BỆNH NGÓN
(Trigger finger)
Bác sĩ Nguyễn Khắc Đoan
Lạ, sao lại gọi là bệnh
ngón tay bật? Ngón tay bật (trigger finger) là bệnh khiến ngón tay ta
bật như cò súng.
Ngón tay cử động khó khăn, muốn cong ngón tay lại, ngón tay như bị kẹt,
muốn duỗi ngón tay ra, cũng chẳng dễ. Cố sức duỗi thẳng ngón tay xem có
được không, thì thình lình, ngón tay bật ra, đến tách cái, khiến khớp xa
(distal interphalangeal joint) của ngón tay bị đau. Khi sờ thử chỗ gốc
ngón tay, nơi khớp bàn tay và ngón tay (metacarpo-phalangeal joint),
thấy chỗ này nổi cục, ấn vào thì đau.
Đấy là bệnh ngón tay bật. (Mỹ họ thực tế, một số bệnh xảy ra giống cái
gì, họ đặt luôn tên bệnh theo cái đó, cho tiện việc sổ sách, nôm na và
dễ hiểu. Tên chính thức của bệnh ngón tay bật, “Stenosing tenosynovitis
of the flexor tendons”, ôi, lôi thôi, dài dòng).
Nguyên nhân và triệu chứng
Mọi cử động trong thân thể chúng ta không khác gì sự chuyển vận của một
bộ máy cơ khí, có điều uyển chuyển hơn nhiều. Thần kinh (nerve) điều
khiển bắp thịt (muscle), bắp thịt chuyển động, rồi truyền những chuyển
động này qua các sợi dây gân (tendon), tức đầu của những bắp thịt. Các
sợi dây gân mới kéo những khớp xương, khiến khớp xương chuyển động theo.
Mọi việc xảy ra nhanh chóng và nhuần nhuyễn, do thế chúng ta đi đứng và
cử động uyển chuyển, trông không giống Robocop.
Trong các ngón tay ta cũng vậy. Có những sợi dây gân co (flexor
tendons), chạy dọc theo lòng các ngón tay để giúp ta cong các ngón tay
lại, và những dây gân duỗi (extensor tendons) chạy dọc theo lưng các
ngón tay giúp ta duỗi thẳng ngón tay ra. Đặc biệt những dây gân co của
mỗi ngón tay (có bổn phận giúp ta cong ngón tay lại) phải chạy qua một
đường hầm (tunnel), còn gọi là màng bao gân (tendon sheath), trong có
những hệ thống ròng rọc (pulleys). Các ròng rọc này mang nhiệm vụ giữ
chắc những dây gân co sát vào ngón tay, khiến chúng không bị lỏng lẻo.
Mọi chuyện êm xuôi không sao, những sợi dây gân co cứ việc chạy trong
các đường hầm qua những hệ thống ròng rọc của chúng thoải mái, ta co
duỗi ngón tay tùy ý, và đã không có chuyện để nói. Song khi vì một lý do
nào đó, dây gân co ngón tay bị sưng lên, cồng kềnh, khó chạy qua những
ròng rọc, lúc ấy, bệnh ngón tay bật xảy ra. Ngón tay ta bật, bật.
Bệnh nhẹ hay nặng tùy mức độ gân sưng ít hay nhiều. Nhẹ nhất, gân co
ngón tay sưng ít thôi, vướng vào các ròng rọc không nhiều, ta vẫn co
duỗi ngón tay được như thường, tuy không thực sự thấy thoải mái, và ngón
tay trông hơi mập mập. Ngược lại, khi gân co ngón tay sưng nhiều quá, to
bự lên thành một cục (nodule), ngón tay ta sẽ kẹt cứng luôn, không duỗi
ra được. Giữa hai thái cực này, tức lúc gân co có sưng song sưng vừa
phải, nhẹ không còn nhẹ, mà nặng cũng chưa hẳn nặng, ngón tay bật, bật
khi ta cố duỗi nó, tạo cảm giác đau ở gốc ngón tay, truyền dọc lên ngón
tay. Sờ chỗ gốc ngón tay, nơi khớp bàn tay và ngón tay
(metacarpo-phalangeal joint), thấy chỗ này nổi lên một cục sưng và đau.
Sao lại có căn bệnh quái ác này, khiến nhiều người mất vui? Bệnh sưng
các dây gân hay xảy ra ở những phụ nữ đứng tuổi, có khi gây do bệnh tiểu
đường, hoặc bệnh thấp khớp rheumatoid (rheumatoid arthritis), ... Không
cứ gì các ngón tay, bệnh sưng các dây gân có thể xuất hiện tại tất cả
mọi khớp trong cơ thể, song khi bệnh ở những khớp khác, nó ít gây triệu
chứng. Khi bệnh sưng gân đến thăm khớp ngón tay, nó tạo chứng ngón tay
bật, chỉ vì những dây gân co ngón chạy trong các đường hầm qua những hệ
thống ròng rọc, và khi gân sưng, nó vướng vào những ròng rọc này.
Chữa trị
Có hai cách chữa bệnh ngón tay bật: một là giúp cho dây gân co ngón tay
giảm sưng, hai là cắt bỏ ròng rọc ràng buộc nó, khiến nó dù sưng, vẫn
chạy đi chạy lại được không bị vướng.
Nếu ngón tay bạn mới dở chứng trong vòng 3 tháng trở lại, và bật nhẹ
thôi, ta có thể thử dùng thuốc chống sưng không có chất steroid
(nonsteroidal anti-inflammatory drugs, như các thuốc Ibuprofen,
Naproxen, Relafen, ...) giúp dây gân co ngón tay bớt sưng, bạn bớt đau.
Tuy nhiên, việc dùng thuốc thường không mang lại hiệu quả mong muốn, trừ
trong những trường hợp rất nhẹ. Nếu thế, ta chích thuốc có chất steroid
vào màng bao gân (tendon sheath) bọc quanh gân co (tức đường hầm trong
đó gân co ngón tay chạy đi chạy lại). Khi chích thuốc steroid như vậy,
bác sĩ nên cẩn thận, chỉ nên chích thuốc đúng vào bao gân, tránh chích
ngay vào gân co, vì thuốc steroid có thể làm dây gân yếu đi và đứt, nếu
lỡ chích nhầm vào dây gân.
Sau khi chích thuốc 2 tuần, vẫn không ăn thua, ngón tay bạn vẫn bật, và
gốc ngón tay còn đau, cái đau lan lên ngón tay, hoặc triệu chứng làm bạn
phiền muộn đã hơn 3 tháng, ngón tay bạn thường xuyên bị kẹt, cách giải
quyết tốt nhất là giải phẫu. Giải phẫu xẻ đôi cái ròng rọc khiến dây gân
khỏi bị vướng khi chạy qua nó (division of the pulley). Đây là cách chữa
mang lại kết quả 100%, và có thể làm với gây tê tại chỗ (local
anesthesia).
Tóm lại, cũng như sự trị liệu các bệnh khác, cách chữa bệnh ngón tay bật
tùy tình trạng nặng nhẹ của bệnh. Giống người lính trận ra chiến trường,
biết người biết ta. Dùng súng lục bắn xe tăng, chắc chẳng ăn thua, ngược
lại, sử dụng đạn đại bác để bắn một mục tiêu không đáng, chỉ tốn đạn lớn
lúc chưa cần thiết.
Nguồn: www.quangduc.com
