Đánh răng, chuyện nhỏ nhưng không dễ

Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức

Gần đây, kem đánh răng xuất xứ từ Trung Hoa đã được các cơ quan y tế của nhiều quốc gia lưu ý, hỏi thăm. Lý do là kem chứa hóa chất Sudan có thể gây ra ảnh hưởng xấu cho sức khỏe con người.

Đây là một vấn đề tưởng như nhỏ nhặt, không đáng kể, nhưng mỗi ngày cả tỷ người dùng kem để đánh răng. Cho nên xin cùng tìm hiểu về công dụng của kem, và người bạn đồng hành với kem là chiếc bàn chải đánh răng cũng như ảnh hưởng của hóa chất Sudan.

Vệ sinh răng miệng

Nhiều khoa học gia đã ví miệng con người như một sở thú, trong đó chen chúc cả vài trăm loại vi sinh vật lành dữ khác nhau, đặc biệt là ở phần sau của lưỡi.

Các vi sinh vật này sống nhờ thực phẩm mà ta tiêu thụ còn sót lại ở răng miệng. Chúng tác động lên thực phẩm, tạo ra vài loại acid và vài mùi hôi. Acid ăn mòn men răng, đưa tới sâu răng, rụng răng. Mùi sulfur làm miệng có mùi khó chịu khi nói, khi thở, khi mi nhau.

Bàn chải và kem đánh răng hành động với nhau giúp cho răng trắng sạch và loại bỏ các vi sinh vật có hại nằm trong miệng.

Bàn chải đánh răng

Ngày xửa ngày xưa, loài người đã ý thức được ảnh hưởng xấu của thực phẩm còn kẹt lại ở răng miệng sau mỗi bữa cơm.

Vì thế, sau khi ăn, các cụ châu Á cũng như châu Âu, châu Phi đã vừa rửa tay rửa mặt vừa súc miệng. Với một ngụm nước đầy, các cụ vận dụng mấy thớ thịt ở má làm cho nước nổi sóng, lách qua lách lại khe răng, loại hết thức ăn dính nơi đây. Dùng ngón tay trỏ, các cụ chà tới chà lui hàm răng. Nhiều khi các cụ dùng khăn mặt hoặc một miếng vải nhỏ để lau răng.

Cẩn thận hơn nữa, các cụ dùng một cái cành cây con, một cuống lá để làm sạch răng. Dần dần, cành cây được thay thế bằng chiếc que nhỏ gọi là cái tăm, làm bằng loại cây có hương thơm hoặc bằng tre, bằng kim loại quý.

Tăm có một đầu nhọn một đầu bằng. Đầu nhọn để cậy bỏ thức ăn ở răng, đầu bằng được nhai cho tòe ra, như cái chổi, để chà bựa. Ăn xong, ai cũng ngậm một cái tăm, dùng lưỡi đưa qua đẩy lại trong miệng. Đầu lưỡi cũng có vai trò quan trọng trong việc gạt bỏ thức ăn còn sót trong miệng. Dùng xong, tăm được cài trên vành tai, vừa để dành vừa để “khoe” ta vừa mới cơm no rượu say.

Ngày nay, tăm vẫn còn được dùng ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt ở Á châu và làm bằng tre, gỗ hoặc nhựa tổng hợp.

Có điều cần lưu ý là, không nên luồn tăm vào giữa hai răng kẻo men răng mòn dần, kẽ răng hở rộng, thức ăn dễ kẹt lại. Cũng đừng chọc đầu tăm vào lợi, gây tổn thương và làm chân răng lộ ra, mau hư.

Không nên cho trẻ em dùng tăm tránh trường hợp các em vô ý nuốt vào và làm thủng thực quản, dạ dày.

Sáng sáng ngủ dậy, các cụ chà răng với miếng vải nhúng nước muối, rồi dùng miếng tre mỏng để cạo chất dơ đóng trên lưỡi.

Các cụ nhà mình còn dùng miếng cau khô để chà cho răng sạch và trắng.

Tục nhuộm răng đen của các cụ cũng là cách bảo vệ răng rất hữu hiệu.

Rồi bàn chải đánh răng ra đời

Trung Hoa được coi như nơi sinh của bàn chải đánh răng đầu tiên trên trái đất, làm với lông bờm ngựa gắn trên một cái cán bằng tre hoặc xương thú vật. Đó là vào khoảng năm 1498.

Năm 1780, một công dân người Anh, ông William Addis thấy chà răng bằng miếng vải tẩm muối bất tiện. Ông ta bèn làm bàn chải bằng cách dùi nhiều lỗ nhỏ trên một miếng xương súc vật rồi luồn vào đó nhiều sợi lông đuôi bò cứng ngắn, cắt cho bằng để chải răng. Hiện nay hậu duệ của ông có cơ sở sản xuất bàn chải răng rất lớn.

Đến năm 1857, bằng sáng chế bàn chải đánh răng đầu tiên tại Mỹ được cấp phát cho ông H. N. Wadsworth.

Năm 1938, công ty Dupont dùng sợi nylon làm bàn chải thay thế cho lông súc vật. Lý do là lông thú vật ngày một khan hiếm đồng thời nhiều người sợ là nhiễm trùng mất vệ sinh. Tuy nhiên lông heo rừng vẫn còn được nhiều người ưa thích vì là vật hiếm và thiên nhiên.

Đến năm 1939, Thụy sĩ bắt đầu sản xuất bàn chải đánh răng chạy bằng điện.

Tại Hoa Kỳ, bản chải đánh răng điện Broxodent được công ty dược phẩm Squibb giới thiệu trong đại hội kỷ niệm 100 năm thành lập của Hội Nha Khoa Hoa Kỳ vào năm 1960.

Năm 1961, công ty General Electric tung ra thị trường bàn chải điện không dây. Tiến bộ hơn nữa là bàn chải xoay tròn Interplak được bán cho công chúng vào năm 1987.

Bàn chải điện rất tiện lợi cho người có khó khăn vận dụng hai bàn tay, chẳng hạn bị viêm xương khớp, hậu quả tai biến não.

Năm 2003, một cuộc thăm dò dư luận cho hay bàn chải đánh răng được coi là nhu yếu phẩm số một trong đời sống mọi người, phổ thông hơn xe hơi, máy vi tính, điện thoại di động.

Ngày nay, bàn chải đánh răng được sản xuất với nhiều hình dáng, kích thước, mầu sắc khác nhau, nhưng căn bản vẫn là cán với bàn chải bằng sợi nhựa tổng hợp. Sợi nhựa có thể cứng, mềm, đầu bàn chải thẳng hoặc hơi cong để có thể làm việc ở các vùng sâu xa của răng miệng.

Các nhà chuyên môn đều đồng ý là bất cứ bàn chải mềm nào cũng công hiệu nếu dùng đúng cách.

Nhiều nghiên cứu khoa học đều kết luận rằng, dùng bản chải đánh răng hợp lý, có phương pháp có thể phòng tránh được sâu răng, viêm nướu răng và xương hàm. Đây là 1/3 trong số những nguyên nhân gây ra rụng răng ở người trưởng thành.

Kem đánh răng

Theo các nhà khảo cổ, kem đánh răng đã được dùng ở Ấn Độ và Trung Hoa từ 500 năm trước Thiên Chúa.

Thoạt kỳ thủy, người xưa tán vụn xương động vật, vỏ trứng, vò hến để chà răng. Rồi bột đánh răng được sản xuất từ cỏ cây, than với vài chất có mùi thơm.

Mãi tới năm 1824, một nha sĩ tên là Peabody nghĩ ra việc cho thêm xà phòng vào kem đánh răng để có nhiều bọt.

Ngày nay, xà phòng được thay thế bằng chất Sodium Lauryl Sulfate, và Sodium Ricinoleate.

Năm 1850, John Harris thêm đá vôi vào kem.

Năm 1892, bác sĩ Washington Sheffield ở Connecticut, nghĩ ra việc cho kem đánh răng vào một ống có thể gấp gọn vào được. Trước đó, kem được chứa trong lọ sứ, dưới dạng nhão, bột hoặc đóng thành từng cục dẹp nhỏ tròn tròn bọc trong giấy bóng kính nom rất đẹp mắt.

Đến thập niên 1960, hãng Colgate bắt đầu pha fluoride vào kem để duy trì men răng tốt.

Mỗi nhà sản xuất có công thức riêng cho sản phẩm của mình, nhưng nói chung kem đều có các hoạt chất với tác dụng chính như sau:

a. Fluoride

Có lẽ fluoride là chất quan trọng hơn cả vì nó hòa nhập vào men răng, giúp men chống cự tác dụng soi mòn của chất chua trong thực phẩm cũng như do các vi khuẩn sinh ra.

b. Chất mài cọ (abrasives) vết mầu và mảnh vôi bám trên răng, giúp răng sạch bóng hơn. Đó là các chất calcium phosphate, calcium carbonate và silica. Hàm lượng các chất này không được quá nhiều để tránh men răng bị mòn quá mức.

c. Chất tẩy (detergent) như sodium lauryl sulfate làm kem có bọt, giữ kem trong miệng và không chẩy ra khỏi bàn chải. Chất này cũng có thể gây lở miệng ở một số người nhạy cảm với hóa chất.

d. Các chất giữ độ ẩm cho kem như glycerin, sorbitol.

đ. Chất làm kem có độ đặc như carragreenan, cellulose gum.

e. Chất bảo quản sodium benzoate, ethyl paraben để ngăn sự tăng sinh của vi khuẩn trong kem.

g. Chất gây mùi thơm cho kem hấp dẫn.

h. Chất tạo mùi ngọt như saccharin. Đường hóa học ít gây ảnh hưởng xấu cho răng, vì bị vi khuẩn chê, không dinh dưỡng.

i. Chất làm kem có các màu mè khác nhau.

Khi mua kem, cần lựa loại có fluoride, ít chất gây lở miệng và làm mòn men răng.

Mỗi lần đánh răng chỉ cần một lớp kem mỏng phủ kín mặt bàn chải là đủ.

Riêng với trẻ em, cần một chút kem lớn bằng hạt ngô.

Mới đây, một loại kem đánh răng với dung dịch calcium để bít các lỗ men răng, được công ty Church & Dwight sản xuất tại Anh. Theo nhà sàn xuất, kem calcium này có thể bít các lỗ mòn trên men, bao che tủy răng và giải quyết cảm giác đau buốt khi ăn uống nóng lạnh.

Nhân tiện đây cũng xin lưu ý là, trên thị trường có bán loại thuốc làm trắng răng trong đó hóa chất hydrogen peroxide là một thành phần. Hàm lượng quá cao của hóa chất này có thể gây tổn thương cho niêm mạc miệng.

Chỉ tơ nha khoa

Không phải chỉ nha khoa mới được dùng gần đây mà các nhà khảo cổ đã tìm thấy dấu vết của chỉ nha khoa và tăm ở xác người chết từ thời tiền sử.

Mãi tới năm 1815, chỉ tơ tằm được một nha sĩ người Mỹ ở thành phố phố New Orleans, ông Levi Spear Parmly (1790-1859) sáng chế để cọ răng.

Năm 1898, công ty Johnson and Johnson xin bằng sáng chế chỉ nha khoa. Chỉ bằng tơ lụa được bác sĩ Charles C. Bass thay thế bằng sợi nylon vào thế chiến thứ hai. Chính vị bác sĩ này cũng đóng góp nhiều công sức vào việc phổ biến sử dụng chỉ nha khoa để bảo vệ răng.

Đánh răng thường thường chỉ loại bỏ được 70-80% chất bẩn trên răng, phần còn lại phải nhờ tới chỉ nha khoa. Chỉ tơ thay thế cho việc dùng tăm cổ truyền mà đôi khi dùng không đúng cách có thể gây tác dụng xấu cho nướu răng.

Chỉ tơ được bán từng cuộn hoặc sợi ngắn gắn trên một khung nhựa nhỏ. Chỉ có đường kính lớn nhỏ khác nhau tùy theo nhu cầu. Đôi khi nhà sản xuất tẩm vào chỉ chất kháng sinh, fluoride, chất gây thơm.

Cách dùng chỉ

Lấy đoạn chỉ dài khoảng 50cm, quấn mỗi đầu vào hai ngón tay chỏ.

- Căng chỉ với hai ngón tay khác

- Luồn chỉ vào kẽ răng, ôm quanh răng

- Kéo chỉ lên xuống để chà sạch vết dơ bám cạnh răng.

- Kéo sợi chỉ hơi dưới nướu răng một chút để chà sạch chân răng. Đừng ngại khi thấy có tý máu chẩy ra. Sau vài lần chà, máu sẽ không ra nữa.

Mới đây, laser cũng được thử nghiệm để loại trừ vi khuẩn ẩn náu ở chân răng. Kết quả nghiên cứu của bác sĩ Ulrich Schoop, Đại học Nha khoa Vienna, công bố trên tạp chí của Hội Nha khoa Hoa Kỳ, số tháng 7 năm 2007, cho hay một loại laser đặc biệt có thể tiêu diệt các vi khuẩn E.coli và E.faecalis. Ông đề nghị dùng laser để khử trùng và làm sạch chân răng.

Kỹ thuật đánh răng

- Trước khi đánh răng, nên súc miệng với một hụm nước để loại bỏ thực phẩm cũng như vi khuẩn dính trong miệng, nếu không chúng sẽ lan ra khắp miệng khi chà răng. Nhiều người cẩn thận lại dùng chỉ nha khoa cà kẽ răng để loại bỏ thức ăn lớn kẹt ở đó rồi mới chải răng.

- Đánh nhẹ nhàng , đừng chà quá mạnh. Bựa hoặc chất dơ chỉ bám trên mặt răng. Chà quá mạnh lại làm cho bàn chải mau tòe hư đồng thời gây tổn thương, chẩy máu nướu.

- Chà mặt trước và mặt sau của răng và nướu

- Đánh theo chiều lên xuống của răng hoặc đánh vòng tròn để có thể lấy hết chất dơ bám ở khe răng.

Khi chà mặt sau của răng, nên nghiêng bàn chải 45 độ về phía nướu, nơi có nhiều chất vôi và vi khuẩn bám vào làm hư chân răng.

- Cần để ý các răng ở góc sâu xa, nơi vi khuẩn ưa ẩn núp nhưng thường hay bị bỏ quên. Nâng cao cán, tập trung bàn chải vào các răng này chà qua chà lại, kể cả nướu răng.

- Nhớ chà mặt bằng nhai thực phẩm của răng.

Nhẹ nhàng chải lưỡi để loại bỏ vi khuẩn sống trên đó và gây ra nùi hôi miệng.

- Súc miệng nhiều lần cho sạch miệng.

- Thời gian đánh răng khoảng từ 2-3 phút.

- Nên thay bàn chải mỗi ba hoặc bốn tháng , vì dùng lâu, các sợi nylon tòe ra, giảm khả năng chải sạch đồng thời gây tổn thương cho nướu. Sau một cơn bệnh hoạn cũng nên thay bàn chải mới, để tránh tiêm nhiễm mầm gây bệnh còn dính trong sợi nylon.

- Không nên dùng chung bàn chải với người khác để tránh lây lan các vi khuẩn gây bệnh và nước miếng có hại

- Chải răng rất quan trọng trong việc bảo vệ sạch sẽ răng miệng, và cần thực hiện ít nhất hai lần mỗi ngày, đặc biệt là sau khi ăn uống.

Trở lại với kem đánh răng có hóa chất Sudan, Diethylene glycol

Mới đây, một số kem đánh răng xuất xứ Trung Hoa có chứa hóa chất Sudan và chất diethylene glycol. Các kem này đã gây tử vong cho mấy chục công dân Panama và đã bị cơ quan bảo vệ sức khỏe Hoa Kỳ, Việt Nam và nhiều quốc gia khác ra lệnh thu hồi.

Sudan là cũng được trộn với thực phẩm nuôi chim ở Hồng Kông để làm lòng đỏ trứng có mầu đỏ đặc biệt hấp dẫn và dùng trong mỹ phẩm son bôi môi làm đẹp quý cô quý bà. Theo Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ, các chất này gây tác dụng xấu cho trẻ em và người đang có bệnh thận và gan.

Sudan là chất nhuộm mầu đỏ dùng để nhuộm các dung dịch hòa tan, trong dầu, sáp, dầu hỏa, kem đánh giầy và sàn nhà. Chất này đã bị cấm dùng trong kỹ nghệ thực phẩm vì ở liều lượng cao, dùng lâu ngày, có nguy cơ gây ung thư.

Hóa chất Diethylene Glycol là chất lỏng có tác dụng hút ẩm được sử dụng nhiều trong dung môi hữu cơ, làm chất mềm, bôi trơn. Đây là một chất độc, không được sử dụng trong kỹ nghệ thực dược phẩm.

Kem đánh răng từ Trung Hoa tên “Excel”, “Mr Cool” có hóa chất này và được bán ở các tiệm tạp hóa bán lẻ có thể mặc cả.

Kết luận

Chăm sóc hàm răng khỏe mạnh để tiêu hóa thực phẩm, trắng bóng để có nụ cười tươi sáng, nguyên vẹn để tiếng nói không phì phò mất giọng là cả một nghệ thuật, nhưng rất đáng đồng tiền bát gạo.

Vì “Cái răng cái tóc là góc con người”, vừa về phương diện thẩm mỹ, đối thoại lẫn dinh dưỡng.