|
BỆNH MẮT CƯỜM
(Cataract)
Bác sĩ Trương Vĩnh Toàn - Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
Mắt bị cườm là nguyên nhân gây mù lòa nhiều nhất. Hiện thế giới có khoảng 30
triệu người không may mù lòa, trong đó 15 triệu trường hợp là do mắt cườm. Hàng
năm, bệnh mắt cườm khiến chương trình Medicare dành cho người già ở Mỹ tốn nhiều
tỉ mỹ-kim.
Thỉnh thoảng, có người dùng chữ "mắt kéo mây" để chỉ bệnh mắt cườm,
nhưng chữ "kéo mây" hay làm ta nghĩ đến bệnh "mộng thịt ở mắt" (pterygium).
Tốt hơn, nên dùng chữ "mắt cườm" để chỉ loại bệnh mắt có tên tiếng Anh là
"cataract", cho rõ ràng, không sợ nhầm lẫn. (Chữ "cataract" từ chữ La-tinh
"catarractes", có nghĩa "thác nước": nhìn bằng mắt thường từ ngoài vào, thủy
tinh thể người có mắt cườm nặng trông như những dòng nước cuồn cuộn của một thác
nước đang chảy.) Không mấy người chúng ta thực sự hiểu bệnh mắt cườm là gì.
Mắt cườm là gì?
Mắt giống y một máy ảnh, loại tự động điều chỉnh (auto focus). Ngay phía
đằng trước máy ảnh có một ống kính, giúp thu các hình ảnh bên ngoài ta muốn
chụp. Trong mắt cũng có một bộ phận nằm phía trước gọi là thủy tinh thể (lens),
giống như ống kính của máy ảnh.
Thủy tinh thể có nhiệm vụ điều chỉnh ánh sáng và các hình ảnh bên ngoài cho rõ,
rồi rọi chiếu chúng lên trên võng mạc (retina, màn ảnh nằm phía sau mắt, ví như
phim của máy ảnh), giúp ta trông thấy mọi vật bên ngoài được rõ ràng. Mắt cườm
do sự mờ đục của thủy tinh thể. Giống như trong một máy ảnh mua với giá tiết
kiệm, dùng lâu, ống kính đục dần, hết còn trong như ngày đầu ta mới đem máy về.
Nhìn thế giới sinh động bên ngoài qua một mắt bị cườm chẳng khác gì ta từ trong
nhà nhìn ra bên ngoài qua một kính cửa sổ dơ, lâu ngày chưa lau. Hoặc, như ta
nhìn gió thu nhè nhẹ lay động cây cành trong vườn qua một cửa kính mù sương thu.
Như vậy, qua một thủy tinh thể đục do cườm, mọi vật ta nhìn thấy nhòa đi,
không rõ nét. Đã thế, khi ta nhìn thẳng vào ánh mặt trời hoặc ánh đèn xe, thị
giác càng kém hơn do mắt bị chóa.
Nhiều vị không còn lái xe ban đêm, nhận ra các bảng chỉ dẫn bên đường,
hoặc đọc những hàng chữ nhỏ trên báo chí được nữa.
Nguyên nhân
Những nguyên nhân được biết hay tạo ra cườm mắt: chấn thương mắt
(trauma), chất phóng xạ (radiation), các bệnh gây viêm mắt (inflammation),
những bệnh biến dưỡng và dinh dưỡng (metabolic and nutritional diseases), chẳng
hạn như bệnh tiểu đường, sự suy dinh dưỡng.
Ngoài ra, một số yếu tố cũng khiến ta dễ bị bệnh mắt cườm:
- Tuổi tác: trên 60 tuổi.
- Thuốc lá.
- Rượu.
- Tiếp xúc nhiều với ánh sáng mặt trời.
- Có học vấn thấp.
- Dùng các thuốc steroids (như Prednisone) dài lâu.
Không ai chống lại được thời gian, trẻ mãi không già, song chúng ta có thể
bỏ thuốc lá, bớt uống rượu, tránh ra nắng nhiều.
Chữa trị
Bạn còn nhớ, ngày bạn lái chiếc xe mới toanh vừa cắt chỉ ra khỏi "dealer"
bán xe, lòng sảng khoái, mũi ngửi mùi xe mới, và qua kính xe trong suốt, mắt bạn
nhìn lên bầu trời không gợn bóng mây, nhìn ra bên ngoài cuộc đời ôi sao mà tươi
đẹp.
Rồi thấm thoát đã năm bảy năm trôi qua, kể từ ngày bạn sung sướng làm chủ chiếc
xe đầu tiên trong đời. Nào ai ngăn cản được sự tàn phá của thời gian. Kính xe
bạn không còn trong suốt như trước, nhiều chỗ đã vẩn đục.
Nhưng thôi kệ, kính xe hơi mờ chút, song vẫn còn dùng được. Bạn chỉ nhờ chuyên
viên thay kính xe thay nó đi, lắp cái mới vào, nếu nó đã tệ quá, khiến việc lái
xe của bạn trở thành nguy hiểm.
Ta đã biết, riêng thời gian cũng có thể tạo những thay đổi đưa đến cườm
mắt, như đã làm vẩn đục kính xe của bạn. Việc này không khiến ta phải quan tâm
cho lắm. Những thay đổi đầu tiên như vậy thường không gây triệu chứng gì cả, tuy
được nhận ra bởi bác sĩ chuyên khoa Mắt khi bạn đến khám mắt. Bị chút cườm mắt
không có nghĩa là cườm phải được chữa ngay và mổ lấy ra cho bằng được, khi chưa
có triệu chứng.
Vậy, khi nào mới phải mổ? Nên giải phẫu, mổ lấy cườm ra khi thị giác ta đã
bị kém và mắt ta bị chóa nhiều vì cườm, đeo kính cũng chẳng khá hơn, khiến những
việc như lái xe, làm việc, đọc sách trở thành khó khăn.
Tiếc thay, vì mổ chữa cườm mắt là một phẫu thuật được trả tiền khá cao,
nên một số bác sĩ chuyên khoa Mắt đề nghị mổ cườm sớm quá. Thủy tinh thể của
nhiều người được mổ lấy ra, khi mắt người bệnh vẫn còn thấy rõ 20/20 (thị giác
bình thường), chưa kém tí nào. Làm như vậy, quả đã khiến người bệnh có thể phải
chịu những rủi ro của mổ xẻ một cách không cần thiết. Nhiều người bệnh được
khuyên nên mổ cườm sớm, để lâu mổ sẽ khó hơn hoặc với nhiều nguy hiểm hơn. Cách
giải thích này không vững.
Thời gian gần đây, có rất nhiều tiến bộ trong phẫu thuật mổ cườm, khiến các rủi
ro trong lúc mổ, các biến chứng do giải phẫu ít xảy ra hơn trước, đồng thời thị
giác cũng trở lại bình thường mau hơn.
Ngày nay ở Mỹ, giải phẫu cườm mắt đã trở thành một nghệ thuật, không làm đau
người được mổ. Giải phẫu cườm mắt thực hiện chỉ trong vòng 30 đến 60 phút. Trong
suốt cuộc mổ, người bệnh vẫn tỉnh táo, và sau đó ra về trong ngày, không phải ở
lại bệnh viện.
100 người mổ, đến 95 người sau khi mổ, thị giác sẽ trở lại rất tốt. Số người
còn lại, mổ xong vẫn không trông rõ nhiều, là vì bị thêm các bệnh của võng
mạc (retinal diseases), hoặc vì các biến chứng do giải phẫu (nhiễm trùng, tróc
võng mạc, thủy tinh giả đặt vào bị lệch, v.v.).
Đã qua rồi những ngày trước, khi mổ cườm, có thể nói, mắt bị tách hẳn làm hai
mảnh để cố lấy cườm ra. Nay, phẫu thuật được làm qua những vết rạch nhỏ xíu.
Dưới kính phóng đại cực mạnh, bác sĩ dùng một dụng cụ siêu âm đặc biệt để thực
hiện cuộc giải phẫu. Sau khi thủy tinh thể bị vườm được lấy ra, một thủy tinh
thể nhân tạo được đặt vào mắt để thay thế cho cái cũ. Chúng ta cứ để nó ở đấy
suốt đời.
Ngay buổi tối hôm giải phẫu, người mổ cườm đã có thể hoạt động bình
thường trở lại, đọc sách, đi bộ, ăn uống, xem truyền hình, và đa số đi làm lại
sau một tuần.
Người mổ cườm thường sẽ nhìn rõ, không phải đeo kính sau mổ. Một số vị
cần đeo kính để lái xe đêm hoặc đọc sách.
Không mổ thì sao?
Còn không mổ thì sao, một khi mắt bị cườm nặng đến độ khiến ta không còn nhìn
được rõ? Người bị cườm, vì mắt kém, có thể gây tai nạn lúc lái xe, gẫy xương do
té ngã, không muốn đi đến đâu, chẳng muốn giao thiệp với ai (social isolation)
và mất đi sự tự lập, phải trông nhờ vào người khác trong cuộc sống hàng ngày.
Nhiều vị người nhà cho rằng đã lẫn, nhưng sau khi mổ cườm mắt, tinh thần các vị
lại khá hơn, bớt cả lẫn.
Rõ ràng, mắt bị cườm khiến cuộc đời ta mất nhiều thi vị.
Tóm lại, mắt kém ở người có tuổi thường vì thủy tinh thể trong mắt đục, ta gọi
là mắt bị cườm. Giải phẫu chữa cườm cần đến khi cuộc sống của ta bắt đầu mất vui
do cườm làm thị giác ta kém nhiều. Hầu hết người được mổ chữa cườm, kể cả những
vị mang bệnh tiểu đường, mắt lại sáng, và rất hài lòng sau giải phẫu.
|