Vượt Khỏi Giáo Điều
(
Beyond Dogma)
Nguyên
tác: His Holiness Dalai Lama
Việt dịch Tâm Hà Lê Công Đa
---o0o---
Hy vọng rằng cuốn sách này đóng góp thêm
vào mối thông cảm chung vượt ra ngoài biên giới của giáo điều học thuyết,
và cho cả bình an của tâm hồn và hoà bình thế giới.
Ðức
Ðạt Lai Lạt Ma
France, 1993
MỤC LỤC
Lời
Người Dịch
Thế
giới bước vào thiên niên kỷ mới mang theo cùng với nó những vấn nạn lớn
của con người muôn thuở trên khắp các mặt chính trị, kinh tế, xã hội, môi
sinh, như là những hệ quả tiếp nối của một thế kỷ đầy biến cố sôi động.
Bên cạnh đó, khoa học kỹ thuật với tốc độ phát triển nhanh chóng đã mang
đến cho nhân loại những thành tựu vượt bực, nổi bật nhất là trong hai bộ
môn Tin học và Sinh học. Tất cả đã góp phần làm thay đổi khuôn mặt thế
giới cả trên hai bình diện nhận thức lẫn cơ cấu. Các quốc gia, các cấu
trúc xã hội kể cả tôn giáo hiện đang rung chuyển, và tùy theo mức độ của
mình đang cố gắng chuyển mình để bắt kịp tốc độ thay đổi nhanh chóng đó.
Những đổi thay này cũng mang đến cho con người của thiên niên kỷ mới những
khủng hoảng mang tính thời đại. Ðó là các cuộc khủng hoảng về tâm linh, về
bản sắc và cơ cấu. Ðối diện với các cuộc khủng hoảng sâu sắc này, những
người tự thấy có ý thức trách nhiệm góp phần mở ra những phóng lộ cho
tương lai không thể không quay trở về với những giá trị tinh thần đã được
thử thách với thời gian, trong đó có Phật giáo, và họ đã tìm đến một khuôn
mặt có trọng lượng, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma.
Ðức Ðạt Lai Lạt Ma
đời thứ mười bốn là một trong những nhà lãnh đạo tinh thần được thế giới
tôn kính, không phải chỉ do những kiến thức uyên thâm của Ngài về giáo lý
mà còn là những hiểu biết sâu sắc của Ngài về những khía cạnh của cuộc
sống đời thường được nhìn qua lăng kính Phật giáo. Với kiến thức quảng bác
và một tầm nhìn rộng mở, không biên kiến, Ngài được xem như là một vị cố
vấn tinh thần của nhân loại trong thời đại ngày nay. Trong chuyến viếng
thăm nước Pháp vừa qua, một xứ sở từ lâu vẫn được coi như là một trong
những chiếc nôi của tư tưởng nhân loại, Ngài đã có dịp gặp gỡ, trao đổi
quan điểm với giới trí thức Âu Châu, cụ thể là trí thức Pháp, liên quan
đến tất cả các vấn đề đương đại. Tác phẩm
”Vượt Khỏi Giáo điều”
của Ðức Ðạt Lai Lạt Ma được ra đời trong khung cảnh này. Ðó là một tập hợp
những bài nói chuyện, thuyết giảng, và đặc biệt là những cuộc đối thoại
phản ánh hầu hết những suy nghĩ , những lý giải về các vấn nạn đang chi
phối nhân loại trong thiên niên kỷ mới. Từ những vấn đề ảnh hưởng trực
tiếp đến đời sống cá nhân con người như tình dục, ngừa thai, phá thai, Ðức
Ðạt Lai Lạt Ma đã đề cập đến những vấn nạn ở tâm mức cao hơn liên quan đến
những bất công trong xã hội, hố sâu ngăn cách giữa người giàu và người
nghèo, giữa các quốc gia nhược tiểu và tiên tiến và đây chính là đầu mối
của các cuộc xung đột chính trị, hoặc đôi khi được núp bóng dưới danh
nghĩa tôn giáo, như đang xảy ra trên thế giới hiện nay.
Như một vị lương y
nhìn rõ được bệnh thái, thấy được nguyên nhân sâu xa những khổ nạn của con
người, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma, với tư cách là một Phật tử có trách nhiệm, cũng
đã cống hiến cho nhân loại những phương thức trị liệu mà Ngài nghĩ rằng
Phật giáo có thể chia xẻ, góp phần để giải quyết những vấn nạn, khủng
hoảng này. Giải pháp mà Ngài đưa ra được xây dựng trên tinh thần nhân bản
và khai phóng của Phật giáo, lấy Ðại Từ Bi làm nền tảng, Trung Ðạo là
hướng đi chủ yếu, và Bất Bạo Ðộng là phương châm hành động. Ðây là thông
điệp chính mà Ðức Ðạt Lai Lạt Ma muốn rao truyền cho con người thời đại,
là sợi chỉ vàng xuyên suốt tác phẩm
”Vượt Khỏi Giáo điều”.
Từ Bi, Trung Ðạo và Bất Bạo Ðộng như thế phải được thể hiện ở mọi cấp độ
của cuộc sống, trong nhận thức lẫn hành động ngõ hầu xây dựng được sự bình
an nội tâm trong mỗi con người để tiến đến việc kiến tạo một thế giới an
lạc. Tin tưởng một cách vững chắc vào bản chất thiện lương vốn có của con
người, Ngài hy vọng tâm thức của nhân loại sẽ chuyển hoá theo hướng tốt
lành. Ðó cũng là hy vọng của mỗi chúng ta, những người Phật tử đang thực
hành Bồ Tát Ðạo trong tâm nguyện chuyển hoá nhân gian thành Tịnh Ðộ.
Ðức Ðạt Lai Lạt Ma
qua ”Vượt Khỏi Giáo điều”
cũng đã phân tích một cách rõ ràng tinh thần Bất Bạo Ðộng của Phật giáo và
khẳng định rằng tìm kiếm hoà bình qua đường lối bất bạo động chính là sự
kết hợp giữa trí tuệ và các phương tiện thiện xảo, đó là lý do giải thích
tại sao Ngài đã áp dụng phương sách này trong cuộc đấu tranh chính nghĩa
dành độc lập cho Tây Tạng hiện nay. Nhiều người có thể không đồng ý với
Ngài về phương thức đấu tranh bất bạo động, nhưng một điều ta không thể
không đồng ý với Ngài là dưới chính sách diệt chủng và hủy diệt văn hoá
của Trung Cộng, quốc gia Tây Tạng hiện đang đứng bên bờ vực thẳm của nạn
diệt vong. Dưới sự thống trị của Trung Cộng, Tây Tạng hiện đang xuống cấp
trầm trọng trên các lãnh vực môi sinh, nhưng điều tệ hại nhất theo Ðức Ðạt
Lai Lạt Ma là việc Trung Cộng đã sử dụng toàn bộ đất nước này trở thành
kho chứa vũ khí nguyên tử, biến Tây Tạng thành một bải rác chứa các chất
thải nguyên tử của họ. Trước tình hình này, Ngài đã lên tiếng cảnh báo
cùng dư luận thế giới về hiểm hoạ ô nhiễm các giòng sông lớn tại Á Châu do
tình trạng nhiễm độc tại đầu nguồn, nói rõ ra là tại Tây Tạng do Trung
Cộng gây ra cho toàn khu vực và các quốc gia sống dọc theo những dòng sông
này, kể cả Ấn Ðộ, Bangladesh, Hồi Quốc, Thái Lan, Lào, và như một định
mệnh lịch sử ,Việt Nam sẽ là một quốc gia nạn nhân nằm ở điểm cuối của một
trong những dòng sông lớn này, Cửu long giang.
”Vượt Khỏi Giáo điều”
không phải chỉ đề cập đến những vấn nạn đời thường, nó còn tiến xa hơn một
bước nữa là vạch ra cho con người một hướng đi, một hành trình tu tập tâm
linh hầu có thể đạt đến cứu cánh giác ngộ giải thoát ngay trong kiếp sống
này. Bằng một ngôn ngữ trong sáng và giản dị, trong tác phẩm này Ðức Ðạt
Lai Lạt Ma đã triển khai hai lý thuyết triết học căn bản của Phật giáo là
Duyên Khởi và Tánh Không, đối chiếu và lý giải chúng dưới ánh sáng khoa
học, làm nổi bật được yếu tính của Phật giáo như là một tôn giáo được xây
dựng trên cơ sở thuần lý, không phải là một tôn giáo dựa trên những niềm
tin mù quáng. Ngài cũng vạch rõ cho ta thấy những tác hành của nghiệp báo
và luật nhân quả, những nguyên nhân đưa đến phiền não khổ đau, của vòng
luân hồi sinh tử không bao giờ chấm dứt. Và cuối cùng, bằng hiểu biết và
kinh nghiệm bản thân của một đời người hành trì, tu tập cả Hiển giáo lẫn
Mật giáo, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma đã chỉ cho ta con đường vượt thoát vô minh để
tự giải phóng mình. Với bồ đề tâm kiên cố, bằng quán chiếu và thiền định
không mỏi mệt, con người cuối cùng sẽ tìm thấy được bản tánh chân thật của
mình, đó là nguồn linh quang trong suốt, đó là sự thực rốt ráo, là thực
chứng Niết Bàn, là đạt thành Phật quả.
Như đã trình bày, tác
phẩm này đã ghi lại một cách trung thực những buổi nói chuyện, những cuộc
đối thoại của Ðức Ðạt Lai Lạt Ma. Do chủ đích của người ghi chép muốn cố
gắng giữ đúng nguyên văn và tính cách sống động của cuộc đối thoại nên
người đọc có thể bắt gặp những đoạn có ý tưởng trùng lặp, hoặc đôi khi có
những chuyển ý đột ngột từ ý tưởng này qua ý tưởng khác mà người ta thường
gặp phải trong khi nói chuyện. Ngoài ra, vì bối cảnh của cuộc nói chuyện
diễn ra tại Pháp, thế nên khi Ðức Ðạt Lai Lạt Ma đề cập đến các khái niệm
Ðông - Tây ta nên hiểu đó là hai khối Ðông Âu và Tây Âu (tức cộng sản và
tự do trước thời chiến tranh lạnh), và Nam - Bắc tức là các quố c gia Âu
Châu phát triển so với các quốc gia chậm tiến Phi Châu.
Bản dịch này được ra
đời trong khuôn khổ chương trình dịch thuật của Ðạo Phật Ngày Nay do ÐÐ.
Thích Nhật Từ chủ trương. Dịch giả nhân đây xin được chân thành cảm tạ ÐÐ
Nhật Từ cùng một số đạo hữu, đặc biệt ÐH Hoa Ngọc, đã tạo điều kiện và
thuận duyên để dịch phẩm này sớm được hoàn tất. Nếu dịch bản này có những
khiếm khuyết nào xin chư tôn đức, cùng qúy thiện hữu trí thức hoan hỷ góp
ý kiến để sửa chữa cho lần xuất bản tới được hoàn chỉnh hơn. Ngoài ra nếu
có được chút công đức nào trong việc dịch thuật này, dịch giả xin được hồi
hướng đến muôn loài chúng sanh để không còn oan trái lẫn nhau, nguyện cầu
cho đất nước và Phật giáo Tây Tạng sớm vượt qua khổ nạn, và riêng đối với
cá nhân, xin được cầu nguyện đến cửu huyền thất tổ được siêu sinh tịnh độ.
Tâm Hà Lê Công Ða
20-02-2002
Email: lecongda@aol.com
---o0o---
LỜI NÓI ÐẦU
Tenzin Gyatso tức Ðức
Ðạt Lai Lạt Ma đời thứ 14, có thể được xem như là một Phật tử nổi tiếng
nhất trên hành tinh của chúng ta. Người “tăng sĩ bình thường” này, Ngài
thường tự gọi mình như thế, đã trở thành một nhân vật nổi bật trên trường
quốc tế kể từ thập niên 1950, khi mà hàng ngàn dân Tây Tạng, trẻ già trai
gái đã phải chạy trốn khỏi nơi chôn nhau cắt rốn để chấp nhận cuộc sống
lưu vong trên đất Ấn cũng như những nơi khác. Ðoạt giải thưởng Nobel Hoà
Bình năm 1989, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma đã được hàng chục ngàn người từ Á châu,
đến tận vùng đất Sô Viết cũ cũng như cả phương Tây coi như là vị Phật sống
của thời đại.
Vượt Khỏi Giáo
Ðiều (Beyond Dogma) là một
tuyển tập gồm những bài nói chuyện, trao đổi đối thoại của Ðức Ðạt Lai Lạt
Ma trong chuyếùn viếng thăm Pháp quốc năm 1993. Ðược hiệu đính lại để có
thể giữ nguyên được tính chất sống động và bầu khí cởi mở của những buổi
gặp gỡ giữa Ngài và các nhóm tiếp xúc, cuốn sách này đã đưa người đọc tiếp
cận với tính cách đa dạng của những quán chiếu sâu sắc liên quan đến các
vấn nạn mà nhân loại có thể sẽ phải đương đầu trước ngưỡng cửa của tân
thiên niên kỷ.
Cuốn sách này được
phân bố thành năm phần chính. Trong bốn phần đầu của cuốn sách, Ðức Ðạt
Lai Lạt Ma phản ánh những suy nghĩ của Ngài về tất cả những vấn nạn xã hội,
chính trị mà nhân loại hiện đang phải đối diện, và trong phần cuối của
cuốn sách, Ngài trả lời những câu hỏi liên quan đến bản chất rốt ráo của
thực tại cũng như vị trí của con người trong vũ trụ. Tuy nhận thức được
những thách đố khó khăn mà mọi công dân cũng như các nhà lãnh đạo thế giới
hiện phải đối đầu, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma cũng giúp cho ta nhìn về tương lai
với niềm hy vọng, trên căn bản của một tâm hồn tỉnh thức biết tận dụng mọi
cơ hội để chuyển hóa và bảo tồn các giá trị tốt đẹp, cao qúy nhất. Ngài
cũng cho ta thấy bằng cách nào mà mọi chiều kích của hiện thể duyên sinh
của chúng ta đã tham dự một cách hoà điệu vào khúc luân vũ của sự sống còn
và phục hưng, sự hoà điệu của tinh thần con người được khúc xạ thông qua
lăng kính của các thói tục: tâm lý, văn hoá và chính trị.
Trong Phần thứ nhất,
“Những Quán tưởng về Tân Thiên niên kỷ”, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma là một nhà
khoa học chính trị nắm bắt được các thách đố của thời hậu Chiến Tranh Lạnh.
Bắt đầu với một nhận xét đơn giản: Giống như tất cả mọi con người đang
sống trên trái đất này, thỉnh thoảng Ngài cũng bị vây bủa bởi những nỗi
khó khăn, đối diện với những phiền muộn, lo lắng, hoang mang. Và bởi vì
không có một giải pháp rốt ráo nào cho nỗi khổ đau, con người thường phải
chấp nhận những vấn nạn này, thế nên Ngài có thói quen thường nhấn mạnh
đến tầm quan trọng của hạnh phúc và sự thành đạt, mà Ngài xem đó như là “
cứu cánh của đời người”.
Trong Phần Thứ Hai,
“Tâm Linh và Chính Trị”, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma khảo sát tỉ mỉ về vai trò của
lòng từ ái và xem đó như là nền tảng cho một xã hội có đạo lý. Cùng với sự
tu dưỡng hạnh nhẫn nhục, lòng từ ái tạo ra một bối cảnh hài hoà cho nền
giáo dục khoa học kỹ thuật đi đôi với đạo đức học. Áp dụng vào lãnh vực
nhân quyền trên bình diện quốc tế, những phẩm chất tốt đẹp của từ bi và
nhẫn nhục có thể được kết hợp với việc thực hành tinh thần bất bạo động
trên căn bãn của lòng nhân đức và vị tha. Những thái độ này là một cách
thế giải trừ mầm móngï cạnh tranh độc hại hiện nay, hậu qủa của sự tích
lũy những cái nhìn thiển cận.
Trong Phần Thứ Ba,
“Bất Bạo Ðộng: Một Tâm Gương Ðể Noi Theo“, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma thảo luận
một cách thẳng thắn cùng chúng ta về những bài học được rút ra từ lịch sử
đau thương của quốc gia Tây Tạng, tương lai của quốc gia này trong mối
quan hệ với Trung quốc, cũng như những đổi thay trong vai trò của Ðức Ðạt
Lai Lạt Ma. Là một nhà tư duy luôn luôn mang tinh thần độc lập, Ngài cũng
đề cập đến khả năng có thể có một vị nữ Ðạt Lai Lạt Ma trong tương lai, và
phát biểu về vấn đề này một cách giản đơn: “Không có trở ngại nào trên mặt
lý thuyết”. Liên quan đến những khát vọng đấu tranh vũ trang dành độc lập
mà giới trẻ Tây Tạng đang bày tỏ hiện nay, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma đã tỏ ra
thông cảm những tình cảm bức xúc của họ nhưng đồng thời cũng lên tiếng
cảnh giác chống lại thái độ bạo động. Phần này được kết thúc bàng bài thơ
“Ngôn Ðế” do Ðức Ðạt Lai Lạt Ma sáng tác như một lời nguyện cầu chấm dứt
những đau thương, thống khổ của đất nước Tây Tạng.
Trong Phần Thứ Tư,
“Vượt Khỏi Giáo Ðiều,” Ðức Ðạt Lai Lạt Ma đã phác thảo một phương thức
tiếp cận với cái mà chúng tôi tạm gọi là “Chủ thuyết tâm linh hoàn vũ”,
đồng thời đề nghị một số phương thức giúp chúng ta cảnh giác chống lại sự
cám dỗ của hình thức tôn giáo kinh viện mang tính xơ cứng, giáo điều,
thường là mảnh đất ươm mầm tinh thần bất khoan dung trong tôn giáo. Trong
khi nhấn mạnh đến tính cách quan quan trọng của sự hoà đồng tôn giáo, Ngài
đồng thời cũng nêu rõ rằng mỗi tôn giáo đều có nét độc đáo riêng, những
phẩm chất đặc biệt của nó. Như vậy tất cả mọi truyền thống tôn giáo đều có
cùng chung một mục tiêu, đó là mang niềm hạnh phúc chân thật đến cho con
người. Vấn đề là làm thế nào để ta có thể sống một cuộc sống hạnh phúc
vượt qua khỏi giáo điều ràng buộc? “Bạn phải luôn luôn giữ cho tâm hồn
mình hạnh phúc và biết mĩm cười!“
Phần Thứ Năm, “Duyên
Khởi và Tánh Không,” chứa đựng những quán chiếu tinh tế và khoa học mà các
nhà khoa học và triết gia đã chất vấn Ngài trong các cuộc trao đổi, gặp gỡ.
Trong phần này Ngài đã vận dụng nguồn mạch phong phú của triết học và luận
lý học Phật giáo, cùng với những kiến thức đáng kể của Ngài về khoa học kỹ
thuật Tây phương, để soi chiếu vào tận cùng các bí ẩn của kiếp nhân sinh
và vũ trụ. Ði đến cốt lõi của vấn đề, các nhà vật lý lượng tử và Phật tử
cùng đồng ý với nhau rằng, thực tại là nghịch lý. Nhưng làm thế nào để các
nguyên lý của vật lý học cùng với những tuệ giác bí truyền của các nhà du
già có thể bổ túc cho nhau và bằng cách nào thức giác trở thành phần cấu
trúc cơ bản của vũ trụ?
Bằng những quán sát
được rút ra một cách chọn lọc từ giáo lý căn bản của Phật giáo, Ðức Ðạt
Lai Lạt Ma cũng giải thích cho chúng ta làm thế nào mà những năng lực của
trùng trùng duyên khởi chính là sự hiển lộ của trí tuệ sâu sắc không còn
bị giới hạn, thành kiến trói buộc. Như thế, điểm cốt lõi nhất của bí mật
giáo truyền, là pháp vượt ra ngoài mọi giáo điều, học thuyết, pháp không
là thực thể để có thể được tàng trữ, cất giữ. Quả là tin mừng. Một tâm
thức hoàn toàn rộng mở giúp chúng ta lý do để hy vọng, không cần biết bao
nhiêu lần chúng ta bị tách rời khỏi nguồn linh quang trong suốt, tri kiến
về nó vẫn luôn luôn hiện hữu. Nguồn linh quang này chính là nhịp đập tuôn
chảy không ngừng như một biểu hiện của lòng từ ái. Nó hiện hữu trong tất
cả mọi dạng của đời sống, trong mọi tâm hồn mà các triết gia, nhà khoa học,
thánh nhân đều có thể nhận biết được.
Vượt Khỏi Giáo
Ðiều chứa đựng một thông
điệp phổ quát. Trong thời buổi đói khát tinh thần này, những cuộc đối
thoại, những bài nói chuyện của Ðức Ðạt Lai Lạt Ma, một con người mà mối
quan tâm chính là muốn rao truyền thông điệp của lòng hy vọng và từ ái,
giúp cho ta cảm giác như được vỗ về, nuôi dưỡng. Là một người giàu óc khôi
hài tế nhị, Ðức Ðạt Lai Lạt Ma đã cống hiến trọn cả đời mình để mang lại
an ủi, hiểu biết cho bất cứ ai muốn tìm kiếm một cuộc sống mãn nguyện và
hạnh phúc.
Steven
D. Goodman
Institute of Buddhist Studies
Berkley, California
May, 1996
---o0o---
Mục lục
| Phần thứ 01 |
Phần thứ 02 |
| Phần thứ 03 |
Phần thứ 04 |
Phần thứ 05 |
Chân thành cảm ơn Cư Sĩ Tâm Hà Lê Công Đa đã gởi
tặng phiên bản điện tử
tập sách này. ( Trang nhà Quảng Đức, 05-2002)
---o0o---
|
Thư Mục Tác Giả |
---o0o---
