三十七品經也。行數息亦為行三十七品經。問何以故為行三十七品經。報數息為墮四意止。何以故。為四意止。亦墮四意斷。用不待念故為四意斷。亦墮四神足。用從信故為神足也。數息為墮信根。用信佛意喜故生信根。亦墮能根。用坐行根為墮能根。亦墮識根。用知諦故為識根。亦墮定根。用意安故為定根。亦墮黠根。用離癡意解結故為黠根也。數息亦墮信力。用不疑故為信力。亦墮進力。用精進故為進力。亦墮念力。用餘意不能攘故為念力。亦墮定力。用一心故為定力。亦墮黠力。用前分別四意止斷神足故為黠力也。數息亦墮覺意。用識苦故為覺意。亦墮法識覺意。用知道因緣故為法覺意。亦墮力覺意。用棄惡故為力覺意。亦墮愛覺意。用貪樂道故為愛覺意。亦墮息意覺。用意止故為息意覺。亦墮定覺意。用不念故為定覺意。亦墮守覺意。用行不離故為守覺意也。數息亦墮八行。用意正故入八行。定意慈心念淨法。是為直身。至誠語軟語直語不還語。是為直語。黠在意信在意忍辱在意。是為直心。所謂以聲息。是為十善墮道行也。數息亦墮直見。用諦觀故為直見。亦墮直行。用向道故為直行。亦墮直治。用行三十七品經故為直治。亦墮直意。用念諦故為直意。亦墮直定。用意白淨壞魔兵故為直定。是為八行。何等為魔兵。謂色聲香味細滑。是為魔兵。不受是為壞魔兵。三十七品應斂。設自觀身觀他人身止婬。不亂意止餘意。自觀痛痒觀他人痛痒止瞋恚。自觀意觀他人意止癡。自觀法觀他人法得道。是名為四意止也。避身為避色。避痛痒為避五樂。避意為避念避法。不墮願業治生。是名為四意念斷也。識苦者本為苦。為苦者為有身。從苦為因緣。起者所見萬物。苦習者本為苦。從苦為因緣生。盡者萬物皆當敗壞。為增苦習。復當為墮八道中。道人當念是八道。是名為四為四收苦。得四神足念也。信佛意喜。是名為信根。為自守行法。從諦身意受。是名能根為精進。從諦念遂諦。是名識根為守意。從諦一意。從諦一意止。是名定根為正意。從諦觀諦。是名黠根為道意。是名為五根也

從諦信不復疑。是名信力。棄貪行道從諦自精進。惡意不能敗精進。是名進力。惡意欲起當即時滅。從諦是意無有能壞意。是名念力。內外觀從諦以定。惡意不能壞善意。是名定力。念四禪從諦得黠。惡意不能壞黠意。是名黠力。念出入盡復生。是名為五力也。從諦念諦是名為覺意得道意。從諦觀諦是名法名法識覺意。得生死意。從諦身意持是名力覺意。持道不失為力。從諦足喜諦是名愛覺意。貪道法行道行道法。從諦意得休息。是名息意覺已息安隱。從諦一念意。是名定覺意。自知意以安定從諦自在意在所行從觀。是名守意覺。從四諦觀意。是名為七覺意也。從諦守諦。是名直信道。從諦直從行諦。是為直從行念道。從諦身意持。是名直治法。不欲墮四惡者。謂四顛倒。從諦念諦。是名直意不亂意。從諦一心意。是名直定。為一心上頭。為三法意行。俱行以聲身心。如是佛弟子八行。是名四禪。為四意斷也。第一行為直念屬心常念道。第二行為直語屬口斷四意。第三行為直觀屬身觀身內外。第四行為直見信道。第五行為直。行不隨四惡。謂四顛倒。第六行為直治斷餘意。第七行為直不墮貪欲。第八行為直定正心。是為八行。佛辟支佛阿羅漢所不行也。第一行為直念。何等為直念。謂不念萬物意不墮是中。是為直念。念萬物意墮中為不直念也。四意止者。一意止為身念息。二意止為念痛痒。三意止為念意息出入。四意止為念法因緣。是為四意止也

道人當念是四意止。一者為我前世愛身故不得脫。二者今有劇怨家。何以故。所欲者愛生。當斷已斷。為外身觀止也。四意止者。意止者意不在身為止意。不在痛痒為止意。不在意為止意。不在法為止意。隨色誠便生。是為不止也。問人何以故。不墮四意止。報用不念苦空非身不淨故。不墮四意止。若人意常念苦空非身不淨行道者。常念是四事不離。便疾得四意止也。問何等為身意止。謂念老病死是為身意止。何等為痛意止。謂所不可意是為痛意止。何等為意意止。謂已念復念是為意意止。何等為法意止。謂往時為行還報為法。亦謂作是得是。是為法意止也。四意止有四輩。一者念非常意止。二者念苦身意止。三者念空有意止。四者念不淨樂意止。是為四意止。一切天下事皆墮身痛。墮法都盧不過是四事也。四意止者。一者但念息不邪念。二者但念善不念惡。三者自念身非我所萬物皆非我所。便不復向。四者眼不視色意在法中。是名為四意止也。道人當行四意止。一者眼色。當校計身中惡露。二者意歡喜念樂。當念痛痒苦。三者我意瞋他人意亦瞋。我意轉他人意亦轉。便不復轉意。四意者我意嫉他人意亦嫉。我念他人惡他人亦念我惡。便不復念是為法也。身意止者自觀身觀他人身。何等為身。欲言痛痒是身。痛無有數。欲言意是身。復非身有過去意未來意。欲言法是身復非身有過去未來法。欲言行是身。行無有形知為非身。得是計為四意止也。意不墮色念識亦不生。耳鼻口身亦爾。意不在身為心意不在痛痒。意不在念意不在法為心也。問誰主知身意痛痒者。報有身身意知。痛痒痛痒意知。意意意意知有飢飢意知。有渴渴意知。有寒寒意知。有熱熱意知。以是分別知也。身意起身意。痛痒意起痛痒意。意意起意意。法意起法意。四意止謂意念惡制使不起。是為止也。四意止亦隨四禪。亦隨四意止。隨四意止為近道。不著惡便善意生。四禪為四意定為止意也。行道有四因緣。一止身。二止痛痒。三止意。四止法。止身者。謂見色念不淨。止痛痒者。謂不自貢高。止意者。謂止不瞋恚。止法者。謂不疑道人行四意止。意起念生即時識對行藥。得一意止。便得四意止也。四意定。一者自觀身亦復觀他人身。二者自觀痛痒亦復觀他人痛癢。三者自觀心亦復觀他人心。四者自觀法因緣亦復觀他人法因緣。如是身一切觀內外因緣成敗之事。當念我身。亦當成敗。如是是為四意定也。人欲止四意棄為外攝為內。已攝意為外棄為內也。觀他人身。謂自觀身不離他。便為觀他人身苦。觀他人身為非痛痒意法亦爾也。自貪身當觀他人身。念他人身。便自觀身。如是為意止。問意見行何以為止。報意以自觀身貪。便使觀他人身。為意從貪轉故應止。若意貪他人身。當還自觀身也

有時自身觀。不觀他人身。有時當觀他人身。不當自觀身。有時可自觀身。亦可觀他人身。有時不可自觀身。亦不可觀他人身。自觀身者為校計觀他人身。意不止須自念身為著便轉著他人身。觀他人身為見色肥白黛眉赤脣。見肥當念死人脹。見白當念死人骨。見眉黑當念死人正黑。見朱脣當念血正赤。校計身諸所有。以得是意便轉。不復愛身也。觀有內外。嫉恚疑當內觀。貪婬當外觀。貪當念非常敗。婬當念對所有惡露。如自觀身婬當念四斷意也。觀有兩輩。一者觀外。二者觀內。觀身有三十六物。一切有對皆屬外觀無所有為道。是為內觀也。觀有三事。一者觀身四色。謂黑青赤白。二者觀生死。三者觀九道。觀白見黑為不淨。當前聞以學。後得道未得道為聞得別為證得為知也。觀有四一者身觀。二者意觀。三者行觀。四者道觀。是為四觀。譬如人守物盜來便捨物。視盜人已得觀。便捨身觀物也

觀有二事。一者觀外諸所有色。二者觀內謂無所有。觀空已得四禪。觀空無所有。有意無意無所有。是為空。亦謂四棄得四禪也。欲斷世間事當行四意止。欲除四意止當行四意斷。人墮貪貪故。行四神足飛。但有五根無有五力不能制。但有五力無有五根不生得四神足。尚轉五力。能制上次十二品四意斷。不作現在罪但畢故罪。是為四意斷也。畢故不受新為四意止。故畢新止為四意斷。故竟新斷為四神足。知足不復求守意。意為畢。生為新老為故。死為身體壞敗為盡也。四意斷。謂常念道。善念生便惡念斷故。為斷息道。善念止便惡念生故。為不斷也。四意斷者。意自不欲向惡是為斷。亦謂不念罪斷也。四神足。一者身神足。二者口神足。三者意神足。四者道神足。念飛念不欲滅不隨道也。四伊提缽。四為數伊提為止缽為神足。欲飛便飛。有時精進坐七日便得。或七日或七歲也。得神足可久在世間。不死有藥。一者意不轉。二者信。三者念。四者有諦。五者有黠。是為神足藥也。得四神足不久在世間有三因緣。一者自厭其身臭惡故去。二者無有人能從受經道故去。三者恐怨惡人誹謗得罪故去也。神足九輩。謂乘車馬步疾走亦為神足。外戒堅亦為神足。至誠亦為神足。忍辱亦為神足也。行神足當飛意。問何為飛意。報有四因緣。一者信。二者精進。三者定。四者不轉意。何等為信。信飛行。何等為精進。飛行。何等定。飛行。何等為不轉意。謂著飛行不轉意也。身不欲行道。意欲行便行。神足如是意欲飛即能飛也。五根譬如種物堅乃生根不堅無有根。信為水雨。不轉意為力。所見萬物為根。制意為力也。信根中有三陰。一為痛痒。二為思想。三為識陰。定根中有一陰。謂識陰也

五根五力七覺意。中有一陰者。中有二陰者。中有三陰者。有四陰者。皆有陰。問是道行何緣有陰。報以泥洹無陰。餘皆有陰也。七覺意上三覺屬口。中三覺屬身。下一覺屬意。何等為覺。念念為覺。念念為得。覺得是意便隨道也。外七覺意為墮生死內。七覺意為隨道。內七覺意者。謂三十七品經。外七覺意者。謂萬物也。覺者為識事。便隨覺意也。有覺意便隨道。覺有覺意墮罪覺。三十七品經便正意是為隨道。覺善惡是為墮罪也。問何等為從諦身意持。報謂。身持七戒意持三戒。是為身意持也。從諦意得休息。從四諦意因緣休。休者為止息為思。得道為受思也。貪樂道法當行道為愛覺意。持道不失為力覺意。已得十息身安隱為息覺意。自知已安為定覺意。身意持意不走為持。從諦自在意在所行。謂得四諦。亦可念四意止。亦可四意斷。亦可四神足。亦可五根五力七覺意八行。是為自在意。在所行從諦觀者。為三十七品經要。是為守意覺者。謂諦不復受罪也。八行有內外。身為殺盜婬。聲為兩舌惡口妄言綺語。意為嫉妒癡。是上頭三法。為十事在外五道在內也。從諦守諦從為神守。為護謂法不犯罪。諦為道。知非常苦空非身不淨為直見。非常人計為常。思苦為樂。空計為有。非身用作身。不淨計為淨。是為不直見也。何等為直見。信本因緣知從宿命有。是名為直見。何等為直治。分別思惟能到善意。是為直治。何等為直語。守善言不犯法如應受言。是名為直語也。何等為直業。身應行不犯行。是名為直業也。何等為直治。隨得道者教戒行。是名為直治也。何等為直精進。行行無為晝夜不中止不捨方便。是名為直精進方便也。何等為直念。常向經戒。是名為直念。何等為直定。意不惑亦不捨行。是名為直定。如是行令賢者八業行具已行具足便行道也。八直有治有行行八直。乃得出要身不犯戒。是為直治。慧信忍辱是為行身。意持是名為直治。謂無所念為直。有所念為不直也。十二部經都皆墮三十七品經中。譬如萬川四流皆歸大海。三十七品經為外。思惟為內。思惟生道故為內。道人行道分別三十七品經。是為拜佛也。三十七品經亦墮世間亦墮道。諷經口說是為世間。意念是為應道。持戒為制身。禪為散意。行從願願亦從行。行道所向意不離。意至佛意不還也。亦有從次第行得道。亦有不從次行得道。謂行四意止斷神足五根五力七覺意八行。是為從次第。畏世間惡身便一念從是得道。是為不從次第。道人能得三十七品行意。可不順從數息相隨止也。身口七事心意識各有十事。故為三十七品。四意止斷神足屬外。五根五力屬內。七覺意八行得道也。泥洹有四十輩。謂三十七品經并三向。凡四十事皆為泥洹。問數息為泥洹非。報數息相隨鼻頭止意。有所著不為泥洹。泥洹為有不。報泥洹為無有。但為苦滅。一名意盡難泥洹為滅報但善惡滅耳。知行者。有時可行四意止。有時可行四意斷。有時可行四神足。有時可行五根五力七覺意八行。諦者為知定亂。定為知行。亂為不知行也。問何以故。正有五根五力七覺意八行。報人有五根道有五根。人有五力道有五力。人有七使道有七覺意。行有八直應道八種。隨病說藥因緣相應。眼受色耳聞聲鼻向香口欲味身貪細滑。是為五根。何以故名為根。已受當復生故名為根。不受色聲香味細滑是為力。不墮七使為覺意。已八直為應道行。五根堅意。五力為不轉意。七覺為正意。八行為直意也。問何等為善意。何等為道意。報謂。四意止斷神足五根五力。是為善意。七覺意八行。是為道意。有道善有世間善。從四意止至五根五力。是為道善。不婬兩舌惡口妄言綺語貪瞋癡。是為世間善。諦見者。知萬物皆當滅。是為諦見。萬物壞敗身當死。以不用為憂。是為諦觀。意橫意走便責對得制。是為除罪。諸來惡不受為禪。一心內意十二事智慧。七為數。八為相隨。九為止。十為觀。十一為還。十二為淨。是為內十二事。外復十二事。一為目。二為色。三為耳。四為聲。五為鼻。六為香。七為口。八為味。九為身。十為細滑。十一為意。十二為受欲。是為外十二事也。術闍者為智。凡有三智。一者知無數世父母兄弟妻子。二者知無數世白黑長短。知他人心中所念。三者毒以斷。是為三也。沙羅惰怠者為六通智。一為神足。二為徹聽。三為知他人意。四為知本所從來。五為知往生何所。六為知索漏盡。是為六也

佛說大安般守意經卷下

PHỤ LỤC 2 

Bảng Anh văn 

Kayagata-sati Sutta

(Majjhima Nikaya 119)

Mindfulness Immersed in the Body

For free distribution only, as a gift of Dhamma by

I have heard that on one occasion the Blessed One was staying in Savatthi at Jeta's Grove, Anathapindika's monastery. Now at that time a large number of monks, after the meal, on returning from their alms round, had gathered at the meeting hall when this discussion arose: "Isn't it amazing, friends! Isn't it astounding! - the extent to which mindfulness immersed in the body, when developed & pursued, is said by the Blessed One who knows, who sees - the worthy one, rightly self-awakened - to be of great fruit & great benefit." And this discussion came to no conclusion.

Then the Blessed One, emerging from his seclusion in the late afternoon, went to the meeting hall and, on arrival, sat down on a seat made ready. As he sat down there, he addressed the monks: "For what topic are you gathered together here? And what was the discussion that came to no conclusion?"

"Just now, lord, after the meal, on returning from our alms round, we gathered at the meeting hall when this discussion arose: `Isn't it amazing, friends! Isn't it astounding! - the extent to which mindfulness immersed in the body, when developed & pursued, is said by the Blessed One who knows, who sees - the worthy one, rightly self-awakened - to be of great fruit & great benefit.' This was the discussion that had come to no conclusion when the Blessed One arrived."

[The Blessed One said:] "And how is mindfulness immersed in the body developed, how is it pursued, so as to be of great fruit & great benefit?

"There is the case where a monk - having gone to the wilderness, to the shade of a tree, or to an empty building - sits down folding his legs crosswise, holding his body erect and setting mindfulness to the fore. Always mindful, he breathes in; mindful he breathes out.

"Breathing in long, he discerns that he is breathing in long; or breathing out long, he discerns that he is breathing out long. Or breathing in short, he discerns that he is breathing in short; or breathing out short, he discerns that he is breathing out short. He trains himself to breathe in sensitive to the entire body and to breathe out sensitive to the entire body. He trains himself to breathe in calming bodily fabrication (the breath) and to breathe out calming bodily fabrication. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"Furthermore, when walking, the monk discerns that he is walking. When standing, he discerns that he is standing. When sitting, he discerns that he is sitting. When lying down, he discerns that he is lying down. Or however his body is disposed, that is how he discerns it. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"Furthermore, when going forward & returning, he makes himself fully alert; when looking toward & looking away...when bending & extending his limbs...when carrying his outer cloak, his upper robe & his bowl...when eating, drinking, chewing, & savoring...when urinating & defecating...when walking, standing, sitting, falling asleep, waking up, talking, & remaining silent, he makes himself fully alert. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"Furthermore, the monk reflects on this very body from the soles of the feet on up, from the crown of the head on down, surrounded by skin and full of various kinds of unclean things: `In this body there are head hairs, body hairs, nails, teeth, skin, flesh, tendons, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, pleura, spleen, lungs, large intestines, small intestines, gorge, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, skin-oil, saliva, mucus, fluid in the joints, urine.' Just as if a sack with openings at both ends were full of various kinds of grain - wheat, rice, mung beans, kidney beans, sesame seeds, husked rice - and a man with good eyesight, pouring it out, were to reflect, `This is wheat. This is rice. These are mung beans. These are kidney beans. These are sesame seeds. This is husked rice'; in the same way, the monk reflects on this very body from the soles of the feet on up, from the crown of the head on down, surrounded by skin and full of various kinds of unclean things: `In this body there are head hairs, body hairs, nails, teeth, skin, flesh, tendons, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, pleura, spleen, lungs, large intestines, small intestines, gorge, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, skin-oil, saliva, mucus, fluid in the joints, urine.' And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"Furthermore, the monk contemplates this very body - however it stands, however it is disposed - in terms of properties: `In this body there is the earth property, the liquid property, the fire property, & the wind property.' Just as a skilled butcher or his apprentice, having killed a cow, would sit at a crossroads cutting it up into pieces, the monk contemplates this very body - however it stands, however it is disposed - in terms of properties: `In this body there is the earth property, the liquid property, the fire property, & the wind property.' And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"Furthermore, as if he were to see a corpse cast away in a charnel ground - one day, two days, three days dead - bloated, livid, & festering, he applies it to this very body, `This body, too: Such is its nature, such is its future, such its unavoidable fate'...

"Or again, as if he were to see a corpse cast away in a charnel ground, picked at by crows, vultures, & hawks, by dogs, hyenas, & various other creatures...a skeleton smeared with flesh & blood, connected with tendons...a fleshless skeleton smeared with blood, connected with tendons...a skeleton without flesh or blood, connected with tendons...bones detached from their tendons, scattered in all directions - here a hand bone, there a foot bone, here a shin bone, there a thigh bone, here a hip bone, there a back bone, here a rib, there a chest bone, here a shoulder bone, there a neck bone, here a jaw bone, there a tooth, here a skull...the bones whitened, somewhat like the color of shells...piled up, more than a year old...decomposed into a powder: He applies it to this very body, `This body, too: Such is its nature, such is its future, such its unavoidable fate.'

"And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

THE FOUR JHANAS

"Furthermore, quite withdrawn from sensual pleasures, withdrawn from unskillful mental qualities, he enters & remains in the first jhana: rapture & pleasure born from withdrawal, accompanied by directed thought & evaluation. He permeates & pervades, suffuses & fills this very body with the rapture & pleasure born from withdrawal. Just as if a skilled bathman or bathman's apprentice would pour bath powder into a brass basin and knead it together, sprinkling it again & again with water, so that his ball of bath powder - saturated, moisture-laden, permeated within & without - would nevertheless not drip; even so, the monk permeates...this very body with the rapture & pleasure born of withdrawal. There is nothing of his entire body unpervaded by rapture & pleasure born from withdrawal. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"And furthermore, with the stilling of directed thought & evaluation, he enters & remains in the second jhana: rapture & pleasure born of composure, unification of awareness free from directed thought & evaluation - internal assurance. He permeates & pervades, suffuses & fills this very body with the rapture & pleasure born of composure. Just like a lake with spring-water welling up from within, having no inflow from the east, west, north, or south, and with the skies supplying abundant showers time & again, so that the cool fount of water welling up from within the lake would permeate & pervade, suffuse & fill it with cool waters, there being no part of the lake unpervaded by the cool waters; even so, the monk permeates ... this very body with the rapture & pleasure born of composure. There is nothing of his entire body unpervaded by rapture & pleasure born of composure. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"And furthermore, with the fading of rapture, he remains in equanimity, mindful & alert, and physically sensitive of pleasure. He enters & remains in the third jhana, of which the noble ones declare, `Equanimous & mindful, he has a pleasurable abiding.' He permeates & pervades, suffuses & fills this very body with the pleasure divested of rapture. Just as in a lotus pond, some of the lotuses, born & growing in the water, stay immersed in the water and flourish without standing up out of the water, so that they are permeated & pervaded, suffused & filled with cool water from their roots to their tips, and nothing of those lotuses would be unpervaded with cool water; even so, the monk permeates ... this very body with the pleasure divested of rapture. There is nothing of his entire body unpervaded with pleasure divested of rapture. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

"And furthermore, with the abandoning of pleasure & pain - as with the earlier disappearance of elation & distress - he enters & remains in the fourth jhana: purity of equanimity & mindfulness, neither-pleasure-nor-pain. He sits, permeating the body with a pure, bright awareness. Just as if a man were sitting covered from head to foot with a white cloth so that there would be no part of his body to which the white cloth did not extend; even so, the monk sits, permeating the body with a pure, bright awareness. There is nothing of his entire body unpervaded by pure, bright awareness. And as he remains thus heedful, ardent, & resolute, any memories & resolves related to the household life are abandoned, and with their abandoning his mind gathers & settles inwardly, grows unified & centered. This is how a monk develops mindfulness immersed in the body.

FULLNESS OF MIND "Monks, whoever develops & pursues mindfulness immersed in the body encompasses whatever skillful qualities are on the side of clear knowing. Just as whoever pervades the great ocean with his awareness encompasses whatever rivulets flow down into the ocean, in the same way, whoever develops & pursues mindfulness immersed in the body encompasses whatever skillful qualities are on the side of clear knowing.

"In whomever mindfulness immersed in the body is not developed, not pursued, Mara gains entry, Mara gains a foothold.

"Suppose that a man were to throw a heavy stone ball into a pile of wet clay. What do you think, monks - would the heavy stone ball gain entry into the pile of wet clay?"

"Yes, venerable sir."

"In the same way, in whomever mindfulness immersed in the body is not developed, not pursued, Mara gains entry, Mara gains a foothold.

"Now, suppose that there were a dry, sapless piece of timber, and a man were to come along with an upper fire-stick, thinking, `I'll light a fire. I'll produce heat.' What do you think - would he be able to light a fire and produce heat by rubbing the upper fire-stick in the dry, sapless piece of timber?"

"Yes, venerable sir."

"In the same way, in whomever mindfulness immersed in the body is not developed, not pursued, Mara gains entry, Mara gains a foothold.

"Now, suppose that there were an empty, hollow water-pot set on a stand, and a man were to come along carrying a load of water. What do you think - would he get a place to put his water?"

"Yes, venerable sir."

"In the same way, in whomever mindfulness immersed in the body is not developed, not pursued, Mara gains entry, Mara gains a foothold.

"Now, in whomever mindfulness immersed in the body is developed, is pursued, Mara gains no entry, Mara gains no foothold. Suppose that a man were to throw a ball of string against a door panel made entirely of heartwood. What do you think - would that light ball of string gain entry into that door panel made entirely of heartwood?"

"No, venerable sir."

"In the same way, in whomever mindfulness immersed in the body is developed, is pursued, Mara gains no entry, Mara gains no foothold.

"Now, suppose that there were a wet, sappy piece of timber, and a man were to come along with an upper fire-stick, thinking, `I'll light a fire. I'll produce heat.' What do you think - would he be able to light a fire and produce heat by rubbing the upper fire-stick in the wet, sappy piece of timber?"

"No, venerable sir."

"In the same way, in whomever mindfulness immersed in the body is developed, is pursued, Mara gains no entry, Mara gains no foothold.

"Now, suppose that there were a water-pot set on a stand, full of water up to the brim so that crows could drink out of it, and a man were to come along carrying a load of water. What do you think - would he get a place to put his water?"

"No, lord."

"In the same way, in whomever mindfulness immersed in the body is developed, is pursued, Mara gains no entry, Mara gains no foothold.

AN OPENING TO THE HIGHER KNOWLEDGES

"When anyone has developed & pursued mindfulness immersed in the body, then whichever of the six higher knowledges he turns his mind to know & realize, he can witness them for himself whenever there is an opening.

"Suppose that there were a water jar, set on a stand, brimful of water so that a crow could drink from it. If a strong man were to tip it in any way at all, would water spill out?"

"Yes, lord."

"In the same way, when anyone has developed & pursued mindfulness immersed in the body, then whichever of the six higher knowledges he turns his mind to know & realize, he can witness them for himself whenever there is an opening.

"Suppose there were a rectangular water tank - set on level ground, bounded by dikes - brimful of water so that a crow could drink from it. If a strong man were to loosen the dikes anywhere at all, would water spill out?"

"Yes, lord."

"In the same way, when anyone has developed & pursued mindfulness immersed in the body, then whichever of the six higher knowledges he turns his mind to know & realize, he can witness them for himself whenever there is an opening.

"Suppose there were a chariot on level ground at four crossroads, harnessed to thoroughbreds, waiting with whips lying ready, so that a skilled driver, a trainer of tamable horses, might mount and - taking the reins with his left hand and the whip with his right - drive out & back, to whatever place & by whichever road he liked; in the same way, when anyone has developed & pursued mindfulness immersed in the body, then whichever of the six higher knowledges he turns his mind to know & realize, he can witness them for himself whenever there is an opening.

TEN BENEFITS

"Monks, for one in whom mindfulness immersed in the body is cultivated, developed, pursued, given a means of transport, given a grounding, steadied, consolidated, & well-undertaken, ten benefits can be expected. Which ten?

"[1] He conquers displeasure & delight, and displeasure does not conquer him. He remains victorious over any displeasure that has arisen.

"[2] He conquers fear & dread, and fear & dread to not conquer him. He remains victorious over any fear & dread that have arisen.

"[3] He is resistant to cold, heat, hunger, thirst, the touch of gadflies & mosquitoes, wind & sun & creeping things; to abusive, hurtful language; he is the sort that can endure bodily feelings that, when they arise, are painful, sharp, stabbing, fierce, distasteful, disagreeable, deadly.

"[4] He can attain at will, without trouble or difficulty, the four jhanas - heightened mental states providing a pleasant abiding in the here & now.

"[5] He wields manifold supranormal powers. Having been one he becomes many; having been many he becomes one. He appears. He vanishes. He goes unimpeded through walls, ramparts, & mountains as if through space. He dives in & out of the earth as if it were water. He walks on water without sinking as if it were dry land. Sitting crosslegged he flies through the air like a winged bird. With his hand he touches & strokes even the sun & moon, so mighty & powerful. He exercises influence with his body even as far as the Brahma worlds.

"[6] He hears - by means of the divine ear-element, purified & surpassing the human - both kinds of sounds: divine & human, whether near or far.

"[7] He knows the awareness of other beings, other individuals, having encompassed it with his own awareness. He discerns a mind with passion as a mind with passion, and a mind without passion as a mind without passion. He discerns a mind with aversion as a mind with aversion, and a mind without aversion as a mind without aversion. He discerns a mind with delusion as a mind with delusion, and a mind without delusion as a mind without delusion. He discerns a restricted mind as a restricted mind, and a scattered mind as a scattered mind. He discerns an enlarged mind as an enlarged mind, and an unenlarged mind as an unenlarged mind. He discerns an excelled mind [one that is not an the most excellent level] as an excelled mind, and an unexcelled mind as an unexcelled mind. He discerns a concentrated mind as a concentrated mind, and an unconcentrated mind as an unconcentrated mind. He discerns a released mind as a released mind, and an unreleased mind as an unreleased mind.

"[8] He recollects his manifold past lives (lit: previous homes), i.e., one birth, two births, three births, four, five, ten, twenty, thirty, forty, fifty, one hundred, one thousand, one hundred thousand, many aeons of cosmic contraction, many aeons of cosmic expansion, many aeons of cosmic contraction & expansion, [recollecting], `There I had such a name, belonged to such a clan, had such an appearance. Such was my food, such my experience of pleasure & pain, such the end of my life. Passing away from that state, I re-arose there. There too I had such a name, belonged to such a clan, had such an appearance. Such was my food, such my experience of pleasure & pain, such the end of my life. Passing away from that state, I re-arose here.' Thus he remembers his manifold past lives in their modes & details.

"[9] He sees - by means of the divine eye, purified & surpassing the human - beings passing away & re-appearing, and he discerns how they are inferior & superior, beautiful & ugly, fortunate & unfortunate in accordance with their kamma: `These beings - who were endowed with bad conduct of body, speech, & mind, who reviled the noble ones, held wrong views and undertook actions under the influence of wrong views - with the break-up of the body, after death, have re-appeared in the plane of deprivation, the bad destination, the lower realms, in hell. But these beings - who were endowed with good conduct of body, speech, & mind, who did not revile the noble ones, who held right views and undertook actions under the influence of right views - with the break-up of the body, after death, have re-appeared in the good destinations, in the heavenly world.' Thus - by means of the divine eye, purified & surpassing the human - he sees beings passing away & re-appearing, and he discerns how they are inferior & superior, beautiful & ugly, fortunate & unfortunate in accordance with their kamma.

"[10] Through the ending of the mental effluents, he remains in the effluent-free release of awareness & release of discernment, having known and made them manifest for himself right in the here & now.

"Monks, for one in whom mindfulness immersed in the body is cultivated, developed, pursued, given a means of transport, given a grounding, steadied, consolidated, & well-undertaken, these ten benefits can be expected."

That is what the Blessed One said. Gratified, the monks delighted in the Blessed One's words.

Anapanasati Sutta
Majjhima Nikaya 118

Mindfulness of Breathing
(Anapanasati Sutta)

Translated from the Pali by Thanissaro Bhikkhu

For free distribution only, as a gift of Dhamma

I have heard that on one occasion the Blessed One was staying at Savatthi in the Eastern Monastery, the palace of Migara's mother, together will many well-known elder disciples - with Ven. Sariputta, Ven. Maha Moggallana, Ven. Maha Kassapa, Ven. Maha Kaccayana, Ven. Maha Kotthita, Ven. Maha Kappina, Ven. Maha Cunda, Ven. Revata, Ven. Ananda, and other well-known elder disciples. On that occasion the elder monks were teaching & instructing. Some elder monks were teaching & instructing ten monks, some were teaching & instructing twenty monks, some were teaching & instructing thirty monks, some were teaching & instructing forty monks. The new monks, being taught & instructed by the elder monks, were discerning grand, successive distinctions.

Now on that occasion - the Uposatha day of the fifteenth, the full-moon night of the Pavarana ceremony - the Blessed One was seated in the open air surrounded by the community of monks. Surveying the silent community of monks, he addressed them:

"Monks, I am content with this practice. I am content at heart with this practice. So arouse even more intense persistence for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. I will remain right here at Savatthi [for another month] through the 'White water-lily' month, the fourth month of the rains."

The monks in the countryside heard, "The Blessed One, they say, will remain right there at Savatthi through the White water-lily month, the fourth month of the rains." So they left for Savatthi to see the Blessed One.

Then the elder monks taught & instructed even more intensely. Some elder monks were teaching & instructing ten monks, some were teaching & instructing twenty monks, some were teaching & instructing thirty monks, some were teaching & instructing forty monks. The new monks, being taught & instructed by the elder monks, were discerning grand, successive distinctions.

Now on that occasion - the Uposatha day of the fifteenth, the full-moon night of the White water-lily month, the fourth month of the rains - the Blessed One was seated in the open air surrounded by the community of monks. Surveying the silent community of monks, he addressed them:

"Monks, this assembly is free from idle chatter, devoid of idle chatter, and is established on pure heartwood: such is this community of monks, such is this assembly. The sort of assembly that is worthy of gifts, worthy of hospitality, worthy of offerings, worthy of respect, an incomparable field of merit for the world: such is this community of monks, such is this assembly. The sort of assembly to which a small gift, when given, becomes great, and a great gift greater: such is this community of monks, such is this assembly. The sort of assembly that it is rare to see in the world: such is this community of monks, such is this assembly - the sort of assembly that it would be worth traveling for leagues, taking along provisions, in order to see.

"In this community of monks there are monks who are Arahants, whose mental effluents are ended, who have reached fulfillment, done the task, laid down the burden, attained the true goal, totally destroyed the fetter of becoming, and who are released through right gnosis: such are the monks in this community of monks.

"In this community of monks there are monks who, with the total ending of the first set of five fetters, are due to be reborn [in the Pure Abodes], there to be totally unbound, never again to return from that world: such are the monks in this community of monks.

"In this community of monks there are monks who, with the total ending of [the first] three fetters, and with the attenuation of passion, aversion, & delusion, are once-returners, who - on returning only one more time to this world - will make an ending to stress: such are the monks in this community of monks.

"In this community of monks there are monks who, with the total ending of [the first] three fetters, are stream-winners, steadfast, never again destined for states of woe, headed for self-awakening: such are the monks in this community of monks.

"In this community of monks there are monks who remain devoted to the development of the four frames of reference ... the four right exertions ... the four bases of power ... the five faculties ... the five strengths ... the seven factors of awakening ... the noble eightfold path: such are the monks in this community of monks.

"In this community of monks there are monks who remain devoted to the development of good will ... compassion ... appreciation ... equanimity ... [the perception of the] foulness [of the body] ... the perception of inconstancy: such are the monks in this community of monks.

"In this community of monks there are monks who remain devoted to mindfulness of in-&-out breathing.

"Mindfulness of in-&-out breathing, when developed & pursued, is of great fruit, of great benefit. Mindfulness of in-&-out breathing, when developed & pursued, brings the four frames of reference to their culmination. The four frames of reference, when developed & pursued, bring the seven factors of awakening to their culmination. The seven factors of awakening, when developed & pursued, bring clear knowing & release to their culmination.

Mindfulness of In-&-Out Breathing

"Now how is mindfulness of in-&-out breathing developed & pursued so as to bring the four frames of reference to their culmination?

"There is the case where a monk, having gone to the wilderness, to the shade of a tree, or to an empty building, sits down folding his legs crosswise, holding his body erect, and setting mindfulness to the fore. Always mindful, he breathes in; mindful he breathes out.

"[1] Breathing in long, he discerns that he is breathing in long; or breathing out long, he discerns that he is breathing out long. [2] Or breathing in short, he discerns that he is breathing in short; or breathing out short, he discerns that he is breathing out short. [3] He trains himself to breathe in sensitive to the entire body, and to breathe out sensitive to the entire body. [4] He trains himself to breathe in calming the bodily processes, and to breathe out calming the bodily processes.

"[5] He trains himself to breathe in sensitive to rapture, and to breathe out sensitive to rapture. [6] He trains himself to breathe in sensitive to pleasure, and to breathe out sensitive to pleasure. [7] He trains himself to breathe in sensitive to mental processes, and to breathe out sensitive to mental processes. [8] He trains himself to breathe in calming mental processes, and to breathe out calming mental processes.

"[9] He trains himself to breathe in sensitive to the mind, and to breathe out sensitive to the mind. [10] He trains himself to breathe in satisfying the mind, and to breathe out satisfying the mind. [11] He trains himself to breathe in steadying the mind, and to breathe out steadying the mind. [12] He trains himself to breathe in releasing the mind, and to breathe out releasing the mind.

"[13] He trains himself to breathe in focusing on inconstancy, and to breathe out focusing on inconstancy. [14] He trains himself to breathe in focusing on dispassion [literally, fading], and to breathe out focusing on dispassion. [15] He trains himself to breathe in focusing on cessation, and to breathe out focusing on cessation. [16] He trains himself to breathe in focusing on relinquishment, and to breathe out focusing on relinquishment.

The Four Frames of Reference

"[1] Now, on whatever occasion a monk breathing in long discerns that he is breathing in long; or breathing out long, discerns that he is breathing out long; or breathing in short, discerns that he is breathing in short; or breathing out short, discerns that he is breathing out short; trains himself to breathe in...&...out sensitive to the entire body; trains himself to breathe in...&...out calming the bodily processes: On that occasion the monk remains focused on the body in & of itself - ardent, alert, & mindful - subduing greed & distress with reference to the world. I tell you, monks, that this - the in-&-out breath - is classed as a body among bodies, which is why the monk on that occasion remains focused on the body in & of itself - ardent, alert, & mindful - putting aside greed & distress with reference to the world.

"[2] On whatever occasion a monk trains himself to breathe in...&...out sensitive to rapture; trains himself to breathe in...&...out sensitive to pleasure; trains himself to breathe in...&...out sensitive to mental processes; trains himself to breathe in...&...out calming mental processes: On that occasion the monk remains focused on feelings in & of themselves - ardent, alert, & mindful - subduing greed & distress with reference to the world. I tell you, monks, that this - close attention to in-&-out breaths - is classed as a feeling among feelings, which is why the monk on that occasion remains focused on feelings in & of themselves - ardent, alert, & mindful - putting aside greed & distress with reference to the world.

"[3] On whatever occasion a monk trains himself to breathe in...&...out sensitive to the mind; trains himself to breathe in...&...out satisfying the mind; trains himself to breathe in...&...out steadying the mind; trains himself to breathe in...&...out releasing the mind: On that occasion the monk remains focused on the mind in & of itself - ardent, alert, & mindful - subduing greed & distress with reference to the world. I don't say that there is mindfulness of in-&-out breathing in one of confused mindfulness and no alertness, which is why the monk on that occasion remains focused on the mind in & of itself - ardent, alert, & mindful - putting aside greed & distress with reference to the world.

"[4] On whatever occasion a monk trains himself to breathe in...&...out focusing on inconstancy; trains himself to breathe in...&...out focusing on dispassion; trains himself to breathe in...&...out focusing on cessation; trains himself to breathe in...&...out focusing on relinquishment: On that occasion the monk remains focused on mental qualities in & of themselves - ardent, alert, & mindful - subduing greed & distress with reference to the world. He who sees clearly with discernment the abandoning of greed & distress is one who oversees with equanimity, which is why the monk on that occasion remains focused on mental qualities in & of themselves - ardent, alert, & mindful - putting aside greed & distress with reference to the world.

"This is how mindfulness of in-&-out breathing is developed & pursued so as to bring the four frames of reference to their culmination.

The Seven Factors Of Awakening

"And how are the four frames of reference developed & pursued so as to bring the seven factors of awakening to their culmination?

"[1] On whatever occasion the monk remains focused on the body in & of itself - ardent, alert, & mindful - putting aside greed & distress with reference to the world, on that occasion his mindfulness is steady & without lapse. When his mindfulness is steady & without lapse, then mindfulness as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

"[2] Remaining mindful in this way, he examines, analyzes, & comes to a comprehension of that quality with discernment. When he remains mindful in this way, examining, analyzing, & coming to a comprehension of that quality with discernment, then analysis of qualities as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

"[3] In one who examines, analyzes, & comes to a comprehension of that quality with discernment, unflagging persistence is aroused. When unflagging persistence is aroused in one who examines, analyzes, & comes to a comprehension of that quality with discernment, then persistence as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

"[4] In one whose persistence is aroused, a rapture not-of-the-flesh arises. When a rapture not-of-the-flesh arises in one whose persistence is aroused, then rapture as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

"[5] For one who is enraptured, the body grows calm and the mind grows calm. When the body & mind of an enraptured monk grow calm, then serenity as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

"[6] For one who is at ease - his body calmed - the mind becomes concentrated. When the mind of one who is at ease - his body calmed - becomes concentrated, then concentration as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

"[7] He oversees the mind thus concentrated with equanimity. When he oversees the mind thus concentrated with equanimity, equanimity as a factor of awakening becomes aroused. He develops it, and for him it goes to the culmination of its development.

[Similarly with the other three frames of reference: feelings, mind, & mental qualities.]

"This is how the four frames of reference are developed & pursued so as to bring the seven factors of awakening to their culmination.

Clear Knowing & Release

"And how are the seven factors of awakening developed & pursued so as to bring clear knowing & release to their culmination? There is the case where a monk develops mindfulness as a factor of awakening dependent on seclusion ... dispassion ... cessation, resulting in relinquishment. He develops analysis of qualities as a factor of awakening ... persistence as a factor of awakening ... rapture as a factor of awakening ... serenity as a factor of awakening... concentration as a factor of awakening ... equanimity as a factor of awakening dependent on seclusion ... dispassion ... cessation, resulting in relinquishment.

"This is how the seven factors of awakening, when developed & pursued, bring clear knowing & release to their culmination."

That is what the Blessed One said. Glad at heart, the monks delighted in the Blessed One's words.

Majjhima Nikaya 10

Satipatthana Sutta

Frames of Reference

For free distribution only, as a gift of Dhamma 

I have heard that on one occasion the Blessed One was staying in the Kuru country. Now there is a town of the Kurus called Kammasadhamma. There the Blessed One addressed the monks, "Monks."

"Venerable sir," the monks replied.

The Blessed One said this: "This is the direct path for the purification of beings, for the overcoming of sorrow & lamentation, for the disappearance of pain & distress, for the attainment of the right method, & for the realization of Unbinding -- in other words, the four frames of reference. Which four?

"There is the case where a monk remains focused on the body in & of itself -- ardent, alert, & mindful -- putting aside greed & distress with reference to the world. He remains focused on feelings...mind...mental qualities in & of themselves -- ardent, alert, & mindful -- putting aside greed & distress with reference to the world.

(A. Body)

"And how does a monk remain focused on the body in & of itself?

[1] "There is the case where a monk -- having gone to the wilderness, to the shade of a tree, or to an empty building -- sits down folding his legs crosswise, holding his body erect and setting mindfulness to the fore [lit: the front of the chest]. Always mindful, he breathes in; mindful he breathes out.

"Breathing in long, he discerns that he is breathing in long; or breathing out long, he discerns that he is breathing out long. Or breathing in short, he discerns that he is breathing in short; or breathing out short, he discerns that he is breathing out short. He trains himself to breathe in sensitive to the entire body and to breathe out sensitive to the entire body. He trains himself to breathe in calming bodily fabrication and to breathe out calming bodily fabrication. Just as a skilled turner or his apprentice, when making a long turn, discerns that he is making a long turn, or when making a short turn discerns that he is making a short turn; in the same way the monk, when breathing in long, discerns that he is breathing in long; or breathing out short, he discerns that he is breathing out short...He trains himself to breathe in calming bodily fabrication, and to breathe out calming bodily fabrication.

"In this way he remains focused internally on the body in & of itself, or externally on the body in & of itself, or both internally & externally on the body in & of itself. Or he remains focused on the phenomenon of origination with regard to the body, on the phenomenon of passing away with regard to the body, or on the phenomenon of origination & passing away with regard to the body. Or his mindfulness that 'There is a body' is maintained to the extent of knowledge & remembrance. And he remains independent, unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on the body in & of itself.

[2] "Furthermore, when walking, the monk discerns that he is walking. When standing, he discerns that he is standing. When sitting, he discerns that he is sitting. When lying down, he discerns that he is lying down. Or however his body is disposed, that is how he discerns it.

"In this way he remains focused internally on the body in & of itself, or focused externally...unsustained by anything in the world. This is how a monk remains focused on the body in & of itself.

[3] "Furthermore, when going forward & returning, he makes himself fully alert; when looking toward & looking away...when bending & extending his limbs...when carrying his outer cloak, his upper robe & his bowl...when eating, drinking, chewing, & savoring...when urinating & defecating...when walking, standing, sitting, falling asleep, waking up, talking, & remaining silent, he makes himself fully alert.

"In this way he remains focused internally on the body in & of itself, or focused externally...unsustained by anything in the world. This is how a monk remains focused on the body in & of itself.

[4] "Furthermore...just as if a sack with openings at both ends were full of various kinds of grain -- wheat, rice, mung beans, kidney beans, sesame seeds, husked rice -- and a man with good eyesight, pouring it out, were to reflect, 'This is wheat. This is rice. These are mung beans. These are kidney beans. These are sesame seeds. This is husked rice,' in the same way, monks, a monk reflects on this very body from the soles of the feet on up, from the crown of the head on down, surrounded by skin and full of various kinds of unclean things: 'In this body there are head hairs, body hairs, nails, teeth, skin, flesh, tendons, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, pleura, spleen, lungs, large intestines, small intestines, gorge, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, skin-oil, saliva, mucus, fluid in the joints, urine.'

"In this way he remains focused internally on the body in & of itself, or focused externally...unsustained by anything in the world. This is how a monk remains focused on the body in & of itself.

[5] "Furthermore...just as a skilled butcher or his apprentice, having killed a cow, would sit at a crossroads cutting it up into pieces, the monk contemplates this very body -- however it stands, however it is disposed -- in terms of properties: 'In this body there is the earth property, the liquid property, the fire property, & the wind property.'

"In this way he remains focused internally on the body in & of itself, or focused externally...unsustained by anything in the world. This is how a monk remains focused on the body in & of itself.

[6] "Furthermore, as if he were to see a corpse cast away in a charnel ground -- one day, two days, three days dead -- bloated, livid, & festering, he applies it to this very body, 'This body, too: Such is its nature, such is its future, such its unavoidable fate'...

"Or again, as if he were to see a corpse cast away in a charnel ground, picked at by crows, vultures, & hawks, by dogs, hyenas, & various other creatures...a skeleton smeared with flesh & blood, connected with tendons...a fleshless skeleton smeared with blood, connected with tendons...a skeleton without flesh or blood, connected with tendons...bones detached from their tendons, scattered in all directions -- here a hand bone, there a foot bone, here a shin bone, there a thigh bone, here a hip bone, there a back bone, here a rib, there a chest bone, here a shoulder bone, there a neck bone, here a jaw bone, there a tooth, here a skull...the bones whitened, somewhat like the color of shells...piled up, more than a year old...decomposed into a powder: He applies it to this very body, 'This body, too: Such is its nature, such is its future, such its unavoidable fate.'

"In this way he remains focused internally on the body in & of itself, or externally on the body in & of itself, or both internally & externally on the body in & of itself. Or he remains focused on the phenomenon of origination with regard to the body, on the phenomenon of passing away with regard to the body, or on the phenomenon of origination & passing away with regard to the body. Or his mindfulness that 'There is a body' is maintained to the extent of knowledge & remembrance. And he remains independent, unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on the body in & of itself.

(B. Feelings)

"And how does a monk remain focused on feelings in & of themselves? There is the case where a monk, when feeling a painful feeling, discerns that he is feeling a painful feeling. When feeling a pleasant feeling, he discerns that he is feeling a pleasant feeling. When feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling, he discerns that he is feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling.

"When feeling a painful feeling of the flesh, he discerns that he is feeling a painful feeling of the flesh. When feeling a painful feeling not of the flesh, he discerns that he is feeling a painful feeling not of the flesh. When feeling a pleasant feeling of the flesh, he discerns that he is feeling a pleasant feeling of the flesh. When feeling a pleasant feeling not of the flesh, he discerns that he is feeling a pleasant feeling not of the flesh. When feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling of the flesh, he discerns that he is feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling of the flesh. When feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling not of the flesh, he discerns that he is feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling not of the flesh.

"In this way he remains focused internally on feelings in & of themselves, or externally on feelings in & of themselves, or both internally & externally on feelings in & of themselves. Or he remains focused on the phenomenon of origination with regard to feelings, on the phenomenon of passing away with regard to feelings, or on the phenomenon of origination & passing away with regard to feelings. Or his mindfulness that 'There are feelings' is maintained to the extent of knowledge & remembrance. And he remains independent, unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on feelings in & of themselves.

(C. Mind)

"And how does a monk remain focused on the mind in & of itself? There is the case where a monk, when the mind has passion, discerns that the mind has passion. When the mind is without passion, he discerns that the mind is without passion. When the mind has aversion, he discerns that the mind has aversion. When the mind is without aversion, he discerns that the mind is without aversion. When the mind has delusion, he discerns that the mind has delusion. When the mind is without delusion, he discerns that the mind is without delusion.

"When the mind is restricted, he discerns that the mind is restricted. When the mind is scattered, he discerns that the mind is scattered. When the mind is enlarged, he discerns that the mind is enlarged. When the mind is not enlarged, he discerns that the mind is not enlarged. When the mind is surpassed, he discerns that the mind is surpassed. When the mind is unsurpassed, he discerns that the mind is unsurpassed. When the mind is concentrated, he discerns that the mind is concentrated. When the mind is not concentrated, he discerns that the mind is not concentrated. When the mind is released, he discerns that the mind is released. When the mind is not released, he discerns that the mind is not released.

"In this way he remains focused internally on the mind in & of itself, or externally on the mind in & of itself, or both internally & externally on the mind in & of itself. Or he remains focused on the phenomenon of origination with regard to the mind, on the phenomenon of passing away with regard to the mind, or on the phenomenon of origination & passing away with regard to the mind. Or his mindfulness that 'There is a mind' is maintained to the extent of knowledge & remembrance. And he remains independent, unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on the mind in & of itself.

(D. Mental Qualities)

"And how does a monk remain focused on mental qualities in & of themselves?

[1] "There is the case where a monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the five hindrances. And how does a monk remain focused on mental qualities in & of themselves with reference to the five hindrances? There is the case where, there being sensual desire present within, a monk discerns that 'There is sensual desire present within me.' Or, there being no sensual desire present within, he discerns that 'There is no sensual desire present within me.' He discerns how there is the arising of unarisen sensual desire. And he discerns how there is the abandoning of sensual desire once it has arisen. And he discerns how there is no further appearance in the future of sensual desire that has been abandoned. (The same formula is repeated for the remaining hindrances: ill will, sloth & drowsiness, restlessness & anxiety, and uncertainty.)

"In this way he remains focused internally on mental qualities in & of themselves, or externally on mental qualities in & of themselves, or both internally & externally on mental qualities in & of themselves. Or he remains focused on the phenomenon of origination with regard to mental qualities, on the phenomenon of passing away with regard to mental qualities, or on the phenomenon of origination & passing away with regard to mental qualities. Or his mindfulness that 'There are mental qualities' is maintained to the extent of knowledge & remembrance. And he remains independent, unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the five hindrances.

[2] "Furthermore, the monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the five aggregates for clinging/sustenance. And how does he remain focused on mental qualities in & of themselves with reference to the five aggregates for clinging/sustenance? There is the case where a monk [discerns]: 'Such is form, such its origination, such its disappearance. Such is feeling... Such is perception...Such are fabrications...Such is consciousness, such its origination, such its disappearance.'

"In this way he remains focused internally on the mental qualities in & of themselves, or focused externally...unsustained by anything in the world. This is how a monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the five aggregates for clinging/sustenance.

[3] "Furthermore, the monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the sixfold internal & external sense media. And how does he remain focused on mental qualities in & of themselves with reference to the sixfold internal & external sense media? There is the case where he discerns the eye, he discerns forms, he discerns the fetter that arises dependent on both. He discerns how there is the arising of an unarisen fetter. And he discerns how there is the abandoning of a fetter once it has arisen. And he discerns how there is no further appearance in the future of a fetter that has been abandoned. (The same formula is repeated for the remaining sense media: ear, nose, tongue, body, & intellect.)

"In this way he remains focused internally on the mental qualities in & of themselves, or focused externally...unsustained by anything in the world. This is how a monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the sixfold internal & external sense media.

[4] "Furthermore, the monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the seven factors of awakening. And how does he remain focused on mental qualities in & of themselves with reference to the seven factors of awakening? There is the case where, there being mindfulness as a factor of awakening present within, he discerns that 'Mindfulness as a factor of awakening is present within me.' Or, there being no mindfulness as a factor of awakening present within, he discerns that 'Mindfulness as a factor of awakening is not present within me.' He discerns how there is the arising of unarisen mindfulness as a factor of awakening. And he discerns how there is the culmination of the development of mindfulness as a factor of awakening once it has arisen. (The same formula is repeated for the remaining factors of awakening: analysis of qualities, persistence, rapture, serenity, concentration, & equanimity.)

"In this way he remains focused internally on mental qualities in & of themselves, or externally...unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the seven factors of awakening.

[5] "Furthermore, the monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the four noble truths. And how does he remain focused on mental qualities in & of themselves with reference to the four noble truths? There is the case where he discerns, as it is actually present, that 'This is stress...This is the origination of stress...This is the cessation of stress...This is the way leading to the cessation of stress.' [1]

"In this way he remains focused internally on mental qualities in & of themselves, or externally on mental qualities in & of themselves, or both internally & externally on mental qualities in & of themselves. Or he remains focused on the phenomenon of origination with regard to mental qualities, on the phenomenon of passing away with regard to mental qualities, or on the phenomenon of origination & passing away with regard to mental qualities. Or his mindfulness that 'There are mental qualities' is maintained to the extent of knowledge & remembrance. And he remains independent, unsustained by (not clinging to) anything in the world. This is how a monk remains focused on mental qualities in & of themselves with reference to the four noble truths...

(E. Conclusion)

"Now, if anyone would develop these four frames of reference in this way for seven years, one of two fruits can be expected for him: either gnosis right here & now, or -- if there be any remnant of clinging-sustenance -- non-return.

"Let alone seven years. If anyone would develop these four frames of reference in this way for six years...five...four...three...two years...one year...seven months...six months...five...four...three...two months...one month...half a month, one of two fruits can be expected for him: either gnosis right here & now, or -- if there be any remnant of clinging-sustenance -- non-return.

"Let alone half a month. If anyone would develop these four frames of reference in this way for seven days, one of two fruits can be expected for him: either gnosis right here & now, or -- if there be any remnant of clinging-sustenance -- non-return.

"'This is the direct path for the purification of beings, for the overcoming of sorrow & lamentation, for the disappearance of pain & distress, for the attainment of the right method, & for the realization of Unbinding -- in other words, the four frames of reference.' Thus was it said, and in reference to this was it said."

That is what the Blessed One said. Gratified, the monks delighted in the Blessed One's words.

Satipaµµh±nasutta 

105.  Eva½  me  suta½–  eka½ samaya½ bhagav± kur³su viharati kamm±sa- dhamma½   n±ma   kur³na½  nigamo.  tatra  kho  bhagav±  bhikkh³  ±mantesi– “bhikkhavo”ti.  “bhadante”ti  te bhikkh³ bhagavato paccassosu½. bhagav± eta-davoca–Uddeso. 

106.  “Ek±yano  aya½,  bhikkhave,  maggo satt±na½ visuddhiy±, sokaparide- v±na½  samatikkam±ya, dukkhadomanass±na½ atthaª -

gam±ya, đ±yassa adhigam±ya, nibb±nassa sacchikiriy±ya, yadida½ catt±ro satipaµµh±n±. “Katame   catt±ro?   Idha,   bhikkhave,   bhikkhu  k±ye  k±y±nupass²  viharati ±t±p²  sampaj±no  satim±,  vineyya  loke abhijjh±domanassa½; vedan±su veda- n±nupass² viharati ±t±p² sampaj±no satim±, vineyya loke abhijjh±doma -

nassa½; citte  citt±nupass²  viharati ±t±p² sampaj±no satim±, vineyya loke abhijjh±doma- nassa½;    dhammesu    dhamm±nupass² viharati

±t±p²   sampaj±no   satim±, vineyya loke abhijjh±domanassa½. 

Uddeso niµµhito.

K±y±nupassan± ±n±p±napabba½ 

107.   “Kathađca,   bhikkhave,   bhikkhu   k±ye   k±y±nupass²   viharati?  Idha, bhikkhave,  bhikkhu  arađđagato  v± rukkham³lagato v± suđđ±g±ragato v± nis²dati,  pallaªka½  ±bhujitv±, uju½ k±ya½ paºidh±ya, parimukha½ sati½ upaµµhapetv±.  So  satova  assasati, satova  passasati.  D²gha½  v±  assasanto d²gha½   assas±m²’ti  paj±n±ti,  d²gha½  v±  passasanto  ‘d²gha½  passas±m²’ti paj±n±ti,  rassa½ v± assasanto ‘rassa½ assas±m²’ti paj±n±ti, rassa½ v± passasanto  ‘rassa½  passas±m²’ti  paj±n±ti,  ‘sabbak±yapaµisa½ved²  assasiss±m²’ti sikkhati, ‘sabbak±yapaµisa½ved²   passasiss±m²’ti sikkhati, ‘passambhaya½ k±yasaª-

 kh±ra½ assasiss±m²’ti sikkhati,   ‘passambhaya½   k±yasaªkh±ra½ passasiss±m²’ti sikkhati.   “Seyyath±pi, bhikkhave, dakkho   bhamak±ro   v±

 bhamak±rantev±s²  v± d²gha½ v± ađchanto ‘d²gha½ ađch±m²’ti paj±n±ti, rassa½ v± ađchanto ‘rassa½ ađch±m²’ti  paj±n±ti;  evameva  kho,  bhikkhave,  bhikkhu d²gha½ v± assasanto ‘d²gha½   assas±m²’ti  paj±n±ti,  d²gha½  v±  passasanto  ‘d²gha½  passas±m²’ti paj±n±ti,  rassa½ v± assasanto ‘rassa½ assas±m²’ti paj±n±ti, rassa½ v± passasanto  ‘rassa½  passas±m²’ti  paj±n±ti;  ‘sabbak±yapaµisa½ved²  assasiss±m²’ti sikkhati,   ‘sabbak±yapaµisa½ved²   passasiss±m²’ti  sikkhati;‘passambhaya½ k±yasaªkh±ra½ assasiss±m²’ti   sikkhati, ‘passambhaya½ k±yasaªkh±ra½ passasiss±m²’ti  sikkhati.  Iti  ajjhatta½ v± k±ye k±y±nupass² viharati, bahiddh± v± k±ye  k±y±nupass²  viharati, ajjhattabahiddh± v± k±ye k±y±nupass² viharati; samudayadhamm±nupass²   v±   k±yasmi½  viharati,  vayadhamm±nupass²  v± k±yasmi½ viharati, samudayavayadhamm±nupass² v±  k±yasmi½  viharati. Atthi  k±yo’ti  v±  panassa sati paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva đ±ºamatt±ya paµissatimatt±ya  anissito  ca viharati, na ca kiđci loke up±diyati. Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. 

¾n±p±napabba½ niµµhita½.

 K±y±nupassan± iriy±pathapabba½ 

108.“Puna capara½,  bhikkhave,   bhikkhu   gacchanto v± ‘gacch±m²’ti paj±n±ti, µhito v±   ‘µhitomh²’ti  paj±n±ti,   nisinno v± ‘nisinnomh²’ti  paj±n±ti, say±no v± ‘say±nomh²’ti paj±n±ti. Yath± yath± v± panassa k±yo paºihito hoti tath±  tath±  na½  paj±n±ti. Iti ajjhatta½ v± k±ye k±y±nupass² viharati, bahiddh± v± k±ye k±y±nupass² viharati,  ajjhattabahiddh± v± k±ye k±y±nupass² viharati; mudayadhamm±nupass²  v± k±yasmi½ viharati,  vayadhamm±nupass² v± k±yasmi½ viharati,   samudayavayadhamm±nupass² v± k±yasmi½  viharati.‘Atthi k±yo’ti v± panassa sati paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva đ±ºamatt±ya paµissatimatt±ya   anissito  ca  viharati,  na  ca  kiđci  loke  up±diyati.  Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. 

Iriy±pathapabba½ niµµhita½.

K±y±nupassan± sampaj±napabba½ 

109. “Puna  capara½, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paµikkante sampaj±nak±r² hoti,  ±lokite  vilokite  sampaj±nak±r²  hoti,  samiđjite  pas±rite sampaj±nak±r² hoti, saªgh±µipattac²varadh±raºe  sampaj±nak±r² hoti, asite p²te kh±yite s±yite   sampaj±nak±r² hoti, ucc±rapass±vakamme  sampaj±nak±r²  hoti,  gate µhite  nisinne sutte j±garite bh±site tuºh²bh±ve sampaj±nak±r² hoti. Iti ajjhatta½ v± k±ye k±y±nupass² viharati…pe…  evampi kho, bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. 

Sampaj±napabba½ niµµhita½.

K±y±nupassan± paµik³lamanasik±rapabba½ 

110.“Puna capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  imameva k±ya½ uddha½ p±datal±, adho   kesamatthak±, tacapariyanta½ p³ra½ n±nappa-

k±rassa asucino paccavekkhati– ‘atthi  imasmi½  k±ye  kes±  lom±  nakh±  dant± taco ma½sa½ nh±ru aµµhi aµµhimiđja½ vakka½ hadaya½ yakana½ kilomaka½ pihaka½ papph±sa½   anta½   antaguºa½   udariya½   kar²sa½  pitta½  semha½  pubbo lohita½ sedo medo assu vas± khe¼o siªgh±ºik± lasik± muttan’ti.“Seyyath±pi, bhikkhave, ubhatomukh± puto¼I p³r± n±n±vihitassa dhađđassa, seyyathida½– s±l²na½ v²h²na½  mugg±na½ m±s±na½ til±na½ taº¹ul±na½. Tamena½ cakkhum± puriso muđcitv±  paccavekkheyya–  ‘ime s±l²  ime  v²h²  ime  mugg±  ime  m±s±  ime til±  ime  taº¹ul±’ti.  Evameva  kho, bhikkhave, bhikkhu imameva k±ya½ uddha½  p±datal±, adho kesamatthak±, tacapariyanta½ p³ra½  n±nappak±rassa asucino  paccavekkhati–    ‘atthi imasmi½ k±ye kes± lom± …pe…muttan’ti.“Iti ajjhatta½ v± k±ye k±y±nupass² viharati…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. 

Paµik³lamanasik±rapabba½ niµµhita½.

K±y±nupassan± dh±tumanasik±rapabba½ 

111.“Puna capara½,   bhikkhave,  bhikkhu  imameva k±ya½ yath±µhita½ yath±paºihita½   dh±tuso paccavekkhati– ‘atthi imasmi½  k±ye  pathav²dh±tu ±podh±tu tejodh±tu v±yodh±t³’ti.   “Seyyath±pi, bhikkhave, dakkho gogh±tako v± gogh±takantev±s² v± g±vi½ vadhitv±  catumah±pathe  bilaso  vibhajitv±  nisinno  assa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva   k±ya½ yath±µhita½ yath±paºihita½ dh±tuso paccavekkhati–‘atthi imasmi½ k±ye pathav²dh±tu±podh±tu  tejodh±tu v±yodh±t³’ti. Iti ajjhatta½ v± k±ye  k±y±nupass² viharati…pe…evampi-kho, bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. 

Dh±tumanasik±rapabba½ niµµhita½.

K±y±nupassan± navasivathikapabba½ 

112. “Puna ca para½, bhikkhave, bhikkhu seyyath±pi passeyya sar²ra½ sivathik±ya  cha¹¹ita½ ek±hamata½ v±  dv²hamata½ v± t²hamata½ v± uddhum±taka½ vin²laka½    vipubbakaj±ta½. So imameva k±ya½   upasa½haratiayampi  kho k±yo  eva½dhammo eva½bh±v² eva½-anat²to’ti ‚08. Iti ajjhatta½ v±  k±ye  k±y±nupass²  viharati …pe… evampi  kho,  bhikkhave,  bhikkhu k±ye   k±y±nupass²   viharati.

“Puna capara½, bhikkhave,  bhikkhu  seyyath±pi passeyya sar²ra½ sivathik±ya  cha¹¹ita½  k±kehi  v± khajjam±na½ kulalehi v± khajjam±na½ gijjhehi v± khajjam±na½  kaªkehi v± khajjam±na½ sunakhehi v±  khajjam±na½ byagghehi v± khajjam±na½ d²p²hi v±  khajjam±na½ siªg±lehi v± khajjam±na½ vividhehi v± p±ºakaj±tehi khajjam±na½.So imameva k±ya½ upasa½harati– ‘ayampi kho  k±yo eva½dhammo eva½bh±v² eva½-anat²to’ti. Iti ajjhatta½ v± k±ye k±y±nupass² viharati…pe…evampi   kho,  bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. “Puna capara½,  bhikkhave, bhikkhu seyyath±pi passeyya sar²ra½

 sivathik±ya cha¹¹ita½ aµµhikasaªkhalika½ sama½salohita½ nh±rusambandha½…pe… aµµhikasaªkhalika½ nima½salohitamakkhita½    nh±rusambandha½…pe… aµµhikasaªkhalika½ pagatama½salohita½ nh±rusambandha½…pe

…aµµhik±ni apagatasambandh±ni dis±  vidis± vikkhitt±ni, ađđena hatthaµµhika½ ađđena p±daµµhika½  ađđena gopphakaµµhika½  ađđena jaªghaµµhika½ ađđena ³ruµµhika½ ađđena  kaµiµµhika½ ađđena ph±sukaµµhika½ ađđena    piµµhiµµhika½    ađđena   khandhaµµhika½   ađđena   g²vaµµhika½ ađđena hanukaµµhika½ ađđena  dantaµµhika½ ađđena  s²sakaµ±ha½. So imameva k±ya½ upasa½harati–‘ayampi kho k±yo  eva½dhammo eva½bh±v² eva½-anat²to’ti. Iti ajjhatta½ v± k±ye k±y±nupass² viharati …pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass²

viharati.Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu seyyath±pi passeyya sar²ra½ sivathik±ya cha¹¹ita½, aµµhik±ni set±ni saªkhavaººapaµibh±g±ni

 …pe…aµµhik±ni đjakit±ni      terovassik±ni…pe…

aµµhik±ni p³t²ni cuººakaj±t±ni. So imameva k±ya½

upasa½harati–‘ayampi  kho  k±yo  eva½dhammo  eva½bh±v²eva½-anat²to’ti.  Iti  ajjhatta½  v±  k±ye k±y±nupass² viharati, bahiddh± v± k±ye k±y±nupass²  viharati,  ajjhattabahiddh± v± k±ye k±y±nupass² viharati; samudayadhamm±nupass²  v±  k±yasmi½ viharati, vayadhamm±nupass² v± k±yasmi½ viharati, samudayavayadhamm±nupass²

 v± k±yasmi½  viharati. ‘Atthi k±yo’ti v± panassa sati  paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva đ±ºamatt±ya paµissatimatt±ya anissito ca  viharati, na ca   kiđci  loke  up±diyati. Evampi  kho,  bhikkhave, bhikkhu k±ye k±y±nupass² viharati. 

Navasivathikapabba½ niµµhita½.

Cuddasak±y±nupassan± niµµhit±.

Vedan±nupassan± 

113.“Kathađ ca pana, bhikkhave,  bhikkhu vedan±su vedan±nupass² viharati? Idha, bhikkhave, bhikkhu sukha½ v± vedana½ vedayam±no ‘sukha½ vedana½ veday±m²’ti   paj±n±ti;   dukkha½   v±   vedana½  vedayam±no

‘dukkha½ vedana½ veday±m²’ti paj±n±ti;  adukkhamasukha½  v±  vedana½ vedayam±no  ‘adukkhamasukha½ vedana½ veday±m²’ti paj±n±ti; s±misa½ v± sukha½ vedana½  vedayam±no ‘s±misa½ sukha½ vedana½ veday±m²’ti paj±n±ti;   nir±misa½   v±   sukha½   vedana½   vedayam±no   ‘nir±misa½   sukha½ vedana½  veday±m²’ti  paj±n±ti;  s±misa½  v± dukkha½ vedana½ vedayam±no ‘s±misa½  dukkha½  vedana½  veday±m²’ti  paj±n±ti;  nir±misa½  v±  dukkha½ vedana½  vedayam±no  ‘nir±misa½ dukkha½  vedana½  veday±m²’ti paj±n±ti; s±misa½ v± adukkhamasukha½ vedana½ vedayam±no ‘s±misa½ adukkhamasukha½

 vedana½   veday±m²’ti  paj±n±ti;   nir±misa½ v±

 adukkhamasukha½ vedana½  vedayam±no  ‘nir±misa½ adukkhamasukha½ vedana½ veday±m²’ti paj±n±ti;  iti  ajjhatta½  v± vedan±su vedan±nupass² viharati, bahiddh± v± vedan±su  vedan±nupass²       viharati,      ajjhattabahiddh± 

v±  vedan±su  vedan±nupass² viharati;   samudayadhamm±nupass²   v±  vedan±su viharati,

 vayadhamm±nupass²  v± vedan±su viharati, samudayavayadhamm±nupass² v± vedan±su viharati.  ‘Atthi  vedan±’ti  v±  panassa  sati  paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva đ±ºamatt±ya  paµissatimatt±ya  anissito  ca viharati, na ca kiđci loke up±diyati. Evampikho, bhikkhave, bhikkhu vedan±su vedan±nupass² viharati. 

Vedan±nupassan± niµµhit±.

Citt±nupassan± 

114.“Kathađca pana,  bhikkhave,  bhikkhu citte citt±nupass² viharati? Idha,  bhikkhave,  bhikkhu  sar±ga½  v±  citta½  ‘sar±ga½ cittan’ti paj±n±ti, v²tar±ga½ v±  citta½  ‘v²tar±ga½  cittan’ti  paj±n±ti;  sadosa½  v± citta½ ‘sadosa½ cittan’ti paj±n±ti,  v²tadosa½ v± citta½ ‘v²tadosa½ cittan’ti paj±n±ti; samoha½ v± citta½ ‘samoha½  cittan’ti  paj±n±ti,  v²tamoha½  v±  citta½  ‘v²tamoha½  cittan’ti paj± n±ti;  sa½khitta½  v±  citta½ ‘sa½khitta½ cittan’ti paj±n±ti, vikkhitta½ v± citta½

‘vikkhitta½     cittan’ti      paj±n±ti;     mahaggata½ 

v± citta½ ‘mahaggata½ cittan’ti paj±n±ti,  amahaggata½  v± citta½ ‘amahaggata½ cittan’ti paj±n±ti; sa-uttara½ v±  citta½  ‘sa-uttara½ cittan’ti paj±n±ti, anuttara½ v± citta½ ‘anuttara½ cittan’ti paj±n±ti; sam±hita½ v± citta½ ‘sam±hita½ cittan’ti paj±n±ti, asam±hita½ v± citta½  ‘asam±hita½  cittan’ti  paj±n±ti;  vimutta½  v±  citta½ ‘vimutta½ cittan’ti paj±n±ti,  avimutta½  v±  citta½  ‘avimutta½  cittan’ti  paj±n±ti.  Iti  ajjhatta½  v± citte  citt±nupass²  viharati,  bahiddh±  v±  citte  citt±nupass² viharati, ajjhattaba hiddh±  v±  citte  citt±nupass² viharati; samudayadhamm±nu-

pass² v± cittasmi½ viharati,  vayadhamm±nupass²  v±  cittasmi½ viharati, samudayavaya-dhamm±nupass² v±  cittasmi½  viharati. ‘Atthi  cittan’ti  v±  panassa sati paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva  đ±ºamatt±ya paµissatimatt±ya anissito ca viharati, na ca kiđci loke up±diyati. Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu citte citt±nupass² viharati. 

Citt±nupassan± niµµhit±.

Dhamm±nupassan± n²varaºapabba½ 

115.“Kathađca, bhikkhave, bhikkhu dhammesu

dhamm±nupass² viharati? Idha,  bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati pađcasu n²varaºesu. Kathađca pana,  bhikkhave, bhikkhu  dhammesu dhamm±nupass² viharati pađcasu n²varaºesu?“Idha,  bhikkhave,  bhikkhu  santa½  v±  ajjhatta½  k±macchanda½  ‘atthi me ajjhatta½   k±macchando’ti   paj±n±ti,   asanta½  v± ajjhatta½ k±macchanda½ ‘natthi me  ajjhatta½  k±macchando’ti  paj±n±ti; yath± ca anuppannassa k±macchandassa   upp±do   hoti   tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa  k±macchandassa pah±na½  hoti  tađca  paj±n±ti,  yath±  ca  pah²nassa k±macchandassa      ±yati½

anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Santa½  v±  ajjhatta½  by±p±da½  ‘atthi  me  ajjhatta½  by±p±do’ti  paj±n±ti, asanta½   v±   ajjhatta½  by±p±da½  ‘natthi  me  ajjhatta½  by±p±do’ti  paj±n±ti; yath±   ca  anuppannassa  by±p±dassa  upp±do  hoti  tađca  paj±n±ti,  yath±  ca uppannassa  by±p±dassa  pah±na½  hoti  tađca  paj±n±ti,  yath±  ca pah²nassa by±p±dassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Santa½   v±  ajjhatta½  th²namiddha½  ‘atthi  me  ajjhatta½  th²namiddhan’ti paj±n±ti,  asanta½  v±  ajjhatta½  th²namiddha½ ‘natthi me   ajjhatta½ th²namiddhan’ti

paj±n±ti, yath± ca anuppannassa   th²namiddhassa

upp±do  hoti tađca paj±n±ti,  yath±  ca  uppannassa th²namiddhassa pah±na½ hoti tađca paj±n±ti, yath± ca pah²nassa th²namiddhassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Santa½  v± ajjhatta½ uddhaccakukkucca½ ‘atthi me ajjhatta½ uddhaccakukkuccan’ti paj±n±ti,   asanta½  v±  ajjhatta½  uddhaccakukkucca½  ‘natthi  me ajjhatta½  uddhaccakukkuccan’ti  paj±n±ti;  yath±  ca anuppannassa uddhaccakukkuccassa  upp±do hoti tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa uddhaccakukkuccassa pah±na½ hoti tađca  paj±n±ti,   yath±    ca pah²nassauddhaccakukkuc-

cassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Santa½  v±  ajjhatta½  vicikiccha½  ‘atthi me ajjhatta½ vicikicch±’ti paj±n±ti, asanta½  v±  ajjhatta½  vicikiccha½  ‘natthi  me ajjhatta½ vicikicch±’ti paj±n±ti; yath±  ca anuppann±ya vicikicch±ya upp±do hoti tađca paj±n±ti, yath± ca uppann±ya   vicikicch±ya  pah±na½  hoti  tađca  paj±n±ti,  yath±  ca  pah²n±ya  vicikicch±ya ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti.  “Iti    ajjhatta½    v±    dhammesu    dhamm±nupass²   viharati,   bahiddh± v± dhammesu dhamm±nupass²     viharati,    ajjhattabahiddh±    v±    dhammesu dhamm±nupass² viharati;  samudayadhamm±nupass²  v±  dhammesu viharati, vayadhamm±nupass²  v±  dhammesu viharati, samudayavayadhamm±nupass² v±  dhammesu  viharati.  ‘Atthi  dhamm±’ti  v±  panassa sati paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva  đ±ºamatt±ya  paµissatimatt±ya  anissito ca viharati, na ca kiđci loke up±diyati.  Evampi  kho,  bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati pađcasu n²varaºesu. 

N²varaºapabba½ niµµhita½.

Dhamm±nupassan± khandhapabba½ 

116. “Puna  capara½, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati    pađcasu    up±d±nakkhandhesu.Kathađca   pana, bhikkhave,   bhikkhu dhammesu   dhamm±nupass²   viharati   pađcasu  up±d±nakkhandhesu?  Idha, bhikkhave ,bhikkhu–‘iti r³pa½, iti r³passa samudayo, iti r³passa atthaªgamo; iti   vedan±,  iti  vedan±ya  samudayo,  iti  vedan±ya  atthaªgamo;  iti  sađđ±,  iti sađđ±ya  samudayo,  iti  sađđ±ya  atthaªgamo;  iti  saªkh±r±,  iti  saªkh±r±na½ samudayo,  iti  saªkh±r±na½  atthaªgamo;  iti  viđđ±ºa½,  iti viđđ±ºassa samudayo, iti viđđ±ºassa atthaªgamo’ti

;iti ajjhatta½ v± dhammesu  dhamm±nupass²  viharati,  bahiddh±  v±  dhammesu  dhamm±nupass²  viharati, ajjhattaba-hiddh±   v±  dhammesu  dhamm±nupass² viharati; samudayadhamm±nupass²

 v±  dhammesu  viharati,  vayadhamm±nupass² v±-dhammesu-viharati, samudayavayadhamm±nupass²  v±  dhammesu  viharati.‘Atthi dhamm±’ti v± panassa sati  paccupaµµhit±  hoti.  Y±vadeva  đ±ºamatt±ya  paµissatimatt±ya   anissito ca viharati,    na    ca kiđci

 loke   up±diyati.   Evampi   kho,   bhikkhave,   bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati pađcasu up±d±nakkhandhesu. 

Khandhapabba½ niµµhita½.

Dhamm±nupassan± ±yatanapabba½ 

117.  “Puna  capara½, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati  chasu  ajjhattikab±hiresu  ±yatanesu.  Kathađca  pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati chasu ajjhattikab±hiresu ±yatanesu?     “Idha,  bhikkhave,  bhikkhu cakkhuđca paj±n±ti, r³pe ca paj±n±ti, yađca tadubhaya½  paµicca uppajjati sa½yojana½ tađca paj±n±ti, yath± ca anuppannassa   sa½yojanassa   upp±do   hoti tađca

 paj±n±ti,  yath±  ca  uppannassa  sa½yojanassa pah±na½ hoti tađca paj±n±ti, yath± ca pah²nassa sa½yojanassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Sotađca  paj±n±ti,  sadde  ca  paj±n±ti,  yađca-tadubhaya½-paµicca- uppajjati- sa½yojana½  tađca paj±n±ti, yath± ca anuppannassa  sa½yojanassa upp±do hoti  tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa sa½yojanassa pah±na½ hoti tađca paj±n±ti, yath± ca pah²nassa sa½yojanassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Gh±nađca  paj±n±ti,  gandhe ca paj±n±ti,  yađca tadubhaya½ paµicca uppajjati sa½yojana½   tađca-paj±n±ti, yath± ca anuppannassa  sa½yojanassa upp±do  hoti  tađca  paj±n±ti,  yath±  ca  uppannassa  sa½yojanassa  pah±na½ hoti  tađca paj±n±ti, yath± ca pah²nassa sa½yojanassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “Jivhađca  paj±n±ti, rase ca paj±n±ti, yađca tadubhaya½ paµicca uppajjati sa½yojana½  tađca  paj±n±ti,  yath±  ca anuppannassa sa½yojanassa upp±do hoti  tađca-paj±n±ti,  yath± ca uppannassa sa½yojanassa pah±na½ hoti tađca paj±n±ti, yath± ca  pah²nassa sa½yojanassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti. “K±yađca   paj±n±ti,  phoµµhabbe   ca  paj±n±ti,  yađca  tadubhaya½  paµicca uppajjati  sa½yojana½  tađca paj±n±ti, yath± ca anuppannassa sa½yojanassa upp±do hoti tađca  paj±n±ti,  yath±  ca  uppannassa  sa½yojanassa  pah±na½ hoti tađca-paj±n±ti, yath± ca pah²nassa sa½yojanassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti.“Manađca paj±n±ti, dhamme ca  paj±n±ti, yađca tadubhaya½ paµicca uppajjati   sa½yojana½ tađca paj±n±ti, yath± ca anuppannassa sa½yojanassa upp±do  hoti  tađca-paj±n±ti,-yath±-ca-uppannassa  sa½yojanassa  pah±na½ hoti tađca paj±n±ti, yath± ca pah²nassa sa½yojanassa ±yati½ anupp±do hoti tađca paj±n±ti.“Iti-ajjhatta½-v±-dhammesu-dhamm±nupass²   viharati,   bahiddh±   v± dhammesu     dhamm±nupass²     viharati,    ajjhattabahiddh±    v±    dhammesu dhamm±nupass²  viharati;  samudayadhamm±nupass²  v±  dhammesu viharati, vayadhamm±nupass²  v±  dhammesu-viharati,- samudayavayadhamm±nupass² v±  dhammesu  viharati.  ‘Atthi  dhamm±’ti  v±  panassa sati paccupaµµhit± hoti. Y±vadeva  đ±ºamatt±ya  paµissatimatt±ya  anissito  ca viharati na ca kiđci loke up±diyati.  Evampi  kho,  bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati chasu ajjhattikab±hiresu ±yatanesu. ¾yatanapabba½ niµµhita½.

Dhamm±nupassan± bojjhaªgapabba½

118.  “Puna  ca para½, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati sattasu   bojjhaªgesu.   kathađca   pana,   bhikkhave,  bhikkhu  dhammesu dhamm±nupass²  viharati  sattasu   bojjhaªgesu?   idha,   bhikkhave,   bhikkhu santa½  v± ajjhatta½ satisambojjhaªga½ ‘atthi me ajjhatta½ satisambojjhaªgo’ti  paj±n±ti,  asanta½  v± ajjhatta½ satisambojjhaªga½ ‘natthi me ajjhatta½ satisambojjhaªgo’ti-paj±n±ti,-yath±-ca    anuppannassa   satisambojjhaªgassa upp±do  hoti  tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa satisambojjhaªgassa bh±va n±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Santa½   v±  ajjhatta½  dhammavicayasambojjhaªga½  ‘atthi  me  ajjhatta½ dhammavicayasambojjhaªgo’ti  paj±n±ti,

asanta½  v±  ajjhatta½  dhammavicayasambojjhaªga½

‘natthi-me  ajjhatta½  dhammavicayasambojjhaªgo’ti  paj±n±ti, yath±  caanuppannassa  dhammavicayasam

bojjhaªgassa  upp±do  hoti tađca  paj±n±ti,  yath±  ca uppannassa dhammavicayasambojjhaªgassa bh±van±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Santa½  v± ajjhatta½ v²riyasambojjhaªga½ ‘atthi me ajjhatta½-v²riyasambojjhaªgo’ti-paj±n±ti,  asanta½ v± ajjhatta½ v²riyasambojjhaªga½ ‘natthi me ajjhatta½ v²riyasambojjhaªgo’ti paj±n±ti, yath± ca anuppannassa v²riyasambojjhaªgassa  upp±do   hoti tađca paj±n±ti , yath± ca uppannassa v²riyasambojjhaªgassa bh±van±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Santa½  v±  ajjhatta½  p²tisambojjhaªga½ ‘atthi me ajjhatta½ p²tisambojjhaªgo’ti  paj±n±ti,  asanta½ v± ajjhatta½ p²tisambojjhaªga½ ‘natthi me ajjhatta½ p²tisambojjhaªgo’ti  paj±n±ti,   yath±   ca  anuppannassa p²tisambojjhaªgassa upp±do  hoti  tađca  paj±n±ti, yath± ca uppannassa p²tisambojjhaªgassa bh±van±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Santa½ v± ajjhatta½  passaddhisambojjhaªga½  ‘atthi me ajjhatta½ passaddhisambojjhaªgo’ti paj±n±ti, asanta½ v± ajjhatta½ passaddhisambojjhaªga½ ‘natthi   me ajjhatta½ passaddhisambojjhaªgo’ti paj±n±ti,  yath± ca anuppannassa  passaddhi-sambojjhaªgassa upp±do hoti tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa passaddhisambojjhaªgassa bh±van±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Santa½ v± ajjhatta½ sam±dhisambojjhaªga½ ‘atthi me ajjhatta½ sam±dhisambojjhaªgo’ti    paj±n±ti, asanta½ v± ajjhatta½ sam±dhisambojjhaªga½ ‘natthi me ajjhatta½   sam±dhisambojjhaªgo’ti   paj±n±ti,   yath± ca anuppannassa sam±dhisambojjhaªgassa  upp±do hoti  tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa sam±dhisambojjhaªgassa bh±van±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Santa½  v±  ajjhatta½  upekkh±sambojjhaªga½ ‘atthi me ajjhatta½ upekkh±sambojjhaªgo’ti  paj±n±ti,   asanta½   v±   ajjhatta½   upekkh±sambojjhaªga½ ‘natthi   me   ajjhatta½   upekkh±sambojjhaªgo’ti   paj±n±ti,   yath±-ca-anuppannassa-upekkh±sambojjhaªgassa  upp±do  hoti  tađca paj±n±ti, yath± ca uppannassa upekkh±sambojjhaªgassa bh±van±ya p±rip³r² hoti tađca paj±n±ti. “Iti    ajjhatta½    v±    dhammesu    dhamm±nupass²   viharati,   bahiddh±   v± dhammesu     dhamm±nupass²     viharati,    ajjhattabahiddh±    v± dhammesu dhamm±nupass² viharati;  samudayadhamm±nupass²  v±  dhammesu viharati, vayadhamm±nupass²  v±  dhammesu viharati, samudayavayadhamm±nupass² v±  dhammesu  viharati.  ‘atthi  dhamm±’ti  v±  panassa sati paccupaµµhit± hoti. y±vadeva  đ±ºamatt±ya  paµissatimatt±ya  anissito  ca viharati, na ca kiđci loke up±diyati.  evampi  kho,  bhikkhave,  bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati sattasu bojjhaªgesu.   

Bojjhaªgapabba½ niµµhita½ .

Dhamm±nupassan± saccapabba½ 

119. “Puna  capara½, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati cat³su   ariyasaccesu. Kathađca  pana,  bhikkhave,  bhikkhu  dhammesu dhamm±nupass² viharati cat³su ariyasaccesu? Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘ida½ dukkhan’ti   yath±bh³ta½   paj±n±ti,   ‘aya½   dukkhasamudayo’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti,  ‘aya½ dukkhanirodho’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, ‘aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti.  

Paµhamabh±ºav±ro niµµhito.

Dukkhasaccaniddeso 

8. ¾n±p±nassatisutta½ 

144.  Eva½  me suta½– eka½ samaya½ bhagav± s±vatthiya½ viharati pubb±r±me mig±ram±tup±s±de  sambahulehi  abhiđđ±tehi  abhiđđ±tehi  therehi  s±vakehi  saddhi½–±yasmat±

ca s±riputtena ±yasmat±  ca  mah±moggall±nena ±yasmat± ca mah±kassapena ±yasmat± ca mah±kacc±ya-nena  ±yasmat±  ca mah±koµµhikena ±yasmat± ca mah±kappinena ±yasmat± ca mah±cundena ±yasmat±  ca  anuruddhena  ±yasmat±  ca  revatena  ±yasmat±  ca  ±nandena,  ađđehi  ca abhiđđ±tehi abhiđđ±tehi therehi s±vakehi saddhi½. Tena  kho  pana  samayena  ther±  bhikkh³  nave bhikkh³ ovadanti anus±santi. Appekacce ther± bhikkh³  dasapi-bhikkh³  ovadanti anus±santi, appekacce ther± bhikkh³ v²sampi bhikkh³ ovadanti anus±santi,  appekacce  ther±  bhikkh³  ti½sampi  bhikkh³  ovadanti  anus±santi,  appekacce ther± bhikkh³  catt±r²sampi  bhikkh³  ovadanti anus±santi. Te ca nav± bhikkh³ therehi bhikkh³hi ovadiyam±n± anus±siyam±n± u¼±ra½ pubben±para½ visesa½ j±nanti.

145.Tena   kho   pana   samayena  bhagav±  tadahuposathe  pannarase  pav±raº±ya  puºº±ya puººam±ya   rattiy±   bhikkhusaªghaparivuto   abbhok±se   nisinno  hoti.  Atha  kho  bhagav±  tuºh²bh³ta½  tuºh²bh³ta½  bhikkhusaªgha½  anuviloketv±  bhikkh³  ±mantesi– “±raddhosmi, bhikkhave, im±ya  paµipad±ya;  ±raddhacittosmi,  bhikkhave,  im±ya paµipad±ya. Tasm±tiha, bhikkhave, bhiyyosomatt±ya   v²riya½   ±rabhatha   appattassa  pattiy±,  anadhigatassa  adhigam±ya,  asacchikatassa sacchikiriy±ya. Idhev±ha½  s±vatthiya½  komudi½ c±tum±sini½ ±gamess±m²”ti. Assosu½ kho j±napad±  bhikkh³–  “bhagav±  kira  tattheva s±vatthiya½ komudi½ c±tum±sini½ ±gamessat²”ti. Te j±napad±  bhikkh³ s±vatthi½ ‚13 osaranti bhagavanta½ dassan±ya. Te ca kho ther± bhikkh³ bhiyyosomatt±ya nave  bhikkh³  ovadanti  anus±santi.  Appekacce  ther±  bhikkh³  dasapi bhikkh³ ovadanti anus±santi,   appekacce  ther±  bhikkh³  v²sampi  bhikkh³  ovadanti  anus±santi,  appekacce  ther± bhikkh³  ti½sampi bhikkh³ ovadanti anus±santi,  appekacce  ther±  bhikkh³  catt±r²sampi bhikkh³ ovadanti  anus±santi. Te ca nav± bhikkh³ therehi bhikkh³hi ovadiyam±n± anus±siyam±n± u¼±ra½ pubben±para½ visesa½ j±nanti.

146.  Tena  kho  pana  samayena  bhagav±  tadahuposathe  pannarase  komudiy±  c±tum±siniy± puºº±ya  puººam±ya  rattiy±  bhikkhusaªghaparivuto  abbhok±se  nisinno  hoti. Atha kho bhagav± tuºh²bh³ta½    tuºh²bh³ta½   bhikkhusaªgha½    anuviloketv±  bhikkh³   ±mantesi–   “apal±p±ya½, bhikkhave,  paris±;  nippal±p±ya½, bhikkhave, paris±; suddh± s±re ‚06 patiµµhit±. Tath±r³po aya½,bhikkhave, bhikkhusaªgho; tath±r³p±  aya½,  bhikkhave,  paris± yath±r³p± paris± ±huneyy± p±huneyy±  dakkhiºeyy± ađjalikaraº²y± anuttara½ puđđakkhetta½ lokassa. Tath±r³po aya½, bhikkhave, bhikkhusaªgho; tath±r³p±  aya½,  bhikkhave,  paris±  yath±r³p±ya  paris±ya  appa½  dinna½ bahu hoti,   bahu   dinna½   bahutara½. Tath±r³po aya½, bhikkhave,  bhikkhusaªgho;  tath±r³p±  aya½, bhikkhave,  paris±  yath±r³p±  paris±  dullabh±  dassan±ya  lokassa.  Tath±r³po  aya½,  bhikkhave, bhikkhusaªgho;  tath±r³p±  aya½,  bhikkhave,  paris±  yath±r³pa½  parisa½ ala½ yojanagaºan±ni dassan±ya gantu½ puµosen±pi”

147. “Santi,  bhikkhave,  bhikkh³  imasmi½ bhikkhusaªghe arahanto kh²º±sav± vusitavanto katakaraº²y±  ohitabh±r±  anuppattasadatth±  parikkh²ºabhavasa½yojan± sammadađđ±vimutt±–  evar³p±pi,   bhikkhave,   santi  bhikkh³  imasmi½  bhikkhusaªghe.  Santi,  bhikkhave,  bhikkh³  imasmi½ bhikkhusaªghe  pađcanna½  orambh±giy±na½  sa½yojan±na½ parikkhay± opap±tik± tattha parinibb±yino  an±vattidhamm±   tasm±  lok±–  evar³p±pi,  bhikkhave,  santi  bhikkh³  imasmi½  bhikkhusaªghe.  Santi,  bhikkhave,  bhikkh³  imasmi½  bhikkhusaªghe  tiººa½  sa½yojan±na½ parikkhay± r±gadosamoh±na½ tanutt±  sakad±g±mino  sakideva  ima½  loka½  ±gantv±  dukkhassanta½ karissanti–   evar³p±pi,   bhikkhave,   santi   bhikkh³   imasmi½   bhikkhusaªghe.  Santi,  bhikkhave, bhikkh³ imasmi½ bhikkhusaªghe tiººa½ sa½yojan±na½ parikkhay± sot±pann± avinip±tadhamm± niyat± sambodhipar±yan±– evar³p±pi, bhikkhave, santi bhikkh³ imasmi½ bhikkhusaªghe. “Santi,  bhikkhave,  bhikkh³  imasmi½  bhikkhusaªghe catunna½ satipaµµh±n±na½ bh±van±nuyogamanuyutt±   viharanti–   evar³p±pi,   bhikkhave,   santi  bhikkh³  imasmi½  bhikkhusaªghe.  Santi, bhikkhave,  bhikkh³ imasmi½ bhikkhusaªghe catunna½ sammappadh±n±na½ bh±van±nuyogamanuyutt±  viharanti  …pe…  catunna½  iddhip±d±na½…  pađcanna½ indriy±na½… pađcanna½ bal±na½…  sattanna½  bojjhaªg±na½…  ariyassa aµµhaªgikassa maggassa bh±van±nuyogamanuyutt±     viharanti–   evar³p±pi,   bhikkhave,   santi   bhikkh³   imasmi½   bhikkhusaªghe.   Santi, bhikkhave, bhikkh³ imasmi½  bhikkhusaªghe  mett±bh±van±nuyogamanuyutt±  viharanti… karuº±bh±van±nuyogamanuyutt±  viharanti...mudit±bh±van±nuyogamanuyutt± viharanti… upekkh±bh±van±nuyogamanuyutt±       viharanti…asubhabh±van±nuyogamanuyutt± viharanti… aniccasađđ±bh±van±nuyogamanuyutt±   viharanti–   evar³p±pi,   bhikkhave,   santi   bhikkh³   imasmi½     bhikkhusaªghe.   Santi,

bhikkhave,   bhikkh³  imasmi½  bhikkhusaªghe ±n±p±nassatibh±van±nuyogamanuyutt±  viharanti. ¾n±p±nassati,   bhikkhave,   bh±vit±   bahul²kat±   mahapphal±  hoti  mah±nisa½s±.  ¾n±p±nassati, bhikkhave,  bh±vit±  bahul²kat±  catt±ro  satipaµµh±ne  parip³reti. Catt±ro satipaµµh±n± bh±vit± bahul²kat± satta bojjhaªge parip³renti. Satta bojjhaªg± bh±vit± bahul²kat± vijj±vimutti½ parip³renti.

148. “Katha½  bh±vit± ca, bhikkhave, ±n±p±nassati katha½ bahul²kat± mahapphal± hoti mah±nisa½s±?  Idha,  bhikkhave,  bhikkhu  arađđagato  v±  rukkham³lagato  v±  suđđ±g±ragato v± nis²dati pallaªka½  ±bhujitv±  uju½  k±ya½  paºidh±ya parimukha½ sati½ upaµµhapetv±. So satova assasati satova passasati. “D²gha½  v±  assasanto ‘d²gha½ assas±m²’ti  paj±n±ti,  d²gha½ v± passasanto ‘d²gha½ passas±m²’ti  paj±n±ti;  rassa½ v± assasanto ‘rassa½ assas±m²’ti paj±n±ti, rassa½ v± passasanto ‘rassa½ passas±m²’ti     paj±n±ti;  sabbak±yapaµisa½ved²

‘assasiss±m²’ti   sikkhati,  ‘sabbak±yapaµisa½ved² passasiss±m²’ti  sikkhati;  ‘passambhaya½ k±yasaªkh±ra½ assasiss±m²’ti sikkhati, passambhaya½ k±yasaªkh±ra½ passasiss±m²’ti sikkhati. “‘P²tipaµisa½ved² assasiss±m²’ti sikkhati, ‘p²tipaµisa½ved² passasiss±m²’ti sikkhati; ‘sukhapaµisa½ved² assasiss±m²’ti  sikkhati, ‘sukhapaµisa½ved²  passasiss±m²’ti  sikkhati;  ‘cittasaªkh±rapaµisa½- ved² assasiss±m²’ti

sikkhati, cittasaªkh±rapaµisa½ved²‘passasiss±m²’ti

sikkhati; ‘passambhaya½ cittasaªkh±ra½ assasiss±m²’ti sikkhati, ‘passambhaya½ cittasaªkh±ra½ passasiss±m²’ti sikkhati. “‘Cittapaµisa½ved² assasiss±m²’ti  sikkhati,   ‘cittapaµisa½ved²   passasiss±m²’ti   sikkhati;   ‘abhippamodaya½  citta½  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘abhippamodaya½  citta½  passasiss±m²’ti  sikkhati; ‘sam±daha½   citta½  assasiss±m²’ti  sikkhati, ‘sam±daha½ citta½ passasiss±m²’ti  sikkhati; ‘vimocaya½ citta½ assasiss±m²’ti sikkhati, ‘vimocaya½ citta½ passasiss±m²’ti sikkhati. “‘Anicc±nupass²       assasiss±m²’t sikkhati,

i ‘anicc±nupass²      passasiss±m²’ti      sikkhati; ‘vir±g±nupass²   assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘vir±g±nupass²  passasiss±m²’ti  sikkhati;  ‘nirodh±nupass² assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘nirodh±nupass² passasiss±m²’ti sikkhati; ‘paµinissagg±nupass² assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘paµinissagg±nupass²  passasiss±m²’ti sikkhati. Eva½ bh±vit± kho, bhikkhave, ±n±p±nassati eva½ bahul²kat± mahapphal± hoti mah±nisa½s±.

149.  “Katha½  bh±vit±  ca,  bhikkhave, ±n±p±nassati katha½ bahul²kat± catt±ro satipaµµh±ne parip³reti?  Yasmi½  samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  d²gha½ v± assasanto ‘d²gha½ assas±m²’ti paj±n±ti, d²gha½ v±  passasanto  ‘d²gha½  passas±m²’ti  paj±n±ti;  rassa½ v± assasanto ‘rassa½ assas±m²’ti paj±n±ti,  rassa½  v±  passasanto ‘rassa½ passas±m²’ti paj±n±ti; ‘sabbak±yapaµisa½ved² assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘sabbak±yapaµisa½ved²  passasiss±m²’ti  sikkhati;  ‘passambhaya½  k±yasaªkh±ra½ assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘passambhaya½  k±yasaªkh±ra½  passasiss±m²’ti  sikkhati;  k±ye  k±y±nupass²,  bhikkhave,  tasmi½  samaye  bhikkhu  viharati ±t±p² sampaj±no satim± vineyya loke-abhijjh±domanassa½.K±yesu k±yađđatar±ha½,   bhikkhave, eva½ vad±mi yadida½–  ass±sapass±s±. Tasm±tiha,   bhikkhave,   k±ye   k±y±nupass²   tasmi½   samaye  bhikkhu  viharati  ±t±p²  sampaj±no satim± vineyya loke abhijjh±domanassa½. “Yasmi½  samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  ‘p²tipaµisa½ved² assasiss±m²’ti sikkhati, ‘p²tipaµisa½ved² passasiss±m²’ti sikkhati;  ‘sukhapaµisa½ved²  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘sukhapaµisa½ved²  passasiss±m²’ti  sikkhati;   ‘cittasaªkh±rapaµisa½ved²   assasiss±m²’ti   sikkhati, ‘cittasaªkh±rapaµisa½ved² passasiss±m²’ti  sikkhati;  ‘passambhaya½ cittasaªkh±ra½ assasiss±m²’ti sikkhati, ‘passambhaya½ cittasaªkh±ra½  passasiss±m²’ti  sikkhati;  vedan±su  vedan±nupass²,  bhikkhave,  tasmi½  samaye bhikkhu  viharati  ±t±p²  sampaj±no  satim±  vineyya  loke  abhijjh±domanassa½. Vedan±su vedan±đđatar±ha½, bhikkhave,  eva½  vad±mi  yadida½–  ass±sapass±s±na½  s±dhuka½  manasik±ra½. Tasm±tiha,  bhikkhave,  vedan±su  vedan±nupass²  tasmi½  samaye  bhikkhu  viharati ±t±p² sampaj±no satim± vineyya loke abhijjh±domanassa½. “Yasmi½   samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  ‘cittapaµisa½ved²  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘cittapaµisa½ved²  passasiss±m²’ti  sikkhati; ‘abhippamodaya½ citta½ assasiss±m²’ti sikkhati, ‘abhippamodaya½ citta½  passasiss±m²’ti  sikkhati; ‘sam±daha½  citta½  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘sam±daha½  citta½ passasiss±m²’ti  sikkhati; ‘vimocaya½ citta½ assasiss±m²’ti sikkhati, ‘vimocaya½ citta½ passasiss±m²’ti   sikkhati;   citte  citt±nupass²,  bhikkhave,  tasmi½  samaye  bhikkhu  viharati  ±t±p²  sampaj±no satim±   vineyya  loke  abhijjh±domanassa½.  N±ha½,  bhikkhave,  muµµhassatissa  asampaj±nassa ±n±p±nassati½  vad±mi.  Tasm±tiha,  bhikkhave, citte citt±nupass² tasmi½ samaye bhikkhu viharati ±t±p² sampaj±no satim± vineyya loke abhijjh±domanassa½. “Yasmi½  samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  ‘anicc±nupass²  assasiss±m²’ti  sikkhati, ‘anicc±nupass² passasiss±m²’ti   sikkhati;   ‘vir±g±nupass²  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘vir±g±nupass²  passasiss±m²’ti sikkhati;  ‘nirodh±nupass²  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘nirodh±nupass² passasiss±m²’ti sikkhati; ‘paµinissagg±nupass²  assasiss±m²’ti  sikkhati,  ‘paµinissagg±nupass²  passasiss±m²’ti sikkhati; dhammesu dhamm±nupass²,  bhikkhave,  tasmi½  samaye  bhikkhu  viharati  ±t±p²  sampaj±no  satim± vineyya loke   abhijjh±domanassa½.  So  ya½  ta½  abhijjh±domanass±na½  pah±na½  ta½  pađđ±ya  disv± s±dhuka½  ajjhupekkhit±  hoti. Tasm±tiha, bhikkhave, dhammesu dhamm±nupass² tasmi½ samaye bhikkhu viharati ±t±p² sampaj±no satim± vineyya loke abhijjh±domanassa½.-“Eva½ bh±vit± kho, bhikkhave, ±n±p±nassati eva½ bahul²kat± catt±ro satipaµµh±ne parip³reti.

150.  “Katha½  bh±vit±  ca,  bhikkhave,  catt±ro  satipaµµh±n±  katha½  bahul²kat±  satta bojjhaªge parip³renti? Yasmi½ samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  k±ye  k±y±nupass²  viharati  ±t±p²  sampaj±no satim±  vineyya  loke abhijjh±domanassa½, upaµµhit±ssa tasmi½ samaye sati hoti asammuµµh± Yasmi½  samaye,  bhikkhave, bhikkhuno upaµµhit± sati hoti asammuµµh±, satisambojjhaªgo tasmi½ samaye  bhikkhuno  ±raddho  hoti. Satisambojjhaªga½ tasmi½ samaye bhikkhu bh±veti, satisambo jjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. “So  tath±sato  viharanto  ta½  dhamma½  pađđ±ya pavicinati pavicayati ‚11 pariv²ma½sa½ ±pajjati.  Yasmi½  samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  tath±sato viharanto ta½ dhamma½ pađđ±ya pavicinati vicayati- pariv²ma½sa½ -±pajjati,   dhammavicaya-

sambojjhaªgo   tasmi½   samaye   bhikkhuno ±raddho  hoti,  dhammavicayasambojjhaªga½  tasmi½  samaye bhikkhu bh±veti, dhammavicaya

-sambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. “Tassa ta½  dhamma½  pađđ±ya  pavicinato  pavicayato  pariv²ma½sa½  ±pajjato ±raddha½ hoti v²riya½  asall²na½. Yasmi½ samaye, bhikkhave,  bhikkhuno  ta½  dhamma½  pađđ±ya pavicinato pavicayato  pariv²ma½sa½  ±pajjato  ±raddha½  hoti v²riya½ asall²na½, v²riyasambojjhaªgo tasmi½ samaye  bhikkhuno ±raddho  hoti,  v²riyasambojjhaªga½  tasmi½ samaye bhikkhu bh±veti, v²riyasambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. “¾raddhav²riyassa  uppajjati  p²ti  nir±mis±.  Yasmi½  samaye,  bhikkhave, bhikkhuno ±raddhav²riyassa  uppajjati  p²ti  nir±mis±, p²tisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno ±raddho-hoti,-p²tisambojjhaªga½-tasmi½- samaye  bhikkhu  bh±veti, p²tisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. “P²timanassa    k±yopi    passambhati,    cittampi    passambhati.   Yasmi½   samaye,   bhikkhave, bhikkhuno   p²timanassa   k±yopi   passambhati,   cittampi   passambhati,   passaddhisambojjhaªgo tasmi½   samaye   bhikkhuno   ±raddho   hoti,  passaddhisambojjhaªga½  tasmi½  samaye  bhikkhu bh±veti, passaddhisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati.    “Passaddhak±yassa sukhino citta½ sam±dhiyati. Yasmi½ samaye, bhikkhave, bhikkhuno passaddhak±yassa sukhino citta½   sam±dhiyati,   sam±dhisambojjhaªgo tasmi½ samaye  bhikkhuno  ±raddho  hoti,  sam±dhisambojjhaªga½  tasmi½  samaye  bhikkhu  bh±veti,  sam±dhisambojjhaªgo tasmi½ samayebhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati.   “So  tath±sam±hita½  citta½  s±dhuka½  ajjhupekkhit± hoti. Yasmi½ samaye, bhikkhave, bhikkhu tath±sam±hita½   citta½   s±dhuka½   ajjhupekkhit±   hoti,   upekkh±sambojjhaªgo   tasmi½  samaye bhikkhuno ±raddho hoti,  upekkh±sambojjhaªga½ tasmi½ samaye  bhikkhu  bh±veti,  upekkh±sambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati.

151.“Yasmi½ samaye, bhikkhave,  bhikkhu  vedan±su  …pe…  citte…  dhammesu dhamm±nupass²  viharati  ±t±p² sampaj±no  satim± vineyya loke abhijjh±domanassa½,  upaµµhit±ssa tasmi½ samaye sati hoti  asammuµµh±. Yasmi½ samaye, bhikkhave,  bhikkhuno  upaµµhit±  sati  hoti  asammuµµh±,  satisambojjhaªgo  tasmi½  samaye  bhikkhuno  ±raddho hoti, satisambojjhaªga½ tasmi½ samaye    bhikkhu    bh±veti,    satisambojjhaªgo   tasmi½   samaye   bhikkhuno   bh±van±p±rip³ri½

gacchati.“So-tath±sato-viharanto ta½  dhamma½  pađđ±ya  pavicinati  pavicayati pariv²ma½sa½ ±pajjati. Yasmi½  samaye,  bhikkhave,  bhikkhu  tath±sato viharanto ta½ dhamma½ pađđ±ya pavicinati pavicayati pariv²ma½sa½ ±pajjati,  dhammavicayasambojjhaªgo  tasmi½  samaye  bhikkhuno-±raddho-hoti,   dhammavicaya-sambojjhaªga½  tasmi½   samaye bhikkhu bh±veti,   dhammavicayasambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. “Tassa  ta½  dhamma½  pađđ±ya  pavicinato  pavicayato  pariv²ma½sa½  ±pajjato ±raddha½ hoti v²riya½  asall²na½.  Yasmi½  samaye,  bhikkhave,  bhikkhuno  ta½  dhamma½  pađđ±ya pavicinato pavicayato  pariv²ma½sa½  ±pajjato  ±raddha½ hoti v²riya½ asall²na½, v²riya-sambojjhaªgo tasmi½ samaye  bhikkhuno  ±raddho  hoti,  v²riyasambojjhaªga½  tasmi½ samaye bhikkhu bh±veti, v²riyasambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. “¾raddhav²riyassa  uppajjati  p²ti  nir±mis±.  Yasmi½ samaye, bhikkhave, bhikkhuno ±raddhav²riyassa uppajjati p²ti nir±mis±, p²tisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno ±raddho hoti, p²tisambojjhaªga½ tasmi½  samaye bhikkhu bh±veti, p²tisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati.  “P²timanassa    k±yopi    passambhati,    cittampi passambhati. Yasmi½ samaye,   bhikkhave, bhikkhuno   p²timanassa   k±yopi   passambhati, cittampi passambhati,   passaddhisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno ±raddho hoti,  passaddhisambojjhaªga½  tasmi½  samaye  bhikkhu bh±veti, passaddhisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati.     “Passaddhak±yassa sukhino citta½ sam±dhiyati. Yasmi½ samaye, bhikkhave, bhikkhuno passaddhak±yassa sukhino citta½   sam±dhiyati,   sam±dhisambojjhaªgo   tasmi½  samaye bhikkhuno ±raddho hoti,  sam±dhisambojjhaªga½ tasmi½ samaye  bhikkhu  bh±veti,  sam±dhisambojjhaªgo tasmi½ samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati.   “So  tath±sam±hita½  citta½  s±dhuka½  ajjhupekkhit± hoti. Yasmi½ samaye, bhikkhave, bhikkhu tath±sam±hita½   citta½   s±dhuka½   ajjhupekkhit±   hoti,   upekkh±sambojjhaªgo   tasmi½  samaye bhikkhuno  ±raddho  hoti,  upekkh±sambojjhaªga½  tasmi½  samaye  bhikkhu  bh±veti,  upekkh±sambojjhaªgo  tasmi½  samaye bhikkhuno bh±van±p±rip³ri½ gacchati. Eva½ bh±vit± kho, bhikkhave, catt±ro satipaµµh±n± eva½ bahul²kat± satta sambojjhaªge parip³renti.

152.  “Katha½  bh±vit± ca, bhikkhave, satta bojjhaªg± katha½ bahul²kat± vijj±vimutti½ parip³renti? Idha, bhikkhave, bhikkhu  satisambojjhaªga½   bh±veti  vivekanissita½ vir±ga

-nissita½ nirodhani ssita½    vossaggapariº±mi½.

 Dhammavicayasambojjhaªga½  bh±veti …pe… v²riyasambojjhaªga½ bh±veti… p²tisambojjhaªga½   bh±veti… passaddhisambojjhaªga½ bh±veti…   sam±dhisambojjhaªga½-bh±veti   …   upekkh±sam

-bojjhaªga½     bh±veti     vivekanissita½ vir±ganissita½

 nirodhanissita½  vossaggapariº±mi½.  Eva½ bh±vit± kho, bhikkhave, satta bojjhaªg± eva½ bahul²kat± vijj±vimutti½ parip³rent²”ti. Idamavoca bhagav±. Attaman± te bhikkh³ bhagavato bh±sita½ abhinandunti. 

¾n±p±nassatisutta½ niµµhita½ aµµhama½. 

9. K±yagat±satisutta½ 

153.Eva½  me suta½– eka½ samaya½ bhagav± s±vatthiya½ viharati jetavane an±thapiº¹ikassa ±r±me.  Atha  kho sambahul±na½ bhikkh³na½ pacch±bhatta½ piº¹ap±tapaµikkant±na½ upaµµh±nas±l±ya½ sannisinn±na½ sannipatit±na½    ayamantar±kath±    udap±di–    “acchariya½,    ±vuso, abbhuta½,  ±vuso! Y±vađcida½ tena bhagavat± j±nat± passat± arahat± samm±sambuddhena k±yagat±sati   bh±vit±   bahul²kat±   mahapphal±   vutt±   mah±nisa½s±”ti.   Ayađca   hida½  tesa½ bhikkh³na½  antar±kath±  vippakat±  hoti,  atha kho bhagav± s±yanhasamaya½ paµisall±n± vuµµhito yena  upaµµh±nas±l±  tenupasaªkami;  upasaªkamitv±  pađđatte  ±sane  nis²di. Nisajja kho bhagav± bhikkh³  ±mantesi–  “k±ya  nuttha,  bhikkhave,  etarahi  kath±ya  sannisinn±,  k±  ca  pana vo antar±kath±  vippakat±”ti?  “Idha,  bhante,  amh±ka½  pacch±bhatta½ piº¹ap±tapaµikkant±na½ upaµµh±nas±l±ya½    sannisinn±na½    sannipatit±na½    ayamantar±kath±    udap±di–    ‘acchariya½,    ±vuso, abbhuta½,  ±vuso! Y±vađcida½ tena bhagavat± j±nat± passat± arahat± samm±sambuddhena k±yagat±sati  bh±vit±  bahul²kat±  mahapphal± vutt± mah±nisa½s±’ti. Aya½ kho no, bhante, antar±kath± vippakat±, atha bhagav± anuppatto”ti.

154. “Katha½  bh±vit±  ca,  bhikkhave, k±yagat±sati katha½ bahul²kat± mahapphal± hoti mah±nisa½s±?  Idha,  bhikkhave,  bhikkhu  arađđagato  v±  rukkham³lagato v±  suđđ±g±ragato v± nis²dati pallaªka½  ±bhujitv±  uju½  k±ya½  paºidh±ya parimukha½ sati½ upaµµhapetv±. So satova assasati  satova  passasati

;d²gha½-v±-assasanto-‘d²gha½ assas±m²’ti  paj±n±ti,  d²gha½  v±  passasanto ‘d²gha½   passas±m²’ti  paj±n±ti;  rassa½  v±  assasanto  ‘rassa½  assas±m²’ti  paj±n±ti,  rassa½  v± passasanto    ‘rassa½    passas±m²’ti      paj±n±ti;    ‘sabbak±yapaµi

-sa½ved²    assasiss±m²’ti   sikkhati, ‘ sabbak±yapaµi-

sa½ved²  passasiss±m²’ti  sikkhati;  ‘passambhaya½ k±yasaªkh±ra½ assasiss±m²’ti sikkhati,  ‘passambhaya½ k±yasaªkh±ra½ passasiss±m²’ti sikkhati. Tassa eva½ appamattassa ±t±pino  pahitattassa  viharato  ye  gehasit±  sarasaªkapp±  te  pah²yanti. Tesa½ pah±n± ajjhattameva  citta½  santiµµhati sannis²dati ekodi hoti sam±dhiyati. Eva½, bhikkhave, bhikkhu k±yaga- t±sati½ bh±veti.  “Puna  capara½,  bhikkhave, bhikkhu gacchanto v± ‘gacch±m²’ti paj±n±ti, µhito v± ‘µhitomh²’ti paj±n±ti,  nisinno  v±  ‘nisinnomh²’ti  paj±n±ti, say±no v± ‘say±nomh²’ti paj±n±ti. Yath± yath± v± panassa k±yo  paºihito  hoti,  tath±  tath± na½ paj±n±ti. Tassa eva½ appamattassa ±t±pino pahitattassa viharato ye gehasit±  sarasaªkapp± te pah²yanti. Tesa½ pah±n± ajjhattameva citta½ santiµµhati sannis²dati ekodi hoti sam±dhiyati. Evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti. “Puna capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  abhikkante  paµikkante sampaj±nak±r² hoti, ±lokite vilokite sampaj±nak±r²  hoti, samiđjite pas±rite sampaj±nak±r² hoti, saªgh±µipattac²varadh±raºe sampaj±nak±r²  hoti,  asite p²te kh±yite s±yite sampaj±nak±r² hoti, ucc±rapass±vakamme sampaj±nak±r² hoti, gate  µhite  nisinne sutte j±garite bh±site tuºh²bh±ve sampaj±nak±r² hoti. Tassa eva½ appamattassa ±t±pino pahitattassa viharato ye gehasit± sarasaªkapp± te pah²yanti. Tesa½ pah±n± ajjhattameva citta½  santiµµhati  sannis²dati  ekodi  hoti  sam±dhiyati.  Evampi,  bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti. “Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  imameva  k±ya½  uddha½  p±datal±  adho kesamatthak± tacapariyanta½ p³ra½  n±nappak±rassa  asucino  paccavekkhati–  ‘atthi  imasmi½ k±ye kes± lom± nakh±  dant±  taco  ma½sa½  nh±ru  aµµhi  aµµhimiđja½  vakka½ hadaya½ yakana½ kilomaka½ pihaka½  papph±sa½  anta½  antaguºa½  udariya½  kar²sa½  pitta½  semha½  pubbo lohita½ sedo medo assu vas± khe¼o siªgh±ºik± lasik± muttan’ti. “Seyyath±pi,  bhikkhave, ubhatomukh± puto¼I p³r± n±n±vihitassa dhađđassa, seyyathida½s±l²na½ v²h²na½ mugg±na½  m±s±na½ til±na½ taº¹ul±na½, tamena½ cakkhum± puriso muđcitv± paccavekkheyya–  ‘ime  s±l²  ime  v²h²  ime  mugg±  ime  m±s±  ime til± ime taº¹ul±’ti; evameva kho, bhikkhave,  bhikkhu  imameva k±ya½ uddha½ p±datal± adho kesamatthak± tacapariyanta½ p³ra½ n±nappak±rassa   asucino   paccavekkhati–   ‘atthi   imasmi½   k±ye  kes±  lom±  nakh±  dant±  taco ma½sa½  nh±ru  aµµhi  aµµhimiđja½  vakka½  hadaya½  yakana½  kilomaka½  pihaka½  papph±sa½ anta½  antaguºa½  udariya½  kar²sa½  pitta½  semha½ pubbo lohita½ sedo medo assu vas± khe¼o siªgh±ºik±  lasik±  muttan’ti.  Tassa  eva½ appamattassa ±t±pino pahitattassa viharato ye gehasit± sarasaªkapp±  te  pah²yanti.  Tesa½  pah±n±  ajjhattameva  citta½  santiµµhati  sannis²dati ekodi hoti sam±dhiyati. Evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.   “Puna   capara½,   bhikkhave,   bhikkhu   imameva  k±ya½  yath±µhita½  yath±paºihita½  dh±tuso paccavekkhati– ‘atthi imasmi½ k±ye pathav²dh±tu ±podh±tu tejodh±tu v±yodh±t³’ti.     “Seyyath±pi,  bhikkhave,  dakkho  gogh±tako  v±  gogh±takantev±s² v± g±vi½ vadhitv± catumah±pathe  bilaso  vibhajitv±  nisinno assa; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva k±ya½ yath±µhita½  yath±paºihita½  dh±tuso  paccavekkhati–  ‘atthi  imasmi½ k±ye pathav²dh±tu ±podh±tu tejodh±tu  v±yodh±t³’ti.  Tassa  eva½  appamattassa ±t±pino pahitattassa viharato ye gehasit± sarasaªkapp±  te  pah²yanti.  Tesa½  pah±n±  ajjhattameva citta½ santiµµhati sannis²dati ekodi hoti sam±dhiyati. Evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.  “Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  seyyath±pi  passeyya sar²ra½ sivathik±ya cha¹¹ita½ ek±hamata½  v±  dv²hamata½  v± t²hamata½ v± uddhum±taka½ vin²laka½ vipubbakaj±ta½. So imameva   k±ya½  upasa½harati– ‘ayampi  kho  k±yo  eva½dhammo  eva½bh±v²  eva½-anat²to’ti Tassa  eva½  appamattassa  ±t±pino  pahitattassa  viharato ye gehasit± sarasaªkapp± te pah²yanti. Tesa½   pah±n±   ajjhattameva   citta½   antiµµhati   sannis²dati   ekodi   hoti   sam±dhiyati.   Evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.     “Puna   capara½,   bhikkhave,   bhikkhu   seyyath±pi   passeyya   sar²ra½  sivathik±ya  cha¹¹ita½ k±kehi v± khajjam±na½ kulalehi v± khajjam±na½ gijjhehi v± khajjam±na½ kaªkehi v± khajjam±na½ sunakhehi v±  khajjam±na½  byagghehi  v±  khajjam±na½ d²p²hi v± khajjam±na½ siªg±lehi v± khajjam±na½    vividhehi   v±   p±ºakaj±tehi   khajjam±na½.   So   imameva   k±ya½   upasa½haratiayampi  kho  k±yo  eva½dhammo  eva½bh±v²  eva½-anat²to’ti.  Tassa  eva½  appamattassa …pe…evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.     “Puna  capara½, bhikkhave, bhikkhu seyyath±pi passeyya sar²ra½ sivathik±ya  cha¹¹ita½ aµµhikasaªkhalika½=

sama½salohita½ h±rusam- bandha½ … pe …

aµµhikasaªkhalika½ nimma½sa  lohitamakkhita½=

h±rusambandha½ …pe… aµµhikasaªkhalika½    pagatama½salohita½--nh±rusambandha½  …pe…  aµµhik±ni  apagatasambandh±ni   dis±vidis±vikkhitt±ni ađđena hatthaµµhika½  ađđena  p±daµµhika½  ađđena  gopphakaµµhika½  ađđena  jaªghaµµhika½  ađđena ³ruµµhika½  ađđena  kaµiµµhika½  ađđena  ph±sukaµµhika½  ađđena  piµµhiµµhika½ ađđena khandhaµµhika½ ađđena g²vaµµhika½ ađđena hanukaµµhika½ ađđena dantaµµhika½ ađđena s²sakaµ±ha½. So  imameva  k±ya½  upasa½harati–  ‘ayampi kho k±yo eva½dhammo eva½bh±v² eva½-anat²to’ti. Tassa eva½ appamattassa …pe… evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.  “Puna  capara½, bhikkhave,  bhikkhu  seyyath±pi passeyya sar²ra½ sivathik±ya cha¹¹ita½– aµµhik±ni set±ni  saªkhavaººapaµibh±g±ni

…pe… aµµhik±ni puđjakit±ni terovassik±ni …pe… aµµhik±ni  p³t²ni  cuººakaj±t±ni.  So  imameva  k±ya½  upasa½harati–  ‘ayampi  kho  k±yo eva½dhammo eva½bh±v²  eva½-anat²to’ti.  Tassa  eva½  appamattassa  …pe… evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.

155.  “Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  vivicceva  k±mehi  …pe… paµhama½ jh±na½ upasampajja  viharati.  So  imameva  k±ya½  vivekajena  p²tisukhena  abhisandeti  parisandeti  parip³reti parippharati,  n±ssa  kiđci  sabb±vato  k±yassa  vivekajena p²tisukhena apphuµa½ hoti. Seyyath±pi, bhikkhave,  dakkho  nh±pako  v± nh±pakantev±s² v± ka½sath±le nh±n²yacuºº±ni  ±kiritv± udakena   paripphosaka½   paripphosaka½   sanneyya,   s±ya½   nh±n²yapiº¹i   sneh±nugat± snehaparet±  santarab±hir±  phuµ±  snehena  na  ca  pagghariº²;  evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva k±ya½ vivekajena p²tisukhena  abhisandeti  parisandeti  parip³reti  parippharati;  n±ssa kiđci   sabb±vato   k±yassa   vivekajena   p²tisukhena  apphuµa½  hoti.  Tassa  eva½  appamattassa …pe… evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti. “Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  vitakkavic±r±na½  v³pasam± …pe… dutiya½ jh±na½ upasampajja viharati.  So  imameva  k±ya½  sam±dhijena  p²tisukhena  abhisandeti  parisandeti parip³reti  parippharati;  n±ssa  kiđci  sabb±vato  k±yassa sam±dhijena p²tisukhena apphuµa½ hoti. Seyyath±pi,  bhikkhave,  udakarahado  gambh²ro  ubbhidodako. Tassa nevassa puratthim±ya dis±ya udakassa   ±yamukha½  na  pacchim±ya  dis±ya  udakassa  ±yamukha½  na  uttar±ya  dis±ya  uda- kassa   ±yamukha½   na   dakkhiº±ya  dis±ya  udakassa  ±yamukha½;  devo  ca  na  k±lena  k±la½ samm±   dh±ra½   anuppaveccheyya;   atha  kho  tamh±va  udakarahad±  s²t±  v±ridh±r±  ubbhijjitv± tameva   udakarahada½   s²tena   v±rin±  abhisandeyya  parisandeyya  parip³reyya  paripphareyya, n±ssa  kiđci  sabb±vato  udakarahadassa  s²tena  v±rin± apphuµa½ assa; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu  imameva  k±ya½  sam±dhijena  p²tisukhena  abhisandeti  parisandeti  parip³reti  parippharati,  n±ssa  kiđci  sabb±vato  k±yassa  sam±dhijena  p²tisukhena apphuµa½ hoti. Tassa eva½ appamattassa …pe… evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti. “Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  p²tiy±  ca  vir±g± …pe… tatiya½ jh±na½ upasampajja viharati.   So   imameva   k±ya½  nipp²tikena  sukhena  abhisandeti  parisandeti  parip³reti  parippharati, n±ssa  kiđci  sabb±vato  k±yassa nipp²tikena sukhena apphuµa½ hoti. Seyyath±pi, bhikkhave, uppaliniya½  v±  paduminiya½  v±  puº¹ar²kiniya½  v±  appekacc±ni  uppal±ni  v±  padum±ni v± puº¹ar²k±ni  v±  udake  j±t±ni  udake  sa½va¹¹h±ni  udak±nuggat±ni  antonimuggapos²ni,  t±ni y±va cagg± y±va  ca  m³l±  s²tena  v±rin±  abhisann±ni  parisann±ni  parip³r±ni  paripphuµ±ni,  n±ssa kiđci  sabb±vata½  uppal±na½  v±  padum±na½ v± puº¹ar²k±na½ v± s²tena v±rin± apphuµa½ assa; evameva  kho,  bhikkhave,  bhikkhu  imameva  k±ya½ nipp²tikena sukhena abhisandeti parisandeti parip³reti  parippharati,  n±ssa kiđci sabb±vato k±yassa nipp²tikena sukhena apphuµa½ hoti. Tassa eva½ appamattassa …pe… evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti. “Puna  capara½,  bhikkhave,  bhikkhu  sukhassa  ca  pah±n±  …pe…  catuttha½  jh±na½  upasampajja   viharati.   So  imameva  k±ya½  parisuddhena  cetas±  pariyod±tena  pharitv±  nisinno  hoti; n±ssa  kiđci  sabb±vato  k±yassa  parisuddhena  cetas±  pariyod±tena  apphuµa½  hoti. Seyyath±pi, bhikkhave,   puriso   od±tena   vatthena  sas²sa½  p±rupitv±  nisinno  assa,  n±ssa  kiđci  sabb±vato k±yassa  od±tena  vatthena  apphuµa½  assa;  evameva  kho,  bhikkhave,  bhikkhu imameva k±ya½ parisuddhena  cetas±  pariyod±tena  pharitv±  nisinno  hoti,  n±ssa  kiđci sabb±vato k±yassa parisuddhena cetas±  pariyod±tena  apphuµa½ hoti. Tassa eva½ appamattassa ±t±pino pahitattassa viharato  ye  gehasit±  sarasaªkapp±  te  pah²yanti. Tesa½ pah±n± ajjhattameva citta½ santiµµhati, sannis²dati ekodi hoti sam±dhiyati. Evampi, bhikkhave, bhikkhu k±yagat±sati½ bh±veti.

156.  “Yassa  kassaci,  bhikkhave,  k±yagat±sati bh±vit± bahul²kat±, antogadh±v±ssa kusal± dhamm±  ye  keci vijj±bh±giy±. Seyyath±pi, bhikkhave, yassa kassaci mah±samuddo cetas± phuµo, antogadh±v±ssa  kunnadiyo  y±  k±ci  samuddaªgam±;  evameva  kho,  bhikkhave,  yassa  kassaci k±yagat±sati bh±vit± bahul²kat±, antogadh±v±ssa kusal± dhamm± ye keci vijj±bh±giy±. “Yassa   kassaci,   bhikkhave,   k±yagat±sati  abh±vit±  abahul²kat±,  labhati  tassa  m±ro  ot±ra½, labhati  tassa  m±ro  ±rammaºa½. Seyyath±pi, bhikkhave, puriso garuka½ sil±gu¼a½ allamattik±puđje  pakkhipeyya.  Ta½  ki½  mađđatha,  bhikkhave, api nu ta½ garuka½ sil±gu¼a½ allamattik±puđje  labhetha  ot±ran”ti?  “Eva½, bhante”.“Evameva kho, bhikkhave, yassa kassaci k±yagat±sati abh±vit±  abahul²kat±,  labhati  tassa  m±ro  ot±ra½,  labhati  tassa  m±ro  ±rammaºa½. Seyyath±pi, bhikkhave,  sukkha½  kaµµha½  ko¼±pa½;  atha  puriso  ±gaccheyya uttar±raºi½ ±d±ya– ‘aggi½ abhinibbattess±mi,  tejo  p±tukariss±m²’ti.  Ta½  ki½  mađđatha,  bhikkhave,  api nu so puriso amu½ sukkha½  kaµµha½  ko¼±pa½  uttar±raºi½  ±d±ya  abhimanthento aggi½  abhinibbatteyya,  tejo p±tukareyy±”ti?  “Eva½,  bhante”.  “Evameva  kho, bhikkhave, yassa kassaci k±yagat±sati abh±vit± abahul²kat±,  labhati  tassa  m±ro  ot±ra½,  labhati tassa m±ro ±rammaºa½. Seyyath±pi, bhikkhave, udaka-maºiko  ritto  tuccho  ±dh±re  µhapito;  atha puriso ±gaccheyya udakabh±ra½ ±d±ya. Ta½ ki½ mađđatha,  bhikkhave,  api  nu so puriso labhetha udakassa nikkhepanan”ti? “Eva½, bhante”. “Evameva   kho,   bhikkhave,   yassa   kassaci  k±yagat±sati  abh±vit±  abahul²kat±,  labhati  tassa  m±ro ot±ra½, labhati tassa m±ro ±rammaºa½”.

157.“Yassa  kassaci, bhikkhave, k±yagat±sati bh±vit± bahul²kat±, na tassa labhati m±ro ot±ra½, na  tassa  labhati  m±ro  ±rammaºa½.  Seyyath±pi, bhikkhave, puriso lahuka½ suttagu¼a½ sabbas±ramaye   agga¼aphalake   pakkhipeyya.   Ta½   ki½   mađđatha,  bhikkhave,  api  nu  so  puriso  ta½ lahuka½   suttagu¼a½   sabbas±ramaye   agga¼aphalake  labhetha  ot±ran”ti?  “No  heta½,  bhante”. “Evameva  kho,  bhikkhave,  yassa  kassaci  k±yagat±sati bh±vit± bahul²kat±, na tassa labhati m±ro ot±ra½,  na tassa labhati m±ro ±rammaºa½. Seyyath±pi, bhikkhave, alla½ kaµµha½ sasneha½; atha  puriso  ±gaccheyya  uttar±raºi½  ±d±ya– ‘aggi½ abhinibbattess±mi, tejo p±tukariss±m²’ti. Ta½ ki½  mađđatha,  bhikkhave,  api  nu  so  puriso  amu½  alla½  kaµµha½ sasneha½ uttar±raºi½ ±d±ya abhimanthento  aggi½  abhinibbatteyya,  tejo  p±tukareyy±”ti?  “No  heta½, bhante”. “Evameva kho, bhikkhave, yassa  kassaci k±yagat±sati bh±vit± bahul²kat±, na tassa labhati m±ro ot±ra½, na tassa labhati  m±ro  ±rammaºa½.  Seyyath±pi, bhikkhave, udakamaºiko p³ro udakassa samatittiko k±kapeyyo   ±dh±reµhapito;atha   puriso   ±gaccheyya   udakabh±ra½   ±d±ya.   Ta½   ki½  mađđatha, bhikkhave,  api  nu  so  puriso  labhetha  udakassa nikkhepanan”ti? “No heta½, bhante”.“Evameva kho,  bhikkhave,  yassa  kassaci k±yagat±sati bh±vit± bahul²kat±, na tassa labhati m±ro ot±ra½, na tassa labhati m±ro ±rammaºa½”.

158. “Yassa  kassaci,  bhikkhave,  k±yagat±sati  bh±vit±  bahul²kat±,  so yassa yassa abhiđđ±sacchikaraº²yassa   dhammassa   citta½   abhininn±meti   abhiđđ±sacchikiriy±ya,  ta  tatre  sakkhibhabbata½  p±puº±ti  sati  sati-±yatane.  Seyyath±pi,  bhikkhave,  udakamaºiko p³ro udakassa samatittiko  k±kapeyyo  ±dh±re  µhapito.  Tamena½  balav±  puriso yato yato ±viđcheyya, ±gaccheyya udakan”ti?  “Eva½,  bhante”.  “Evameva  kho,  bhikkhave,  yassa  kassaci  k±yagat±sati  bh±vit± bahul²kat±   so,  yassa  yassa  abhiđđ±sac-chikaraº²yassa  dhammassa  citta½ abhininn±meti abhiđđ±sacchikiriy±ya,   tatra  tatreva  sakkhibhabbata½  p±puº±ti  sati  sati-±yatane.  Seyyath±pi,  bhikkhave, same  bh³mibh±ge  caturass±  pokkharaº²  assa  ±¼ibandh±  p³r±  udakassa  samatittik± k±kapeyy±.  Tamena½  balav± puriso yato yato ±¼i½ muđceyya ±gaccheyya udakan”ti? “Eva½, bhante”. “Evameva  kho,  bhikkhave,  yassa  kassaci  k±yagat±sati  bh±vit± bahul²kat±, so yassa yassa abhiđđ±sac-chikaraº²yassa   dhammassa   citta½   abhininn±meti   abhiđđ±sacchikiriy±ya, tatra  tatreva sakkhi-bhabbata½   p±puº±ti   sati   sati-±yatane.   Seyyath±pi,  bhikkhave,  subh³miya½  catumah±pathe  ±jađđaratho yutto  assa  µhito  odhastapatodo yogg±cariyo assadammas±rathi abhiruhitv± v±mena   hatthena  rasmiyo  gahetv±  dakkhiºena hatthena patoda½ gahetv± yenicchaka½ yadicchaka½ s±reyy±pi   pacc±s±reyy±pi; evameva   kho, bhikkhave,   yassa   kassaci  k±yagat±sati bh±vit±  bahul²kat±,  so  yassa  yassa  abhiđđ±sacchikaraº²yassa dhammassa citta½ abhininn±meti abhiđđ±sacchikiriy±ya, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puº±ti sati sati-±yatane”.

159.“K±yagat±ya,  bhikkhave,  satiy± ±sevit±ya bh±vit±ya bahul²kat±ya y±n²kat±ya vatthukat±ya anuµµhit±ya  paricit±ya  susam±raddh±ya  das±nisa½s±  p±µikaªkh±.  Aratiratisaho  hoti,  na ca ta½ arati sahati, uppanna½ arati½ abhibhuyya viharati.  “Bhayabheravasaho hoti,  na  ca  ta½  bhayabherava½ sahati, uppanna½ bhayabherava½ abhibhuyya viharati.“Khamo   hoti  s²tassa  uºhassa  jighacch±ya  pip±s±ya  ¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphass±na½    durutt±na½    dur±gat±na½   vacanapath±na½,   uppann±na½   s±r²rik±na½   vedan±na½ dukkh±na½  tibb±na½ khar±na½ kaµuk±na½ as±t±na½ aman±p±na½ p±ºahar±na½ adhiv±sakaj±tiko hoti. “Catunna½   jh±n±na½   ±bhicetasik±na½ diµµhadhammasukhavih±r±na½  nik±mal±bh²  hoti  akicchal±bh²  akasiral±bh².   “So  anekavihita½  iddhividha½  pacc±nubhoti.  Ekopi  hutv± bahudh± hoti, bahudh±pi hutv± eko hoti, ±vibh±va½ …pe… y±va brahmalok±pi k±yena vasa½ vatteti. “Dibb±ya  sotadh±tuy±  visuddh±ya  atikkanta-m±nusik±ya  ubho  sadde  suº±ti dibbe ca m±nuse ca, ye d³re santike ca …pe….“Parasatt±na½  parapuggal±na½  cetas± ceto paricca paj±n±ti. Sar±ga½ v± citta½ ‘sar±ga½ cittan’ti  paj±n±ti,  v²tar±ga½  v±  citta½ …pe… sadosa½ v± citta½… v²tadosa½ v± citta½… samoha½ v± citta½…  v²tamoha½  v±  citta½…  sa½khitta½  v±  citta½…  vikkhitta½  v± citta½… mahaggata½ v± citta½…  amahaggata½  v±  citta½…  sa-uttara½  v±  citta½…  anuttara½ v± citta½… sam±hita½ v± citta½…  asam±hita½  v±  citta½…  vimutta½  v±  citta½…  avimutta½  v±  citta½ ‘avimutta½ cittan’ti paj±n±ti. So anekavihita½ pubbeniv±sa½  anussarati,  seyyathida½–  ekampi j±ti½ dvepi j±tiyo …pe… iti s±k±ra½ sa-uddesa½ anekavihita½ pubbeniv±sa½ anussarati. “Dibbena  cakkhun±  visuddhena  atikkantam±nusakena  satte  passati cavam±ne upapajjam±ne h²ne paº²te suvaººe dubbaººe, sugate duggate yath±kamm³page satte paj±n±ti.     “¾sav±na½   khay±  an±sava½  cetovimutti½  pađđ±vimutti½  diµµheva  dhamme  saya½  abhiđđ± sacchikatv± upasampajja viharati.  “K±yagat±ya,  bhikkhave,  satiy±  ±sevit±ya bh±vit±ya bahul²kat±ya y±n²kat±ya vatthukat±ya anu- µµhit±ya paricit±ya susam±raddh±ya ime das±nisa½s± p±µikaªkh±”ti. Idamavoca bhagav±. Attaman± te bhikkh³ bhagavato bh±sita½ abhinandunti.

K±yagat±satisutta½ niµµhita½ navama½.