Tổ Sư Thiền

35. NHẬM TÁNH HỢP ĐẠO, TIÊU DAO TUYỆT NÃO

DỊCH

Tự tánh là đạo, vốn chẳng phiền não.

LỜI KHAI THỊ

Bùi Tướng Quốc (Bùi Hưu) ôm Phật đến xin đặt tên, Đường Trang Tông đắc được một báu vật ở Trung Quốc, vua chẳng bị địa vị cao cả dời đổi, Thần chẳng bị việc khắp nước nhiễu loạn. Nạp tăng tham thiền giẫm bước khắp mười phương, hình thể chẳng bị vật gì trói buộc, lâu ngày chày tháng ngồi tại chỗ vô sự, vì sao lại chẳng thể đúng như tự tánh? Do cái gì làm chướng ngại?

Năm năm khô héo rừng Bát Nhã,

Năm năm tăng trưởng cỏ vô minh.

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói : "NHẬM TÁNH HỢP ĐẠO, TIÊU DAO TUYỆT NÃO", người nghĩa giải cho rằng : Người Tâm-Không thi đậu tánh chẳng cần nhậm (mặc kệ) mà tự nhậm, đạo chẳng cần hợp mà tự hợp, tự do như mây ra trên núi, tự tại như trăng đi trên không, trong Đại-Viên-Cảnh (tự tánh) có ai chẳng phải vậy?

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Phật Ấn Nguyên Hòa Thượng nói : "Cái cảnh đã ngộ khó nói cho người chưa ngộ hiểu, như với người mù bẩm sinh, nói cho biết mặt trời sáng tỏ, họ dù nghe mà chẳng thể biết được". Hay người chưa từng buông tay nhào xuống vực thẳm (chưa từng ngộ), mà lại dùng lời "NHẬM TÁNH HỢP ĐẠO" để dẫn chứng, thì cũng như người đói nói ăn mà không ăn, lại tự nói "đã no", há chẳng phải là dối người ư?

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Mặc cho pháp tánh tự hợp đạo,

Bệnh của Tâm Vương càng khó lành.

Lại muốn cầu cho tuyệt phiền não,

Ba trăm roi sắt chưa phải nhiều.

36. HỆ NIỆM QUAI CHƠN, HÔN TRẦM BẤT HẢO

DỊCH

Nổi niệm thì bị niệm buộc, thành trái với chơn không niệm thì hôn trầm chẳng tốt.

LỜI KHAI THỊ

Đại Tạng giáo điển là sợi dây xích chân, thân vàng trượng sáu (Thân Phật) là một cọng cỏ. Một tiếng hét điếc tai ba ngày của Bá Trượng, một giỏ trầu trút ra của Ngưỡng Sơn. Những lời nói này là miểng ngói hay là châu báu? Nếu ông nói "câu PHẢI cũng quét, câu CHẲNG PHẢI cũng quét; chính là ăn táo mà nuốt hột.

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói "HỆ NIỆM QUAI CHƠN, HÔN TRẦM BẤT HẢO", người nghĩa giải dẫn chứng trong kinh nói "Tâm chẳng bị đạo trói, cũng chẳng gây nghiệp, ấy là người đắc đạo". Hoặc dẫn chứng lời Đức Sơn nói "Mảy may hệ niệm là nghiệp nhân tam đồ", còn nói : "Hành giả tham cứu, vừa có mảy may tình chấp mê ngộ, thánh, phàm, thì bị tri kiến mê ngộ thánh, phàm làm mù", cần phải một vật chẳng dính mắc muôn duyên đều tẩy sạch, mới có thể hợp với chỗ thấy của Cổ nhân.

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Đừng phỉ báng cổ nhân nhé! Cổ nhân nói với ông : "HỆ NIỆM QUAI CHƠN", nhưng chính cái "một vật chẳng dính mắc" đã là QUAI CHƠN, tức là bị niệm trói rồi.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Hệ niệm trái chơn, chơn chẳng trái,

Hôn trầm chẳng tốt, tốt nơi nào?

Thùng sơn cứng chắc không lủng đáy (Chưa ngộ),

Thai trâu bụng ngựa đợi ông vào.

37. BẤT HẢO LAO THẦN, HÀ DỤNG SƠ THÂN

DỊCH

Tốt xấu không nên nhọc tinh thần, đâu cần phân biệt sơ hay thân.

LỜI KHAI THỊ

Triệu Châu khám phá rồi, thủy ngân không giả, Vân Môn lỡ lời rồi, A ngùy (phẩn người) chẳng chơn. Tham thiền không linh nghiệm, đụng đâu mê đó, sự thấy là cái gai góc trong mắt, việc nghe là cái bệnh của lỗ tai. Ủa! có việc như thế ư? Chỉ cần nói với họ : Ngẩng mặt ngó ngoài trời, xem ai ló đầu ra?

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói : "BẤT HẢO LAO THẦN, HÀ DỤNG SƠ THÂN, người nghĩa giải cho rằng : Do HỆ NIỆM thì trái với Chơn, đã trái với Chơn thì lao nhọc tinh thần, vì nhọc tinh thần ắt phân biệt sơ thân. Phải biết, HỆ NIỆM là cái nhân của sơ thân, SƠ THÂN là cái quả của hệ niệm. Tổ Sư nói hai chữ "KHÔNG CẦN" cũng như việc tự cắn rốn vậy.

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Lời nói này như theo hình mèo mà vẽ con mèo, đại khái vẽ ra cũng giống, nhưng chuột chết còn chẳng thể bắt được, huống là chuột sống ư? Nếu chẳng đích thân một dao cắt dứt mạng căn (chơn tham thật ngộ), thì những lời trên chỉ giúp cho việc luận đàm mà thôi.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Tốt xấu chẳng nên nhọc tinh thần,

Dùng hết tinh thần càng chẳng thân.

Đâu bằng kẻ ngốc nơi thôn dã,

Ăn no nằm dài hợp thiên chơn.

38. DỤC THỦ NHẤT THỪA, VẬT Ố LỤC TRẦN

DỊCH

Muốn chứng lấy Nhất Phật Thừa, chớ nên chán ghét lục trần.

LỜI KHAI THỊ

Mắt là quang minh pháp thân, tai là âm thanh pháp thân, mũi là trang nghiêm hương pháp thân, lưỡi là thanh tịnh vị pháp thân, thân là phổ giác pháp thân, ý là liễu tri pháp thân, đầy đủ sáu nghìn công đức, thành tựu Nhất-thiết-chủng-trí. Nhưng lúc tứ đại phân tán, xương thịt tan rã, lục căn đều biến diệt, vậy pháp thân đặt ở chỗ nào?

Việc buồn chớ kể với người buồn,

Kể với người buồn, buồn chết đi!

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói "DỤC THỦ NHẤT THỪA, VẬT Ố LỤC TRẦN", người nghĩa giải cho rằng : NHẤT THỪA là biệt danh của tự tâm, lục trần, lục thức, lục căn là biệt hiệu của tự tâm, đâu có thể chứng nhất thừa mà ghét lục trần! Thế thì giống như yêu tay chân mà bỏ vai lưng vậy. Phải biết, Ngộ tâm này thì lục trần tức là nhất thừa, mê tâm này thì nhất thừa tức là lục trần. Bùi Tướng Quốc nói : "Nghịch nó tức phàm, thuận nó tức thánh". Kinh Lăng Nghiêm nói : "A Nan, ngươi muốn biết cái câu sinh vô minh, là gốc thắt kết khiến ngươi luân hồi trong sanh tử ấy, chính là lục căn của ngươi chứ chẳng phải vật khác. Ngươi lại muốn biết đạo vô thượng Bồ Đề khiến ngươi mau chứng quả tự tại giải thoát, tịch lặng thường trụ ấy, cũng chính là lục căn của ngươi chứ chẳng phải vật khác".

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Lý giải cũng giống như rất đúng, nhưng cần phải biết : Nhất thừa là hư vọng, lục trần là phỉ báng, ngoài hai lỗi này, còn tránh khỏi được vọng và báng hay không?

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Sắc, thanh, hương, vị và xúc pháp,

Lục trần xưa nay hợp nhất thừa.

Tình chấp lấy bỏ còn chưa dứt,

Lại nơi đất bằng nỗi sóng to.

39. LỤC TRẦN BẤT Ố, HOÀN ĐỔNG CHÁNH GIÁC

DỊCH

Chẳng cho lục trần là tốt hay xấu, thì đồng như chánh giác.

LỜI KHAI THỊ

"Ông Chủ!", Dạ, dạ, dạ!. Có đường chẳng đi, không dây tự trói. Nói "Lục trần là phải thì trái với chơn, nói lục trần là chẳng phải lại thành lỗi lầm lớn". Lầm thì lầm, một cọng cỏ hiện thân vàng ròng, đảo ngược cỡi hạc bay lên trời.

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói: "LỤC TRẦN BẤT Ố, HOÀN ĐỔNG CHÁNH GIÁC", người nghĩa giải cho rằng : Chẳng có lục trần, cũng chẳng có chánh giác, đều chỉ là diệu tâm sáng tỏ. Gọi là lục trần cũng được, gọi là chánh giác cũng được. Ông nếu ở nơi diệu tâm sáng tỏ này có chỗ không rõ, thì gọi là chánh giác cũng không rõ, đâu có việc gì khác? Chỉ cái rõ và không rõ này, khiến Phật Tổ nhọc lưỡi mỏi miệng phân ra những điều hơn kém, đều do chẳng tin tự tâm mà ra.

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Xưa có một tú tài, thi cử nhiều lần không đậu, bèn đốt bỏ bút mực, làm l bài thơ "Trở về quê", chê bai công danh như đàm dãi. Nhưng đến kỳ thi năm tới, vẫn đi vào trường thi như cũ. Người nói lời này cũng chẳng khác như vậy.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Chẳng ghét lục trần đồng chánh giác,

Đường vào cửa thiền vẫn xa xôi.

Cần phải ra tay bắt hư không,

Phật cùng chúng sanh chôn một hầm.

40. TRÍ GIẢ VÔ VI, NGU NHÂN TỰ PHƯỢC

DỊCH

Người trí tự tại vô tác, kẻ ngu dụng tâm tự trói.

LỜI KHAI THỊ

"Dời chỗ gồ để lấp chỗ trũng, cắt cái dài để nối cái ngắn", Trang Tử nói lời này tự cho là rất đúng, nhưng kiểm điểm lại, chỉ là tự sanh tính toán, so đo phân biệt. Duy có Mộc thượng tọa (tích trượng) chẳng tốt xấu, cũng chẳng đúng sai, toàn thân chỉ là đen thùi lùi, suốt năm dựa bên gốc thiền sàng.

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói : "TRÍ GIẢ VÔ VI, NGU NHÂN TỰ PHƯỢC", người nghĩa giải cho rằng : Trí chẳng tự trí, do ngộ mà trí : ngu chẳng tự ngu, do mê mà ngu. Người trí ngộ tự tâm, tâm ngộ vốn vô tác, kẻ ngu mê tự tâm, tâm mê còn tự trói. Phải biết, cái vô tác của người ngộ, dù Quỷ thần trời đất cũng chẳng thể khiến cho họ tác; cái tự trói của kẻ mê, dù muôn hiền ngàn thánh cũng chẳng thể mở trói cho họ. Vậy trí và ngu đều do tâm tạo, đâu phải vật bên ngoài mà làm được!

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Chỉ thấy đầu dùi nhọn, chẳng thấy đầu đục vuông. Tại sao? Phải biết vô tác tức tự trói, tự trói tức vô tác. Nếu cho quả thật có hai lối, thì cách Tổ Sư quá xa rồi.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Kẻ ngu tự trói cần phải mở,

Người trí vô tác trói chặt thêm.

Chẳng dùng dao kiếm đã cắt dứt,

Vì thương đồng tử mất thiên chơn.

41. PHÁP VÔ DỊ PHÁP, VỌNG TỰ ÁI TRƯỚC

DỊCH

Pháp chẳng là pháp, vọng tự chấp trước cho là pháp.

LỜI KHAI THỊ

Toàn thân là bệnh, toàn thân là thuốc, suy nghĩ chẳng đến, thoáng qua trước mặt. Thuốc tức là bệnh, bệnh tức là thuốc, trong hư không dễ nhào lộn, áo vải Thanh Châu khó mặc. Cũng chẳng bệnh, cũng chẳng thuốc, vạn tượng sum la một cục sắt, con lừa Dương Kỳ ba cái chân.

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói: "PHÁP VÔ DỊ PHÁP, VỌNG TỰ ÁI TRƯỚC", người nghĩa giải cho rằng : Trúc xanh biêng biếc đều là Chơn-như, Hoa vàng ngào ngạt đều là Bát Nhã, tất cả thanh, sắc trong hư không pháp giới, tìm một tướng đồng bất khả đắc, tìm một tướng dị cũng bất khả đắc, lìa 2 lối đồng dị này cũng bất khả đắc. Than ôi! Người chẳng rõ lý này, chấp Phật thì bị Phật ngại, chấp pháp thì bị pháp ngại, vậy chấp Phật pháp còn bị chướng ngại, huống là chấp những thứ khác ư!

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Pháp nếu có khác thì chấp trước mới có khác, Pháp đã chẳng khác thì chấp trước cũng chẳng khác, vì sao lại nói VỌNG TỰ CHẤP TRƯỚC ? Chỗ này nhìn Tổ Sư không ra, thì những lời trước đều là hý luận.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Pháp chẳng có khác, thể vốn đồng,

Thể đồng đâu có pháp hoằng dương?

Đạt Ma chín năm chỉ hướng vách,

Chẳng biết lấy gì truyền gia phong.

42. TƯƠNG TÂM DỤNG TÂM, KHỞI PHI ĐẠI THỐ
 
 

DỊCH

Đem tâm dụng tâm, há chẳng phải lầm lớn.

LỜI KHAI THỊ

Tâm, tâm, tâm, khó mò nắm. Ông già Thích Ca, 49 năm nói vuông nói tròn, hoặc tiểu hoặc đại, chú giải chẳng được, sau cùng niêm hoa thị chúng, chính là đem tâm dụng tâm, cũng khó tránh khỏi cái "Há chẳng lầm lớn" này. Đến đây việc đã là bất đắc dĩ, tạm đem cái chánh pháp nhãn tạng, Niết bàn diệu tâm để che lấp lỗi lầm.

LỜI NGHĨA GIẢI

Người nghĩa giải cho rằng : Ông muốn thành Phật là đem tâm dụng tâm, muốn làm Tổ là đem tâm dụng tâm, cho đến muốn thoát sanh tử, trụ Niết Bàn, chứng Bồ Đề, dứt phiền não v.v... đều chẳng ra ngoài "ĐEM TÂM DỤNG TÂM".

TỊCH NGHĨA GIẢI

Tuy vậy, cũng chỉ nói được một nửa. Phải biết, tâm thể rộng lớn, chẳng thể hạn lượng, ngay đó như đống lửa lớn, đụng vào liền đốt, chạm nhằm liền cháy. Dẫu cho ông chẳng muốn thành Phật làm Tổ v.v... cũng ra khỏi cái "ĐEM TÂM DỤNG TÂM" chẳng được.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Tức Phật là tâm, tâm là Phật,

Ngay chỗ thừa nhận đã trái xa.

Ca Diếp mĩm cười trước niêm hoa,

Vô sự khi không bày đặt ra.

43. MÊ SANH TỊCH LOẠN, NGỘ VÔ HẢO Ố
 
 

DỊCH

Mê sanh tịch lặng và tán loạn, ngộ chẳng tốt, xấu, yêu, ghét.

LỜI KHAI THỊ

Lúc mê là mê cái ngộ, lúc ngộ là ngộ cái mê, mê ngộ cả hai đều quên, đập vỡ cái vỏ vô minh. Vô minh đã tan, mê ngộ cũng hết, vậy hai lối này còn đặt ở chỗ nào? Gỏ cửa dùng ngói, gạch, mặc cho y suy lường.

LỜI NGHĨA GIẢI

Tổ Sư nói: "MÊ SANH TỊCH LOẠN, NGỘ VÔ HẢO Ố", người nghĩa giải cho rằng : Bản thể chơn tịch, tất cả chẳng còn. Kinh Lăng Nghiêm nói : "Vô lậu chơn tịnh, tại sao trong đó lại có thể dung nạp vật khác? Người chưa ngộ lý này, trước mắt chẳng thấy tịch thì thấy loạn, chẳng thấy động thì thấy tịnh, chẳng biết động cũng là mê, loạn cũng là mê, tịch cũng là mê, cho đến thấy mình ngay đó thành Phật cũng là mê. Hễ thấu rõ được cái tâm mê này thì ngay đó giải thoát, mỗi mỗi thiên chơn, mỗi mỗi minh diệu. đã chẳng thấy loạn, cũng chẳng biết tịch nhị biên đều lìa, trung đạo chẳng lập, thì đâu còn tình chấp tốt xấu để làm chướng ngại ư!

TỊCH NGHĨA GIẢI, RẰNG

Nói lời nầy rất gần rồi, nhưng mê từ đâu đến, ngộ do đâu khởi? Nếu biết được chỗ đến chỗ khởi, chẳng cần trừ mê, cả cái ngộ kia cũng không chỗ đặt để, nếu không, cứ đem cái mê cái ngộ theo tánh phân biệt, rốt cuộc chỉ tăng thêm bệnh kiến chấp mà thôi.

KỆ KẾT THÚC, RẰNG

Xưa nay thiên hạ ai từng ngộ?

Không ngộ làm sao nói có mê?

Bỗng nhớ Ôn Châu ngài Vĩnh Gia,

Cớ gì một đêm ngủ Tào Khê.