Kinh Trường Bộ
HT. Thích Minh Châu dịch
Sài gòn 1991
---o0o---
15.
KINH ĐẠI DUYÊN
1. Như vậy tôi nghe.
Một thời, Thế Tôn trụ tại bộ lạc Kuru (Câu-lâu), ở ấp
Kuru tên là Kammassadhamma (Kiếm-ma-sắt-đàm). Tôn giả Ananda (A
Nan) đến tại chỗ Thế Tôn ở, sau khi đến, đảnh lễ Thế
Tôn và ngồi xuống một bên. Sau khi ngồi xuống một bên, Tôn
giả Ananda bạch Thế Tôn :
- Hy hữu thay, bạch
Thế Tôn ! Kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Bạch Thế Tôn, giáo
pháp Duyên khởi này thâm thúy, thật sự thâm thúy, và giáo
pháp này đối với con hết sức minh bạch rõ ràng.
- Này Ananda, chớ có nói
vậy ! Này Ananda chớ có nói vậy! Này Ananda, giáo pháp Duyên
khởi này thâm thúy, thật sự thâm thúy. Này Ananda, chính vì
không giác ngộ, không thâm hiểu giáo pháp này mà chúng sanh
hiện tại bị rối loạn như một ổ kén, rối ren như một
ống chỉ, giống như cỏ munja và lau sậy babaja (ba-ba-la) không
thể nào ra khỏi khổ xứ, ác thú, đọa xứ, sanh tử.
2. Này Ananda, nếu có
ai hỏi: "Già và chết do duyên nào không ?" Hãy đáp:
"Có". Nếu có hỏi: "Già và chết do duyên gì
?" Hãy đáp: "Già và chết do duyên sanh".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Sanh có duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Sanh do duyên gì?" Hãy đáp: "Sanh do
duyên hữu".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Hữu có do duyên nào không ? Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Hữu do duyên gì?" Hãy đáp: "Hữu
do duyên thủ".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi. "Thủ có do duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Thủ do duyên gì?" Hãy đáp: "Thủ
do duyên ái".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Sanh có duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Sanh do duyên gì?" Hãy đáp: "Sanh do
duyên hữu".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Hữu có do duyên nào không? Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Hữu do duyên gì?" Hãy đáp: "Hữu
do duyên thủ".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "AỴi có duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Ái do duyên gì ?" Hãy đáp: "Ái do
duyên thọ".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Thọ có do duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Thọ do duyên gì?" Hãy đáp: "Thọ
do duyên xúc".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Xúc có do duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Xúc do duyên gì ?" Hãy đáp: "Xúc
do duyên danh sắc".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Danh sắc có duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Danh sắc do duyên gì ? Hãy đáp: "Danh
sắc do duyên thức".
Này Ananda, nếu có ai
hỏi: "Thức có do duyên nào không ?" Hãy đáp: "Có".
Nếu có hỏi: "Thức do duyên gì?" Hãy đáp: "Thức
do duyên danh sắc".
3. Này Ananda, như vậy
do duyên danh sắc, thức sanh; do duyên thức, danh sắc sanh; do
duyên danh sắc, xúc sanh; do duyên xúc, thọ sanh; do duyên thọ;
ái sanh; do duyên ái, thủ sanh; do duyên thủ, hữu sanh; do duyên
hữu, sanh sanh; do duyên sanh, lão tử sanh, do duyên lão tử,
sầu, bi, khổ, ưu não sanh. Như vậy là toàn bộ khổ uẩn
tập khởi.
4. Trước đã nói:
"Do duyên sanh; lão tử sanh". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu nói: "Do duyên sanh; lão tử sanh ?" Này
Ananda, nếu sanh không có bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào,
như chư Thiên hay Thiên giới, Càn-thát-bà hay Càn-thát-bà-giới,
Dạ-xoa hay Dạ Xoa giới. Quỷ thần hay Quỷ thần giới, loài
Người hay Nhân giới, loại bốn chân hay tứ túc giới, loài
chim hay điểu giới, loài trùng xà hay trùng xà giới. Này
Ananda, nếu không có sanh cho tất cả, do sanh diệt thời lão
tử có thể hiện hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của lão tử, tức là sanh.
5. Trước đã nói:
"Do duyên hữu, sanh sanh ra". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu nói: "Do duyên hữu, sanh sanh ra ?" Này
Ananda, nếu hữu không có bất cứ loại nào giới nào, bất
cứ chỗ nào xứ nào, như dục hữu, sắc hữu hay vô sắc
hữu. Nếu không có hữu cho tất cả, do hữu diệt thời sanh
có thể hiện hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của sanh, tức là hữu.
6. Trước đã nói:
"Do duyên thủ, hữu sanh". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu hỏi: "Do duyên thủ, hữu sanh ?" Này
Ananda, nếu thủ không có bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào,
như dục thủ, kiến thủ, giới cấm thủ hay ngã chấp thủ.
Nếu không có thủ cho tất cả, do thủ diệt thời hữu có
thể hiện hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của hữu, tức là thủ.
7. Trước đã nói:
"Do duyên ái, thủ sanh". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu nói: "Do duyên ái, thủ sanh". Này Ananda,
nếu ái không có bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào, như
sắc ái, thanh ái, hương ái, vị ái, xúc ái hay pháp ái. Nếu
không có ái cho tất cả, do ái diệt thời thủ có thể hiện
hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của thủ, tức là ái.
8. Trước đã nói:
"Do duyên thọ, ái sanh". Này Ananda, nếu thọ không có
bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào, như nhãn xúc sở sanh
thọ, nhĩ xúc sở sanh thọ, tỷ xúc sở sanh thọ, thiệt xúc
sở sanh thọ, tỷ xúc sở sanh thọ, ý xúc sở sanh thọ. Nếu
không có thọ cho tất cả, nếu thọ diệt thời ái có thể
hiện hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của ái, tức là thọ.
9. Này Ananda, như vậy
do duyên thọ, ái sanh; do duyên ái, tìm cầu sanh; do duyên tìm
cầu, lợi sanh; do duyên lợi, quyết định (sở dụng của
lợi) sanh; do duyên quyết định, tham dục sanh; do duyên tham
dục, đam trước sanh; do duyên đam trước, chấp thủ sanh; do
duyên chấp thủ, hà tiện sanh; do duyên hà tiện, thủ hộ
sanh; do duyên thủ hộ, phát sanh một số ác, bất thiện pháp
như chấp trượng, chấp kiếm, tranh đấu, tranh luận, đấu
khẩu, khẩu chiến, ác khẩu, vọng ngữ.
10. Trước đã nói:
"Do duyên thủ hộ, phát sanh một số ác, bất thiện pháp,
như chấp trượng, chấp kiếm, tranh đấu, tranh luận, đấu
khẩu, khẩu chiến, ác khẩu, vọng ngữ". Này Ananda,
phải hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên thủ hộ, phát
sanh một số ác, bất thiện pháp, như chấp trượng, chấp
kiếm, tranh đấu, tranh luận, đấu khẩu, khẩu chiến, ác
khẩu, vọng ngữ" ? Này Ananda, nếu thủ hộ không có
bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào, nếu không có thủ hộ
cho tất cả, nếu thủ hộ diệt thời một số ác, bất
thiện pháp như chấp trượng, chấp kiếm, tranh đấu, tranh
luận, đấu khẩu, khẩu chiến, ác khẩu, vọng ngữ có thể
hiện hữu được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của một số ác, bất thiện pháp như chấp trượng,
chấp kiếm, tranh đấu, tranh luận, đấu khẩu, khẩu chiến,
ác khẩu, vọng ngữ, tức là thủ hộ.
11. Trước đã nói:
"Do duyên hà tiện, thủ hộ sanh". Này Ananda, phải
hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên hà tiện thủ hộ
sanh". Này Ananda, nếu hà tiện không có bất cứ loại nào,
bất cứ chỗ nào, nếu không có hà tiện, cho tất cả, nếu
hà tiện diệt thời thủ hộ có thể hiện hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của thủ hộ, tức là hà tiện.
12. Trước đã nói:
"Do duyên chấp thủ, hà tiện sanh". Này Ananda, phải
hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên chấp thủ, hà tiện
sanh ?" Này Ananda, nếu chấp thủ không có bất cứ loại
nào, bất cứ chỗ nào, nếu không chấp thủ cho tất cả,
nếu chấp thủ diệt thời hà tiện có thể hiện hữu được
không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của hà tiện, tức là chấp thủ.
13. Trước đã nói:
"Do duyên đam trước, chấp thủ sanh". Này Ananda,
phải hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên đam trước,
chấp thủ sanh "? Này Ananda, nếu đam trước không có
bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào, nếu không có đam trước
cho tất cả, nếu đam trước diệt thời chấp thủ có thể
hiện hữu được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của chấp thủ, tức là đam mê.
14. Trước đã nói:
"Do duyên tham dục, đam trước sanh". Này Ananda, phải
hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên tham dục, đam trước
sanh "? Này Ananda, nếu tham dục không có bất cứ loại nào,
bất cứ chỗ nào, nếu không có tham dục cho tất cả, nếu
tham dục diệt thời đam trước có thể hiện hữu được không
?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của đam trước, tức là tham dục.
15. Trước đã nói:
"Do duyên quyết định, tham dục sanh". Này Ananda,
phải hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên quyết định
tham dục sanh" ? Này Ananda, nếu quyết định không có
bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào, nếu không có quyết định
cho tất cả, nếu quyết định diệt thời tham dục có thể
hiện hữu được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của tham dục tức là quyết định.
16. Trước đã nói:
"Do duyên lợi, quyết định sanh". Này Ananda, phải
hiểu như thế nào câu nói: "Do duyên lợi quyết định
sanh"? Này Ananda, nếu lợi không có không có bất cứ
loại nào, bất cứ chỗ nào, nếu lợi không có cho tất cả,
nếu lợi diệt thời quyết định có thể hiện hữu được
không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của quyết định, tức là lợi.
17. Trước đã nói:
"Do duyên tìm cầu, lợi sanh". Này Ananda, phải hiểu
như thế nào câu nói: "Do duyên tìm cầu, lợi sanh"? Này
Ananda, nếu tìm cầu không có bất cứ loại nào, bất cứ
chỗ nào, nếu tìm cầu không có cho tất cả, nếu tìm cầu
diệt thời lợi có thể hiện hữu được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của lợi, tức là tầm cầu.
18. Trước đã nói:
"Do duyên ái, tìm cầu sanh". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu nói: "Do duyên ái, tầm cầu sanh"? Này
Ananda, nếu không có bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào,
nếu ái không có cho tất cả, nếu ái diệt thời tầm cầu có
thể hiện hữu được không ?- Bạch Thế Tôn, không !
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của tầm cầu, tức là ái.
Này Ananda, như vậy
hai phương diện (của ái) tuy hai nhưng hòa hợp thành một,
nhờ thọ (làm duyên sanh).
19. Trước đã nói:
"Do duyên xúc, thọ sanh". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu nói: "Do duyên xúc, thọ sanh"? Này Ananda,
nếu xúc không có bất cứ loại nào, bất cứ chỗ nào, như
nhãn xúc, nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc, ý xúc, nếu
xúc không có cho tất cả, nếu xúc diệt thời thọ có thể
hiện hữu không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, như vậy
là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như vậy
là nhơn duyên của thọ, tức là xúc.
20. Trước đã nói:
"Do duyên danh sắc, xúc sanh". Này Ananda, phải hiểu như
thế nào câu nói: "Do duyên danh sắc, xúc sanh"? Này
Ananda, nếu những hình, những sắc, những tướng, những
mạo, nhờ đó mà danh thân và sắc thân thi thiết; nếu
những hình, những sắc, những tướng, những mạo ấy không
có, thời danh mục xúc trong sắc thân có thể hiện hữu được
không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, những hình,
những sắc, những tướng, những mạo ấy nhờ đó mà sắc
thân được thi thiết, nếu những hình, những sắc, những tướng,
những mạo ấy không có, thời hữu đối xúc trong danh thân có
thể hiện hữu được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, những hình,
những sắc, những tướng, những mạo nhờ đó mà danh thân và
sắc thân được thi thiết, nếu những hình, những sắc,
những tướng, những mạo ấy không có, thời danh mục xúc
hay hữu đối xúc có thể hiện hữu được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, những hình,
những sắc, những tướng, những mạo nhờ đó mà danh sắc
được thi thiết, nếu những hình, những sắc, những tướng,
những mạo ấy không có thì xúc có thể hiện hữu được không?
- Bạch Thế Tôn, không
!
Do vậy, này Ananda, như
vậy là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi, như
vậy là nhơn duyên của xúc, tức là danh sắc.
21. Trước đã nói:
"Do duyên thức, danh sắc sanh". Này Ananda, phải hiểu
như thế nào câu nói: "Do duyên thức, danh sắc sanh"?
Này Ananda, nếu thức không đi vào trong bụng của người mẹ,
thời danh sắc có thể hình thành trong bụng bà mẹ không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, nếu
thức đi vào trong bụng bà mẹ rồi bị tiêu diệt, thời danh
sắc có thể hình thành trạng thái này, trạng thái khác không
?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, nếu
thức bị đoạn trừ trong đứa con nít, hoặc là đồng nam
hay đồng nữ, thời danh sắc có thể lớn hơn, trưởng thành
và thành mãn được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Do vậy, này Ananda,
như vậy là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi,
như vậy là nhơn duyên của danh sắc, tức là thức.
22. Trước đã nói:
"Do duyên danh sắc, thức sanh". Này Ananda, phải hiểu
như thế nào câu nói: "Do duyên sanh sắc thức sanh "?
Này Ananda, nếu thức không an trú được trong danh sắc, thời
trong tương lai, có thể hiện hữu sự hình thành của sanh, lão,
tử, khổ, tập không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Do vậy, này Ananda,
như vậy là nhơn, như vậy là duyên, như vậy là tập khởi,
như vậy là nhơn duyên của thức, tức là danh sắc.
- Này Ananda, trong
giới hạn con người được sanh, con người được già, con
người được chết, con người được diệt, hay con người
được tái sanh, trong giới hạn ấy là danh mục đạo, trong
giới hạn ấy là ngôn ngữ đạo, trong giới hạn ấy là thi
thiết đạo, trong giới hạn ấy là tuệ giới, trong giới
hạn ấy là lưu chuyển luân hồi hiện hữu trạng thái này
trạng thái khác nghĩa là danh sắc và thức.
23. Này Ananda, có bao
nhiêu lời tuyên bố về ngã? Này Ananda, hoặc ngã được tuyên
bố là có sắc và hạn lượng trong câu: "Ngã của tôi có
sắc và hạn lượng". Này Ananda, hoặc ngã được tuyên
bố là có sắc và vô lượng trong câu: "Ngã của tôi có
sắc và vô lượng". Này Ananda, hoặc ngã được tuyên
bố là không có sắc và có hạn lượng trong câu: "Ngã
của tôi không có sắc và có hạn lượng". Này Ananda,
hoặc ngã được tuyên bố là không có sắc và vô lượng
trong câu: "Ngã của tôi không có sắc và vô lượng".
24. Này Ananda, có người
tuyên bố ngã có sắc và có hạn lượng trong hiện tại, người
này tuyên bố hoặc ngã có sắc và có hạn lượng trong tương
lai. Hoặc như thế này: "Ngã của tôi không phải như
vậy, tôi sẽ uốn nắn cho như vậy". Này Ananda, sự
việc là như vậy thời lời tuyên bố về tà kiến ngã có
sắc và có hạn lượng như vậy là quá đủ rồi.
Này Ananda, có người
tuyên bố ngã có sắc và vô lượng người này tuyên bố
hoặc ngã có sắc và vô lượng trong hiện tại, hoặc ngã có
sắc và vô lượng trong tương lai. Hoặc như thế này: "Ngã
của tôi không phải như vậy, tôi sẽ uốn nắn cho như vậy".
Này Ananda, sự việc là như vậy thời lời tuyên bố về tà
kiến ngã có sắc và vô lượng như vậy là quá đủ rồi.
Này Ananda, có người
tuyên bố ngã không có sắc và có hạn lượng, người này
tuyên bố hoặc ngã không có sắc và có hạn lượng trong
hiện tại hoặc ngã không có sắc và có hạn lượng trong tương
lai... hoặc ngã không có sắc và vô lượng trong tương lai.
Hoặc như thế này: "Ngã của tôi không phải như vậy, tôi
sẽ uốn nắn cho như vậy". Này Ananda, sự việc là như
vậy thời lời tuyên bố về tà kiến ngã có sắc và vô lượng
như vậy là quá đủ rồi. Này Ananda, như vậy, là có bấy
nhiêu lời tuyên bố về ngã.
25. Này Ananda, có bao
nhiêu lời không tuyên bố về ngã ? Này Ananda, hoặc ngã không
được tuyên bố là có sắc và có hạn lượng trong câu:
"Ngã của tôi có sắc và có hạn lượng". Này Ananda,
hoặc ngã không được tuyên bố là có sắc và vô lượng
trong câu: "Ngã của tôi có sắc và vô lượng". Này
Ananda, hoặc ngã không được tuyên bố là không có sắc và có
hạn lượng trong câu: "Ngã của tôi không có sắc và có
hạn lượng". Này Ananda, hoặc ngã không được tuyên bố
là không có sắc và vô lượng trong câu: "Ngã của tôi không
có sắc và vô lượng".
26. Này Ananda, có người
không tuyên bố ngã có sắc và có hạn lượng, người này không
tuyên bố, hoặc ngã có sắc và có hạn lượng trong hiện
tại, hoặc ngã có sắc và có hạn lượng trong tương lai.
Hoặc không như thế này: "Ngã của tôi không phải như
vậy, tôi sẽ uốn nắn cho như vậy". Này Ananda, sự
việc là như vậy thời lời không tuyên bố về tà kiến ngã
có sắc và có hạn lượng như vậy là quá đủ rồi.
Này Ananda, có người
không tuyên bố ngã có sắc và vô lượng, người này không
tuyên bố hoặc ngã có sắc và vô lượng trong hiện tại,
hoặc ngã có sắc và vô lượng trong tương lai. Hoặc không như
thế này. "Ngã của tôi không phải như vậy, tôi sẽ
uốn nắn cho như vậy". Này Ananda, sự việc là như vậy
thời lời không tuyên bố về tà kiến ngã có sắc và vô lượng
như vậy là quá đủ rồi.
Này Ananda, có người
không tuyên bố ngã không có sắc và có hạn lượng, người
này tuyên bố, hoặc ngã không có sắc và có hạn lượng
trong hiện tại, hoặc ngã không có sắc và có hạn lượng
trong tương lai. Hoặc không như thế này: "Ngã của tôi không
phải như vậy, tôi sẽ uốn nắn cho như vậy". Này Ananda,
sự việc là như vậy thời lời không tuyên bố về tà kiến
ngã không có sắc và có hạn lượng như vậy là quá đủ
rồi.
Này Ananda, có người
không tuyên bố ngã không có sắc và vô lượng, người này
không tuyên bố ngã không có sắc và vô lượng trong hiện
tại, hoặc ngã không có sắc và vô lượng trong tương lai.
Hoặc không như thế này: "Ngã của tôi không phải như
vậy, tôi sẽ uốn nắn cho như vậy". Này Ananda, sự
việc là như vậy thời lời không tuyên bố về tà kiến ngã
có sắc và vô lượng như vậy là quá đủ rồi.
Này Ananda, như vậy là
có bấy nhiêu lời không tuyên bố về ngã.
27. Này Ananda, dưới
bao nhiêu hình thức, ngã được quan niệm ? Này Ananda, ngã
được quan niệm như thọ trong câu: "Ngã của tôi là
thọ". Hay trái lại: "Ngã của tôi không phải là
thọ, ngã của tôi không có cảm thọ". Này Ananda, hoặc
ngã được quan niệm như trong câu: "Ngã của tôi không
phải là thọ, cũng không phải là không có cảm thọ; ngã
của tôi có cảm thọ, ngã của tôi có khả năng cảm thọ".
Như vậy, này Ananda, ngã được quan niệm.
28. Này Ananda, ai nói:
"ngã của tôi là thọ". Người ấy cần được trả
lời: "Này Hiền giả, có ba loại cảm thọ, lạc thọ,
khổ thọ, bất khổ bất lạc thọ. Trong ba loại thọ này,
loại nào ông xem là ngã ?"
Này Ananda, khi cảm giác
một lạc thọ, chúng ta không cảm giác một khổ thọ, không
cảm giác một bất khổ bất lạc thọ, khi ấy chỉ cảm giác
một lạc thọ thôi. Này Ananda, khi cảm giác một khổ thọ,
chúng ta không cảm giác một lạc thọ, không cảm giác một
bất khổ bất lạc thọ, khi ấy chỉ cảm giác một khổ
thọ thôi. Này Ananda, khi cảm giác một bất khổ bất lạc
thọ, chúng ta không cảm giác một lạc thọ, không cảm giác
một khổ thọ, khi ấy chỉ cảm giác một bất khổ bất
lạc thọ thôi.
29. Lại nữa, này
Ananda, lạc thọ là vô thường, hữu vi, là pháp duyên khởi,
là pháp đoạn hoại, là pháp đoạn diệt, là pháp ly dục, là
pháp diệt tận. Này Ananda, khổ thọ là vô thường, hữu vi,
là pháp duyên khởi, là pháp đoạn hoại, là pháp đoạn
diệt, là pháp ly dục, là pháp diệt tận. Này Ananda, bất
khổ bất lạc thọ là vô thường, hữu vi, là pháp duyên
khởi, là pháp đoạn hoại, là pháp đoạn diệt, là pháp ly
dục, là pháp diệt tận. Khi cảm giác một lạc thọ mà nói
rằng: "Đó là ngã của tôi", thời khi lạc thọ ấy
diệt mất người ấy cũng nghĩ rằng: "Ngã của tôi cũng
diệt". Khi cảm giác một khổ thọ mà nói rằng: "Đó
là ngã của tôi", thời khi khổ thọ ấy diệt mất người
ấy cũng nghĩ rằng: "Ngã của tôi cũng diệt". Khi
cảm giác một bất khổ bất lạc thọ mà nói rằng: "Đó
là ngã của tôi", thời khi bất khổ bất lạc thọ ấy
diệt mất, người ấy cũng nghĩ rằng: "Ngã của tôi cũng
diệt".
Vậy những ai nói
rằng: "Ngã của tôi là thọ", người ấy sẽ xem ngã
của mình như một cái gì trong hiện tại, cái gì ấy là vô
thường, lạc khổ xen lẫn, là pháp sanh diệt. Do vậy, này
Ananda, không thể chấp nhận quan niệm "Ngã của tôi là
thọ".
30. Này Ananda, ai nói
như sau: "Ngã của tôi không phải là thọ, ngã của tôi
không có cảm thọ", người ấy cần được trả lời:
"Này Hiền giả, chỗ nào không có một cảm thọ gì cả,
chỗ ấy có thể xem là "Tôi có" được không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Do vậy, này Ananda,
không thể chấp nhận quan niệm "Ngã của tôi không phải
là thọ, ngã của tôi không có cảm thọ".
31. Này Ananda, ai nói
như sau: "Ngã của tôi không phải là thọ, ngã của tôi
không phải không có cảm thọ; ngã của tôi có cảm thọ, ngã
của tôi có khả năng cảm thọ", người ấy cần được
trả lời: "Này Hiền giả nếu tất cả mọi loại cảm
thọ đều đoạn diệt hoàn toàn, khi không còn một loại
cảm thọ nào cả, khi thọ đã tận diệt, thời ở tại chỗ
ấy, có thể nói: "Tôi là như vậy" chăng ?"
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Do vậy, này Ananda,
không thể chấp nhận quan niệm "Ngã của tôi không phải
là thọ, ngã của tôi không phải không có cảm thọ; ngã
của tôi có cảm thọ, ngã của tôi có khả năng cảm thọ".
32. Này Ananda, khi có
một vị Tỷ-kheo không quan niệm ngã là thọ, không quan niệm
ngã không phải thọ, không quan niệm: "Ngã của tôi là
thọ, ngã của tôi có khả năng cảm thọ", khi ấy vị này
sẽ không chấp trước một điều gì ở trên đời, vì không
chấp trước nên không sợ hãi; vì không sợ hãi nên hoàn toàn
tự mình tịch diệt. Vị ấy biết sanh đã tận, phạm hạnh
đã thành, những việc cần làm đã làm, sau đời này không còn
đời nào khác nữa.
Này Ananda, với vị
Tỷ-kheo có tâm giải thoát như vậy, nếu có ai nói vị
Tỷ-kheo ấy có tà kiến như sau: "Như Lai có tồn tại sau
khi chết" thời thật hoàn toàn phi lý. Hoặc có tà kiến
như sau: "Như Lai không có tồn tại sau khi chết",
thời thật hoàn toàn phi lý. Hoặc có tà kiến như sau: "Như
Lai có tồn tại và không có tồn tại sau khi chết",
thời thật hoàn toàn phi lý. Hoặc có tà kiến như sau : "Như
Lai không có tồn tại và không không có tồn tại sau khi
chết", thời thật hoàn toàn phi lý. Tại sao vậy ? Này
Ananda, ví dầu có bao nhiêu danh mục, bao nhiêu danh mục đạo,
dầu có bao nhiêu ngôn ngữ, bao nhiêu ngôn ngữ đạo, dầu có
bao nhiêu thi thiết, bao nhiêu thi thiết đạo, dầu có bao nhiêu
trí tuệ, bao nhiêu trí tuệ giới, dầu có bao nhiêu luân
chuyển, bao nhiêu vận hành, với thắng trí hiểu biết tất
cả, vị Tỷ-kheo được giải thoát. Với vị Tỷ-kheo thắng
trí giải thoát như vậy mà nói rằng vị Tỷ-kheo ấy không
biết, không thấy, thời thật là một sự phi lý.
33. Này Ananda, có bảy
trú xứ của thức và hai xứ. Thế nào là bảy? Này Ananda, có
những loại hữu tình, thân dị loại và tưởng dị loại, như
loài Người, một số chư Thiên và một số trong địa ngục.
Đó là trú xứ thứ nhất của thức.
Này Ananda, có những
loại hữu tình, thân dị loại nhưng tưởng nhất loại, như
các vị Phạm Chúng thiên được sanh vào cõi ấy, nhờ sơ
Thiền. Đó là trú xứ thứ hai của thức.
Này Ananda, có những
loại hữu tình, thân nhất loại nhưng tưởng dị loại, như
các vị Quang Âm thiên (Abhassarà). Đó là trú xứ thứ ba của
thức.
Này Ananda, có những
loại hữu tình, thân nhất loại và tưởng cũng nhất loại,
như các vị Biến Tịnh thiên (Subhakinna). Đó là trú xứ thứ
tư của thức. Này Ananda, có những loại hữu tình, vượt ra
khỏi tất cả sắc tưởng, đoạn trừ tất cả hữu đối tưởng,
không suy tư đến mọi dị loại tưởng, chỉ có tưởng
"Hư không là vô biên", được sanh vào cõi Hư không vô
biên xứ. Đó là trú xứ thứ năm của thức. Này Ananda, có
những loại hữu tình hoàn toàn vượt ra khỏi Không vô biên
xứ, chỉ có tưởng "Thức là vô biên", được sanh vào
cõi Thức vô biên xứ. Đó là trú xứ thứ sáu của thức.
Này Ananda, có những
loại hữu tình, hoàn toàn vượt ra khỏi Thức vô biên xứ,
chỉ có tưởng "Vô sở hữu", được sanh vào cõi Vô
sở hữu xứ. Đó là trú xứ thứ bảy của thức.
Hai xứ là Vô tưởng
hữu tình xứ và Phi tưởng phi phi tưởng xứ.
34. Này Ananda, trong
thức trú xứ thứ nhất có thân dị loại và tưởng dị
loại này, như loài Người, một số chư Thiên và một số
hữu tình trong địa ngục. Này Ananda nếu có ai hiểu được
trú xứ này, hiểu được sự tập khởi, hiểu được sự đoạn
diệt, hiểu được vị ngọt, hiểu được sự nguy hiểm và
hiểu được sự xuất ly của trú xứ này, một vị như vậy
có thể còn hoan hỷ ưa thích trú xứ này không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
... (như trước)...
- Này Ananda, trong
thức trú xứ thứ bảy, hoàn toàn vượt ra khỏi Thức vô biên
xứ, chỉ có tưởng "Vô sở hữu", được sanh vào cõi
Vô sở hữu xứ. Này Ananda nếu có ai hiểu được trú xứ này,
hiểu được sự tập khởi, hiểu được sự đoạn diệt,
hiểu được sự tập khởi, hiểu được sự đoạn diệt,
hiểu được vị ngọt, hiểu được sự nguy hiểm và hiểu
được sự xuất ly của trú xứ này, một vị như vậy có
thể còn hoan hỷ ưa thích trú xứ này không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, với Vô tưởng
hữu tình xứ này, này Ananda, nếu có ai hiểu được trú xứ
này, hiểu được sự tập khởi, hiểu được sự đoạn
diệt, hiểu được vị ngọt, hiểu được sự nguy hiểm và
hiểu được sự xuất ly của trú xứ này, một vị như vậy
có thể còn hoan hỷ ưa thích trú xứ này không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, với Phi tưởng
phi phi tưởng xứ này, này Ananda nếu có ai hiểu được trú
xứ này, hiểu được sự tập khởi, hiểu được sự đoạn
diệt, hiểu được vị ngọt, hiểu được sự nguy hiểm và
hiểu được sự xuất ly của trú xứ này, một vị như vậy
có thể còn hoan hỷ ưa thích trú xứ này không ?
- Bạch Thế Tôn, không
!
- Này Ananda, bởi bảy
thức trú xứ và hai xứ này, nếu có vị Tỷ-kheo đã như chơn
hiểu được tập khởi, đoạn trừ, vị ngọt, sự nguy hiểm,
xuất ly của chúng, nhờ không còn chấp thủ, vị này được
giải thoát. Này Ananda, vị Tỷ-kheo như vậy được gọi là
Tuệ giải thoát.
35. Này Ananda, có tám
giải thoát. Thế nào là tám ?
Tự mình có sắc,
thấy các sắc pháp. Đó là giải thoát thứ nhất.
Không biết tự mình có
sắc, thấy các sắc ngoài tự thân. Đó là giải thoát thứ
hai.
Tâm mạnh hướng đến
thanh tịnh. Đó là giải thoát thứ ba.
Hoàn toàn vượt khỏi
mọi sắc tưởng, đoạn diệt mọi hữu đối tưởng, không
suy tư đến mọi tưởng dị biệt, với tư tưởng: "Hư
không là vô biên", chứng và an trú Hư không vô biên xứ.
Đó là giải thoát thứ tư.
Hoàn toàn vượt khỏi
Hư không vô biên xứ, với tư tưởng: "Thức là vô biên",
chứng và an trú Thức vô biên xứ. Đó là giải thoát thứ năm.
Hoàn toàn vượt khỏi
Thức vô biên xứ, với tư tưởng: "Vô sở hữu"
chứng và an trú Vô sở hữu xứ. Đó là giải thoát thứ sáu.
Hoàn toàn vượt khỏi
Vô sở hữu xứ, chứng và an trú Phi tưởng phi phi tưởng
xứ. Đó là giải thoát thứ bảy.
Vượt khỏi hoàn toàn
Phi tưởng phi phi tưởng xứ, chứng và an trú Diệt thọ tưởng
định. Đó là giải thoát thứ tám. Này Ananda, như vậy là tám
giải thoát.
36. Này Ananda, khi một
vị Tỷ-kheo thuận thứ thể nhập tám giải thoát này, có
thể nhập và có thể xuất khỏi bất cứ giải thoát nào khi
nào mình muốn, chỗ nào mình muốn và dài bao lâu mình muốn
- và với các lậu hoặc được đoạn trừ, vị Tỷ-kheo
chứng và an trú trong tám giải thoát và tuệ giải thoát, không
còn lậu hoặc ngay trong thời hiện tại, tự mình thấu đạt
và chứng ngộ. Này Ananda, không còn có một Cậu giải thoát
nào khác cao hơn và thù thắng hơn Câu giải thoát này.
Thế Tôn thuyết
giảng như vậy. Tôn giả Ananda hoan hỷ tín thọ lời dạy
của Thế Tôn.
--- o0o ---
| Mục lục - Kinh Trường Bộ |
|
1| 2 | 3 |
4 | 5 |
6 & 7 | 8 | 9
| 10 | 11 | 12
| 13 | 14
| 15
| 16 |
17 | 18 |
| 19 | 20 | 21
| 22 | 23 | 24
| 25 | 26 | 27
| 28 | 29
| 30 | 31 | 32
| 33 | 34 |
--- o0o ---
| Thư Mục Tác Giả |
Tổ chức đánh máy:
Hứa Dân Cường
Chân thành cảm ơn Cư sĩ Bình Anson đã gởi tặng phiên bản điện tử bộ
Kinh này.
Nguồn: www.quangduc.com
Về danh mục
