Giấc Ngủ Trưa
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức
Trưa mùa hè, trời nắng chang chang, gió im phăng phắc. Trong
nhà, ngoài ngõ, vắng vẻ, tĩnh mịch. Ở một chái bên, bà ôm cháu vào lòng. Hai bà
cháu nằm trên cái võng, đưa đi đưa lại, tiếng kêu kẽo cà kẽo kẹt, theo một điệu.
Bà cất tiếng hát, bà ru:
“Cái ngủ mày ngủ cho lâu
Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về”.
Cháu nghe êm tai, ra chừng thiu thiu ngủ, mà bà cũng ra dáng
lim dim hai con mắt.
“Ừ, cái ngủ mày ngủ cho say,
Mẹ mày vất vả chân tay tối ngày”(1)
Đọc đoạn văn xưa trên nửa thế kỷ, người viết rút ra được hai
bài học Giáo Khoa Thư :
Tình gia đình, tình bà cháu của nguời Việt ta. Ông bà trông
nom cháu cho các con tần tảo kiếm gạo nuôi gia đình. Người Già Việt Nam sao mà
hy sinh, sao mà hữu dụng!
Bài học thứ hai là về sức khỏe, về giấc ngủ ban trưa, mà
người viết muốn có ít lời ghi lại...
Ngủ trưa vẫn là một thói quen của mọi sinh vật trên trái đất
từ nhiều ngàn năm và căn cứ trên lẽ phải thông thường thực tế từ kinh nghiệm
sống.
Một chuyên viên về giấc ngủ, tiến sĩ Gregg Jacobs, có ý kiến
như sau: “Ich lợi của giấc ngủ giữa ngày đã được nhiều
người để tâm nghiên cứu và khoa học xác nhận. Chúng ta hy vọng là vào một thời
điểm nào đó, viên chức công tư sở có thể làm mươi phút ngủ trưa thay vì mươi
phút giải lao”.
Cố Thủ Tướng Anh Quốc Winston Churchill thú nhận có một tật
xấu là sau mỗi bữa ăn trưa ông phải ngủ nửa tiếng, nhưng sau đó ông làm việc rất
có hiệu quả. Theo ông Thủ Tướng ghiền cigars : “Tạo hóa
không có ý bắt loài người phải lao động từ tám giờ sáng tới nửa đêm mà không có
một thời gian ngắn thư giãn. Dù chỉ hai chục phút thôi cũng đủ tái tạo tất cả
sinh lực trong người”.
Khi còn bé, con trẻ rất ham chơi, lén lén ra vườn nghịch
ngợm, bỏ ngủ trưa. Ông bà thường canh chừng bắt các cháu phải lên giường ngủ.
Tai các lớp mẫu giáo, trẻ em cũng được dành nửa giờ sau khi ăn để nhắm mắt ngủ.
Ngay cả con trâu con bò, sau một ngày vất vả phụ người cầy bừa ruộng, cũng nằm
dưới gốc tre, lim dim cặp mắt, để lấy sức kéo cầy buổi chiều
Cái lệ ngủ trưa được nhiều quốc gia, nhất là ở vùng nhiệt
đới, vẫn còn áp dụng.
Việt Nam ta khi xưa thì từ các thầy thông thầy phán tới thứ
dân, lao động đều làm một giấc ngủ trưa trong cả bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông.
Chỉ có một số quốc gia kỹ nghệ tiến bộ, để tiết kiệm thời giờ, người ta làm việc
một lèo từ sáng đến chiều, với nửa giờ ăn trưa, vài phút giải lao uống cà phê,
hút thuốc. Mà giờ ăn trưa lại được dùng vào việc chạy đi mua đồ bán sale, còn
mệt hơn.
Vì thế Tiến sĩ Antonia Will bình luận về giờ giấc làm việc
này như sau: “Hệ thống giờ giấc làm việc hiện đại được
thành hình mà không để ý tới nhu cầu thực tế của cơ thể. Người ta chỉ nghĩ tới
giải lao uống cà phê mà không nghĩ tới thư giãn nhắm mắt; chỉ nghĩ tới sự kích
thích nhân tạo chứ không đếm xỉa tới sự phục hồi sức khỏe tự nhiên. Đây là một
lỗi lầm rất lớn”.
Gerald Celente, Giám Đốc một tổ chức nghiên cứu sinh học ở
Nữu Ước cho rằng con người cần một chút thời gian để nạp lại bình điện và hài
hòa tâm trí.
Theo bác sĩ Jesse Hanley thì con người cần một nghỉ ngơi sau
buổi trưa, vì vào thời điểm đó đa số đều cạn sinh lực. Nang thượng thận vào giữa
trưa không còn sản xuất được đủ kích thích tố cần thiết cho các chức năng của cơ
thể. Nếu không nghỉ, con người sẽ cảm thấy lo lắng, bồn chồn, phải đi kiếm cái
gì để kích thích như uống ly cà phê, chai nước ngọt. Nhưng chỉ với mươi mười lăm
phút ngủ là nang thượng thận hoạt động lại bình thường ngay.
Tuy nhiên, do thói quen, có người cảm thấy bối rối, ngượng
ngùng khi nói ra là mình muốn ngủ trưa. Có người lại sợ sau khi chợp mắt tỉnh
dậy thì lờ đờ, không làm việc được.
Ích lợi ngủ giữa ngày
Về sinh học, khi làm việc liên tục không có lúc nghỉ thì cơ
thể sẽ tích tụ những mệt mỏi.
Và sự gắng sức không những làm tiêu hao sinh lực mà còn tạo
ra nhiều hóa chất cặn bã và chất độc làm tê liệt thần kinh. Hậu quả này chỉ được
giải trừ bằng sự ngủ.
Kinh nghiệm cho thấy với sự mệt mỏi vừa phải chỉ cần một thời
gian ngắn để lấy lại sức nhưng nếu mệt mỏi nhiều hơn thì thời gian phục hồi phải
gấp đôi. Làm việc tới kiệt sức cũng khiến nang thượng thận suy nhược vì phải
liên tục sản xuất kích thích tố để đối phó. Bình thường, nang này hoạt động mạnh
vào buổi sáng sớm, tăng dần cho tới trưa, rồi giảm dần cho tới mức thấp nhất vào
khoảng thời gian từ 3 tới 5 giờ chiều.
Một kiến trúc sư có tiếng người Mỹ, ông Buckminster Fuller,
đã áp dụng phương thức cứ sau ba giờ làm việc thì ngủ nửa tiếng, ngày cũng như
đêm. Ông ta cho biết là trong người rất tỉnh táo, hiệu năng làm việc tăng rất
cao và sau mấy tháng, đi khám sức khỏe thấy kết quả mọi thứ đều tốt.
Theo kinh nghiệm của nhiều người, ngủ trưa khiến họ trở nên
tinh nhanh, linh lợi hơn và có thể giải quyết được nhiều việc tế nhị, rắc rối.
William Anthony, tác giả sách Nghệ Thuật Ngủ Trưa Tại Sở The
Art of Napping at Work, cho hay một chút ngủ nghỉ nơi làm việc là phương thức rẻ
tiền và tự nhiên nhất để tăng sản xuất của nhân viên.
Tác giả Charles P. Kelly, một chuyên gia nổi tiếng về sự ngủ,
kể lại kinh nghiệm cá nhân về vấn đề này.
Khi còn học Đai học, ông ta phải đi làm thêm, bán hàng qua
điện thoại. Một hôm ông ta mệt quá, nằm ngủ thiếp đi nửa giờ đông hồ. Khi tỉnh
dậy, ông ta cứ lo là không đủ thì giờ để rao bán cho đủ số khách hàng đúng như
tiêu chuẩn. Nhưng kết quả ngược lại: không những đủ mà còn vượt quá chỉ tiêu vì
buổi chiều hôm đó ông ta thấy trong người sảng khoái, nói năng lưu loát, thuyết
phục hơn những ngày trước. Từ đó, ông ta tiếp tục ngủ nửa giờ sau mỗi bữa ăn
trưa để có thể làm việc trễ hơn vào buổi tối.
Trong lịch sử, có nhiều dẫn chứng về ích lợi ngủ giữa ngày.
Nhà phát minh Thomas Edison thường được coi là ngủ rất ít,
không tới tám giờ một ngày. Nhưng ông ta cho hay là trong khi làm việc, ông ta
ngủ khi nào thấy trong người mệt mỏi, kém tập trung. Không bao giờ ông ta làm
việc quá bốn giờ giữa hai thời gian ngắn ngủ và nghỉ.
Cựu Tổng Thống Mỹ Harry Truman đặt lệ là ngủ một giờ sau bữa
ăn trưa; Tổng Thống Teddy Roosevelt đều ngủ trưa trong thời gian đi vận động
tranh cử.
Theo thống kê của các hãng bảo hiểm và cơ quan công lộ Hoa Kỳ
thì một số đáng kể tai nạn xe hơi xẩy ra vì người lái quá cố gắng, lái xe liên
tục không nghỉ trong nhiều giờ. Trong khi đó thì nhiều người thấy rằng sau vài
giờ lái xe, chỉ tạt vào lề đường, nhắm mắt mươi phút là tỉnh táo, hơn là uống
một ly cà phê đặc.
Trong một cuộc điều tra về vấn đề ngủ của các phi công, do cơ
quan Không Gian Hoa Kỳ thực hiện, thì các phi công đều nhận là họ có ngủ giữa
ngày, một điều cấm kỵ khi bay. Phi hành đoàn thường vượt qua nhiều múi giờ, nên
giấc ngủ bị rối loạn, đôi khi họ chỉ ngủ dưới sáu tiếng một ngày. Kết quả nghiên
cứu cho hay nhiều phi công ngủ ngày nhưng họ không ghi vào phiếu lộ trình.
Những người làm việc ca đêm thường có nhiều khó khăn trong
việc tiêu hóa thức ăn. Họ ăn vào giờ khác với nhịp sinh học bình thường nên dịch
vị bao tử tiết ra không đúng lúc cho sự tiêu hóa. Ngoài ra khi đã có một số bệnh
như kinh phong, tiểu đường, thì làm ca đêm cũng khiến bệnh trầm trọng hơn. Cho
nên để tránh những trở ngại đó, đã có đề nghị cho phép người làm ca đêm ngủ một
lúc trong khi làm việc hoặc trước ca. Sự ngủ này giúp họ tỉnh táo hơn để làm
việc suốt đêm.
Trong lịch sử y khoa Hoa Kỳ, đã có nhiều vụ làm việc không
nghỉ rồi xẩy ra tai nạn nghề nghiệp.
Một bác sĩ chuyên về tê mê bị đưa ra tòa vì ngủ trong khi
đánh thuốc mê cho một bệnh nhân để giải phẫu. Nhân chứng nói là trong thời gian
giải phẫu gia làm việc, ông bác sĩ tê mê phải theo dõi tình trạng người bệnh.
Nhưng ông ta đã chợp mắt ngủ ngồi mất mấy phút, đúng vào lúc huyết áp người bệnh
xuống thấp, ông ta không biết để đối phó, nên bệnh nhân thiệt mạng. Ra tòa, ông
ta khai là vì quá mệt sau mấy ca mổ liên tục trong ngày.
Trẻ sơ sinh có một thời biểu ngủ chưa ổn định rất cần giấc
ngủ giữa ngày để tăng trưởng. Ở các em, nhịp sinh học circadian ngày làm, đêm
ngủ chưa được thiết lập. Mới sanh, bé ngủ vài tiếng rồi thức dậy chơi độ hơn một
tiếng rồi lại ngủ. Thời gian từ 2 đến 8 tuần lễ, bé thay đổi nhịp ngủ/thức mỗi 4
giờ. Từ 3 tháng tới 1 tuổi, bé bắt đầu ngủ đêm nhiều hơn, khoảng 6 đến 8 giờ và
ngủ ngày ít đi vào mỗi sáng và chiều. Sau một thời gian, trẻ thơ chỉ giữ giấc
ngủ ban ngày vào sau trưa cho tới khi lên 3 hoặc 4 tuổi.
Giờ ngủ và vị thế ngủ
Tùy theo từng người nhưng đa số đều cho rằng giấc ngủ khoảng
giữa trưa là tốt hơn cả.
Theo kết quả nghiên cứu của bác sĩ Nathaniel Kleitman thì với
một giấc ngủ ban đêm, khả năng lao động của con người tăng dần từ lúc ngủ dậy,
tới một cao điểm trong ngày rồi xuống dần, thấp nhất vào lúc đêm. Bây giờ nếu ta
ngủ ngắn hạn vào buổi trưa, thì sẽ có hai cao điểm của khả năng lao động thay vì
một cao điểm.
Nhiều người chớm thấy mệt, kém tập trung, thấy không còn sinh
lực là nghỉ ngay hoặc đi kiếm ly cà phê, uống chai nước ngọt để lấy sinh lực.
Vị thế để nghỉ trưa cũng quan trọng. Có người ngồi ngay thẳng
trên ghế làm việc, có người ngồi xếp bằng dưới đất, cũng có người nằm gác chân
lên bàn, tháo bỏ giầy cho thư giãn, rồi nhắm mắt ngủ.
Sửa soạn cho phút ngủ trưa
Ngủ trưa đúng cách cần sắp xếp cho chu đáo và một vài quy
luật:
- Kiếm chỗ vắng, yên tịnh, thoải mái để chợp mắt.
- Tắt đèn, bỏ điện thoại. Có miếng vải đen che mắt tránh ánh sáng càng tốt.
- Đặt đồng hồ báo thức 10 phút. Ngủ nhiều quá đâm ra ngây ngất lờ đờ vì rơi
vào tình trạng ngủ say, khó thức dậy.
- Nhắm mắt, thư giãn, để lắng tâm hồn.
- Chú tâm vào nhịp thở, theo dõi không khí đi vào mũi, cuống họng, phổi.
- Thở hơi to để có thể nghe hơi thở và tập trung vào đó.
Nhiều người cho rằng chỉ nằm yên lặng nhắm mắt cũng có công
hiệu phục hồi sinh lực như ngủ nhưng khác nhau về diễn biến. Khi ngủ thì con
ngươi thu nhỏ, và ngủ càng say con ngươi càng nhỏ. Còn khi nhắm mắt nghỉ thì con
ngươi vẫn nở rộng
Khi ngủ trưa, nhiều người tự nhiên thức dậy mà không cần báo
thức, vì họ ngủ lâu mau tùy theo nhu cầu giải tỏa mệt mỏi của cơ thể. Do đó sự
mệt mỏi hết rất mau, tránh được sự tích tụ mệt mỏi. Và công năng lao động cao
hơn.
Không tin, quý vị hãy thử mà coi.
Nhưng nhớ đóng cửa, kẻo ông bà chủ bắt gặp, đang nhất nghiệp
trở thành thất nghiệp thì gặp rắc rối với người bạn đường.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức