LỜI
DẪN: Chư Phật chẳng từng ra đời, cũng không một pháp cho
người. Tổ sư chẳng từng Tây sang, chưa bao giờ lấy tâm
truyền trao. Chính vì thời nhân chẳng liễu, hướng ngoài
tìm cầu, trọn chẳng biết dưới gót chân chính mình có một
đoạn đại sự nhân duyên, ngàn thánh dò tìm cũng chẳng được.
Chỉ là hiện nay thấy chẳng thấy, nghe chẳng nghe, nói chẳng
nói, biết chẳng biết, từ chỗ nào được ? Nếu chưa hay
thấu triệt, hãy nhằm trong hang sắn bìm hội lấy, thử cử
xem ?
CÔNG
ÁN: Thiền khách Lương Toại hỏi Khâm Sơn: Khi một mũi tên
phá ba cổng thì thế nào ? Khâm Sơn bảo: Dẫn ông chủ trong
ba cổng ra xem ? Lương nói: Thế ấy thì biết lỗi ắt cải.
Khâm Sơn bảo: Lại đợi khi nào ? Lương nói: Tên tốt bắn
chẳng đến đích, liền ra đi. Khâm Sơn gọi: Xà-lê lại đây
! Lương xoay đầu. Khâm Sơn nắm đứng nói: Một mũi phá ba
cổng hãy gác lại, thử vì Khâm Sơn bắn tên xem ? Lương suy
nghĩ, Khâm Sơn đánh bảy gậy, nói: Hãy cho gã này nghi ba mươi
năm.
GIẢI
THÍCH: Thiền khách Lương Toại cũng thật là một viên chiến
tướng, nhằm trong tay Khâm Sơn xoay trái lộn phải, khiến
rơi roi rớt dây, rốt sau đáng tiếc cung gãy tên mất. Tuy
nhiên như thế, tướng quân họ Lý tự có tiếng khen, chẳng
được phong hầu cũng là nhàn. Công án này một ra một vào,
một bắt một thả, đương cơ thấy mặt đề, thấy mặt
đương cơ nhanh, trọn chẳng rơi nơi có không được mất,
gọi là huyền cơ, nhìn qua thấy có chút ít lực lượng, liền
có chỗ sẩy chân. Vị Tăng này cũng là hàng Thiền tăng anh
linh, đặt câu hỏi quả là kinh quần. Khâm Sơn là bậc Tông
sư tác gia, liền biết chỗ rơi của câu hỏi. Câu hỏi “khi
một mũi tên thấu ba cổng thì thế nào”, ý Khâm Sơn trả
lời, ông bắn được hãy gác qua, thử dẫn ông chủ trong
ba cổng ra xem ? Lương nói “thế ấy thì biết lỗi ắt cải”,
quả thật kỳ đặc. Khâm Sơn bảo: “Lại đợi khi nào ?”
Xem kia đối đáp thế ấy, chỗ hỏi của Khâm Sơn không có
chút ít thiếu trống. Sau Thiền khách Lương lại nói: “tên
tốt bắn chẳng đến đích”, phủi áo ra đi. Khâm Sơn vừa
thấy y nói thế ấy, liền gọi: Xà-lê lại đây ! Thiền khách
Lương quả nhiên nắm chẳng đứng, xoay đầu lại. Khâm Sơn
nắm đứng nói: “Một mũi thấu ba cổng gác lại, hãy vì
Khâm Sơn bắn tên xem ?” Lương suy nghĩ, Khâm Sơn đánh bảy
gậy, theo sau cho y một câu chú “hãy cho gã này nghi ba mươi
năm”. Hiện nay một số thiền hòa tử trọn bảo: Vì sao
chẳng đánh tám gậy hay sáu gậy, chỉ đánh bảy gậy ? Kia
bảo thử vì Khâm Sơn bắn tên xem, liền đánh. Thế là giống
thì cũng giống, phải thì chưa phải. Công án này phải trong
hông ngực chẳng chứa tí xíu đạo lý so sánh, vượt ngoài
ngôn ngữ, mới có một câu phá ba cổng và có chỗ bắn tên.
Nếu còn phải và quấy thì dò tìm chẳng được. Vị Tăng
khi ấy, nếu là hảo hán Khâm Sơn cũng bị nguy hiểm, đã
không thể hành lệnh này, chẳng khỏi đảo hành. Hãy nói
ông chủ trong cổng cứu kính là người nào ? Xem Tuyết Đậu
tụng ra:
TỤNG:
Dữ quân phóng xuất quan trung chủ
Phóng tiễn chi đồ mạc mãng lỗ
Thủ cá nhãn hề nhĩ tất lung
Xả cá nhĩ hề mục song cổ.
Khả lân nhất phốc phá tam quan
Đích đích phân minh tiễn hậu lô.
Quân bất kiến
Huyền Sa hữu ngôn hề
Đại trượng phu tiên thiên vi tâm Tổ.
DỊCH:
Chủ nhân trong cổng vì anh dẫn
Những kẻ bắn tên chớ sơ hở
Giữ con mắt chừ tai điếc rồi
Bỏ lỗ tai chừ hai mắt tối.
Đáng thương một mũi phá tam quan
Quả thật đường sau tên quá rõ.
Anh chẳng thấy
Huyền Sa có lời chừ
Đại trượng phu tiên thiên là tâm Tổ.
GIẢI
TỤNG: Bài tụng này có mấy câu rút trong bài tụng Qui Tông.
Ngày xưa Qui Tông nhân làm bài tụng nên lấy hiệu là Qui Tông.
Trong tông môn gọi đó là nói lên tông chỉ. Sau này Đồng
An nghe chuyện bảo: Lương Công khéo bắn tên mà không hay trúng
đích. Có vị Tăng hỏi: Thế nào được trúng đích ? Đồng
An bảo: Chủ trong cổng là người nào ? Sau có vị Tăng thuật
lại cho Khâm Sơn, Khâm Sơn nói: Lương Công thế ấy vẫn chưa
khỏi được cái miệng Khâm Sơn. Tuy nhiên như thế, Đồng
An chẳng phải hảo tâm. Tuyết Đậu nói “chủ nhân trong
cổng vì anh dẫn”. Mở mắt cũng đúng, nhắm mắt cũng đúng
có hình không hình thảy đều chặt làm ba khúc. Câu “những
kẻ bắn tên chớ sơ hở”, nếu bắn tên giỏi thì chẳng
sơ hở, nếu bắn tên dở thì bắn là sơ hở. Hai câu “giữ
con mắt chừ tai điếc rồi, bỏ lỗ tai chừ hai mắt tối”,
hãy nói giữ con mắt vì sao lỗ tai điếc ? Bỏ lỗ tai vì
sao hai mắt tối ? Lời này phải không giữ bỏ mới hay thấu
được, nếu có giữ bỏ thì khó thấy. Hai câu “đáng thương
một mũi phá tam quan, quả thật đường sau tên quá rõ”:
Khi Thiền khách Lương hỏi thế nào một mũi phá ba cổng,
Khâm Sơn bảo dẫn ông chủ trong cổng ra xem, cho đến rốt
sau công án của Đồng An thảy là đường sau của tên. Cứu
kính phải thế nào ? “Anh chẳng thấy, Huyền Sa có lời chừ,
đại trượng phu tiên thiên là tâm Tổ.” Bình thường cho
tâm là cực tắc Tổ tông. Trong đây tại sao trước khi
trời đất chưa sanh vẫn cho là Tổ của tâm này ? Nếu
biết rõ cái thời tiết này mới rõ được ông chủ trong
cổng. Quả thậtõ đường sau tên quá rõ, nếu cần trúng
đích sau mũi tên rõ ràng có đường. Hãy nói thế nào là
đường sau mũi tên ? Phải tự đem hết tinh thái mới được.
Câu “đại trượng phu tiên thiên là tâm Tổ”, Huyền Sa
thường lấy câu này dạy chúng, đây là trong tụng Qui Tông.
Tuyết Đậu lầm dùng cho là lời của Huyền Sa. Hiện nay người
tham học cho tâm này là Tổ tông, dù tham đến đức Phật
Di-lặc ra đời cũng chưa hội. Nếu là kẻ đại trượng phu,
tâm vẫn là con cháu. Trời đất chưa phân đã là đầu thứ
hai. Hãy nói chính khi ấy, làm sao là trước trời đất ?
?
TẮC
57: TRIỆU CHÂU KẺ TỚ RUỘNG NHÀ
LỜI
DẪN: Trước khi chưa thấu được, như núi bạc vách sắt,
đến khi thấu được, chính mình xưa nay là vách sắt núi
bạc. Hoặc có người hỏi: Phải làm sao ? Chỉ nói với y:
Nếu nhằm trong ấy bày được một cơ thấy được một cảnh,
ngồi đoạn yếu tân, chẳng thông phàm Thánh, chưa là việc
phần ngoại. Nếu chưa được như thế, xem lấy bóng dáng
cổ nhân.
CÔNG
ÁN: Tăng hỏi Triệu Châu: “Chí đạo không khó, chỉ hiềm
giản trạch”, thế nào là chẳng giản trạch ? Triệu Châu
đáp: Trên trời dưới trời, chỉ ta hơn hết. Tăng thưa:
Đây vẫn là giản trạch. Triệu Châu bảo: Kẻ tớ ruộng
nhà, chỗ nào là giản trạch ? Tăng không đáp được.
GIẢI
THÍCH: Tăng hỏi Triệu Châu chí đạo không khó chỉ hiềm
giản trạch, trong bài Tín Tâm Minh của Tam Tổ mở đầu là
hai câu này. Có nhiều người hiểu lầm. Vì sao ? Chí đạo
vốn không khó cũng không chẳng khó, chỉ là chỉ hiềm giản
trạch. Nếu hiểu thế ấy một muôn năm cũng chưa mộng thấy.
Triệu Châu thường lấy câu này hỏi người. Vị Tăng đem
câu này hỏi lại Triệu Châu. Nếu nhằm trên ngôn cú tìm
thì vị Tăng này là kinh thiên động địa. Nếu chẳng ở
trên ngôn cú lại làm sao ? - Lại tham ba mươi năm, cây chốt
cửa này phải xoay được mới mong mở ra. Nhổ râu cọp phải
là có thủ đoạn bổn phận mới được. Vị Tăng này chẳng
ngại nguy vong, dám nhổ râu cọp, nói rằng: “Vẫn còn giản
trạch.” Triệu Châu nhằm miệng liền bít, nói: “Kẻ tớ
ruộng nhà, chỗ nào là giản trạch ?” Nếu hỏi đến kẻ
khác liền thấy tay chân rối loạn, đâu ngờ lão này là bậc
tác gia, nhằm chỗ động không được liền động, chỗ xoay
không được liền xoay. Nếu ông thấu được, tất cả ngôn
cú ác độc, nhẫn đến ngàn sai muôn trạng hí luận ở thế
gian, đều là thượng vị đề-hồ. Nếu đến được chỗ
thật, mới thấy Triệu Châu lòng son từng mảnh. Kẻ tớ ruộng
nhà là tiếng người làng Phước Đường mắng người giống
như không ý trí. Vị Tăng này nói “vẫn còn giản trạch”.
Triệu Châu bảo: “Kẻ tớ ruộng nhà, chỗ nào là giản trạch
?” Cặp mắt Tông sư phải đến thế ấy, như chim cánh vàng
vạch biển bắt rồng nuốt. Tuyết Đậu tụng ra:
TỤNG:
Tợ hải chi thâm
Như sơn chi cố
Văn manh lộng không lý mãnh phong
Lữ nghị hám ư thiết trụ.
Giản hề trạch hề
Đương hiên bố cổ.
DỊCH:
Giống như biển sâu
