CHƯƠNG
II
HƯỚNG
CAO TĂNG HỌC TẬP THIỀN TÂM
ĐOẠN
TRỪ LƯỚI MÊ CỦA NHÂN SANH
BẠCH ẨN HUỆ LẠC
Bạch
Ẩn thiền sư (1685 – 1768) là một thiền tăng trung kỳ ở
thời Giang Hộ, cũng là trung hưng tổ sư của Lâm Tế Tôn.
Thiền sư biệt hiệu là Hộc Lâm, Húy hiệu Huệ Hạc, người
nước Tuấn Hà. Năm 1699 xuất gia tại thôn làng chùa Tòng
Âm, sau đó du lịch nhiều nước, và đạ từng theo học với
những đại sư như Tức Thông của Đại Thánh Tự Chiuể Tân,
Mã Ông của Đại Viên Thoại Vân tự, Mỹ Nùng và Dịch Thiền
của Chánh Tôn Tự Y Dữ Tòng Sơn v.v...Sau nầy, vào năm 1708
lại đến tu hành ở Anh Nghiêm Tự của Việt Hậu Cao Điền.
Đưong
thời Bạch Ẩn thiền sưtự cho rằng đã đạt đến cảnh
giới khai ngộ giải thoát nên cảm thấy rất đắc ý, tự
mãn. Mãi đến một lần có cơ duyên ngẫu nhiên quen biết
Chánh Thọ lão nhân của Tín Châu Phạn Sơn (Đạo Cảnh Huệ
Đoan, 1642-1721), mới lần lần tham thiền liễu ngộ được
tâm thức ngã mạn của mình và phản tỉnh sửa lỗi triệt
để, cuối cùng như thật mà đạt đến cảnh giới đại
triệt đại ngộ. Sau khi đại ngộ, ngài vẫn lưu liạ học
pháp 8 tháng với Chánh Thọ lão nhân và sau đó mới rời khỏi
Tín Châu để tiếp tục hành trình vân thủy của ngài. Do
Bạch Ẩn Thiền sư không màng danh lợi, nên đến khi tịch
ngài vẫn ở tại một ngôi miếu nhỏ trong thôn, lấy sự
viết lách và thuyết pháp để hóa độ chúng sanh. Trước
tác của ngài gồm có “Ngữ Lục” (102 quyển), “Hòa An
Quốc Ngữ)”, “Viễn La Thiên Phủ”, “Dạ Thuyền Nhàn
Thoại” v.v.. Ở trong “Bích Sanh Thảo” tự truyện của
ngài, bức thủy mặc đồ ve bằng mực nước cũng triển hiện
ý cảnh độc đáo đạc biệt của cá nhân thiền sư. Còn
môn hạ ngài như Đông Lãnh Viên Từ, Nga Sơn Từ Điệu v.v....,
ai nấy đều tài trí xuất chúng.
Bạch
Ẩn thiền sư ở tuổi 15 đã vào cửa Phật, năm lên 19, vì
bởi trong lúc tu hành có một nghi vấn nhưng nghĩ trăm bề
mà không giải nổi nên tự cảm thấy khổ não vô cùng. Nghi
vấn nầy có liên quan đến truyền thuyết của Nham Đầu hòa
thượng, một vị cao tăng đời Đường bị đạo tặc trảm
thủ.
Nham
Đầu hòa thượng sanh tiền thường nói với đệ tử rằng:
“Lúc ta chết chỉ có môt tiếng rên than”. Quả nhiên, khi
đạo tặc muốn chặt đầu của Nham Đầu hòa thượng, chỉ
nghe ngài la lớn một tiếng, thiên hạ đồn rằng tiếng la
ấy truyền xa ngoài mấy dặm. Bạch Ẩn thiên sư đối với
truyền thuyết ấy cảm thấy hết sức buồn chán. Bởi vì
nếu cả cao tăng như Nham Đầu hòa thượng mà vẫn không cách
nào tránh k hỏi cái vận ách bị đạo tặc trảm thủ, thế
thì mình cũng khó tránh quả báo của địa ngục? Nghĩ mãi
và nghĩ mãi, trong tâm lý bỗng nhiên nổi lên ý niệm muốn
hoàn tục.
Nhưng ---
Không
lâu sau, ngài gặp Mã Ông thiền sư của Thoại Vân Tự Mỹ
Nùng. Ngày ấy nhằm ngày định kỳ của Thoại Vân Tự hong
phơi kinh thơ.
Bạch
Ẩn thiền sư đứng trước mặt Mã Ông thiền sư và đánh
cá một độ. Ngài sẽ nhắm mắt lại và từ trong mấy trăm
quyển kinh thơ nầy mà bốc chọn một quyển. Nếu lựa chọn
trúng phải kinh điển của Nho học thì ngài nhất định lập
chí trở thành một người nho giả, trái lại nếu chọn trúng
quyển kinh Phật, thì ngài sẽ tiếp tục tu hành Phật đạo.
Đó là ván cá độ của ngài.
Có
lẽ trong số độc giả sẽ có người bảo: “Chọn cách thức
như thế là quá bừa bãi”. Nhưng tôi không cho như thế là
sai mà trái lại còn khích lệ lối cá độ đó.
Lý
do là, chúng ta thường hỏi: “Như vậy tốt hay là thế kia
tốt?” vì vậy mà trong lòng do dự không thể quyết định.
Từ việc nhỏ mà luận, ví như hôm nay, buổi trưa nên ăn
gì tốt hơn? Hay là ăn mì? Từ việc lớn mà nói thì ví như
nên từ chức công ty hay vẫn lưu chức tốt hơn? Thoáng nghe
có vẻ ăn cơm và từ chức là hai việc không liên can gì nhau,
nhưng hai việc này, tính chất mê hoặc tồn tại thì đã chẳng
có gì sai khác.
Vì
thế, khi mê hoặc thì phải làm sao? Lúc ấy tôi cho rằng,
tấn thoái lưỡng nan do dự bất quyết, chi bằng dùng phương
thức bia xu hoặc xóc tào cáo làm tiêu chuẩn để lấy hoặc
bỏ.
Nhưng,
vấn đề lại sanh ra nữa.
“Đợi
chút, bia thêm lần nữa xem sao!...” Thế nầy thế nọ, đối
với kết quả không thể hạ quyết tâm một cách thực tiễn,
trái lại còn làm cho sự việc càng lún vào khốn cảnh khó
lấy khó bỏ. Có thể nói, con người như thế là nhu nhược
và thiếu quyết đoán.
Đời
người chỉ sống một lần, cho nên không thể cách nào việc
gì cũng tuỳ lòng mà muốn, muốn gì được nấy. Những món
vật không thể đạt được mà nếu càng tham cầu nó thì
càng tăng thêm sự đau khổ đối với nội tâm, kết quả
chỉ phí công vô ích.
Vì
thế, xin khuyên quý vị tốt nhất trước khi cá độ nên khai
tử cái tâm ấy. Nhưng thế sau khi xóc tào cáo sẽ không thể
xảy ra ý niệm “Khoan đã, thử thêm lần nữa!...” Việc
do dự không quyết đoán nầy có thể nói, khó “lấy” hay
“bỏ” bởi vì nguyên cớ không thể đoạn niệm (chặt đứt
vọng niệm)
Câu
nói “Tức tâm đoạn niệm”, ở trong Phật pháp còn có thêm
hàm ý là “Biết rõ chân lý”. Khi một cặp vợ chồng cả
ngày than khóc vì mất đứa con yêu, nếu đem chân lý “người
chết không thể sống lại” để nói cho họ rõ mà đoạn
niệm là một thí dụ.
Cho
nên một khi tâm của con người mà những ý niệm tham, sân,
si đã được tiêu trừ, thì điều đó có nghĩa là giống
như đã được khai ngộ.
Vì
thế, sự cá độ của Bạch Ẩn thiền sư tự nó dã bao hàm
một thiền vị vô hạn.
Và,
kết quả cuộc cá độ đó đã như thế nào?
Bạch
Ẩn thiền sư đã lựa trúng quyển sách có tên “Thiền Quan
Sách Tấn”, dựa theo tên mà suy thì đó là một quyển sách
thiền được biên soạn bởi ngài Chu Hoằng đời Minh, Trung
Quốc, là một truyền ký tổng quát của tất cả thiền tôn
tổ sư, ngữ lục và tổng tập kinh luận của thiền mà các
thiền giả cần đọc.
“Cá
độ” mặc dù từ trong ngẫu nhiên để cầu kết quả, nhưng
nếu người cá độ sớm đoạn niệm (giác ngộ), thì “ngẫu
nhiên” ở đây đã thành ‘Tất Nhiên”! Bạch Ẩn thiền
sư chắc chắn là đã giác ngộ vì thế ngài dã không một
chút do dự và đã ngang nhiên cố gắng bước tới trên đường
thiền đạo. Và, cũng do ở lần cá độ ấy, mới tạo thành
một vị thiền sư vĩ đại. Tuy là mẫu chuyện hơi giàu kịch
tính, nhưng không thể khiến người không khỏi kính sợ vì
ngài.
Do
một nhân duyên tình cờ, Bạch Ẩn thiền sư và Chánh Thọ
lão nhân đã gặp gỡ nhau. Bấy giờ Bạch Ẩn ở tuổi 24,
là lúc mà tâm ngã mạn phát sanh mạnh mẽ. Tá túc trong chùa
Anh Nham của Việt Hậu cao điền, Bạch Ẩn đã quên ăn bỏ
ngủ và tinh thiến ngồi thiền. Đem nọ, khi ngài nhập định,
vì nghe tiếng chuông từ xa vọng đến mà hoát nhiên “khai
ngộ”. Lúc ấy ngài không suy nghĩ gì nữa, la lớn:
“Nham
đầu hòa thượng vẫn mạnh khoẻ!”
Nham
đầu hòa thượng là vị cao tăng Đời Đường mà chúng ta
đã đề cập ở trước. Lúc ấy những nghi hoặc tích trữ
trong lòng ngài từ mấy năm nay đột nhiên khói tiêu mây tán.
Không! phải nói là trong tự chính ngài đã cho rằng như vậy.
Vì thế ngài rất tự phụ bảo rằng: “300 năm nay chưa ai
bằng tôi là người sung sướng vì được giác ngộ!”
Khẩu
khí giống như thủ lãnh sơn trại. Điều này có thể bảo
đó là một loại tâm kiêu mạn do đại ngã thúc dục.
“Mạn”
(1), cao ngạo, ỷ mình hiếp người. Trong quyển 43 “Đại
Tỳ Bà Sa Luận” và quyển19 của “Cu Xá Luận”, đã lược
cử 7 loại ngoại mạn như sau:
Mạn:
Đối với người dở hơn mình thì cho rằng mình là người
thù thắng hơn họ; còn đối với người ngang hàng với mình
thì lại bảo là ngang với mình mà kiêu lòng cao Mạn.
Quá
Mạn: Đối với người cùng hàng với mình, cứ khăng khăng
bảo rằng mình thù thắng hơn đối phương; đối với người
thắng hơn mình, cũng lập luận bảo rằng ngang hàng với mình
Mạn
quá Mạn: Đối với người vượt thắng hơn mình thì có lối
nhận xét trái ngược, cho rằng mình vượt thắng hơn đối
phương
Ngã
Mạn: Căn bản của 7 mạn ở thân ngũ uẩn giả hợp, chấp
trước về ngã, ngã sở, ỷ y vào mình mà kiêu mạn. Trong
chấp có ngã, và cho rằng mọi người không bằng tôi; Bên
ngoài thì chấp có ngã sở, thì phàm cái gì thuộc về s3ơ
hữu của mình cũng đều cao đẹp hơn của người khác.
Tăng
thượng mạn: Chưa chứng được quả vị hoặc đúc của thù
thắng mà tự cho là đã chứng đắc.
Ty
Mạn: Đối với người rất ưu việt, lại cho rằng mình chỉ
hơi sút hơn người ấy chút ít; hoặc tuy đã hoàn toàn thừa
nhận sự cao thắng của người khác, và dù bản thân mình
thật dở kém, nhưng tuyệt đối không chịu hư tâm để học
tập với người ấy.
Tà
mạn: Vô Đức lại tự nhận là có đức.
Xem
qua 7 thứ tâm ngã mạn trên đây, không thể không khiến mọi
người cảm thấy lo âu sợ sệt vì lẽ không ngờ trong tâm
chúng ta lại cất dấu những món vật xấu xa nhiều đến
như thế.
Dù
Bạch Ẩn thiền sư sanh lòng kiêu mạn như thế nhưng lại
có được cơ duyên ngẫu nhiên quen biết một vị du tăng có
tên là Tôn Cách. Tôn Cách đã mách cho ngài biết là Chánh
Thọ lão nhân đang ở Tín Châu Phạn Sơn, thế là ngài đã
dấn thân thẳng đến Tín Châu
Lần
đầu tiên khi gặp Chánh Thọ lão nhân, Bạch Ẩn một mặt
thuật rõ kiến giải của mình, mặt khác tỏ vẻ làm như
không ai bằng mình.
Đối
với kiến giải của Bạch Ẩn, Chánh Thọ lão nhân đã không
khách sáo đưa tay trái làm động tác như bắt cái gì trên
không rồi ném bỏ và bảo:
“Đúng
là một động vật chó địt không thông. Hãy đem những món
vật mà ông trông thấy đưa ra đây!”
Nói xong ngài đưa tay phải ra và tiếp:
“Nếu có thì mửa vào chỗ nầy!”
Bạch Ẩn thiền sư làm động tác oẹ mửa.
Lão nhân tức khắc hỏi tiếp:
