Cao huyết áp, ít nhiều người chưa biết

1. Đa số bệnh nhân đánh giá huyết áp chỉ qua con số cực đại. Nhiều người thậm chí hốt hoảng chỉ vì huyết áp trong lần khám sức khỏe vừa rồi là 15.

2. Không ít người bệnh ngại đến thầy thuốc vì nghe nói hễ uống thuốc phải uống suốt đời. Nhiều người thậm chí lãnh toa rồi nhưng chần chừ chưa chịu mua thuốc mới nguy.

Đáng tiếc, dù sơ sót không về phía người bệnh nếu bệnh nhân không được thông tin chính xác. Trước hết, không thể đánh giá mức độ bệnh lý của huyết áp nếu thiếu hai trị số. Chỉ với một trị số cực đại của huyết áp, cho dù 15 hay 16, thầy thuốc khó lòng chẩn đoán chính xác hay theo dõi bệnh tình sát sao. Do đó khi đo huyết áp cần ghi nhận cả hai trị số. Nói một cách khái lược, số lớn, số trên, còn gọi theo tiếng chuyên môn là huyết áp thu tâm, diễn tả khả năng co bóp của trái tim. Số này càng cao chứng tỏ tim đang cố gắng co bóp để đẩy máu. Số nhỏ, số dưới, còn có tên là huyết áp trương tâm phản ánh tính chất đàn hồi của mạch máu. Số này càng cao chứng tỏ mạch máu càng chai cứng. Như thế nếu cả hai trị số đều tăng cho thấy tim một mặt cố sức làm việc trong khi mạch máu ngoại biên hoặc co thắt thái quá, hoặc chai cứng gây cản trở cho dòng máu tuần hoàn, thay vì thun giãn một cách hài hòa cho tim đỡ mệt.

Chính vì thế mà thầy thuốc định nghĩa là bệnh khi huyết áp cao hơn 14/9 (đồng nghĩa với 140/90). Khoảng sai biệt giữa hai trị số này càng thu hẹp thì bệnh càng nghiêm trọng vì tim đẩy máu không nổi trong khi mạch máu quá chai cứng. Người có huyết áp, thí dụ là 14/10 vì thế nên nhanh chân đến thầy thuốc hơn là người tuy cũng cao huyết áp nhưng chẳng hạn với trị số 15/8.

Nhưng nếu chỉ dựa vào kết quả của một lần đo huyết áp rồi cho thuốc thì không đúng, ngoại trừ trường hợp bệnh rất rõ, phải can thiệp ngay vì có nguy cơ nhồi máu cơ tim hay tai biến mạch máu não. Huyết áp có thể thay đổi, nghĩa là tăng nhưng không nhiều sau khi vận động thể dục thể thao, làm việc nặng, trong cơn cảm xúc, khi nóng sốt, gặp lúc dị ứng thực phẩm..., cũng như tùy thuộc vào chiều cao và thể trọng. Lớn con tất nhiên có huyết áp cao hơn người nhỏ thó. Muốn xác minh chắc chắn tình trạng cao huyết áp, thầy thuốc cần đo huyết áp nhiều lần trong ngày, thậm chí trong vài ngày liên tục, trước khi đi đến quyết định dùng thuốc đặc hiệu hay chỉ khuyên người bệnh thay đổi nếp sinh hoạt, từ chế độ dinh dưỡng cho đến thời biểu làm việc. Bên cạnh đó, thầy thuốc tất nhiên phải đồng thời tầm soát nguyên nhân dẫn đến cao huyết áp qua xét nghiệm sinh hóa, siêu âm, điện tâm đồ... để từ đó xây dựng một phác đồ điều trị toàn diện cho mỗi bệnh nhân cá biệt, thay vì chỉ tập trung vào huyết áp mà bỏ quên nguyên nhân và hậu quả.

Trong trường hợp phải dùng thuốc hạ áp tất nhiên phải dùng dài lâu dưới sự theo dõi của thầy thuốc. Dùng thuốc hạ áp như thuốc cảm, nghĩa là chỉ dùng khi huyết áp đã tăng rồi sau đó ngưng thuốc khi huyết áp hạ, cũng như tự ý điều trị cao huyết áp bằng các phương thuốc theo lời đồn gọi là “gia truyền”, là biện pháp sai lầm nghiêm trọng. Không nhất thiết phải dùng thuốc hạ áp đặc hiệu nếu bệnh nhẹ. Vẫn có thể dùng thuốc cây cỏ nhưng bệnh nhân, trong mọi trường hợp, phải được theo dõi qua tiêu chí khách quan, tối thiểu bằng cách đo huyết áp. Đừng quên bệnh tim mạch, điển hình là nhồi máu cơ tim vẫn đang đứng đầu trên bảng tỷ lệ tử vong. Đừng quên là hàng trăm ngàn người ở nước ta đang chịu cảnh tàn phế vì di chứng của tai biến mạch máu não. Cũng nên nhớ là bệnh huyết áp cao không hẳn lúc nào cũng có triệu chứng báo động rõ rệt. Huyết áp kế vì thế là dụng cụ nên có trong tủ thuốc mỗi gia đình.

Đáng tiếc vô cùng vì tất cả hiểm họa của căn bệnh này đều có thể phòng ngừa không khó nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng bài bản. Đừng để mất bò mới lo làm chuồng vì với bệnh cao huyết áp sẽ không còn cơ hội để ngừa bệnh một khi bệnh đã chiếm thế thượng phong.

Thông báo