Cảm
thọ là một đề mục vô cùng quan trọng trong thiền quán.
Trong mỗi giây phút, chúng ta lúc nào cũng bị chi phối bởi
một trong ba loại cảm thọ sau đây: lạc thọ, tức là những
cảm thọ êm ái, dễ chịu; khổ thọ, tức những cảm thọ
có tính cách đau đớn, khó chịu; trung tính thọ, tức những
cảm thọ không dễ chịu cũng không khó chịu. Chính những
tính chất êm ái và dễ chịu của lạc thọ khiến ta bị
lôi cuốn ham mê. Và ngược lại ta cũng xô đuổi và trốn
tránh những khổ thọ trong cuộc sống hàng ngày, vì tính chất
khó chịu, đau đớn của chúng. Nhưng khi ta có chánh niệm
về cảm thọ của mình, ta sẽ có khả năng nhận diện mọi
cảm thọ với một tâm quân bình và không phân biệt.
Cảm
thọ chi phối ta mạnh mẽ nhất là những cảm giác của thân
thể. Chúng ta ai cũng có thể dễ dàng kinh nghiệm được những
cảm giác dễ chịu hoặc đau đớn, đang có mặt trong thâm
mình. Chú ý rõ ràng đến những cảm giác này là một trong
những phương pháp thiền quán về cảm thọ: kinh nghiệm những
cảm giác dễ chịu, nhẹ nhàng, êm dịu mà không bị lôi cuốn
và cũng như không xua đuổi, ghét bỏ những cảm giác khó
chịu, nặng nề hay đau đớn. Hãy tự nhiên quan sát, nhìn
xem mọi cảm giác đang có mặt trong thân - nóng, lạnh, ngứa
ngáy, êm dịu, nặng nề - đến rồi đi mà không phê phán,
thương ghét hay nhận nó là mình.
Khi
bắt đầu ngồi thiền, bạn hãy khởi sự bằng cách chú ý
đến hơi thở của mình, sự lên xuống ở nơi bụng. Rồi
khi có bất cứ một cảm giác nào nổi lên trong thân, hãy
chú ý đến nó, ý thức được hoàn toàn về sự có mặt
của nó. Ðiều quan trọng nhất là phải giữ một thái độ
tự nhiên, thoải mái khi quan sát những cảm giác, nhất là
những cảm giác đau đớn, khó chịu. Thân và tâm ta lúc nào
cũng có khuynh hướng căng thẳng, khẩn trương khi đối diện
với những khổ thọ. Ðó là kết quả của những thái độ
ghét bỏ, tránh né, lâu ngày dần dà tạo nên một sự thiếu
quân bình trong tâm. Bạn hãy thử tự nhiên nhìn cái đau của
mình và quan sát những thay đổi, biến chuyển của nó. Một
khi tâm của mình dược yên tịnh xuống, nhẹ nhàng và có
chánh niệm, ta có thể kinh nghiệm được rằng cái đau không
phải là một khối cứng ngắc, nó biến tướng, thay đổi,
sanh diệt từng giây phút một. Hành giả hãy ngồi với một
tâm yên lặng, thoải mái quan sát những diễn biến của cảm
giác, đừng ghét bỏ, cũng đừng ước vọng.
Ðau
là một đề mục khá hữu hiệu trong thiền Minh Sát. Bởi
một cảm giác đau trong cơ thể, nếu biết sử dụng nó có
khả năng đem lại cho ta một định lực rất mạnh. Bởi cái
đau có thể giữ tâm ta ở một chỗ, mà không bị lay chuyển
nhiều. Nhưng bất cứ một cảm giác nào đang có mặt trong
thân, đều có thể trở thành một đối tượng của thiền
quán. Trong trường hợp không có một cảm giác nào đặc biệt,
hành giả có thể trở về với hơi thở hay sự lên xuống
ở bụng. Sự quan sát, ghi nhận phải có tính cách tự nhiên
chứ không được máy móc, vội vàng. Hãy ghi nhận mọi việc
xảy ra như "phồng, xẹp", "nóng", "lạnh", "đau", "ngứa", "mát",
"phồng, xẹp" một cách từ tốn, đều đặn. Khi cảm thấy
mình đang bị căng thẳng bởi cái đau có mặt trong thân, bạn
hãy cẩn thận quán sát tính chất khó chịu, bản chất của
cái đau. Hãy giữ chánh niệm về cảm thọ của mình, rồi
thì sự quân bình, an lạc trong tâm tự nhiên sẽ tới.
Bài
Đọc Thêm:
Giới
Thiệu về Thiền Vipassana
Thực
tập Thiền Minh Sát
Những
Bài Giảng Tóm Tắt của Khóa Thiền Minh Sát Mười Ngày
Bốn
Sự Thật Nhiệm Mầu, Joseph Goldstein-Nguyễn Duy Nhiên dịch
Tứ
Như ý Túc, Joseph Goldstein-Nguyễn Duy Nhiên dịch
